| | hookoe mai i na loaa apau iloko
o ka waihona elike me ia i hoaka-
kaia ma keia Kanawai."
Ua laweia mai keia mau koi a ua
noonooia a ua hoike mai ke Kakau-
olelo e hanaia aua i mau kope no
ka hoolawa ana mai i na lala o ke
Komisina.
I ka noonooia ana o na koi a Mr.
Duncan ua hapaiia mai kekahi mau
ninau e hiki olo ana e paneia a loaa
mai na manao kanawai o ka Loio
Kuhina, no ia kumu ua hoike mai
ke Kakauolelo e lawe mai ana oia
i ka Loio Kuhina i ka halawai a
ke Komisina e malamaia ana i ka
Poaha, Dec. 29, 1922, i mea e hiki
ai e kuka kamailio ia na koi a Mr.
Duncan mo ka paupono.
Ua hoike mai ke Kakauolelo i na
lala ua hoike mai ka Hopo Luna-
hooia iaia ua ohi ke Komisina aina
i kekahi mau hoolimalima o na aina
e paaia aua no ka manawa, me ko
ku-e i ke kanawai, a ua manao oio
e hoihoi mai ana ka Luna Hooia
i keia mau loaa hoolimalima.
Ua hoike mai o Mr. Akana, ina
he mea hiki ua aa oia e hoihoi aku
i kona uku me ka waihona no ka
hoopuipui ana ae a i loaa ai kekahi
kokua no na hoolilo. Ua kokua mai
o Mr. Duncan i keia manao, aka i
ka hoikeia ana aku e ka Lunahoo-
malu ua hanaia koia mau uku e ko
kanawai, a ina e hoihoi hou ia aku
ana e lilo ana malalo o na loaa o ke
aupuni a e loaa olo ana ka pomaikai
i ke Komisina, ua hooholo lakou he
hana ku ole i ka naauao ka hoole
ana e lawe i ko lakou uku.
Ua hoike mai ke Kakauolelo ua
hele mai o Mr. Howell a waiho mai
i kana koi o hana oia i na hana
apau i koe no ka hawai me ka uku
ole, oiai nae ua hooholo mua ia e
haawiia iaia na hoolilo ame 15% .
Ua hana o Mr. Howell ma ke ano e
kokua i ke Komisina oiai e nele
ana kona waihona.
Ua hoike mai o Mr. Duncan ke
wawaia nei e hoopiiia ana ke Ko-
misina e kekahi poe no ka hoolilo
hewaia o na dala o ke Teritore.
Ua hoike mai ia manawa ka Luna-
hoomalu i kona manao no na hana
a ke Komisina i keia manawa.
1. Ka hooemi koke ana i na hoo-
lilo.
2. Na hoololi kupono i manaoia
e waiho aku i ka Ahaolelo Nui i
loaa mai ai na dala i hooneleia mai
i ke Komisina.
Ua noi mai ke Kakauolelo o na
hoolilo hoohana elike me kana hoike
e hoololiia a o mana i ka la 15 o
Ianuari, 1923.
Lunahoohananui ame .....
Kakauolelo ............ $ 250.00
Enekinia ............... 200.00
Lunahoohananui ......... 300.00
Kakauolelo ame Kakau -....
pokole, ............... 125.00
Maheleolelo me hoolaha ..... 100.00
4 — Komisina ............. 166.66
Me ka uku ana i ka Enekinia i
$15.00 o ka la no ka hana ma Mo-
lokai ame na hoolilo kaahele, aole
nae e oi aku mamua o $500.00 o
ka mahina hookahi.
Ua kokuaia keia noi e Mr. Dun-
can, a ua hooholoia.
Uo koi mai ko Kakauolelo e hoo-
makaukauia ua hoololi i ke Kanawai
Hoopulapula a e hoouna kokeia aku
i ka Elele Baldwin me ke koi e
hoike mai oia ina he mau kokua
kekahi ana i makemake ai mai ke
Komisina aku no ka laweia ana o
keia kumuhana e noonooia e ka
Ahaolelo nui me ka hoohakalia ole.
Ua koi mai ka Lunahoomalu e
hoolalaia i kumuhana kupaa no ka
nooonooia ana iloko o ka halawai o
ka la apopo.
Ua hoopaneeia ka halawai a hui
hou i ka Poaha Dec. 28, 1922 i ka
hora 4 p. m.
