Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 51, 21 December 1922 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili

"Iloko o keia manawa, ua kani mai la ka bele o ka aina kakahiaka, o ko'u hookuu koke aku la no ia i ka popoki ilalo, wikiwiki iho la i ke pine ana i kahi i nahae o kuu lole, i ole ai e ike mai o Anate Roka, holoi awiwi ae la i kuu kamaa i hele a hauka'e i ke supa, me kuu hainaka. Ua palaka pu loa ko'u noonoo no kuu lauoho, aole o'u ike ae, ke kekee nei ka waiho ana o kuu a-ikala; a ina o oe kekahi e Elioka, maloko o ka rumi aina, i kuu wa i komo aku ai, e hiki ana ia oe, ke ike aku me kou mau maka ponoi, i ke ano o ka poe apau maloko o kela rumi, i ko lakou wa i nana mai ai ia'u." "Heaha no hoi kou mea i hoi mua ole ai noloko o kou rumi, 110 ka nana ana, ina paha ua maikai kou ano, mamua o ka hele ana aku e ai?" ''Aole e hiki ia'u ke hoi awiwi aku noloko o ko'u rumi, no ka hooponopono ana ia'u iho, e nukuia mai ana no au, ke hoea lohi aku noloko o k arumi aina, he rula paa ka i kauia e Anakala Uilama, aole e lohi kekahi mea mahope aku o ke kani ana o ka bele kahea. "O ka mea mua loa, i ike mai i ka nahae o kuu lole. ia'u o ke komo ana aku iloko o ka rumi aina, oia 110 o Anate Roka, me ka nana koke ana mai luna o kuu helehelena, a ike i ka pukalaki 0 kuu lauoho, a i ke kapakahi hoi o ka a-ikala, me kona hooho ana ae: "Ku no hoi kau hana e Alika i ka hoohilahila!" "Aia o Peleka ke alaalawa mai la ka nana ana ia'u mai kekahi pepeiao a i kekahi, a ke noho hoola'i mai la hoi o Anakala Uilama, me ka minoaka o ke ano pahenehene ma kona mau papalina, me ka huli nui ana aku e nana ia Lola, oiai oia e ku ana me ka hiehie ma ka aoao o ke pakaukau, o ia no oe o kekahi kakahiaka mohaha maikai iloko o ka mahina o lune, oiai hoi oia e nana mai ana me na maka aloha maluna o'u. " 'E hoi koke oe noloko o kou rumi i keia manawa, a aole oe e haalele i kela rumi, ahiki i ka loaa ana o ke kauoha mai ia'u aku!' i poha mai ai ka leo o Anate Roka, me ka piha huhu. "Ua hele au a ulupuni me ka huhu iloko o kela inanawa, o ko'u huli mai la no ia hoi, me ka hoopahupahu ana i ko'u mau kamaa iluna o ka papahele; aole nae i pau aku la ko'u pilikia, aka ma kela huli ana mai o'u e puka iwaho o ka rumi aina, ua 1 hihia aku la ka lima cx kuu lole me ke kikila kope, a hanini aku la ke kope me ko'u hele a hauka'e, a o ka mea nana i hoghauoli loa mai ia'u ma kela kakahiaka, o ia no ka inu ole ana o kela ' poe he kope ma kela ai ana. "Ke noke mai la o Anate Roka i ke kahea ia'u, aole o'u heolohe aku, aia au ke hoi pololei la noloko o ko'u rumi. Nolaila e Elioka, e ike mai oe, he keu aku maoli no ko'u ano-e, aole loa e hiki ia'u ke hele, me ka pa ole aku o kekahi mea ia'u ke kamailio, me ka puka ole aku o kekahi mau huaolelo kuea, a aole he hana a'u e lawelawe ai me ka holopono; a ua koho maoli iho no au, aia kekahi mau ano maikai ole i hanaia mai ai; a no keia mau ano no hoi, i hoopihaia mai ai ko'u ola ana, me na haawina ehaeha me ke kaumaha. "He mea nae na'u e hauoli loa nei, no ko'u hoolohe ana aku i ke kauoha a Anate Roka e hoi noloko o ko'u rumi, no ka manawa mua loa, no kuu ike maoli iho no nae i ko'u kupono ole e noho aku iwaena o kela anaina. Aole au e hoopiha wale aku ana i kou poo, me na opala o kela ame keia ano; aka nae ma ke ano nui ke olelo ae, i kela hoea ana aku noloko o ko'u rumi, nana