Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 52, 28 December 1922 — NA MEA AI E HOOKOMOIA MAI NEI. [ARTICLE]

NA MEA AI E HOOKOMOIA MAI NEI.

He mea ano nui ka ike ana i ka nni hewahewa o na meaai e hookomoia mai nei iloko o Hawaii nei mai na aina e mai. O ka waiwai o kela ame keia aupuni, aia no ia mamuli 0 ka oi ana 0 na mea e laweia ana i waho, mamua o na mea e hookomoia mai ana iloko oia aupuni. He mea oiaio loa keia i hiki ole e aloia. He oiaio nae, ua oi aku na mea e laweia nei mai Hawaii nei aku, a ua emi mai hoi na mea e komo mai nei iloko o Hawaii nei, mai na aina e mai. Aka, 0 ka hiki ole ana ia nei ke hooulu i na mea ai apau e ai ia ana e na' kanaka maloko nei o Hawaii, ka mea nana e houuku nei i ka waiwai 0 Hawaii uei. Ma ka hoike makahiki o keia makahiki e pau n-ei, ua hiki aku ka nui 0 na dala i hooliloia aku no na huamoa i hookomoi«a mai iloko o Hawaii nei i ka heluna nui 0 $497,677.00. No ka huamoa wale no keia. A 0 keia mau huamoa, mai Amerika mai, aole i heluia na huamoa i komo mai mai Kina ame lapana mai, ame Nu Kilani, ame Auseteralia mai hoi. He mau dala nui hewahewa maoli keia ke nana iho. Aka, no ka makahiki nae 0 1921, ua oi aku mamua o keia heluna dala. I ka makahilei o 1921, he $528,506.00, nolaila no keia ua emi mai he $30,000 malalo o ka heluna dala o keia makahiki e pau nei. Ina o keia na dala i hooliloia e Hawaii nei no na huamoa i komo mai mai Amerika mai, aole anei e hiki e laweia mai a noonoo iho, he alanui keia e koi mai ana i na kana e hoowaiwai mai ana i ka mea e lawe ana a hoohana aku. He oiaio, he heluna nui 0 keia mau huamoa ua hookomoia mai no na koa e noho nei ma Oahu nei. Aka, 0 ka mea nui nae e noonoo ia ai oia no ka hoomaopopo ana, eia kekahi oihana e koi mai nei i na kanaka Hawaii e komo aku a e lawelawe no ka mea he alanui e hoopomaikai mai ana, O ka mea oi aku 0 keia oih.ana, oia uo ka hiki ana i ke kanaka ke •noonooi e pi