GEO. P. COOKE,
Lunamanahooko ame Kakauolelo.
KA MANAOLANA NO NA HA-
WAII. O ka manaolana o kekahi lahui
e ikeia ana no ia ma na hana a na
kanaka oia lahui. He manawa loihi
ae nei ko kakou lohe mau ana, he
lahui molowa ka lahui Hawaii, a
mamuli oia molowa, aolo he waiwai
o ka haawi ana aku ia lakou i na
aina. Ma kekahi olelo ana, "heaha
ka waiwai e haawi ai i ka aina i na
kanaka molowa."
Malia paha ua hookauia mai keia
mau hoino, mamuli io no o ka mo-
lowa o kekahi poe, aka, ua lilo nae
na hoino ana i ka lahui holookoa
i mea paa mau i ka waha o na
kanaka e hoino mau nei i na Ha-
waii. Aka, aole kakou he lahui
molowa mai kinohi mai. Aole no
hoi kakou he lahui molowa i keia
la. He lahui kakou i maa i na
lealea, ame ka nohona hauoli mau
ana, a i loaa keia haawina mamuli
o ka maikai o ka nohona lahui ana.
Ina kakou e nana ana i na kanaka
kuemakanui, e ike ana kakou he
lahui maa ole ia i ka noho hauoli
mau ana. Aka, aole pela ka lahui
Hawaii. He waipahe kona nanaina,
a he kanaka oia i hiki e ku imua
o na anaina nunui me ka minoaka
ma kona helehelena. Ua kuluma | keia haawina i na kanaka Hawaii,
no ka mea aia iloko o ko koko. A
ina he lahui puni hauoli kakou, aole
ia he hewa, a aole no hoi he mea
ia e hilahila ai kakou.
O ka manao nae o keia kumuhana
oia no ka ninau molowa o na kana-
ka Hawaii. Ina oukou e helo ana
o nana i ka noho ana o na kanaka
Hawaii ma ua aina malalo, mahope
a mauka aku o Puoina, e ike ana
oukou i ke ano o ka uoho ana o ke
kanaka Hawaii. E ike aua oukou
i ka haawina mikiala hana iwaena
o na kanaka o noho nei ma ia mau
wahi. E ike ana oukou, ua paa ka
aina i ke kanuia i na mea like ole,
a ua maemae ka aina ke nana aku.
Ke hoomanao nei ko oukou mea-
kakau i ke kulana o keia mau aina
i na la i hala aku. E lawe ana
au ia oukou a i ka makahiki 1995,
he 27 makahiki i hala aku la. Ia
manawa ua maa mau au i ka hele
ma kela mau wahi, a malaila au i
mahuka mai ai mai kela kaua o
Leahi, me Wilikoki, i kekahi po o
ka malama o Ianuari, la 8. He kula
lanakana kela ia mau la. He mau
kuawa ke ulu ana, a he wahi i ma-
nao oleia e hiki ana e nohoia e ke
kanaka. O ka inoa oia wahi o Pa-
pokolea. E hooia mai aua he kula
mauu maikai kela i ke au kahiko, a
mamuli o ke kau mau ia. e ke kolea,
pela i loaa ai ia inoa.
I keia la, aia he mau home Ha-
waii ke ku nei ma kela wahi, a ma
ka nana aku ua hauoli ka noho ana
o na kanaka Hawaii ma ia mau
aina. He oiaio no, aole e hiki ana
e loaa ia lakou ke kila o kela mau
apana aina e paaia mai la e lakou,
a oia paha ka ninau ano hooemi
iho i ka manao hana o ke kanaka.
Aka, ke holopono na mea e hoo-
lalaia nei, e hoao ia ana e hooko-
mo mai i kela mau aina malalo o
ka malu o na Komisina Home Ha-
waii. A ina e komo io mai ana,
e loaa ana ke kuleana i na kanaka
e noho nei malaila, e paa i ko la-
kou mau apana aina, me ke komo olo
mai o ka maka'u e kailiia ao paha
e ke aupuni, mamuli o ke koi a
kekahi mea dala i ike i ka maikai
o ka waiho ana o ka aina. I keia
la aole e hiki i ke Komisina Aina
Aupuni e hoole i ke kuaiia ana o
kela mau aina, ina e koiia aku ana
e hoolilo. Aka ina e hoihoiia aua
kela mau aina malalo o ka malu
o ke Komisina Home Hawaii, e hiki
ana e paaia kela mau aina, a e loaa
ana hoi ke kuleana i na kanaka
e paa nei, e paa mau aku i ko la-
kou mau apana aina. Eia keia ke
hoolalaia nei e ke Komisina, a e
hanaia aku ana i ka manawa kupo-
no, ma keia mua aku.