koke aku la au i ko'u helehelena iloko o ke aniani kilohi, a o ka'u mea i ike, aole au he kaikamahine u'i, a hiehie o ko'u kulana." "Ma kau mau mea apau i hoakaka mai nei e Alika, aole e hiki ia'u ke kanalua iho, no ka nui i'o o ka ehaeha i loaa i kou noonoo, a ina no paha owau ma kou wahi, e loaa pu ana no ia haawina hookahi ia'u," wahi a Elioka Hakoka, me kona noke okoa ana ae i ka akaaka. "Mai hoohenehene mai oe ia'u e Elioka, o huhu auanei au ia oe, a haalele hookahi'ia oe e a'u, me ka loaa ole o kou hoa kamailio. Ua hiki ia'u ke hoomanawanui i na mea apau, aka 0 ka hoohenehene ana mai i kekahi mea, o kela ka'u hana huhu loa. O Lola hookahi wale no ka mea makee no'u, a ua nui kona hoomanawanui no ka'u mau hana, o kela ame keia ano, e hoonaukiuki aku ana iaia ame ko makou poe. Ma ka Lola mau hana apau, aole loa e ikeia ana he pilikia, a ke kamailio mai no oia, aole oe e lohe aku ana i kekahi huaolelo kuea e puka hewa mai ana mai kona waha mai; he maemae maoli 110 kona mau ano apau. Pehea, manao no anei oe e Elioka, o ko'u ano mau iho la keia ahiki i ko'u mau la hope, me ka hiki ole ke hoololiia ae?" "Aole kena o kou ano, ma keia hope aku, he hana hiki wale no ia kakou ke hoololiloli i ko kakou mau ano, ke makemake kakou. Eīa no oe e Alika i kou mau la o ke kaikamahine opio, aia oe a kanaka makua iho, e hoomaopopo pono auanei oe, i ke ano o kau mau mea apau e hana ai." "O ke kanaka makua hea aku auanei ia, eia au i ka umi-ku-mamahiku makahiki e hele nei, he mau la helu wale no paha koe, o ka piha pono no ia o kela mau makahiki." "Ua maopopo no ia'u kena mea au e kamailio mai nei, aka nae e noi aku ana au i kau mau huikala ana mai, ke hoakaka aku au i ko'u manao, o ia no kou opiopio loa, me he mea la. he umi-kumamalima 110 ou makahiki; he hookahi ou makahiki 1 koe, e ike iho ana no auanei oe i kou loli loa mai kou mau ano au e kamailio mai nei. Auhea nae oe e kuu hoaloha, ina o kau mau mea apau i hoakaka mai nei imua o'u, o na mea wale no ia nana i hookaumaha aku i kou noonoo, alaila aole oe e loaa aku ia'u me kela hele ou a pilia maoli i ka huhu." "He kumu okoa ae no kekahi o ko'u kaumaha ana," wahi a Alika me ka hamohamo wale ana iho no o kona mau lima. "Ina aia kou hilinai piha maluna o'u nei, alaila ke koi aku nei au ia oe e Alika, e hoike mai i na mea apau, a mai huna aku oe i kekahi mea, malia, o hiki ia'u ke kokua aku ia oe." "Ua hilinai au ia oe e Elioka, aka nae me he mea la he hana kohu kamalii no'u ka hoike ana ae i ke kumu oiaio o ko'u kaumaha ana, a ua lilo no hoi ia i mea e hoolaia mal ai ka huhu iloko o'u." "Alaila heaha hou ae kela mea nana oe i hookaumaha?" "Eia no, he hora ae nei i hala, ua hoouna mai la o Anate Roka i kekahi o na kauwa e kii mai ia'u, a i kuu hoea ana aku imua ona, ua noke mai la oia i ka nuku ia'u, ahiki i ko'u huhu maoli ana iaia. Wahi ana oka hoakaka ana mai i manao, ina aole au e akahele i ka'u mau mea apau e hana ai ma keia mua aku, alaila e hoihoi ana oia ia'u e hoonoho maloko o kekahi kula vilikina. No'u iho, aole o'u wahi lihi hoihoi iki, i ka hoopaaia maloko o kekahi kula o kela ano, ua like maoli ka noho ana me he paahao la. "Ua hoike okoa mai oia i kona manao, maloko o kela au e noho ai, me ko'u a'oia mai i na ano apau e lilo ai i kaikamahine maikai, a i ka pau ana o ka manawa e noho ai au ma-1 loko olaila, e hoomare ana oia ia'u me Peleka."

