Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 52, 28 December 1922 — Page 6

Page PDF (1.64 MB)

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, DEKEMABA 28, 1922.
He Moolelo no
KA MEAHUNA POHIHIHI
A I OLE
Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka
Mea Lili— He Moolelo i Piha me na
Wiliau o ke Aloha
Iloko o ka hapaha hora mahope mai, aia ua o Gai Wakona
ma ka puka, o ke keena o kona makua kahunapule kahi i ku
ai, me ke kikeke malie ana aku, a i ka weheia ana mai o ka
puka, komo aku la oia iloko, a ku iho la mahope o ka noho o
ka Rev. Edimona.
Ua hookahaha loa ia aku ka manao o Edimona, no keia hoea
ana aku o Oai imua ona, a o ka mea oi loa aku, ike mai la oia,
i ka pinapina'i o ka hanu o ke kanaka opio, a ua hele hoi oia
a piha me ke pihoihoi, a o ia kana i ninau mai ai:
"Heaha keia pilikia i loaa ia oe e Gai? Ua eha anei oe ma
kekahi ano?" wahi a ke kahunapule, me kona noonoo ana iho,
malia paha ua eha kekahi wahi o ke kino o kana keiki.
"Auhea oe e kuu makua, aole he pilikia i loaa ia'u ma kekahi
ano, koe wale no, he mea ano nui kekahi a'u i makemake ai e
hoike aku imua ou," i pane aku ai o Oai Wakona, me ka leo
o ka mea i piha i ke pihoihoi ame ka huhu.
"Ina pela, e noho iho ilalo, a e hoakaka mai i na mea apau
imua o'u," wahi a Edimona, me ke ki ana aku i ka puka a paa,
alaila hoi mai la no kona noho.
Me ka hunahuna ole iho i kekahi mea, hoomaka aku la o Gai
Wakona e hoike i ka moolelo o na hana, i ala mai ai ka manao
huhu mawaena ona ame Habaki Naika, me ka hiki ole iaia ke
uumi iho i kona manao huhu maoli no Habaki, a i ka hooki
ana iho o kana kamailio ana mai, ia wa i pane aku ai ke kahu-
napule opio"Ua hana hewa loa oe e kuu keiki, aka nae aia no he mau
kumu maikai ma kou aoao, no kou huhu ana, mamuli o na ha-
na hoonaukiuki a Habaki Naika ia oe. He hana hewa loa na
kakou, ka ae wale ana aku e lilo kakou i mau kauwa na ka ma-
nao huhu."
"Ua ike no au ia mea, aka nae aole e hiki ia'u ke uumi iki
i ko'u huhu, a ma ka'u koho maoli iho no, eia iloko o'u, kekahi
diabolo kahi i pee ai, i hiki ole ia'u ke hoomalu iaia, i ka wa
e hoao mai ai kekahi mea e hoouluhua i ko'u noonoo, elike me
ia i hanaia mai ai ia'u i keia po."
"Alaila ke makemake nei anei oe, e hiki ia oe ke hoomalu
i keia diabolo au e olelo mai nei i ka noho mana maluna ou?"
"Ina he mana kekahi ma ka honua nei, e hiki ai ke hana
mai a kaawale aku kela uhane ino mai ia'u aku, ke hauoli loa
nei au e ike aku ia mea."
"Ina o kou makemake i'o ia ea, alaila e ae ana anei oe, e
lawe ae i ke anuu mua loa, e hoopauia ai kou manao inaina no
Habaki Naika?"
"K olelo mai ana anei oe, e mihi aku au imua o Habaki Nai-
ka?" wahi a Oai ma ke ano hoihoi ole e hoohaahaa aku iaia
malalo o kona hoa hoopaapaa.
"Aole paha elike me kena au e kamailio mai nei, oiai ua like
no kou hewa me kona, aka o ko'u manao maoli, o ia no kou
hoike ana mai i kou makemake, e loaa he nohona aloha ana
mawaena o olua, aole hoi ma ke ano he mau enemi."
"Pehea auanei e hiki ai, no ka mea owau ka mea nana i ku'i
nua aku aiia. Ua hiki ole loa ia'u ke uumi hou iho i ko'u huhu,
kona wa i kapa mai ai ia'u i kekahi mau inoa hoohaahaa,"
wahi a Gai Wakona, me ka hoopii hou ia mai o ka manao ina-
na iloko ona, mamuli o ka hoomanao ana mai i ka hiona o
kela hoopaapaa ana o laua.