hoolawa i kona ohana me ka ai kupono, ina e hiki ole ana e lo«aa mai ka puka no keia haeai moa am, e hiki ana no e hoolawaia kou ohana me ka ia. A he mea ano nui keia. Aka, ma ka nana ana iho i keia mau huahelu, aole e hiki &na e emi mai ke kumukual 0 keia mea 0 ka huamoa. ī keia la ke kuaiia mai nei ma na makeke 0 Honolulu nei ke kakini huamoa no ka $1.00. Ma kekahi mau wahi e loaa ana paha i ke 75c bo ke kakini hookahi. Aka, he dala nui keia. Ke kuaiia mai nei no hoi na hua i hookomoia iloko 0 ka hau no kekahi mau mahina no ke 50c ahiki i ke 60c 0 ko kakini. I ka hoomaopopo ana 0 ke kanaka, aole no hoi i luhi loa oia i ka hanaL ana i keia mea 0 ka moa, a ua hele mai no hoi oia e huli i ai nana i ka hapanui 0 ka manawa, a ina he kanaka e hanai ana i kana moa me na mea ai i hoouluia 0 ia, e emi mai ana na hoolilo no keia oihana, e loaa ana i kela ame keia kanaka he mau dala puka nunui, a e hoopomaikai ia mai ana oia. O leeia moa o ka huamoa, aole ona manawa e emi loa ai. Aole no hoi he manawa e ikeia aku ai kona ai ole ia ana'. Ina ma kekahi aoao, e hookiko ana ko kanaka i kana mau moa, a e hoolilo ma kona io' he alanui hou no ia e loaa mai ai he mau pomaikai nui iaia. Ma na huahelu i loaa mai ia makou, ua hoea aku na (lala i hooliloia e Hawaii nei no keia mea 0 ka moa, ma | kahi 0 $560,000, i ka makahiki e | pau nei. 1 Eia na moa ke hookomoia mai nei ma na pahu e ola ana, a me na moa i pau mua i ka hukiia na hulu, a hookomoia iloko 0 ka hau no kekahi mau mahina. Elike me ka hou oia moa, pela no ka pii ae 0 kona kumukuai. He heluna dala nui hewahewa keia e hooliloia nei 0 H«i-1 waii no na mea « hookomoia mai j nei. He oihana keia, 0 ka hanai moa, i lawelawe nui ia 0 na kanaka ma Kaleponi ae nei. A 0 keia mau dala ua holo aku ka hapanui i na kanaka 0 Kaleponi. Ua kuaiia na moa i kiko mai no hookahi wale no pule, a hiki aku i ka nunui ana ahiki loa aku i na moa i luahine a elemakule. A ke lawelaweia mai nei keia oihana 0 ka hookiko m#£, e kekahi mau kanaka, a ua hiki aku ka nui 0 na kiko 1 na hanori tausani moa. A ke liooliloia mai nei i ka manawa he hookahi wale no pule a pii aku. A 0 ka mea oi aku paha, oia no ka loaa ana i keia poo he puka nui ma ko lakou lawelawe ana i keia oihana. Ma keia mau huahelu ko koi mai nei leeia oihana ia 00 e ke kanaka Hawaii, e komo aku a e lawelawe, no ka mea he pomaikai nui ko keia oihana. He oihana mama, a e hiki ana i ke kane ame ka wahine ame na keiki ke lawelawe. O kahi apana aina ka mea nui, a ke loaa ia mea o ka aina, a e hiki ana i kela ame keia kanaka ke hoohana aku, ina he kanaka makemake ia e loaa mai na dala me.ka luhi ole. Na Maia.

Ma na hoike i loaa mai ia makou, ua hiki aku ka waiwaiio 0 na maia i hoounaia aku i Kaloponi no keia makahiki, i ka heluna dala o $181,933.00. Aole keia 0 na loaa o Hawaii nei i na makahiki i hala aku. Aka, mamuli 0 ka pilikia 0 na aina i ka hoopauia ana 0 keia oihana ma kekahi mau wahi 0 Oahu nei, pela i emi mai ai na maia e hoounaia nei i na aina e. Eia ma Molokai, ma Hawaii, a ma kekahi mau mokupuni 0 aleu he mau aina i kupono no ka hooulu ana i ka maia. Ua lawelaweia keia oihana ma Maui, a eia ko kanu nuiia mai nei koia moa, ma kekahi mau wahi oia mokupuni. Aka, aole e lawa ana ka makemake 0 na poe ai maia o Amerika me na maia e hoouluia mai nei ma keia mau wahi. Ke loaa nei he laina moku hou e komo mai nei i Honolulu nei mai Kaleponi Hema mai. Oia wahi ia e makemake mai nei i na maia o Hawaii nei. Eia hou no ia oihana hoowaiwai nui i na kanaka e komo ana e lawelawe ia oihana. O kela mau aina ma Waiakea, ina aole i loaa- n£ pomaikai ma ka oihana kanu ko, ina na kanaka i kanu maia ina i keia la ke noho kuokoa nei lakou. Aka, i ka puni ana. aku i ka pelo a na poe hale wili, ua lilo lakou i poe e noho ana me ka pilikia no kekahi mau makahiki. - Aole paha he mau aina i hiki aku ka momona o ka lepo no keia oihana kanu maia e like tne na aina ma Waiakea, Hilo. Ua hiki i kela ame keia kanaka e kanalua ana i keia mau olelo e hele aku e nana i na kumu maia i kanuia e na kanaka i hoi aku maluna 0 kela mau aina e noho ai, ke ike maka i ka oiaio o keia mau mea e oleloia nei. Eia hou no ia oihana e koi mai nei . i na kanaka Hawaii, e komo aku e hoohana. He hookahi no ano maia e hoounaia nei, oia no ka maia-pake, ma ka kakou olelo ana. Aka, o ko kakou maia Hawaii [ri...ī: . -...

