Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 52, 28 December 1922 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili

Me kela mau olelo i ku ae ai o Alika iluna, me ka hele ana mai no kahi o ka puka, alaila huli aku la nana ia Elioka, me ka hoopili ana ae i ka welelau o kona mau manamamalima, nia ka lehelehe, a mu-ki ae la, e hoike aku ana ia ESoka, no kona piha loa i ka olioli. "Aole !oa o'u wahi lihi kanalua iki, iloko o ka makahiiki hoo.<ahi. mai keia manaw r a aku, o kela ana kekahi kaikaimahine' u i loa. Alaila e manao ana ka paha o Mrs. W r adona„ oia ka mea nana e hoolilo i na dala a keia mau kaikamahine, e ike ana oia, aole au e nanamaka aku ana, i ka pono o A#B<a, ka 1 mea paha a kela wahine e hoolala mai nei e hoolilo i pio» aiana,"' : namunamu wale iho ai no o Elioka iloko on?l, i ka w,a-i hala n.r:u ai o Alika, noloko o kona rumi. MOKUNA 11. Oiai hoi o Alika i hoohauoliia aku ai, mamuli o na olfcj;lo oluolu. me na hana maikai a Elioka Hakoka, a ke hooko mai la : na mea apau a ke kanaka opio i makemake ai iaia, e !hoolaura pono aku ka mea kakau moolelo, ika poe oloko o home nani o Wadona. He kanaka holomua loa o Mr. Uilama Wadona ma kai lawelawe oihana ana maloko o ke kulanakauhale o Nu loka, iloko o kekahi mau makahiki loihi ae nei i hala. Ua hoilVe mai kela ano o ka holomua, mamuli o ke ano o kona noho ana, ame ke ano pu o kana oihana kalepa; a ma ka aoao hoi o kana wahine. e hoolilo ana oia i kekahi mahele nui o ko laiia loaa makahiki, ma na mea e hoopauia ae ai na uilani a kona mau makemake iho. He elua mat« keikikane a keia mau makua, i loaa iBoko o ko laua noho mare aha. O ke kaikuaana o Uilama Wa<iona, Jr., kona moa, a ma ka wehe mua ana o keia moolelo, aia oia maloko o kekahi ona kula nui kahi i noho ai. Oka elua o na keikikane, o Peleki Wadona kona inoa, he elua makahikii kona -'piopio iho imua o kona kaikuaana, aia no kana kula, e hele ;.ra maloko o ke kulanakauhale, no ka hoomakaukau anja iaia, e komo aku i ke kula kiekie, me kona kaikuaana. 0 kekahi poe e ae iloko o kela ohana, oia o Lola Penekona, nona na makahiki he umi-kumamaiwa, ame Alika Wndona, nona na makahiki he umi-kumamahiku. He mau kaikaniahine hanauna keia a elua na Uilama Wadona, Sr., o ia hqi hookalu kaikamahine na kona kaikuahine, a na kona kaikuaana. He mau kaikamahine waiwai keia a elua, a penei e.ae ke sno o ka ili ana mai o ka waiwai māluna o laua: lle kaikuaana okoa ae no kekahi o Uilama Wadona, o Alanni adona kona inoa. Aole oia i mare wahine, alea nae 1 nui kona mau waiwai, mamuli o kona hooikaika ana o huli "3. na aina mamao; a i ke kau ana mai o ke ohohina mahina o poo, a na la hope o kopa ola ana, holo iho la oia, e hul'i hoi mai no ka aina hanau imraa o -.a ohana, no ka hakilo ana i ka mea kupono ana e hooili a: i kona mau waiwai apau. laia nae o ka hoea ana mai no ka aina hanau, ike iho la oia, Uilama Wadona hookahi wale no koe o kona ohana e ola •-.na: o kona kaikuahine aloha, ua make aku oia, pela me kona V:aikaina mai. He mau mahoe ka makuahine o Lola me ka r:akuakane o Alika, ia laua i make aku ai, ua koe iho la ka '.aua mau kaikamahine, he mau keiki makua ole, iloko o ka nele ame ka pilikia. He mea kau la i ka ike aku o ka wahiine n Uilama Wadona, i ka noho hoopiliwale o kela mau kaikan:ahine, ma ka aoao o kana kane, a hookipa mai oia ia laua — aloko o kona home, o kana mau keikikane wale no kana mea nui; nolaila ua kaa aku la ka malama ana i kela mau