Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 52, 28 December 1922 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

Iloko o ka hapaha hora mahope mai, aia ua o Gai Wakona ma ka puka, o ke keena o kona makua kahunapule kahi i ku ai, me ke kikeke malie ana aku, a i ka weheia ana mai o ka puka, komo aku la oia iloko, a ku iho la mahope o ka noho o ka Rev. Eeiimona. Ua hookahaha loa ia aku ka manao o Edimona, no keia hoea ana aku o Gai imua ona, a o ka mea oi loa aku, ike mai la oia, i ka pinapina'i o ka hanu o ke kanaka opio, a ua hele hoi oia a piha me ke pihoihoi, a o ia kana i ninaii mai ai: "Heaha keia pilikia i loaa ia oe e Gai? Ua eha anei oe ma kekahi ano?" wahi a ke kahunapule, me kona noonoo ana iho, malia paha ua eha kekahi wahi o ke kino o kana keiki. "Auhea oe e kuu makua, aole he pilikia i loaa ia'u ma kekahi ano, koe wale no, he mea ano nui keka'ni a'u i makemake ai e hoike aku imua ou," i pane aku ai o Gai Wakona, me ka leo 0 ka mea i piha i ke pihoihoi ame ka huhu. "Ina pela, e noho iho ilalo, a e hoakaka mai i na mea apau imua o'u," wahi a Edimona, me ke ki ana aku i ka puka a paa, alaila hoi mai la no kona noho. Me ka hunahuna ole iho i kekahi mea, hoomaka aku la o Gai Wakona e hoike i ka moolelo o na hana, i ala mai ai ka manao huhu mawaena ona ame Hahaki Naika, me ka hiki ole iaia ke uumi iho i kona manao huhu maoli no Habaki, a i ka hooki ana iho o kana kamailio ana mai, ia wa i pane aku ai ke kahunapule opio. "Ua hana hewa loa oe e kuu keiki, aka nae aia no he mau kumu maikai ma kou aoao, no kou huhu ana, mamuli o na hana hoonaukiuki a Hahaki Naika ia oe. He hana hewa loa na kakou, ka ae wale ana aku e lilo kakou i mau kauwa na ka manao huhu." "Ua ike no au ia mea, aka nae aole e hiki ia'u ke uumi iki 1 ko'u huhu, a ma ka'u koho maoli iho no, eia iloko o'u, kekahi diabolo kahi i pee ai, i hiki ole ia'u ke hoomalu iaia, i ka wa e hoao mai ai kekahi mea e hoouluhua i ko'u noonoo, elike me ia i hanaia mai ai ia'u i keia po." "Alaila ke makemake nei anei oe, e hiki ia oe ke hoomalu i keia diabolo au e olelo mai nei i ka noho mana maluna ou?" "Ina he mana kekahi ma ka honua nei, e hiki ai ke hana mai a kaawale aku kela uhane ino mai ia'u aku, ke hauoli loa nei au e ike aku ia mea." "Ina o kou makemake i'o ia ea, alaila e ae ana anei oe, e lawe ae i ke anuu mua loa, e hoopauia ai kou manao inaina no Hahaki Naika?" "E olelo mai ana anei oe, e mihi aku au imua o Habaki Naika?" wahi a Gai ma ke ano hoihoi ole e hoohaahaa aku iaia malalo o kona hoa hoopaapaa. "Aole paha elike me kena au e kamailio mai nei, oiai ua like no kou hewa me kona, aka o ko'u manao maoli, o ia no kou hoike ana mai i kou makemake, e loaa he nohona aloha ana mawaena o olua, aole hoi ma ke ano he mau enemi." "Pehea auanei e hiki ai, no'ka mea owau ka mea nana i ku'i mua aku aiia. Ua hiki ole loa ia'u ke uumi hou iho i ko'u huhu, i kona wa i kapa mai ai ia'u i kekahi mau inoa hoohaahaa," wahi a Gai \\ r akona, me ka hoopii hou ia mai o ka manao inaina iloko ona, mamuli o ka hoomanao ana mai i ka hiona o kela hoopaapaa ana o laua. "Ke makemake nei au e hooiaio," wahi a Edimona me ka leo oluolu," o oe kekahi o na kanaka opio koa loa. ma ka hoike anu ae, ua makaukau oe e huikala aku, no kekahi hana hoohaahaa, i hookauia mai maluna ou. Aole he kumu nui e ae 0 kp'u makemake ana ia oe e hooko i keia hana, mamuli wale mai no ia o ka