"Ke makemake nei au e hooiaio," wahi a Edimona me ka
eo oluolu," o oe kekahi o na kanaka opio koa loa, ma ka hoike
ana ae, ua makaukau oe e huikala aku, no kekahi hana hoo-
haahaa, i hookauia mai maluna ou. Aole he kumu nui e ae
o ko'u makemake ana ia oe e hooko i keia hana, mamuli wale
mai no ia o ka makee i kou kaikuahine ame Miss Lanada, a
pela no hoi me kou inoa maikai. Aole loa he noho hauoli
ana, ke loaa ole ka noho kuikahi ana o kekahi me kekahi."
"Ina o ka mea pono ia a'u e hana aku ai, alaila ua makaukau
au e hooko aku," wahi a Oai Wakona me ke kui'o.
MOKUNA V .
Elike me kekahi pauahi nui, ka holapu i na mea apau ma-
mua o kona alahele pela iho la ka hikiwawe o ka pahola ana
ae o ka nuhou, no ka hoopaapaa ana o Habaki Naika me Gai
Wakona, no ka mea mamua o ke kani ana o ka hora umi-ku-
mamalua, o kekahi la mai, ua puni koke kela kulanakauhale,
i ka lohe no kela nuhou, o ia no ka hoopaapaa ana o na kana-
ka opio, mamuli o ko laua komo like ana iloko o na manao
hoohihi no Tiodora Lanada.
Ma ke kakahiaka ana ae, mahope o kela halawai ana o Gai
Wakona me Edimona, ma ka po mamua aku, iaia i iho mai
ai no ka mmi aina, aia na hiona o ke kaumaha ke nohoalii
la maluna o kona helehelena, eia nae ua paa kona manao e
hooko aku elike me ia i a'oia aku ai iaia e kona makua hou.
Aole he kamailio wale o ke kanaka opio, i kona wa e ai ana
me ke kahunapule opio ame kona makuahine, aka nae mahope
o ka pau ana o ka paina kakahiaka, hoike okoa aku la oia ia
Edimona, i kona makaukau, e hana aku i kekahi mea e hoo-
pauia ae ai kona noho enemi ana me Habaki Naika.
Ua manaoio mau ka Rev. Edimona, i kela olelo noeau ka-
hiko: "E ku'i i ka hao, i ka wa e enaena ana," nolaila kauoha
aku la oia ia Gai, e noho me ka hoomanawanui, ahiki i kona
huli hoi ana mai kekahi hana mai ana e hele aku ana e hooko
ma kela kakahiaka.
Nolaila mahope iho o ka hooponopono ana o Edimona i kana
mau hana o ka hale, hele pololei aku la oia no ka hui pu ana me
Keoni Naika, ka makuakane hanauna o Habaki Naika, a hoi-
ke aku la no ka makemake o kana haumana, e loaa he noho
hoaloha ana mawaena ona ame Habaki Naika, a ua makemake
oia, e kukakuka pu laua, i ke alahele kupoho loa e hana aku ai,
no ka hookuikahi ana i na kanaka opio.
Ua hele ka helehelena o Keoni Naika a pupuku, i kela mana-
wa a Mr. Edimona e kamailio aku nei iaia, a i ka hooki ana
iho o ke kamailio ana aku a ke kahunapule, pane mai la ua
o Keoni Naika, ua haalele mai o Habaki i ke kulanakauhale,
nolaila aole e loaa kela kanaka opio e hiki ai ke hui a kamailio
pu me ia.
"Auwe !" i hooho ae ai o Mr. Edimona, me kona piha kaha-
ha. "I ka wa hea oia i haalele mai ai i kou home nei?"
"Ma ke kaaahi mua loa, o ka haalele ana iho i keia kakahi-
aka. Ua hoopilikia maoli ia aku ka noonoo o ke kanaka opio,
no na mea i hanaia, ma ka po o ka Poaono nei, pela oia i haa-
lele awiwi mai ai, a huli hoi aku la no Ladana."
"Manao loa mai nei au la, e loaa ana oia ia'u, a i ko'u lohe
ana mai ia oe mai, ua hala oia no Ladana, ua hoopohoia mai
ko'u mau manaolana, no ka hiki, ke hoolokahiia na kanaka
opio. He nani hoi ia, aole o Habaki i loaa mai nei ia'u, e noi
aku ana au i kou oluolu, ina paha he mea hiki ia oe ke hoike
ae ia'u, ina e ae ana kela opio, e hoopau i kona mau manao
maikai ole no Gai Wakona."