Ma na hana a na kanaka Hawaii
e hana nei ma kela mau aina, e
iko aku ai ka poe e hoole mau nei,
aole e haawiia na aina i na kanaka
Hawaii no ka molowa, e ike maka ai,
aole ke kanaka Hawaii i hanau
molowa ia mai. E ike aua lakou,
i ka mikiala hana o na kanaka
malaila. E ike ana lakou i ka mae-
mae o ka noho ana. E ike ana la-
kou i ka ulu o na mea kanu, me
ka loaa olo o ka wai. E ike ana
Iakou, aole mamuli o na haawina
pilikia o ka uoho ana oia wahi no
ka nele i ka wai a hoomolowaia mai
lakou. Aole loa. A ma ka'u hoomao-
popo iho e pau ana ka lohe hou ia
ana o na olelo hoino, iua he poe
manao kaulike lakou.
Ma ka nana aku a ka poe ike
mahiai, ke olelo nei lakou, ua poho
wale ka luhi o na kanaka Hawaii,
i ko lakou kanu ana i na mea loaa
ole mai o na pomaikai. Aka ina o
kela ikaika o lakou e hooiliili Ia ia
lakou iho ma ke kanu ana i na mea
like ole, a i hoohanaia e lakou ma
kekahi mau mea e ohi nui ai i na
pomaikai, e oi aku ana i ka pomaikai
e loaa mai ana.
O kekahi mea i koiia mai e hoike
aku o ka ohelo-papa, (strawberry)
paha ma ka olelo haole. Ua maikai
ka lepo o kela wahi no ke kanu
ana i keia mea, a aole no hoi ona
makemake nui loa i ka wai. Eia
keia huaai ko hooliloia mai nei ma
ka makeke no 20 keneka o ka pahu
uuku loa. He oihana kupono keia
na na kanaka elemakule ame na
keiki liilii. O ka hana nui o ka ohi
ana, a ina he mau keiki liilii kekahi
o ka home, e lilo ana ka ohi ana i
mea uuku loa. Aole he hana nui
ka hooulu ana i keia mea. A ke
manao nei kekahi kanaka loea ma
ke kanu ana i keia huaai, e loaa ana
ka pomaikai i na kauaka o lawe-
lawe ana i keia oihana ma kela mau
aina.
O ka hanai moa ia hana kupono
no kela wahi. Ua ike no hoi kakou
i ka pii o ke kumukuai o ka moa,
ame kona hua. Ua ike no hoi ka-
kou, aole o na moa koko emi o ka
hanau ana ke koko moa kupono a
kekahi kanaka e hoohana aku ai.
Aka, ina e loaa ana na koko moa
maikai, e hiki ai e nui ka hoolue ana
mai o na hua, e oi aku ana ka po-
maikai e loaa mai i na kanaka e
noho nei ma kela mau aina. Ua hiki
loa e ulu ka mauu alafafa ma kela
mau wahi me kahi wai hookiki ma
ka iliwai. A ke ulu keia mauu, ua | loaa ia oe kekahi ai e nui ole ai na
hoolilo, a he ai hoohanau nui mai i
ka hua. Aolo nae o ola ana ko moa
me keia mea wale no, aka, o ka hoo-
hui me na kulina, huika, ame na
ai e aku, ke alanui e loaa ai ka
hanau nui ana mai o ko mau moa.
He mau mea kupono keia na na ka
naka e noho nei ma kela mau aina
e ike iho ai, a e hoomaopopo ai, no
ka mae, aole i nui kupono ka aina
no ka mahi ana ame ka hanai ho-
loholona ana mawaho ae o na moa.
Aka, o ka mea nui i ka manao
o ko oukou meakakau, oia no ka
hiki ana e hooia aku ma ko kakou
aoao, he lahui mikiala hana io no
ka lahui Hawaii. A ina o haawiia
ana ia lakou kekahi kakoo aua ma
na mea hiki e loaa na aina ma ko
lakou aoao, e hiki loa ana i na
kanaka Hawaii e hoike mai i ko
lakou kupono e hana no lakou iho.