makee i kou kaikuahine ame Miss Lanada, a pela no hoi me kou inoa maikai. Aole loa he noho hauoli ana, ke loaa ole ka noho kuikahi ana o kekahi me kekahi." "Ina o ka mea pono ia a'u e hana aku ai, alaila ua makaukau au e hooko aku," wahi a Gai Wakona me ke kui'o. MOKUNA V. Elike me kekahi pauahi nui, ka holapu i na mea apau mamua o kona alahele pela iho la ka hikiwawe o ka pahola ana ae o ka nuhou, no ka hoopaapaa ana o Habaki Naika me Gai Wakona, no ka mea mamua o ke kani ana o ka hora umi-ku-mamalua, o kekahi la mai, ua puni koke kela kulanakauhale, 1 ka lohe no kela nuhou, o ia no ka hoopaapaa ana o na kanaka opio, mamuli o ko laua komo like ana iloko o na manao hoohihi no Tiodora Lanada. Ma ke kakahiaka ana ae, mahope o kela halawai ana o Gai Wakona me Edimona, ma ka po mamua aku, iaia i iho mai ai no ka rumi aina, aia na hiona o ke kaumaha ke nohoalii la maluna o kona helehelena, eia nae ua paa kona manao e hooko aku elike me ia i a'oia aku ai iaia e kona makua hou. Aole he kamailio wale o ke kanaka opio, i kona wa e ai ana me ke kahunapule opio ame kona makuahine, aka nae mahope o ka pau ana o ka paina kakahiaka, hoike okoa aku la oia ia Edimona, i kona makaukau, e hana aku i kekahi mea e hoopauia ae ai kona noho enemi ana me Habaki Naika. Ua manaoio mau ka Rev. Edimona, i kela olelo noeau kahiko: "E ku'i ika hao, ikawa C enaena ana," nolaila kauoha aku la oia ia Gai, e noho me ka hoomanawanui, ahiki i kona huli hoi ana mai kekahi hana mai ana e hele aku ana e hooko ma kela kakahiaka. Nolaila mahope iho o ka hooponopono ana o Edimona i kana mau hana o ka hale, hele pololei aku la ōia no ka hui pu ana me Keoni Naika, ka makuakane hanauna o Habaki Naika, a hoike aku la no ka makemake o kana haumana, e loaa he noho hoaloha ana mawaena ona ame Habaki Naika, a ua makemake oia, e kukakuka pu laua, i ke alahele kuporio loa e hana aku ai, no ka ana i na kanaka opio. Ua hele ka helehelena o Keoni Naika a pupuku, i kela manawa a M;r. Edimona e kamailio aku nei iaia, a i ka hooki ana iho o ke kamaiiio ana aku a ke kahunapule, pane mai Ia ua o Keoni Naika, ua haalele mai o Habaki i ke kulanakauhale, nolaila aole e loaa kela kanaka opio e hiki ai ke hui a kamailio pu me ia. "Auwe!" i hooho ae ai o Mr. Edimona, me kona piha kahaha. "I ka wa hea oia i haalele mai ai i kou home nei?" "Ma ke kaaahi mua loa, o ka haalele ana iho i keia kakahiaka. Ua hoopilikia maoli ia aku ka noonoo o ke kanaka opio, no na mea i hanaia, ma ka po o ka Poaono nei, pela oia i haalele awiwi mai ai, a huli hoi aku la no Ladana." "Manao loa mai nei au la, e loaa ana oia ia'u, a i ko'u lohe ana mai ia oe mai, ua hala oia no Ladana, ua hoopohoia mai ko'u mau manaolana, no ka hiki, ke hoolokahiia na kanaka opio. He nani hoi ia, aole o Habaki i loaa mai nei ia'u, e noi aku ana au i kou oluolu, ina paha he mea hiki ia oe ke hoike ae ia'u, ina e ae ana kela opio, e hoopau i kona mau manao maikai ole no Gai W r akona." ; "E kakau koke aku ana au iaia, me ka hoakaka aku i kau 'V?'- —.« ./.Si r -i, '■. X'- \ .-:

