| | HOOMANAO KA AHAHUI POOLA
I KO LAKOU HALAWAI HOPE. (Kakauia e J. K. Mokumaia.) Kuu Solomon Hanohano, Aloha Karisimaka kaua: — E noi aku ana au i kou oluolu i kela poomanao e kau ae la maluna ina he mea hiki. Ma ka po Poakahi Dec. 18, 1922, i akoakoa ae ai na hoahanau kane ame na wahine iloko o ko lakou kahiko mau o ka ahahui, a pela no hoi me na malihini i konoia ai; no-laila i ka hiki ana ae o ka manawa i ha'iia hora 7:30, i lawe ae ai ka Peresidena ka Mea Hanohano Jesse Uluihi i kona kalana ame ka laweia ana mai o na hana o ia ahiahi a i ka holopono ana o na hana i pili pono no ia po, i kaa mua ai ka wehe ana o na hana haiolelo i ka Mea Hanohano ka Makai Kiekie o ke Teritore John C. Lane. Mai iaia mai, he mau mea momona no ka pono o ka hui. Oiai o kou kiu nei ka mea haiolelo nui o ia po, ma o kekahi kuia i komo hope aku ai au, aka oiai ka manawa e nee ana imua, i lawe ae ai ka lunahoomalu i na hana me ka eleu, i kupono no ia po, a i ko'u komo ana aku iloko o ka rumi halawai, ua piha maoli, a o ka lunahooia e ka hui B. N. Kahalepuna, ka mea e haiolelo ana a lawe ae Ia au i ko'u kulana ma ke ano he hope peresidena, a i ko'u noho pono ana iho ma kahi i hookaawaleia no'u aia au ke haawi la i ko'u mahalo i na hoahanau kaikuahine, i ko lakou kulana piha, he u'i no hoi ke nana mai, i ke kakau mai o ka uakoko iluna o ko lakou umauma, ame ko lakou papale, nolaila ua Ioaa maoli no ia manao ia la-kou e kokua i na hoahanau kaikunane. Oiai, ua kokoke i ko'u manawa i hoolaula ae ai ka Peresidena imua o na hoahanau ame na malihini, ke kamu i kaheaia ai ia halawai hui, no ka hoomanao ana no ia i ka makahiki e pau ana, ame ka halawai hope no hoi o ia makahiki, a ua hooili aku au ia hanohano maluna o ko kakou hope peresidena, a o kona manawa keia oiai ua lohi oia no kekahi kuia, nolaila e lohe ana kakou i kona manao. Ia manawa kou meakakau nei, i lawe ae ai i ko'u kulana ame ko'u hoomaikai i kuu peresidena, me kuu mau hoahanau, a pela uo hoi me o'u mau hoahanau kaikuahine, a pela no hoi me na malihini, ua ili iho maluna o'u ke ko'iko'i o na hana o keia po aka mamua o ko'u hoihoi pono ana ae i ko'u kukulu manao ana, e lawe aku oe i ka'u maa hoomaikai a nui e kuu Peresi-dena maikai, a kukulu aku la au i na mea i pili pono aku no keia makahiki e pau ana. Oiai, ua ikeia no na mea i hanaia ia mau la, a oiai e pono e loaa na mea maikai i keia nee ana aku, i waiho aku ai kou meakakau nei, i oa mahele eono, e pili ana i ka hui ame ka mea e lawe ana i ka hoohiki. O ka mahele mua, o ia ka manao hooulu; mahele elua, o ia ke kupaa e kakoo ana i ka mahele mua. Lo kahi a huki like e hoolilo ana i hookahi ma na hana apau, e kakoo ana i na mahele mua. Hailele eha, e ai me ke akahele, a e hooiliili i ke koena hakina i mea nou e haule ole ai mahope o kou ukukumau i ka hui, o ka oi loa aku keia o ka mahele ano nui loa, o ke ola ana o ke kanaka, a pela no hoi me ka hui, ina aole i malama a hoiliiiia na hunahuna meaai alaila, aole loa e neemua ia hui. Mahele elima, haaheo ke kanaka ke nana aku, o keia paha kekahi o na mahele ano nui ke noonoo ae, oiai i na hanaia kekahi hana a holopono, e lilo ana ka mea nana ia hana, i mea nona e haaheo ai, a nolaila i lawe mai ai kou meakakau nei i ka noonoo nui ana ma keia mahele, he mahele