kaikamahine, malalo o kekahi poe, i komo na manao aloha. ilok o lakou. I ka ike ana o Alahaki W T adona, he ulakolako ka noho ana 0 Uilama Wadona kona kaikaina i koe e ola ana ua loaa- he h :;rne maikai nona ame kona ohana, nolaila o kana hana mua >a, o ia no ka hele ana e huli i na keiki, a kona kaikuahine ? --e kona kaikaina i make. l"a loaa i'o kela mau kaikamahine iaia, me kona hoolimaliana i kekahi hale, no lakou a ekolu e noho ai, he mau hana h -ao wale no keia a Alahaki W r adona, ina paha he mau kaīka- — ahine kela, e hiki ai iaia ke hooili aku i kona mau waīwai r.. iluna o laua. ; le mau mahina ko lakou noho pu ana, a iloko o kela manav .-. pokole, ua pipilipaa ka noonoo o keia kanaka no kela mau k.-kamahine, pela hoi ka noonoo o na kaikamahine no ko laua :::akua hou, a i ka nana aku, ua like pu maoli no ko lakou r ho ana, me he makua ponoi la 110 kela mau kaikamahine. Oiai nae ke hookokoke mau mai la kona mau la hope e ola ma ka honua nei, a ke hoomaopopo la hoi oia, e haalele hou iho ana na kaikamahine opio, me ka mea ole nana e malama aku ia laua ahiki i ke 00 ana, nolaila hookahi wale no noonoo ko ona, o ia ka waiho mai i kana mau kaikamahine malalo ka malu o kona kaikaina hookahi wale no i koe e ola ana. Ua ike no oia, i ka hoihoi ole o ka wahine a Uilama Wadona r - kela mau kaikamahine, o ka nana ae nae, aohe wahi kupono e r.e no laua e noho ai, nolaila hooholo iho la kona manao, e aho r e waiho aku ia laua me kona kaikaina. Oiai nae o Alahaki Wadona, e hoolala ana no ka pono o na kaikamahine opio makuaole, hana iho la oia i kana palapala kauoha hooilina, e mahele hapalua ana i kona mau waiwai apau mawaena o kela mau kaikamahine, me kekahi mau hoakaka maopopo nae maloko o ua kauoha la, ina e make e ana kekahi o laua me ka nele i ka hooilina, alaila e holo aku ka waiwai holookoa, maluna o ka mea o laua e ola ana. Ina hoi no ko laua make a elua, me ka nele i ka hooilina, alaila e holo aku kela waiwai maluna o na keikikane elua a kona kaikaina Uilama W r adona. Ua koho o Alahaki Wadona oia ke kahu malama o na kaikamahine, e noho laua malalo o kona malu, ame kana malama ana ahiki i ko laua 00 ana, o ia hoi, he umi-kumamawalu makahiki, a i ole ahiki paha i ko laua mare ana i ke kane. He mau pule kakaikahi wale no, mahope mai o ka hanaia ana o kela palapala kauoha hooilina, make iho la o Alahaki Wadona, a koe iho la hoi na kaikamahine elua, na hooilina o kona mau waiwai, me ka nana ana mai ia Uilama Wadona ame kana wahine, o laua ko laua mau makua ma kei#t ao. He ehiku makahiki keia, mamua aku o ka hoomaka ana mai o keia moolelo, iloko o kela mau makahiki, malalo mau o Mr. ame Mrs. Uilama Wadona na kaikamahine opio e noho ai. Ma keia noho ana o kela mau kaikamahine me Mrs. Walona, ua nana aku oia ia Lola Perekona ame Alika Wadona ma ke afio kaokoa loa, mamuli o ko laua lilo'ana he mau hoo- :•?. no ka waiwai o Alahaki W r adona,. mai kela ano mai ana, : ~na aku ai ia laua i kinohi, he mau keiki makuaole ame ka : :hune, a me na manao haaheo o ka. piha