"E kakau koke aku ana au iaia, me ka hoakaka aku i kau
mau mea apau i kamailio mai nei ia'u, a ke paa nei kuu manao, e ae mai ana no o Habaki e hana i ka mea pololei; a e hoomamaia auanei ko kaua noonoo, ke hoea mai i ka manawa e noho hoaloha hou ai ka kaua mau keiki," wahi a Keoni Naika. Me kela mau olelo, i haalele aku ai ka Rev. Edimona i kona hoa, a huli hoi mai la no kona home, me ke kaumaha no nae o kona noonoo, no ka holopono ole o kana mea i manao ai, no ka pono o kana haumana. He mau la nae mahope mai, a mahope iho hoi o ka pau ana o ka pule, a iaia e hoomakaukau ana e haalele aku i ka halepule, ua hoea aku la o Keoni Naika imua ona, a haawi aku Ia i kekahi leka, me ke kuni mawaho o ka wa-hi, mai Ladana mai. Aole oia i wehe koke ae e heluhelu i kela leka, aka hoomanawanui iho la no oia ahiki i ka hoea ana i ka hale, a i kona heluhelu ana mai ka mua mai ahiki i ka pau ana, akahi no oia a ike iho i ka hoomamaia mai o kona noonoo, no ka mea he leka kela i kakauia mai e Habaki Naika i kona makuakane ia Keoni Naika, a penei ka manao maloko o ua leka nei "E hoike aku oe ia Mr. Edimona, no ka nui o ko'u mahalo, no ka makemake ana o Mr. Wakona, e hoolilo ia'u i hoaloha nona, mahope iho o na mea i hanaia mawaena o maua ma kela po Poaono. I hoike aku no au ia oe e kuu makuakane i ka mea oiaio loa, ua hele maoli au a piha me ka hilahila no ka'u mea i hana aku ai ia Mr. Wakona, a no ia kumu aole e hikii ia'u ke hiamoe oluolu ahiki i ke ao ana ae, ma kekahi Ia mai. "Me ko'u hunahuna ole iho i ka mea oiaio, owau o maua ka i pili i ka hewa, aole o Mr. Wakona, a e lilo no i mea no'u e hauoli ai, ke hoihoi hou ia mai kela ano hoaloha kahiku mawaena o maua, a e hoopoinaia hoi na mea o ka wa i hala. No na inoa kapakapa a'u i hookau aku ai maluna ona, ke hoihoi hou mai nei au ia mau mea apau; a no ka mea, aole au i poina i na olelo hope a kuu makuakane. i kamailio mai ai ia'u, mamua, o kona make ana, 'Ua oi aku ke kilakila o ka huikala ana aku, mamua o ka hoomau ana i ka inaina.' "Aole i maopopo ia'u, ka manawa e hoea hou aku ai au ilaila, aka nae i ka wa pono, e hoike aku ana no au ia oe ma ka leka, i hiki ai ia oe ke hoolala no kekahi manawa maikai e hoohalaiwai ai ia maua, no ka lilo hou ana i mau hoaloha maikai." "Aia he gula maemae iloko o ka puuwai o kela kanaka opio. me ka nana ole i kona mau ano mawaho," i pane ae ai o Mr. Edimona, me ka hookomo hou ana iho i ka leka iloko o ka a. wa-hi. "Akahi no a olokaaia aku kekahi pohaku kaumaha nui kuu uhane aku, a ke lana nei kuu manao, e hoea mai ana i ka nohoalii ana mai o ke kuikahi ame ka hauoli." Uia houlolohi loa ia kela huakai a Habaki Naika, no ka holo ana mai e ike i kona makuakane, mamuli no o ka oiliili mau mai o kekahi mau hana, e kaohi ai iaia i Ladana, aka. i kona ike ana nae, o kona manawa kaawale ia, akahi no oia a hoike mai ia Keoni Naika no ka haalele aku ia Ladana, o ka pilikia nae, o ka manawa hoomaha ia o ke kula, nolaila ua hala aku o Gai Wakona me kona kaikuahine ma kekahi huakai holo-holo, e hala ai ia laua he elua pule, mamua o ka hoi hou ana mai, nolaila aole lakou i hui hou a hala kekahi manawa loihi mahope mai. I ka hookokoke ana mai nae o ka la Karisimaka, a ma kekahi kakahiaka, ua hoea aku la o Mr. Edimona, no ka home o Keoni Naika, no ka hoolala ana me kela kumu himeni, no kekahi mau himeni kupono no kela la. Oiai laua e kamailio ana, a iloko hoi o ko laua nanea, kikeke ana no kekahi mea mawaho mai o ka puka o ke keena a laua e noho ana, a mamua o ka eu ana ae o Keoni Naika no ka hele ana aku e wehe i ka puka, ua hamama e ae la ke pani, a komo ana no o Habaki Naiki iloko. Ua hoohikilele loa ia ko Mr. Edimona manao, i ka ike ana mai i ke kanaka opio, oiai aole ona wahi noonoo