ano nui e lilo ai i mea haaheo, a ma kekahi mahele hoi he haaheo ana iloko o ka ma naolana poho, e ku ai i kahi o ka hilahila, maluna o ka mea au i hana ai, i kou mau hoahanau, a i ole, i kou home ponoi a he mea nou ame kou manao haaheo e kulou ai kou poo ilalo. O ka mahele eono o ia ke aloha i ka hoahanau elike me kou aloha ia oe iho, o ka oi loa aku paha keia o ka mahele ano nui loa. I ka hoihoi ana ae i na mahele mua ae nei apau, iloko o ke apo kino hookahi, e apoia ana e ke aloha hoahanau oiaio, a e kakoo ana hoi i ka poe na lakou i hooulu i keia hui a kapaia Hui Kokua a Manawalea o na Poola, e o nei, a'u no hoi e haa heo nei i ko'u lilo ana i mea kakoo iaa mea i hoouluia no ka pono o keia hui, a'u no hoi e haaheo nei i ko'u komo ana malalo o ka malumalu o ka hui i oleloia ae la, a lilo hoi na mea o ka makahiki i hala i mea a'o nuu no ka nee ana aku o ka maka hiki hou e nee mai nei. E hooi aku kakou i lilo na mahele ano nui o na kalaimanao ana i mea e kokua mai ana ia kakou apau, oiai aole loa e hiki i ka mea hookahi ke hana, aka ina e hana like e hik ana na mea apau ame ka mahalo i kuu pelekikena ame na hoahanau ka'u pule. Mai ia G. Kane mai, he nui na ^Aa^hh^noB^ | o na hoahanau e manao i ka mea oiaio, mai ia Mr. Holi mai, he mau manao e a'o mai ana, e malama i ka hooko ana ia mea he olelo, a mai ke kakauolelo mai John Ke, he mau manao no ka nui o na lala ame ka nui o ke dala. Mai ka puuku mai o ka hui Wm. Ahia, e a'o mai ana e apo, a e malaia i na mea i kamailioia iho nei e o kakou hope pelekikena he mau mea oiaio wale no, a mai ka pelekikena mai, he mau manao e haawi mai ana i ka mahalo ame ka nui o na dala i komo mai, a hookuu na hana me ka pule a ke kahunapule o ka hui, a paneeia mai na mea hoohu 'ihu 'i niho aikalima me ka piha hauoli no hoi. Me oe e kuu kapena opio, ko'u welina pau ole. NUI NA HAAWINA DALA NO NA
KEENA TERITORE. Ma na huahelu i hoomakaukauia no kela ame keia keena oihana o ke Teritore, a e waihoia aku ai imua o ka ahaolelo, ma ka manawa e noho mai ai iloko o ka mahina o Feberuari o keia makahiki ae, ua ikeia, he keu aku maoli ka nui o na haawina i makemakeia, ua hiki aku ma kahi o ka $1,715,000, ka oi aku mamua o ka Ioaa makahiki, no na makahiki elua e hoea mai ana. . Ina e huiia ana na haawina a kela ame keia keena o ke Teritore i makemake ai ua hiki aku ka huina nui o na dala, ma kahi o ka $7,315,-631, he huina kiekie loa i ike ole ia ma ka moolelo o ke ku ana o ke aupuni Teritore. Ma ka mea oiaio maoli ua ake mai kela ame keia keena oihana, e loaa aku he mau haawina (lala mahuahua, mo ka nana ole ae, i kahi e loaa aku ai ia mau huina dala; a o kekahi kumu paha, i ka wa e pokepokeia mai ai e ka ahaolelo, ia wa e haule ho ai, a i ka huina oiaio i makemakeia. O ke keena o ka puuku, ke keena nui loa o ka haawina dala i makemakeia, he hookahi nae kumu o kola nui, no ka mea aia he ak, a ke aupuni e uku aku ai, mawaho ao o na hoolilo i pili pololei loa i ka hoohana ana i kela keena. Maloko o kekahi mau keena oihana, o kekahi o na kumu, no ke ake ana mai e haawiia aku he mau haa- wina dala mahuahua no keia mau
makahiki elua e nee aku uei, ma-
muli mai no ia o ka hoomahuahua
hou ana ae i ka ukuhana o kekahi
poe, a pela hoi, ka hoolimalima ana
aku, i mau limahana hou.