"E hoomare anei kela wahine ia oe me Peleka?" wahi a oka me ka piha kahaha, no ka mea aole loa oia i nv»ev : : . mua, he mea kekahi i hoolalaia e Anate Roka o kela an... "O keia ke kumu nui loa o ko'u huhu, ahiki ole ia'u k manawanui. O kana i olelo mai ai. i ka piha ana ona niaK he umi-kumamawalu ia'u, o ko u wa ia e mare ai me > aka aole loa au e mare ana i kela kanaka! "Ea, he mau minuke helu wale ae nei 110 i hala. i h niai ai oe i kou manao īa u, 110 kou makemake e helo kahi mea e noi ia oe i wahine nana, o kou mare no ia i k, e. kaawale mailoko aku nei o keia home. "Pela no, aka aole nae o'u makemake e mare aku i kanaka, me kona lilo i mea hookomo hou aku ia u īlok. .•) pilikia, ma o ko'u noho mau ana aku imua o ke alo o K kuahine." ' • a # "Ma kau mau mea e hoakaka mai nei e Alika, ke īke r. au, aole he hoihoi iki iloko ou 110 kou makuahine h.v . :r ,. Nolaila e hoomare i'o ana anei oia ia oe me Peleka: "Pela kona manao, aka nae aole loa au e mare aku an.i • keiki, o keia ka mea oiaio loa, me ko'u nana ole, i k?. 0 kana' inau hana hooweliweli a hoomaka'uka'u mai ia';: "O ka mea nana i hookahaha mai i ko'u manao, ina , • kemake i'o iloko o kela makuahine hanauna ou, e lilo o; . kamahine nana, ma kou mare ana aku me kana keiki pehea la oia i hana mai ai ia oe, i na mea e ala ai na ;• r.r A ■> hoonaukiuki iloko ou nona? . , . "Aole kona he makemake maoli ia'u i kaikamahino aka no ko'u mau waiwai aine ka'u mau dala wale :v K,vi i makemake mai ai, aole no kekahi mau kumu e ae." "O kena anei ka mea oiaio loa e Alika. J " "O keia ka mea oiaio, oiai ua lohe pono au i ka na-v mau o.Anate Roka, no ka hooili ana mai o Anakala A!a' :k- ■ kona mau waiwai apau maluna o Lola ame a u. a h»> >no hoi o Peleka ame U*ilama; nolaila i wahi e holo aku ai koka'.pomaikai ia Peleka, o ko'u lilo wale aku no i wahino -av C nana." "Pehea i ala mai ai ka manao o ko makuahine, e h.'.-nurr aku ia oe me Peleka Penei no ia, he manawa loihi ae nei i hala, iko mak u,-. kamalii loa no, e hoea mau mai ana na kaikamahine a ka .••;•:, na Morelana ianei e paani ai, a ua like pu o Peleka rr - ! makuakane la, a owau hoi me he makuakane no kela mau k.vkkmahine. He mau hana paani wale no kela na makou. ke .«• . mau no hoi o na kamalii; aka i kekahi la. ua hele mak piha loa i ka hauoli, ua hoopuka okoa mai la o Peleka 1 kmau olelo hoopaani. 'E mare i'o mai ana anei oe e Alika ia i kekahi la?' Ua haawi koke aku la au i ko'u ae, ua lohe nu I 0 Anate Roka i kela mau olelo mawaena o maua, a olelo la, ua hoopalauia maua, mamuli o ko maua makemake iho. "Aole he pololei iki o kela manao!" wahi a Elioka me piha hoonaukiuki, i ka lohe ana aku, i ke kumu i ala mai r,i .. ka manao hoomare iloko o Anate Roka ia Alika ame Peleka "O kena ka manao oiaio maoli, nolaila he hana kohu <»c wale no keia a'u e hoopihapiha aku nei ia oe. me keia moolei ■ kohu kamalii, aka mamuli o kou oluolu a maikai. pela wale n » au i hoike ae la i keia meahuna, no ka mea ua ike no 00. V.e mea maikai, ka hookuu ana o ka mahu i kekahi manawa, 1 kaawale aku ai na ea kahiko iloko o ka enekinia." "Heaha na olelo a ko makuahine hanauna i kamailio nui ai ia oe i keia la?" "Ua kamailio mai oia, e noho mau ana au me ia, ma o ki mare ana mai o kana keiki ia'u i wahine nana, a 1 kuu o!c ■> ana aku iaia, aole he mana ma ka honua nei i hiki, ke hoop.Ki aku ia'u, iloko o kekahi o kona mau manao lapuwale. iiop:| okoa mai'la oia i kuu mau poohiwi, a noke mai la i ke kula'i