iki, no kela opio, nolaila ku mai la oia iluna, me ka hele aua aku a hopu i ka lima o Habaki, me ka pane ana mai : "Maluna ou e kuu hoaloha opio na hoopomaikai ana, a ke hauoli loa nei au no keia halawai ana o kaua. I ka wa hea oe i hoea mai nei?" "Ma ke kaaahi o ka po nei au i hoea mai ai," wahi a Habaki me ka lulu ana iho i ka lima, o ke kahunapule, me ka hoihoi. "Aole i maopopo mua ko'u holo mai ahiki i nehinei aku la. akahi no a loaa he manawa kaawale ia'u, a hoouna mai la i kelekalapa i kuu makuakane nei, i ole ai oia e hoopuiwaia. ke hoea mai au me kona maopopo mua ole." "Ua hele au a piha loa me ka hauoli, no keia hui hou ana iho la o kaua," i hoomau aku ai no o Mr. Edimona i kana kamailio ana. "He nani hoi ia, ua hoea mai nei oe. o keia wale no ka manawa kupono a kaua e hooponopono ai, no kekahi hana i hoopaneeia no kekahi manawa loihi,'' me ka mau no o kona paa i ka lima o ke kanaka opio, aia hoi kana nana ana maluna o na maka o Habaki, ana no e ike la, he keu aku ke kilakila o kona kulana, mamua o kana ike hope ana iaia. "Eia no anei ke mau nei ko Mr. Wakona makemake, e !-..,,. he noho kuikahi ana mawaena o maua?" "Ae, ke kau mau aku nei kona mau manaolana, o ka h- ""-" mai o ka la e ike hou ai oia ia oe.'' "Ua hiki ia oe ke hoike aku iaia, oia kekahi o na kanaka maikai loa, a ke lana nei kuu manao, e ae mai ana oia e b poina i ka'u mau mea apau i kamailio aku ai iaia, nana i h--- :: mai i kona huhu no'u." "Auhea oe e Mr. Naika. ua hoohauoli loa mai oe i kuu na, :. a oi aku mamua o ka mea hiki ia'u ke olelo ae. Ke mahalo ' -nei au no kou mau ano, o ia ka hamama o kou puuwai ii 'u ' e ike e nei i keia manawa, e hooiia aku ana ko kakou n- hoaloha ana, ma keia mua aku. "Auhea oe e kuu hoaloha," me ka huli —.u ae o Mr. Edimo- na imua o Mr. Keoni Naika a hoomau hou aku la: "E lia.i--: mai oe i kau mau hoomaikai ana i ke kanaka opio, no ka mea o ka manao hauoli i loaa ia'u, o oe pu no kekahi iloko ..la; -. no ka hoea ana mai i ka wa e hooauheeia aku ai na ao omamalu o ke kaumaha mai ia kakou aku, a nohoalii mai ka oluolu ame ka noho lokahi ana."
Ma kahi o ka hoike ae o Koni Naika i ka helehelena hm^-iH a hauoli, o ka haka-nu, me ka haikea ka Mr. Edimona. . aku ai maluna o ka helehelena o ua kanaka nei; a i wahi nae e hoohuoi ole aku ai ke kahunapule i ka maikai ole " ki ^K manao, ku ae la oia iluna, me ke pa'i ana iho maluna o ka 'H hiwi o Habaki, a pane ae la : "Ua loaa mau ia'u ka manao haaheo no ka lahalaha o ka umauma o ka'u keiki. Aole ona hoomau i kona huhu i kekahi mea, no ka manawa loihi, a pela no au i ike ai, he hana maalahi loa ka hooponopono ana i kekahi hana nui me ia: ak H nae pehea kakou e hana ai, i wahi e holopono ai ka hookuik ,,". H hou ana i na opio?" Kulou iho la ke poo o Mr. Edimona ilalo, no ka noonoo ana i ka mea pono e hana aku ai, no na kanaka opio, a iaia no paha ka maopopo i kekahi mea kupono, aea ae la kona poo iluna, alaila kamailio mai la i ke kanaka opio : "Ina aole au mau hana hoolalau, i ka la apopo, alaila e :- l aku ana au i kou oluolu, e hele ae ma ko'u home, i hookahi ko kakou noho like ana e ai i ka aina ahiahi malaila. Nou e Mr. Keoni Naika, ua hamama mau ko'u home ia oe i na " B nawa apau, nolaila e hele ae kakou apau no ko'u home a ma-laila e hoohala ai i kekahi manawa maikai loa, ma ka na'u A B ana. Pehea la ia i ko olua manao?" me ka alaalawa ana aku o kana nana ana mai ka makuakane a i ke keiki. (Aole i pau)
make nae, a ua haalele iho i keia ao i kana keiki kamaiki nana e malama; he keikikane u'i oia a nona na makahiki he umikumamalua ia manawa, he mea nui a punahele loa na kona makuakane, i kona wa e ola ana a o ka mea wale no hoi nana e hoonana mai i kona noonoo oiai ua make aku kana wahine.