Mamua nae o ka waiho ana aku
kela mau haawina dala i makema-
keia mai e na keena like ole imua
ka ahaolelo kuloko, e kuekaa mua
na ke kiaaina i na itamu pakahi,
kela ame keia mahele liko ole, o
na haawina dala i makemakeia ai,
a kauka'i aku, i ka ka ahaolelo mea
e hana mai ai, ina paha no ke apono
mai i na huahelu e waihoia aku ana,
a i ole, hoomahuahua, a hoemi paha,
elike me ia e ikeia ana he pono.
O KA HOLO NUI ME KA NANA
OLE l KO HA'I PONO KE
KUMU O KA HOOKU'I ANA O ke olinolino o na maka i na kukui i hui pu ia me ka holonui me ka noonoo ole i ko ha'i pono o ke kumu o ka hooku'i ana o kekahi mau kaa oto ma ke alanui Waialae ma kahi kokoke aku i ke kahua o ka hale kelekalapa uweaole mahope iki iho o ka hora 12 o ka po Poaono aku la i hala, i kulike me ka hoike a ka oihana makai ma ka Poakahi iho nei. He Kepani o Takasane ke kalaiwa ana i ie kaa Ford ma kela po a e hoi mai ana oia no Kaimuki ma ka noao akau o ke alanui Waialae a iaia ma kahi kokoke aku i ka hale o ka uwea olelo uweaole ua ike mai la oia i ka holo aku o kekahi kaa Ford me ka paukiki loa no Koko Head maluna o ia alanui hoo kahi. Ma ka Takasane hoakaka imua o ka oihana makai no ka ikaika loa o ke olinolino o na kukui mamua o ke kaa ua hiki pono ole iaia ke na na pono mai imua, a no kona maka'u o hooku'iia mai kona kaa ua hoohuli ae la oia i kona kaa ma ko aoao akau o ke alanui i ole o hoo ku'i mai, eia nae, aole i lilo ia hoo loli ana ae ana i kumu e pakele a no ka mea ua hooku'iia aku la ka huila mua o ke kaa ana e kau ana a nahaha, a mea ka kau la ia ike ana iho o ke kalaiwa o ke kaa holonui i ka poino ana o kona kaa a ku iho e kokua— aole, ua hoomau aku la no ke kalaiwa o ke kaa holo nui i ka holo ana. He ekolu mau keiki a Takasane o ka ike lihi ana aku iloko o ke kaa holo nui e noke nui ana i ka himeni me ka uwa. Ua loaa ia Takasane ka helu o ke kaa holonui, a ua hoike ae oia i ka helu o ia kaa i ka oihana makai; a o ka hana ia a na makai ma ka Po-akahi nei o ka huli i kela poe e kau ana maluna o kela kaa holonui, ko nae ka hoike ana ae ua loaa ua poe holonui la. ----------- ---------- Elima mau hoopii okimare i apo-
noia e ka aha a ka Lunakanawai
John R. Des ha ma ka Poalua nei ^^^^^^^i^^i^m^ | HE PUOLO WAIMAKA. i^oii-W .u. u .U-A u .b o A, Mr. Solomon Hanohano aloha nui: — E oluolu mai oe ka makua o ka lehulehu mai Hawaii o Keawe, ahiki i ka mole olu o Lehua, ka makua i piha me ka manao haahaa, oluolu, akahai, mo ke aloha, e aloha mai hoi oe ia'u i kekahi wahi rumi kaawale o ka momi waiwai nui o ka moana Pakipika, i ike mai ai hoi ka ohana e noho ana mao a maanei o ka aina, no ka mea i hala aku ma kela aoao, o ka muliwai eleele o ka make, e kikeke ana i ke alo