ia'u,Miie ke kapa ana mai ia'u ame Lola, he mau kaik.v mahine hoopilikia iaia, a noke mai la oia i ka nuku, me ki hoopuka ana 1 na olelo kupono ole, a no ka manawa mua lon, 1 komo mai ai ka maka'u iloko o'u, no kela wahine." "Pehea, he kamailio no nae paha kela wahine ia Lola, elike me kona ano e kamailio mai ai ia oe ea?" "Ae, aka nae aole o'u makemake, e loaa aku ka ike i kokah: poe no keia mea, a o keia no hoi kekahi kumu o ko'u maka'a i kela wahine. ]\la ko'u manaoio, lie maikai hoopalaimaka uai? iho no kona ia Lola, aia nae iloko o kona puuwai ka man»" alunu, no na waiwai o Anakala Alahaki." "Ke hauoli loa nei au i kou hoakaka ana mai la ia'u i ken mea, o ka'u wale no nae e a'o aku nei ia oe, e hoao oe e lv ••- poina i na mea maikai ole, a e makaala hoi nou iho, i ole ai < e nuku hou ia e kela wahine. Pehea la. e lilo ana anei i ne. hooluolu aku i kou manao, ina e loaa aku ana na hooia ia < c. aole oe he kaikamahine, elike me ia a kela wahine e mau mai ai ia oe?" "O e Elioka, ina he hookahi wahi hooia liilii loa e loaa ana ia'u, no ka u'i o ko'u helehelena, no ka hiehie hoi o k > kulana, owau kekahi o na kaikamahin'e hauoli loa ma ka nua nei. No Lola, he u'i maoli 110 oia, a e mahaloia ana oi.i 1 ka poe apau i kamaaina i kona mau ano." "He wahine huapala i'o no o Lola, he u'i nae kona < ano i kaokoa mai kou u'i ae; ma ko'u manao nae ooeo 1 ka wahine oi aku o ka huapala. "Mai manao mai oe e Alika, e pahenehene aku ana au :a c aole pela, o ko'u manao maoli no ia. He kikokiko i'o k> u1 : a he hauli no hoi, mamuli o kou hele mau i ka wela. he pau wale no nae kela, ke akahele loa oe i ka hele ana 1 ** wela, a e malama maikai oe i kou ili, iloko o ka manau ■: p kole loa, e auhee aku ana kena ano ou, a memele maik.:: : ka ili e kou mau papalina. Pehea la, e ae mai ana anei "O Alika, e hana i kekahi mea a'u e manao nei?" "Ke hauoli loa nei au e hana aku i kekahi mea nou, • • ia he hana ano paakiki ia'u ka hooko ana aku, i pana'i ku.' ' ma ko'u aoao, no kau mea i hana mai ai no'u." "Ua maikai kena pane au e Alika,-nolaila e hoi poh r noloko o kou rumi, alaila kahi i kou lauoho, me ka ' ana apau mahope, alaila komo mai i kekahi lole kahiko .•• 'l minamina ole ai'ina e lepo ana, alaila hoi hou niai nol. k 0 keia rumi." "Alaila e makemake ana ka paha oe, e kokua aku au ma ke pena ana i kau mau kii ea?" "Aia oe a hoi hou mai, alaila hoike aku au i ka hana. 1 kemakeia ai nau e lawelawe mai." "La pono, aole no au e loihi loa aku ana, maloko o ko mi, huli hoi hou mai; aka nae aole o'u makemake e loaa 'v: ka ike ia Anate Roke, 110 kou lilo ana e Elioka i mea : e hooluolu mai i ko'u manao." "Heaha iho la hoi ke kumu i makemake ole ai oe e ikr r kela wahine, i ko'u lilo he mea hoohauoli aku ia oe?" "Lia no ke kumu, ua lsamaaina loa au i na ano o Anau ke, aole ona wahiiihi hoihoi iki e ike mai, e lawelawe ana 1 kekahi mau nnea a'u i makemake loa ai, pela au e hopoh'T" nei, ina e maopopo aku ana iaia. o oe ka mea nana e haawi 0 ' ' nei i ka maha i ko'u noonoo, e kauoha okoa mai ana oia ia " e hele e huli i waehi hou nou e noho ai. E hoomanawanui <><' pela, ahiki i wa e 00 ai o Alika Wadona, kela hine waiwai, e loaa auanei he wahi nui kupono nou e ai, maloko o kona home." V ' Mai kikoo wale aku kaua, i na mea maopopo ole, ua keia kamailio ana, aka e hoi koke oe noloko o kou rumi, ei'k' me ka'u i hoike aku nei, no kau mea e hana ai, alaila huli h° mai, elike me ka hikiwawe e loaa ana ia oe." (Aole i pau.)