Mai manao mai oukou e ka lahui,
eia kakou ke heluia nei e kekahi
poe ma ka papa o ka lahui mikiala
hana, aole loa. Ua laha aku, a ke
manaoia nei e kekahi poe e noho
uei me kakou keia mau olelo hoino
i keia lahui. A mamuli o keia
manaoioia o keia mau mea, pela e
lilo nei i mea paakiki ka loaa ana
mai o na aina i na kanaka Hawaii.
He oiaio uo paha, ua haule kekahi
mau kauaka o kakou ma na kapa
alanui, a ua haalele io no paha i na
aina hookuonoono i laweia e lakou.
He oiaio no paha, i ka loaa ana o
kekahi mau aina i kekahi mau kana-
ka Hawaii, ua haawi aku lakou
na kekahi lahui okoa e hoohana na
aina. Aka, aolo he hana kaulike
ka hookau ana mai i keia hooino
maluna o ka lahui Hawaii holookoa.
Ua hiki no hoi ia hana ia kakou e
hookau aku i keia haawina hookahi
no maluna o na Amerika, no ka mea
o lakou kekahi poe i lawe i na aina
hookuonoono o Hawaii nei, a haa-
lele iho a hoi aku i ko lakou aina
makua no ka mea ua hoolilo aku la-
kou i na aina hookuonoono i haawiia
mai ia lakou. A ua haawi pu aku no
hoi i ko lakou mau aina ua kekahi
lahui e aku e hoohanaia. Aka ke
manao nei lakou he kaulike ole kela
mau hoino ke hookauia aku maluna
o lakou, aka, ia manawa hookahi
no nae, ua hoopoina ia keia aoao
o keia ninau, a o ka mea maamau o
ka lahui Hawaii wale no keia o hoi-
noia nei.
Aka, mai lilo kakou i poe e komo
pu ana iloko o ia mau manao. O
ka hana maikai ma ko kakou aoao,
oia no ka paa o ka waha, a o ka ha-
na mo ka ikaika ma na mea e loaa
ana ia kakou he mau pomaikai. E
hoomanao iho e ke kanaka Hawaii,
eia kakou iluna o ke kaupaona i
keia mau la, a ke nanaia mai nei
aole me ka maka oluolu, aka, me
ke kuemaka nui. E huliia mai ana
ko kakou mau kee, a o hoonuiia ae
ana elike me ka mea hoonui ike a
ka haole. No ia mau kumu, e aka-
hele kakou, a e hoomanawanui, me
ka nana mau ana imua. Aole ka-
kou e hoopoina i na haawina ohope
i hala aku, aka, e lilo ia mau haa-
wina i mau mea e alakai ana i ko
kakou mau kapuai no keia mua
aku. Ina kakou e kapeke iki ana
i ko kakou manawa iluna o ke kau
paona, e lilo ana ia kapeke ana i mea
e haule ai kakou, a he mea paakiki
loa ka loaa ana he kulana hou no
kakou.
Ua iko kakou i ka manao oia mea
o ke kau ana iluna o ke kaupaona.
Oia hoi eia kakou ke hoaoia mai
nei ma keia mau hana e lawelawe-
ia nei no ka loaa hou mai o na
aina i hookaawaleia no ko kakou
lahui, e ka Ahaolelo Makua o ka-
kou. Aolo hou aku he mauawa no
ka hoao hou ia ana o kakou. O
keia wale no ka mauawa, aka, aole
nae he makau o ko oukou meakakau
no ka loaa ole ia kakou o na hooia
ana i ka hiki ia kakou o keia haawe
i hookauia mai maluna o ko kakou
mau hokua. Eia no au ke hilinai
nei, e hiki ana no i ka lahui Hawaii
ke ku iluna me ka maloeloe o na
wawae, ame ka hiki ana ia kakou
e hooia aku, eia no iloko o ko ka-
kou mau aa koko ke kahe nei ke
koko o ka lahui nana i hoolawa ia
lakou iho me na mea e pono ai keia
noho ana uo kekahi mau kenekulia i
hala aku. Eia no au ke hilinai uei,
aole i okoa ae na kanaka Hawaii oia
mau la i hala aku, mai na Hawaii
o keia mau la e nee nei. A ke hoo-
ia aku nei no hoi, e kakali iki na
kanaka e hoino mai nei ia kakou, a
hiki i ka loaa ana ia kakou o ka
manawa e hoike aku ai ua kuhi-
hewa lakou, a o ke alanui wale no
e loaa ai keia hooia ana, o ka hoo-
manawanui e ka lahui, a me ka mo-
ni ana i kaia mau hoino, ame ka
hooikaika ana e hoike aku i koka-
kou manaolana no ko kakou lahui
aloha. O ka ike ke ola, o ke kuli ka
make. He mau olelo oiaio keia, a
ke o mau nei kona oiaio ahiki i ka
apu ana o keia ao.