O Mekia Hamiletona ka inoa o nei hoaloha o ke Sa Wiliama, a he aliikoa hoi e hana ana malalo o ka Moi o Pelekane ma kona manawa i make ai, ma kekahi kulana hana koikoi ma kekahi aupuni mamao.
Iloko o kela manawa a ka Mekia Hamiletona e hana ana ua nui ka hanohano i loaa iaia me ka mahalo nui ia me ka nui pu o kona waiwai. Ua mare oia i ka elua o na kaikamahine a ka Haku Satonabere, eia nae, he mahina wale no ko ia wahine o ke ola ana mahope o ka hanau ana o ka laua keikikane hookahi wale no, o Kupala ka inoa, a o ke keiki hanai hoi i haaleleia iho na ke Sa Wiliama e malama ahiki i kona oo ana.
He keiki ui ia o ka helehelena a ua nui ka makemake o Sa Wiliama iaia, me ka nui o kona kuko e loaa i keikikane ponoi nana e like me ia, a i ole malia paha ua loaa pu iaia ka manao ia manawa no kona laki, no ka loaa ana o kana keiki i Iuhiia e hai a nui o ka malama aku ame ka hoonaauao ana kana.
Ua lilo keia keiki i mea punahele loa iaia a ua nana aku no hoi oia iaia ka mea nana e hoonana mai i kona noonoo oiai oia e noho ana me kekahi mea aloha ole imua o. kona alo.
Oiai ka Lede Linetona e noho ana no ma ka Hitadela ia manawa ua hookipa mai la oia i ke keiki makuaole malihini me ka oluolu loa ma ke ano he hakuwahine oia no ia home.
O keia keiki, Rupata Hamiletona, oia ka hooilina o ka inoa
ame na waiwai apau o ka Haku Satonabere, ina no ka make
aku o ka mea e paa ana ia inoa ame ia mau waiwai ia mana-
wa, no ka mea aohe ana mau pua ponoi, a ina no ka lilo mai
o ia mau waiwai apau a hui pu me ka waiwai o ka Mekia Ha-
miletona, ka makuakane o keia keiki i make, o Rupata Hamile-
tona ana kekahi o na keiki waiwai i kona manawa e kanaka
makua ai.
I ka ike ana o ka Lede Linetona he keiki waiwai o Rupata
Hamiletona, a e like me kekahi mau makua mea keiki e lele
mua ana ko lakou noonoo imua no ka pono o ka lakou mau ke-
iki hoolala iho la oia i kona noono no ka hoopalauia o keia
keiki opio me kana kaikamahine muli loa, o Liliana ka inoa,
he umi-kumamakahi ona mau makahiki ia manawa.
Ua hooikaika oia ma na ano apau e hiki ana iaia no ka hookoia o kona makemake, a oiai e hanai likeia ana keia mau opio malalo o ke kaupaku hale hookahi, a he hana maalahi oa no hoi nana ka hoonaauao ana aku ia laua i mea no laua e ike iho ai e lilo ana kekahi o laua na kekahi i ka manawa o laua e oo ai a mareia laua.
Iloko wale iho no nae o ka Lede Linetona keia manao ana
o ka hoolala ana e nu ai me kona hoike ole aku ia manao
kuko i kekahi mea okoa, no kona maopopo mua no ina oia e
hoike aku ana ia manao ona ia Sa Wiliama e ku-e koke ia
nai ana no ia manao ona.
He manao punahele loa keia i ka Lede Linetona me ka pio ole o kona manao no ka hooko aku ahiki i kona ike ana aku i ka hopena, ua haawi oia i kana mau hooikaika apau no ka holopono i ka manawa hope, a e kali aku kakou no ka hopena.