mau aku ana oia i kana mau kaikamahine hanauna, me he mau kaikamahine ponoi la nana. No kela hooneleia ana mai nae o kana mau keikikane me kekahi mahele o na waiwai o Alahaki Wadona, ua lilo ia i kumu huhu nona, aka i wahi nae e hookoia ai kona mau manao alunu a makee waiwai, ua hoolala oia i kinohi o ka noho ana aku o na kaikamahine ia, e hoao aku ana oia ma na ano apau, i wahi e holo pololei ai kela waiwai iloko o kona ohana, mamuli o ka mare ana aku o na kaikamahine opio, i kana mau keikikane. Aohe he noonoo okoa ae o kela wahine, i wahi e holo aku ai ka waiwai i kona ohana, o kela wale ae la no mamua, oiai nae, ina e hookipa aku oia i kela mau kaikamahine me ka manao aloha, lawelawe aku i na mea apau n® laua e hauoli ai, aole no e nele ka pana'iia mai o kana mau hana maikai apau, me na mea kupono, e hoohauoliia ai kona manao. Aole nae pela na hana ma ka aoao o kela wahine, o ka huhu, ka pikanana, ke keke, ame na hana hoowahawaha apau, o na mea iho la ia a keia wahine e hoikeike mai ai i na kaikamahine opio; aole loa he wahi hoailona iki, ma kekahi ano, e hoike mai ana, aia he lihi hoihoi iloko ona no laua, aka no ka waiwai aku maloko o kona home. He mea kau la i ka loihi o ko lakou noho pu ana, a kahea aku o Mrs. Wadona ia laua ma kekahi mau inoa hoopailani, apo aku la hoi kona mau lima aloha, elike mē ke ano o na makuahine makee keiki, a oki loa kona honi ana ia laua no hookahi manawa, he uahoa maoli no o na uahoa, ke ano o kela wahine, elike no hoi me kekahi mahele nui o na wahine e noho mai nei i keia la. No keia ike o kela mau kaikamahine opio, i ke ano o ko laua makuahine hou, ua komo ke kaniuhu ame ka ohumu iloko o ko laua naau, aka nae, i wahi e lilo ole ai a hana a kela wahine, i kumu hookaumaha mai i ko laua noonoo, e nana mau aku ana kekahi i kekahi, me he kaikuaana la i ke kaikaina, a e hoikeike aku ana kekahi i kona manao aloha no kekahi, nolaila ua loaa no he noho hauoli ana ia laua, ma kela ano iho la. No na makahiki nae ehiku, aole he hoomaopopo iki o Mrs. IWadona no ka pipilipaa o ke aloha o keia mau kaikamahine jkekahi no kekahi; aka r kekahi la akahi no oia a ike maoli I i ko laua ano, it>e ka pii ana mai o ka hoonaukiuki ame ka lili I iloko ona, a hooholo iho la oia i kona manao, e hookaawale i 'ka pili mau ana o kela mau kaikamahine, aka e pili aku me ikana mau keikikane, i hookahuaia ai ka manao aloha mawaena 0 kekahi no kekahi. Ua loaa ka ike i kela wahine, ina e hookuu aku ana oia, me ke komo ake'ake'a ole aku i na hana e mau ai ke aloha o kela mau kaikamahine ia laua iho, alaila, aole ana laua e hoihoi e hoopipili mai ia Uilama ame Peleka. He kaikamahine kino pu'ipu'i o Lola Perekona, ke ano o na kaikamahine hiehie ma ke komolole, he mau maka nunui kona. O kona ili, he keu aku ke a'ia'i me ka pahee, o kona ihu ame na lehelehe, he keu a ka miomio, a o kona lauoho, he ehuehu, o ia no oe o ka waigula, ka hulalali ke loaa mai i ka malamalama o ka la. O kona mau ano apau ke nana aku mawaho, he kaikamahine oia i piha i ka oluolu me ka waipa-he, he noho malie me ka maiau ma kana mau mea apau e hana ai, aka nae aia maloko aku o kona umauma, i hunaia ai ka uahoa ame ka paakiki, ma kana mea i makemake ai, aia wale no a hookoia, alaila oluolu kona manao. loaa mua ka ike ia Mrs. Wadona, aole he pono iaia ke hoohuhu i kela kaikamahine, oiai ma kona mau maka ke nana aku, aia na hoailona apau o ka uahoa, ina he mea kekahi e hanaia aku ana e hoehaehaia ai kona noonoo. Me kela ike iloko ona i ko Lola ano, ua akahele mau oia ma kana mau mea e kamailio ai iaia, he oiaio, ma ia akahele ana, ua maikai maoli o Lola, me ka lawelawe i kana mau hana apau oloko o ka hale, me ka holopono, a he maiau kona hooponopono ana 1 kona mau lole, a ke komo mai no oia i k alole, he hiehie maoli, me ka maemae o kona mau ano apau; a ua komohia no ka manao hoohihi me ka haaheo iloko o I\lrs. Wadona nona. No Alika Wadona