KE OLAKINO O NA KEIKI. Ua kamaaina kakou, o na keiki o
keia la, o lakou aku ana na makua
o kalaapopo. Elike me ka maikai o | ke olakino o kela ame keia keiki,
pela no ka ulu nui ana o na keiki
o ka laapopo. O ka hemahema o
ka hanaia ana o na keiki o keia la,
pela no e nawaliwali ai na makua
o ka laapopo. He mau kanawai po-
lolei loa keia, a aolo e hiki ia kakou
ke hoopau ae i ko lakou oiaio.
Ua iko niu ia kei amea o ko ka-
kou mau kupuna i ko lakou mau
la, a mamuli o ka maikai ame ke
kupono o ka malamaia ana o na
keiki i ko lakou la, pela no i ulu
ae ai na kanaka oia mau la mo na
kino nunui, a ikaika, E ninau iho
ana paha kakou pehea la i loaa ai ia
lakou na olakino maikai? Ae, he
ninau ano naauao keia a he ninau
no hoi o ninau mau ia nei e na ka-
naka o keia la, i ike olo a i hoomao-
popo ole i ka noho ana o ko kakou
mau kupuna.
A o keia nele i ka hoomaopopo
ana i ke ola o na keiki liilii kekahi
kumu nui nana o ume nui nei ke
ola o na kanaka Hawaii. O keia
nele i ka ike ana i ka hoomaopopo
i ka malama ana i na keiki liilii ka
ninau nui i ko kakou noho lahui
ana o keia mau la e nee nei. Ke
hanaiia nei na keiki liilii i na ai
kupono ole i kela mau keiki. Ke
haawiia nei na keiki liilii na hoi
e hanai.
Pehea la i ulu nui ai ka lahui Ha-
waii i na la i hala aku, mamua o
ke komo aua mai o na kanaka o
ko nana e. Ina kakou e hoomao-
popo iho ana, o ua kanaka mua i
hiki mai ai i Hawaii nei, ua hiki
mai lakou maluna o na auwaa liilii,
a he uuku wale no oia mau auwaa
i hoea mai mahope o kekahi mau
haneri mile o ka hooikaika ana ilo-
ko o na makani ino, ame na pilikia
he nui, e ike iho ana kakou aole
paha i oi aku mamua o na kauna
helu wale no oia poe i hoea mai ai.
Aka, me ia uuku o ko lakou mau
heluna, ua ulu ae keia lahui, a ma
na moolelo i loaa ia kakou i keia
la, ua heluia ko lakou heluna nui
ma na haneri tausani, i ua la o Umi-
a-liloa, a i na la moi o kana moo-
puna o Lonoikamakahiki. Aole ou
e huhewa ke olelo ae ua hiki aku
keia heluna kanaka Hawaii ma kahi
o 500,000 a oi aku no paha. Pehea
la i hiki wawe ai ka pii mahuahua
ana o koia heluna kanaka, ina aole
ma makua i ike i ka malama ana
i ka lakou mau keiki? Pehea la
i loaa ai ka ao kupono i ka lakou
mau keiki?
Ina na kanaka Hawaii e ninau iho
ana i keia mau ninau, e loaa ana
keia mau haina. Ka mua ua ike
lakou i ke ano o na ma'i o na keiki,
a ua oleloia ia mau ma'i, he mau
ma'i ea, amo paaoao. Ua loaa no
nao na laau e hanaiia ai na keiki
liilii oia mau la. Me keia ike o na
kupuna o kakou, ua hoomaopopo la-
kou i ka malama ana o na keiki lii-
lii. Aole na keiki liilii i hanaiia i
na mea kupono ole. Aole na keiki
liilii i hoohemahemaia i ko lakou
manawa e omiloia mai ai e na ma'i
like ole.