MOKUNA XXVI.—"Aole au e Mare Hou Ana."
E waiho iki kaua, e ka makamaka heluhelu, i ka Lede Line- tona e kuko ana no ka holopono o ka hoopalauia o na opio, a e huli hou aku ka kaua nana ana ihope pehea aku nei la e Vekinia,
Aneane e piha ka elua pule mahope iho o ko Sa Wiliama haalele ana iho ia Kapalakiko, akahi no o Vekinia a huli hoi aku i Kapalakiko, ua maikai loa ke ola kino o kana kaikaina- hine a pela pu no hoi me ia, ohaha ko laua mau kino.
Elua a oi iki makahiki o kana kaikamahine i nei manawa a mamuli o ka maikai Ioa o kona ola me ka pii pu ae o kona nui ame ka ui ua lilo oia he mea hoohauoli loa i ka manao o Vekinia oiai aia kona noonoo apau maluna wale no ona, o kona ola aku me ka palekana ahiki i kona oo ana oia kona iini nui.
I ka hala ana o kekahi mau la ia laua ma Kapalakiko ua hoomaka aku la oia i kana hana maa mau me ka hauoli, oiai no nae iloko o na la wela o ke kau a laua i noho ai ma kuaaina aole oia i hoopau wale i kona manawa me ka waiwai ole, ua paa mau no oia i ka hana ma kona mau manawa kaawale apau.
Ia laua ma kuaaina e kaha mau ana oia i ke kii o na kuahiki ame na wahi nani e ae o ka aina ana e ike aku ana, a ma kela hoi ana ae a laua i Kapalakiko ua nui kana mau kii i ma- kaukau no ka hoopukaia ana aku no ka hooilo .
No ko Vekinia hooikaika loa ma ka hana me ka haawinui
i kona manawa maluna o kana hana, ua hopohopo o Mr. Naita o lilo kona hoopapau loa i mea hoopoino i kona ola kino, no ka mea, ua lilo ka wahine opio i mea aloha nana mamuli o ka nele i na hoaloha, oia hookahi ka hoaloha i kana hoomaopopo iho maloko o ia kulanakauhale makamaka ole, no ia kumu ua haawi mai oia i na kokua ana apau iaia ma ke ano oia ka ma- kua ame ka hoaloha a e pono iaia e haawi mai i kana hoo malu ana me ka haawi pu mai i na kokua elike me ka hiki iaia.
Ua hoopauia ae nae kona mau manao hopohopo a pau no Vekinia i ka manawa ana i hoomaopopo iho ai i ka ikaika o ko Vekinia kino ame kona noonoo.
No ka ikaika o ko Vekinia noonoo no ka hana, hui pu me ka oluolu o kana mau olelo ame ka ui no hoi, ua ulu a nui ka makemake iloko o Mr. Naita me ka manaolana pu malia, e hiki ana paha iaia ke alakai i ko Vekinia noonoo ahiki i ka ae ana aku e lilo i wahine nana, loaa ka mea nana e hoohauoli i kona home mehameha, oiai oia hookahi wale no, i anoai i na kauwa, a loaa pu no hoi kona kokoolua iloko o kona mau la elemakule e aneane loa mai la kona hopena, nolaila, hooholo iho la oia i kona manao e noi ae ia Vekinia e lilo i wahine nana.
"Ua hiki ia'u ke hoopakele iaia mai na pilikia ae apau e hooluhi ole ia ai oia a e hana ole ai hoi i kekahi hana i mea e loaa ai kona pono o ke ola ana, a pela hoi mai na mea hookaumaha mai a pau i kona noonoo i maopopo ole o nei mua aku.
"Aole au e noi aku ana no ka hauoli oi aku mamua o ko'u ike wale aku no iaia e noho mai ana ma ke ano he hakuwahine no kuu home iloko o ke koena aku o ko'u mau ia o ke ola ana, alaila, i kuu manawa e hala aku ai ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, o kuu waiwai apau nona no ka hoolaumania ana i na ala apuupuu a pau o kona mau la o ke ola ana ma ia mua aku."
O keia kana mea nui o ka noonoo ana me ka paa o ka ma- nao e hooko aku ma o kona noi okoa ana aku ia Vekinia, ke loaa iaia ka manawa kupono.