hoi, he kaokoa loa kona mau ajio ame kana mau liana mai ia Lola ae. He kaikamahine 11'i no keia o kona helehelena, eia nae he u'i i kaokoa mai ko Lola ae. Ma kana mau hana, me ka pupuahulu wale no oia e lawelawe ai, aohe ona hooponopono i kona mau lole, a o ka mea nui loa iaia, o ka paani, a he hana lealea loa nona, ke kamailio i na olelo hoakaaka», me he mea la, e kau mau ana na huaolelo hoakaka ma kona waha i na manawa apau. Me kela mau ano nae o Alika, he kaikamahine oluolu loa oia, a o kana mea pipili loa, o ka poe i hoike aku i ko lakou aloha iaia. No ko Mrs. Wadona ike mai i ko Alika ano kamalii, me ka makemake mau i ka paani, ame na hana kolohe, e kamailio mau ana oia iaia me ka leo nui, 110 kona manao e maka'uia aku oia, aole no nae ia he kumu no Alika e wiwo ai, a i ole hoolohe aku paha i kana mau kauoha, ke ike oia, aole i pololei. Iloko o keia mau makahiki loihi, aole loa he hookahi manawa a Mrs. Wadona i hoomaoe aku ai imua o Lola, no ka iini nui iloko o kona puuwai, e mare kela kaikamahine me kekahi 0 kana mau keikikane, aka mahope mai nae, o kona kamailio ana me Alika, elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu 1 ike mua ae nei, a ua o Alika, o ka hua'i pau ana aku imua o Elioka, aole ua wahine nei i huna hou iho, no ka mea ua hemo aku la kana meahuna, o ka hoea wale mai no i ka hookoia ana o kona iini, ka pahuhopu o kona mau manaolana. No Elioka Hakoka hoi, aole oia kekahi o na ktiki a Uilama Wadona ame kana wahine, aka he keiki oia na kekahi hoahanau pili mamao o Mrs. Wadona. He kahakii kana oihana, a i hoi mai oia e noho maloko o ke kulanakauhale, no ka hoomahuahua ana ae i kona makaukau ma kela hana, a oiai aole no ona ohana*e ola ana i kela manawa, nolaila ua noi aku la o Mrs. Wadona iaia e hohmai e noho maloko o kona home, me ka haawi ana aku i kekahi rumi nui, i wahi nona e hiamoe ai, a e kaha ai i kana mau kii; o kona ai ana no nae, e hele ana no oia ma ka haleaina. He ekolu makahiki ka noho ana o keia kanaka opio me kela ohana, a iloko o ia mau makahiki, i launa mau aku ai oia me ka nui o ka poe oloko o kela home, me kona noho ole nae e ai pu me lakou, elike no me ka rula paa Twaena o na haole. No kona ike pono no hoi i na ano a keia m&kuahine hanauna ona x ua komo ka manao hoowahawaha o na kaikamahine opio; aka no Uilama Wadona, ua nui kona mahalo no kela kanaka, no ka piha oluolu a lokomaikai. No kona mau hoahanau hoi, oia o Uilama ame Peleka Wadona, aohe wahi mea a pilipili mai iaia, a he kakaikahi loa kona manawa ike aku ia laua. No kona manao no kana mau mea i hoomaopopo ai no Lola, aole ona hoikeike wale ae i kekahi mea, aka no Alika, e hoolilo ana oia i kela kaikamahine i hoa paani nona, a o kona hoa kamailio mau iho la no ia i na manawa kaāwale apau; a ua nana mau aku no hoi o Alika iaia, he hoaloha a he mea hooluolu mai i kona mau manao kaumaha. No ka hoopipili mau nae o Alika ia Elioka, ma kela ano hōaloha no o ko laua noho ana, ua lilo loa iho la ia, i kumu huhu no Mrs. Wadona, ahiki ka papa okoa ana aku o ua wahine nei ia Alika, aole e hele hou noloko o ka rumi pena kii o Elioka, aohe nae he hooloheia aku o ia kauoha, elike me ka kaua i ike ai, ma ka hoomaka ana mai nei o keia moolelo. "Eia au la, heaha kau hana i makemake ai e haawi mai na'u?" i pane aku ai kekahi leo me ka hoihoi, mahope aku o ke kua o Elioka Hakoka, oiai no oia e nanea ana i ka nana i kekahi o kana mau kii kaha, maloko o ke keena kahakii. m (L 11 i g ij||tf I