I keia la, eia no kela mau laau
ea ame paaoao ke ulu mai nei ma
ko kakou mau kualono, ame na awa-
wa o ko kakou mau aina. Ua nele
anei na kanaka i ka ike ana i keia
mau laau? Ke manao nei au, aole.
Aka, elike me ka nui o na ike hou
i komo mai iloko o ko kakou nei
aina, ua hoohemahema kakou i ka
hoomau ana i keia mau ike i haa-
wiia mai ia kakou e ko kakou mau
kupuna. Elike me ka pii ana ae o
na haua like ole iloko o ka aina,
ame na lealea, ua loaa ole he mana-
wa no kakou e huli aku ai i keia
mau laau, a o ka hopena oia loaa
ole o ka manawa, o ke kii i na
laau i ike ole ia ko Iakou kupono,
a hanaiia aku i na keiki liilii. E
Iike mo keia nee ana o ka manawa
ame ka pii ana ao o ka ike, pela
no kakou i haalele ai i na ai i maa
i ka hanaiia i na keiki liilii a haa-
wiia aku na ai i kupono ole, no ka
mea ua maalahi ka loaa ana. Aole
kakou i ninau iho, ua kupono paha
keia ai i ke keiki liilii, aka, ua ike
kakou ua kupono no ia kakou ma-
kua, nolaila, ua kupono no i ke
keiki liilii. Ea, e na makua keiki,
aole ai i oi ae ke kupono o ka
hanai ana i na keiki liilii hanau
hou mamua o ka waiu o ka makua-
hine. Aka, ua ike aku kakou ke
hanaiia mai nei na keiki liilii hanau
hou i ka waiu kini, e kapaia nei
he waiu kia. He oiaio ua ola no
kekahi mau keiki ma keia ai, a ua
kupono io no i kekahi manawa, ina
ua nele ka makuahine i ka waiu ma
kona umauma. Aka, e hoomaopopo
kakou, me ka nihinihi e malamaia ai
na keiki i hanaiia i keia ai, a me
ka hoomaemae mau i na omole ame
na omaka ke alanui e loaa ai ka
lawa ana o ke ola i kela keiki.
Ina no e hemahema ana kou malama
ana, a kapulu ka malama ana o na
omole, e ma'i ana kela keiki, a o
ka hopena o ka make o kela keiki
Aole paha he haawina oi aku o ka
ehaeha ma keia ola ana, o ka ike
ana ua nui ka hanau ana o kekahi
makuahine, aka, ua pau na keiki
i ka make oiai no e liilii ana lakou | Oiai ke nee nei kakou mamuli o
na naauao o keia mau la, hookahi
walo no hana kupono o ka hahai
pololei i na malama keiki ana o
keia mau la. Ke olelo mui nei na
kauaka kauka o keia la, ua nui
ka make ame ka ulu ana o na ka-
naka kauka o keia la, ua nui ka
make ame ka ulu ana o ua kanaka
nawaliwali o ke kino, mamuli o ka
loaa ole o na ai kupono i ua keiki
liilii. Ke kaupaona ia nei na keiki
i kela ame keia pule, i maopopo ai
ke loaa nei paha i kela keiki na ai
e hoonui ae una i kona kino, a i
olo aole palia. A i ka maopopo ana
o na paona kupono no kekahi keiki
o 10. makahiki, a ua emi iho na
paona o kela keiki, ua iko kokeia
aia he mea nana e hooemi nei ke
ola o kela keiki. I ka huliia ana
aku, ua maopopo he wahi pola kope
ame kahi apana palaoa wale no ka
ai a kela keiki i ke kakahiaka. u
nele loa hoi i ke awakea, no ka
mea ua hele i ke kula, a i ke ahiahi
i kona hoi ana uku i kauhale, he
wahi polu ki amo na apana palaoa
ka ao. A e na makua keiki, he ai
kupono anei kela na kela keiki o
10 makahiki. Aole. Aka, o ka
ai keia e hanaiia mai nei i ka ha-
panui o na keiki Hawaii liilii, a ke
ninau nei nae kakou, pehea la e emi
nui nei keia lahui.
Aole wale no o ka nele i na ai
kupono ole ke kumu e emi nei keia
lahui, aka, o ka noho ana maloko
o na rumi liilii, ma na wahi pela-
pela. He lahui ko kakou i maa i
ka hanu mau ana i na ea maikai,
a ua ulu ae ko kakou mau makua
iloko o ka maemae o ka noho ana.