E mau ana no ia noonoo iloko ona, hoea aku ana o Vekinia
i kona keenahana i kekahi la no ka hoomaopopo no no kana hana, a no ke kuka pu ana hoi me ia no ka mea e pili ana no kana buke, a ia ike ana mai a ua o Mr. Naita ua hookahahaia kona noonoo no ka ike mai i ko Vekinia helehelena haikea a malohi, me he mea la ua hana wale a luhi i like ole me kela helehelena hiehie a hoihoi ona o na manawa mamua aku.
(Aole i pau)
He Moolelo Walohia
Ko Vekinia Waiwai Hooilina
Hoopuhiliia na Hana a ka Mea Manao
Ino—Kau i ke Aki i ka
Manawa Hope
Ua nui a lehulehu kana poe o ka ninaninau ana aku a he ole
-.'" "-' ka pane a ia poe. Ua hookomo pu oia he mau hoo-
,--, lehulehu maloko o na nupepa me ka manao i ka wa o ka
..---:-.-,- i- heluhelu iho ai ia hoolaha e pane mai ana oia a o
-. -=- loaa nu ia iaia. Ua nele hou no oia ma ia hoolaha ana
-.:. pane ole ia mai.
"'.-. hoao oia ma na ano apau ana e ike ana a e noonoo ae
: 7-p.ea e loaa ai iaia ka wahine, aka nae, elike no me kona
-'-'?- : na hoao ana mamua ae nei pela no i keia. a no ka mea
elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ai ma kekahi
. -?,-. mokuna i hala, ua nee o Vekinia he wahi okoa, aole oia
— ?/ -k- o ke Kulanakauhale o Kapalakiko ia manawa, aia i
kuaaina oia kahi i noho ai me kana bebe mamuli o ke kauoha
a ke kauka no ka ma'i ana o ka bebe.
O kekahi kumu o keia hoohoka loa ia o Sa Wiliama, ua hala o Mr. Naita ka hoaloha o Vekinia, i Kolumebia Pelekane no -:-"?. hoomaha, ina paha e noho ana oia a penei la ka hoopukaia o kana (Sa Wiliama) hoolaha e ikeia ana eia a pane koke mai me ka hoike pu mai i ko Vekinia wahi e loaa ai.
Ma keia wahi o keia moolelo e pili pono ai ka himeni e mele mau ia nei e na mea apau a he himeni hoi i wale waha mai na opio a na makua:
Imi au ia oe ke aloha la,
Ma na paia aala o Puna,
Ihea la oe i nalowale iho nei,
E hoi mai no kaua e pili.
Aneane i na la waena o ka mahina o Hinaiaeleele, hooholo iho Ia ke Sa Wiliama e holo koke me ka hoopanee hou ole aku i kahi hale kahiko a Vekinia ma i noho ai malalo iho o na mauna o Nevada, me keia manaolana iaia e hoea aku ai ilaila malia, e loaa mai ana kekahi ike iaia mai ka poe e noho ana malaila no ko Vekinia wahi e noho ana ia manawa. a i ole kona wahi paha e loaa aku ai iaia.
O ke kumu o kona manao ana pela mahope iho o ke aponoia
ana o ka Vekinia hoopii oki malia, ua haalele oia ia Kapalakiko a
ua hoi hou i Nevada kahi a laua i noho ai me ka makuakane
a i loaa aku ai hoi iaia malaila.
Ma keia hele ana ana e huli i ka wahine ekolu makahiki loihi i hala iaia, pau na mokuaina o Amerika i ka heleia me ka ninau ame ka hoolaha ana, me ka hoolimalima pu ana i ka oihana makaikiu, he ole nae ka mea i loaa.
I ka hala ana o keia manawa, no ka luhi, ke kaumaha, me
ka aikena pu, hooholo iho la i kona manao i ka manawa hope
e hoi hou aku i Enelani a e hoopau loa i kona manao huli hou
ana i ka wahine: ia manawa ua nui na hana ma ka Hitadela e
koi mau mai ana iaia no kana makaala ana aku i na hana ma-
laila no ka hiki ole i ke kaikuahine lokoino ke hooponopono
i kona mau waiwai.
Hoi nele la, hoi nele,
Hoi nele i ke kula loa la o Malama.
Mahope o ka loaa ana o ka ike ia Mr. Fanamu no ke apono ana o ka aha hookolokolo ma Kapalakiko nana i hoolohe i ka hihia okimare a Vekinia ua piha loa oia i ka hauoli, aole oia wale o kana kaikamahine pu kekahi, a ua hoopiha pu ia laua me ka manaolana e lilo ana ke Sa Wiliama ia Sede Fanamu ke kanaka a laua i lia mau ai.