mau mea apau i kamailio mai nei ia'u, a ke paa nei kuu manao, e ae mai ana no o Habaki e hana i ka mea pololei; a c hoomamaiia auanei ko kaua noonoo, ke hoea mai i ka manawa e noho hou ai ka kaua mau keiki," wahi a Keoni Naika. Me !kela mau olelo, i haalele aku ai ka Rev. Edimona i kona hoa, a huli hoi mai la no kona home, me ke kaumaha no nae o koha ooonoo, no ka holopono ole o kana mea i manao ai, no ka pono o kana haumana. He mau la nae mahope mai, a mahope iho hoi o ka pau ana 0 ka pule, a iaia e hoomakaukau ana e haalele aku i ka halepule, pa hoea aku la o Keoni Naika imua ona, a haawi aku la 1 kekahi leka, me ke kuni mawaho o ka wa-hi, mai Ladana mai. Aole oia i wehe koke ae e heluhelu i kela leka, aka hoomanawanui iho la no oia ahiki i ka hoea ana i ka hale, a i knna heluhelu ana mai ka mua mai ahiki i ka pau ana, akalii no oia a ike iho i ka hoomamaia mai o kona noonoo, no ka mea he leka kela i kakauia mai e Habaki Naika i kona makunkane ia Keoni Naika, a penei ka manao maloko o ua leka nei "E hoike aku oe ia Mr. Edimona, no ka nui o ko'u malialo, no ka. makemake ana o Mr. Wakona, e hoolilo ia'u i honli.ha nona, mahope iho o na mea i hanaia mawaena o maua. ma kela po Poaono. I hoike aku no au ia oe e kuu makuakane i ka mea oiaio loa, ua hele maoli au a piha me ka hilahila no ka'u mea i haqna aku ai ia Mr. Wakona, a no ia kumu. aoie e hikii ia'u ke hiamoe oluolu ahiki i ke ao ana ae, ma kekahi la mai. u Me ko'u hunahuna ole iho i ka mea oiaio, owau o maua k.i i pili) i ka hewa, aole o Mr. Wakona, a e lilo no i mea nu'u e hauoli ai, ke hoihoi hou ia mai kela ano hoaloha kahiko mawaeaa o maua, a e hoopoinaia hoi na mea o ka wa i hala. \o na inoa kapakapa a'u i hookau aku ai maluna ona, ke h«iili<>i hou mai nei au ia mau mea apau; a 110 ka mea. aole au i poina i na ,olelo hope a kuu makuakane, i kamaiiio mai ai ia'u. mamua.o kona make ana, 'Ua oi aku ke kilakila o ka huikala an.i aku, mamua o ka hoomau ana i ka inaina.' | "Aole i maopopo ia'u, ka manawa e hoea how aku ai au ilaila, aka nae i ka wa pono, e hoike aku ana 110 au ia oe ma ka leka, i hiki ai ia oe ke hoolala no kekahi manawa maikai e hooi halaiwai ai ia maua, no ka lilo hou ana i mau hoaloha maikai." "Aia he gula maemae iloko o ka puuwai o kela kanaka <tpi<\ me ka nana ole i kona mau ano mawaho," i pane ae ai <> Mr. I Edimona, me ka hookomo hou ana iho i ka leka iloko t> ka•.% ' wa-lii. "Akahi no a olokaaia aku kekahi pohaku kaumaha mai ;kuu ; uhane aku, a ke lana nei J<uu manao, e hoea mai ana i ka nohoalii ana mai o ke kuikahi ame ka hauoli." ! Līa houlolohi loa ia kela huakai a Habaki Naika, 110 ka ho!o ana mai e ike i kona makuakane, mamuli no o ka oiliili mau mai o kekahi mau hana, e kaohi ai iaia i Ladana, aka. i ki.na ike ana nae, o kona manawa kaawale ia, akahi no oia a hoik.* mai'ia Keoni Naika no ka haalele aku ia Ladana, o ka p.iliki.-i nae >4 o ka mānawa hoomaha ia o ke kula, nolaila ua hala ; ki:» o Glai W'akona me kona kaikuahine ma kekahi huakai h><[* holo», e hala ai ia laua he elua pule, mamua o ka hoi hou u. a mai, nolaila aole lakou i hui hou a hala kekahi manawa loih: mahope mai. I ka hookokoke ana mai nae o ka la Karisimaka, a ma k; kahi kakahiaka, ua hoea aku la o Mr. Edimona, no ka hon•.»