I ka manawa e loli ae ai ka malama-
ia ana o ko kakou mau kino mai
na mea i maa mau ia kakou, e ike
ana kakou i ke emi ana o ke ola
kino. A o keia kekahi kumu nana
e ume nui i ko kakou lahui iloko
o ka make. I ko kakou naua ana
aku nae i na Pake ame na Kepani,
e noho pu ana no mo kakou iloko
o na rumi liilii, a e hanu ana no
i keia mau ea pelapela, he mea
hoopahaohao paha ia kakou ka hoo-
maopopo ana iho, pehea la hoi la-
kou i ola maikai ai, a oma'ima'i
hoi na kanaka Hawaii. Hookahi
no haina, ua maa lakou i kela ano
noho ana, a ua ikaika ko lakou mau
kino i ka auamo ana i na hopena
oia mau mea kupono olo. A o oe
hoi e ke kanaka Hawaii, ua lawa
ole kou kino i ke ku-e ana aku i koia
mau mea e hooemi ana i ka ikaika
o ke kino. Ina i maa ko kakou mau
makua i ka noho ana iloko o na
hale liilii me na rumi liilii a i maa
hoi i ka hanu ana i na ea pelapela,
ina la ua loaa ia kakou kela ikaika
o ke kino i loaa i na Pako umo na
Kepani, aka, aole pela, a no ia
kumu ua lilo kela ano uoho ana i
maa ole ia kakou i mea nana e hoo-
nawaliwali mai ana i ke kino.
He mea ano nui ka hoomaopopo
ana i ka hanai ana i na keiki a ka-
kou. Ina eia kakou ke makee nei
e ulu hou ko kakou lahui, a e hoo-
laupa'i hou i ko kakou mau aina,
hookahi no alanui o ka hoomaopopo
ana i ka hanai ana i na keiki liilii
ame ko lakou malamaia ana.
Ina kakou e hoomaopopo ana, i
na mea i kakauia maluna ae, oia hoi,
he mau kauna wale no na kanaka
Hawaii i hiki mua mai i keia mau
Pao Aina, aka, na ulu ao nae lakou,
a ua hoolaupa'i, a ua hoopalahalaha
i na kino kanaka oia muu la, a hiki
i ka loaa ana o na haneri tausani,
pehea hoi kakou e makau nei e loaa
ole ana ia kakou he hoonui hou
ana ae i ko kakou lahui, oiai eia hoi
kakou iloko o na tausani, aole hoi
i na kauna? Aolo nae kakou e hiki
ana e ike i Ioa ulu ana ae o ko kakou
lahui, ina kakou e hoohemahema ana
i ka malama ana i na keiki e loaa
mai nei ia kakou keia mau la, alaila,
aole no e hiki ana e loaa hou he
hoolaupai ia ana o keia lahui.
O na laau lapaau no keia mai o
omilo nei i ke ola o keia lahui, ua
maopopo loa ia kakou o keia hanau-
na. Hookahi uo hana i koe o ka
lalau aku i keia mau laau a hookau
iho iluna o ka ma'i, a o ke ola,
he ninau ia no ku manawa. O ke
ola o ka ma'i, ua hiki ia kakou ke
hooia, e ola ana.
Nolaila, o ka'u e upu nei, ae, o
iini nei, o ka iko iho o kela ame keia
makua hanai keiki i keia mau mea,
na mea e hiki ai e loaa ke ola kino
maikai i na keiki liilii o keia la, na
makua o ka laapopo, a e ike aku ana
no kakou i ka ulu nui hou ana mai
o keia lahui aloha o kakou. E ma-
lama kakou i ke ola o na keiki liilii.
E hanaiia lakou me na mea ai i
kupono i ko lakou mau kino liilii.
Aole kakou e ka lahui Hawaii e
hoopau i ka imi ana i na alanui e
hiki ai e hooulu hou ia ko kakou
lahui. E imi aku kakou i na mea
e hiki ai e ola na keiki liilii, no ka
mea o na makua iu o ka laapopo.
Aole i hala loa aku ka la no keia
hana. Ua hiki loa ia kakou o keia
la e hana i na hana no ka koolau,-.-.
ana i keia lahui. No keaha kakou
e maka'u nei. No keaha kakou .'
ulolohi nei? Ko keaha kakou e ka
nalua nei. | |