Mahope mai ua hooikaika laua me ko laua akamai pahele noonoo apau i mea e hookoia ai ko laua noonoo; ua lilo ia hana i mea moe pono ole o ko laua po me ke kukia mau, eia nae, he ia ke Sa Wiliama no ka naele ua leha makau mua, a ua nanaia mai ka laua maunu he ekaeka, no ka mea, ua hooholo mua ke Sa Wiliama i kona manao aole e mare hou ke ole e loaa o Vekinia iaia.
No ke ko ole ana o ko Mrs. Fanamu ame ko kana kaika-
mahine manao, a ua poho wale hoi ko laua mau manaolana
apau o ka upu ana, a no ka hilahila o Miss Sede Fanamu no
ia hoohokaia ana ona, ua ane aku la oia he kane okoa, he
kanaka waiwai. he haku aoo a haalulu, aole nae ona nana i
ka elemakule o ia kane, o kona noho wale no iluna o ka wai-
wai ame ka hanohano a hala ae na la o kona ola ana, a ili mai
ka waiwai o ia kanaka maluna ou.
Mahope koke iho o ka hoi ana ae o Mrs. Fanamu me ke kaikamahine no Enelani ua make aku la o Mr. Fanamu, no ia kumu ua hoi ae la oia a noho pu me ke kaikamahine ma ka hapanui o ka manawa. Eia nae, ua mamao Ioa ka hauoli mai kona naau aku, e kaniuhu mau ana oia me ka hookaumaha mau ia o kona noonoo, me ia lako no ona i na mea apau a ka naau e uilani ae ai, aohe mea hemahema, aohe no hoi he mea hiki ole iaia ke kuai me ke dala.
O ke kumu o ka maikai ole o kona noonoo ame ka lilo hoi
i mea hoouluhua mau iaia, a i eha mau ai hoi kona lunaikahala,
oia no kana hana kokua hewa i hana ai i mea no Vekinia e
kaawale ai mai ke Sa Wiliama aku, a i hookoia ai ia hana lo-
koino ana a ka Lede Linetona ma ona la.
I na la a pau me he mea la e ku mau mai ana ko Vekinia
helehelena u'i mamua ona. No na manawa lehulehu ka hoo-

kokono ana ae a kona lunaikehala e hoike aku oia i ke Sa Wi-

liama i ka hewa ana i hana ai, a me ka hooikaika wale no oia

i uumi ai ia manao iloko iho ona, no kona manao ina oia e

hoike aku ana e lilo ana ia i mea hooluolu i kona noonoo; o

kekahi kumu mahope o kona ike ana i ka hoka o ka manao

o kana kaikamahine ua makau oia o lilo ko Sede Fanamu hoka

ana i mea hoopoino i kona ola; aka nae, ua oi aku kona ma-

ka'u i ka huhu mai o ka Lede Linetona a pela me Sa Wiliama

iaia, no ia maka'u ona o huhu ia mai ke mihi aku, hoopau iho
la oia ia manao me ka maikai ole no nae o ka noonoo.
Me ia ana iho la kona noho ana a hala na makahiki elima. O ka piha ana hoi ia o na makahiki he umi mai ka manawa mai a Sa Wiliama o ka mare ana ia Vekinia, a iloko o ka loihi o nei mau makahiki o ko laua kaawale ana oia mau no ka paa ame ka oiaio o kona aloha ia Vekinia, aole i loli ae, no ka mea oia hookahi wale no kana mea ana i ike iho ai i ke alo- ha, a o kana wahine mua Ioa no hoi o ka mare ana iloko o kona mau la opio.
Ua hoomau oia i ka hoomanao ana ame ka hiipoi a hookaa-
wale ana i kekahi rumi kaawale nui iloko o kona puuwai no
Vekinia wale no, a ua hoomau aku no hoi i kana hoohiki ina
no ka loaa hou aku o Vekinia iaia e noi hou aku ana oia e hoo-
hui hou ia laua, oiai nae ua loaa no iaia ka ike ua kaawale
o Vekinia mai iaia aku no ka manawa pau ole mamuli o ka
olelo hooholo a ka aha, ua hoohiki paa oiai aole e hookomo
iloko o kona puuwai, i ke aloha ame ka makemake no kekahi
wahine okoa aku.
Aneane no ma keia manawa ua loaa iho la kekahi mea nana e hoohauoli a e hoololi ae hoi i kona noonoo mai ka hiipoi mau ana i ka noonoo kaumaha a i ka hauoli.