■ 0 Keoni Naika, no ka hoolala ana me kela kumu himeni, u > kek/ihi mau himeni kupono no kela la. Oiai laua e kamailio ana, a iloko hoi o ko laua nanea, kikeke ana no kekahi mea mawaho niai o ka puka o ke keena a laua e noho ana, a mamua o ka eu ana ae o Keoni Naika no ka hele' ana aku e wehe i ka puka, ua hamama e ae la ke pani, a komo anra no o Habaki Naiki iloko. Ua hoohikilele loa ia ko Mr. Edimona manao, i ka ike ana mai i ke kanaka opio, oiai aole ona wahi noonoo iki, no kc!a o,pio, nolaila ku mai la oia iluna, me ka hele ana aku a hopu 1 'ka lima o Habaki, me ka pane ana mai: "Maluna ou e kuu hoaloha opio na hoopomaikai ana. a kr hiauoli loa nei au 110 keia halawai ana o kaua. Ika wa hea i>c ii hoea mai nei?" j "Ma ke kaaahi oka po nei au i hoea mai ai," wahi a Hahaki, me ka lulu ana iho i ka lima, o ke kahunapule, me ka hoihoi. j"Aole i maopopo mua ko'u holo mai ahiki i nehinei aku la. akahi no a loaa he manawa kaawale ia'u, a hoouna mai la i kelekalapa i kuu makuakane nei, i ole ai oia e hoopuiwaia. ke hoea mai au me kona maopopo mua ole." "Ua hele au a piha loa me ka hauoli, no keia hui hou ana ih>' lai o kaua," i hoomau aku ai no o Mr. Edimona i kana kamaii- i aaa. "He nani hoi ia, ua hoea mai nei oe, o keia wale uo ! i manawa kupono a kaua e hooponopono ai, no kekahi hai i hoopaneeia no kekahi manawa loihi," me ka mau 110 o k< : i paa i ka lima o ke kanaka opio, aia hoi kana nana ana malu:\t o na maka o Habaki, ana no e ike la, he keu aku ke kilak- .1 o kona kulana. mamua o kana ike hope ana iaia. "Eia no anei ke mau nei ko Mr. Wakona makemake, e !". he noho kuikahi ana mawaena o maua?" "Ae, ke kau mau aku nei kona mau manaolana, o ka lv mai o ka la e ike hou ai oia ia oe." "Ua hiki ia oe ke hoike aku iaia, oia kekahi o na kana \ maikai loa, a ke lana nei kuu manao, e ae mai ana oia e h poina i ka'u mau mea apau i kamailio aku ai iaia, nana i I. 1 " ;' mai i kona huhu no'u." "Auhea oe e Mr. Naika. ua hoohauoli loa mai oe i kuu na.i aoi aku mamua oka mea hiki ia'u ke olelo ae. Ke mahai-» ' ■ nei au no kou mau ano, o ia ka hamama o kou puuwai. a'u " e ike e nei i keia manawa, e hooiia aku ana ko kakou n< hoaloha ana, ma keia mua aku. "Auhea oe e kuu hoaloha," me ka huli o:va ae o Mr. Kilimna imua 0 Mr. Keoni Naika a hoomau hou aku la: "l'. ha.i '' mai oe i kau mau hoomaikai ana i ke kanaka opio, 110 ka u-.e i o ka manao hauoli i loaa ia'u, o oe pu no kekahi iloko ola; • no ka hoea ana mai i ka wa e hooauheeia aku ai na ao omama 0 ke kaumaha mai ia kakou aku, a nohoalii mai ka oluol '. a ka noho lokahi ana." Ma kahi o ka hoike ae o Koni Naika i ka helehelena hoiivi a hauoli, o ka haka-nu, me ka haikea ka Mr. Edimona. t aku ai maluna o ka helehelena o ua kanaka nei; a i wa! i •'«•' e hoohuoi ole aku ai ke kahunapule ika maikai ole " 1 manao, ku ae la oia iluna, me ke pa'i ana iho maluna 0 ka ]> •"' hiwi o Habaki, a pane ae la: Ua loaa mau ia'u ka manao haaheo 110 ka lahalaha o umauma o ka'u keiki. Aole ona hoomau i kona huhu i kek. mea, no ka manawa loihi, a pela no au i ike ai, he haua lahi loa ka hooponopono ana i kekahi hana nui me ia; ; nae pehea kakou e hana ai, i wahi e holopono ai ka hookuik-»"-hou ana i na opio?" Kulou iho la ke poo o Mr. Edimona ilalo, no ka noonoo a"^ 1 ka mea pono e hana aku ai, no na kanaka opio, a iaia n > pa ;,:i ka maopopo i kekahi mea kupono, aea ae la kona poo iluna, a ' ila kamailio mai la i ke kanaka opio: Ina aole au mau hana hoolalau, i ka la apopo, alaila e ' ' aku ana au i kou oluolu, e hele ae ma ko'u home, i hook^-- 1 ko kakou noho like ana e ai ika aina ahiahi malaila. Nov- 1 Mr. Keoni Naika, ua hamama mau ko'u home ia oe i na " nawa apau, nolaila e hele ae kakou apau no ko'u home, a ' r laila e hoohala ai i kekahi manawa maikai loa, ma ka na\<'- ; ana. Pehea la la iko olua manao?" me ka alaalawa ana o kana nana ana mai ka makuakane a i ke keiki. (Aole i pau.)