paha ka oi aku ke lilo i mea hoounaia i na aina o Amerika Huipuia. Mamuli 0 ka uuku o ke kanuia ana 0 keia maia, pela no i hiki ole ai e hoounaia i na aina mawaho aku 0 Hawaii nei. Ua pau e no ika ai ia e na kanaka ma Hawaii nei na maia e komo mai nei mai na Kona mai. aka, ke koi mai nei nae na kanaka 0 Amerika i keia moa 0 ka maia, a he oihana keia e hiki ana i kela ame keia kanaka Hawaii ke lawelawe. Na Meaai Ulu. Malalo 0 keia poomanao, e komo ana na akaakai, na kapiki poi ame na kapiki lau, na uala kahiki, a he lehulehu iho 0 na mea i kamaaina ia kakou malalo 0 keia poomanao. I na makahiki i hooliloia ai o Hawaii nei i awa komo mau ia mai e na moku okohola, i Hawaii nei no ■e hoolawaia ai kela mau moku me na meaai 0 keia ano. Ua komo aku na moku ma Kawaihae, ma Niihau, ame kekahi mau awa 0 Maui, no ka hoolawa ana me na mea ai. O ka oi aku paha 0 na uala-kahiki. Eia no keia mea ke kanuia mai nei ma kekahi mau wahi o Hawaii me Maui. Aole nae elike me ke kanu ana o na la i hala aku. H-e oiaio, ua komo mai kekahi ano ma,i i na makahiki i hala aku, a na keia ma'i i hookuemi mai i na kanaka kanu uala-kahiki, a no keI kahi mau makahiki, ua nele ko kanuia ana 0 keia mea. Aka, i keia 1 mau makahiki ko emi aku nei kela ma'i, a ko hoomaka houia mai nei e kanu ka uala-kahiki ma kekahi mau aina 0 Maui, ame Hawaii. He ai makemake nui ia keia e na koa j e noho nei ma Oahu nei. Eia ke j lilo nei mai Hawaii nei aku kekahi heluna dala nui no keia mea o ka uala-kahiki. Ma na hoike i loaa mai ia makou, eia 0 Hawaii nei ke hookomo mai nei i na uala-kahiki 1 hiki aku ka waiwaiio $680,000.00 i ka makahiki e pau nei. Ke manao nei au <e hiki ana e loaa ka ulu maikai ana ame ka hua nui ana 0 keia mea 0 ka ualakahiki ma na aina ma Molokai. Ua hoikeia mai ia makou ua kanu nui ia keia mea ma kekahi 0 na aina o Molokai i na makahiki i hala aku. A ina oia ka oiaio, alaila, e hiki ana no e lawelawe hou ia keia oihana ma kela mau aina. <<)• ka mea nui nae ma keia oikaf^ 0 ke kanu uala-k«ihiki, oia no ka ike ana i ka manawa kupono e k«anu ai ka uala. Ina oe e kanu ana ika manawa e komo mai ana na ual«ikahiki mai Kaleponi mai, alaila, e poho ana 00, aka, ina 00 e kanu ana 1 na mahina e nele ana ke komo ana mai 0 keia mea, alaila e ohi ana 00 i na kumukuai kiekie loa ma na makek-e 0 Oahu nei. I kekahi manawa 0 ka makahiki e pii ana ke kumukuai 0 keia mea a hiki aku i ka $5.00 o ko eke, a i kekahi manawa hoi e emi mai ana a i ka ka $1.50 wale no 0 ke eke. I pii keia mea i ka manawa e loaa uuku mai ana mai Kaleponi mai, a e emi ana i ka manawa e nui mai ana ke komo ana mai Kaleponi mai. Nolaila, ina ke kanaka kanu uala-kahiki e hoomaopopo ana i koia mea, aole manawa 0 poho ai kana oihana. I keia mau la noho nui ia mai o kakou e na koa, ame na moku komo mai no ka hoolawaia ana aku me na mea ai, e hiki ana e loaa nui na pomaikai i na kanaka e lawelawe ana i ka oihana mahiai.

Ho nui na mea «ai e hookomoia mai nei iloko nei o Hawaii mai na aina e mai, ak.a, 0 keia mau mea ae la na mea e hoopomaikai nui mai ana i ka poe e lawelawe ana i keia mau oihana. O na mea' lawa ole, na meā pii 0 ke kumuku.ai. O ka manawa e nele ana na makeke ia mau mea, oia mau mea na mea waiwai e hoolawa mai ai.