o ka ala. Aloha wale! Ua haalele mai o John Kuhaulua i keia ola ana, a waiho iho la i ka waimaka na ka wahine e uuu lookahi i ka puolo waimaka a ke aloha, kona mau kaikuahine, kaikuaana, me kona mau makua. Ua hanauia o John Kuhaulua, i ka M. H. 1895, i ka la 7 o Dec. ua piha iaia na makahiki he 26, a oi. Ma ka hora 3 o ka wanaao o ka Poakahi, la 4 o keia mahina, ma ka home o kona mau makua ma Kaili, Honuaula, Maui, i hanau ai o keia keiki, mai kona wa liilii, ua lilo oia i mea nui i kona makuakane, ua helo pu ia eia me ka pili mau ana ahiki i kona nui ana. I kona wa e hele ana i ke kula ma Ulupalakua, i ka pau ana o kona hele ana i ke kula, ua hele aku la ka imi haua, nana, ua loaa no he hana kelepona. Uu uoho oia ia haua he mau makahiki ma Paia; malaila oia kalii uoho ai a mare oia i ka wahine, o Mis Beline, ua uoho laua me ka maikai. No keia mau mahina i hala aku nei, ua hoouna kona mau haku iaia i Hilo, i ka pau ana, ua hoi mai oia, a noho ma Waiehu, kahi o kana wahine no elua pule, ua loaa iho la oia i ka ma'i no elua pule, a haalele mai la oia i keia ola ana, no ka mea, aole o kakou kulanakauhale paa ma keia ao, he poe malihini wale no kakou no keia ao, ua hoike mai o Kekahuna, ma kana olelo, he wa ko na mea apau. o ka mea i hanauia e ka wahine, ho hapa kona mau la, ua piha i na popilikia he nui. Wahi hou a ka Buke Nui, o hoi ka lepo i ka lepo ka lehu i ka lehu; Nana no i haawi mai, Nana no i lawe aku; e hoomaikaiia ke Akua ka Makua o ka Uhane. Owau no me ka haahaa, REV. I S. POEPOE, PU-A NO KA UWAHI HE AHI KOLALO. No kekahi mau la ae nei i hala, i kaa aku ai malalo o ka malu o ka Makai Nui. Rose, he mau palapala hoohiki, mai ke keena hopuhopu opiuma aku, o ko aupuni federala ma Hawaii nei, e hoahewa ana i kekahi mau makai elua, no ko laua pili i ka hewa alunu, e pili ana i kekahi mau hihia opiuma. O ka oiaio a oiaio ole o kela mau ahewa ana maluna o keia mau makai, he hana ia e huli pono ia aku ana, ma keia mua iho, aka nae o ka olelo kaulana a kahiko, "pu-a no ka uwahi, he ahi kolalo", malia pela paha i oili ao ai kela mau palapala hookihi, no ka a i'o ana o ke ahi. Ma ka hoakaka a ka Makai Nui Rose, aole ana mea e hana aku ai no kela mau palapala hoohiki, no ke kumu, aole i kakauinoa, aka e hoihoi hou aku ana oia i ua mau palapala hoohiki la, i ke keena hopuhopu opiuma federala, no ke kakauinoaia mai, a mahope aku o kela manawa, e maopopo ai iaia kana mea e hana aku ai. Ina nae no ke kakauinoaia o kela mau palapala hoohiki, a hoihoi hou ia aku iaia, ua hoakaka ae ka Makai Nui Rose, e waiho loa aku ana oia i ua mau palapala hoohiki la, imua o ke komisina makai, no ka huli pono ana mai i ka oiaio o na Mm^'^m^i^^uiA^^^ ^.-i | |