Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 1, 4 January 1923 — Page 5

Page PDF (1.39 MB)

NUPEPA KUOKOA HONOLULU. T. H. POAHA, IANUARI 4, 1923.
Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o MoauIa-Nui-Akea i Kaulana
HE MOOLELO KAHIKO NO KA
HULI KOOLAU O KAILUA AME
WAIMANALO, KA NANEA O
KE AU O KA MANAWA.
Ia manawa i pa'i like ao ai ka
-;-:& ;- ua poe kanaka noi, a ike aku
keia. ua hele na aoao o ka papa-
aina a lehau i na hoa ai, me ka
-oho like ana ae i keia mau hopu-
naolelo a Kahinihiniula e lohe nei,
a o ka lakou pule paha ia:
Ke welina mai nei ke kini olalo,
Na hoahele i ka uka nahele o Puna
He kahi ka nohua e Kauakahi,
Ka nonoho a kane i ka papa lohi e
Ka laulau lani pua a Kauahoa,
Ka lau keehi-apo a ka manu,
Ka eina a ka manu,
Kaikoo o Halulu,
Kaha i ke alopali o Kahake'a,
Kaha no ka lani i ka papa ni'oni'o
Nini o ni'o kapu palala ai noa,
Na kuainoa la noa.
A pau keia mau lalani maluna
.-.- i ka puanaia e keia lahui kupa-
naha, me ka haahula ana, ia mana-
wa i kena mai ai ke kanaka me ke
kookoo ia Kahinihiniula e ai, o na
mea apau ua noa.
Mamuli o ka nui o ke ala o na
meaai, ua lilo ia i mea e mo 'ai ai
- - pua o ka malihini.
Ke haupa la, oia i na ono like ole,
; -IA aneane no hoi keia e maona,
-. -77a i kau mai ai ka ono o ka
wai i ko ia nei puu.
Mamuli o keia ono i ka wai, ua
i -..-ana iho la kana ai ana.
Heaha ia au e kunana nei ka
;- iua! Puua ea, eia ko wai e inu
ka "^ai niu haohao o na niu a Po,
" wai loaa ole i na mea apau, ia oe
'.:.-; e ka makou pulapula nau e inu
i noa."
I ka wa i haawiia mai ai o keia
puniu e paa ana no me ka ili o ka
niu opiopio, i hele a piha pono i
ka wai.
Hopu aku la o Kahinihiniula a
paa i kona lima, me ka hapai ana
: p i kona waha e inu; mamua o ka
pa ana ae i kona lehelehe, ua lalau
i-o la keia lima kino ole, a lele
'.^a ua niu nei iwaho, a loheia aku
;.-: keia leo e olelo ana:
"Ka, o ke kuha walewale o keia
poe elemakule, o ia iho la ka hoi
ka mea e hanai aku ai i ke kana-
ka!"
I ka lohe ana o ka mea nana i
haawi mai i kela puniu, hina aku
la oia ihope, me ka akaaka ana, a
pane ae la:
" Ka hoopunipuni no hoi, o ka wai
^in mai ka i ka lewa la, he wale
' ho la ka ia!"
Lalau aku la kekahi o keia poe
i ke olo huewai a ninini iho la
iloko o kekahi puniu, i hele a noho
ke aka, ke ike aku la o Kahinihini-
ula, i ka hele o ka wai a aiai.
"Eia ka wai e inu ai, o ka wai
i ka pua o ka laau, na ko kehau i
halihali mai a waiho i wai kapu,
a nau e inu a noa ae."
Hopu aku la no o Kahinihiniula,
aiai ua hele mai la ka ono o ka
wai a paapaa ka puu.
Mamua o ke kau ana ae i kona
waha, ua iho hou iho la no ka lima
a lele ana iwaho, i ka haule ana aku
iwaho, ua puia ae la ka hale i ke
i-', a -wailukini a Kamapuaa, lohe hou
ia aku la no ka leo no ka lua o ka
manawa.
''Ka! o ka mimi kualena ka o
keia poe elemakule la, o ka wai iho
la ka ia e manao ai, waiakua no
Mamuli o keia leo e pa-e nei, ua
huli mai la ka mea e paa ana i ke
kookoo a olelo mai la ia Kahinihini-
ula he keu i'o hoi keia poe a ka
hooluaiele i ka ono wai ou e ke ka-
ma e kii aku oe e Malui i ka hue-
wai o Kaula a lawe mai! "
Ku ae la ke kanaka e noho ana
ma ka aoao o ka mea nana ka olelo
kena a puka aku la iwaho, a liuliu
komo hou mai la iloko, me ka hii
ana mai mamua o ke alo i kekahi
huewai Ihiloa, e paa ana no me ke
au o ke ka ipu maiwaena mai, pa-
nee mai la o Maliu i ka huewai Ihi-
loa mamua o ke alo o Kahinihiniula
me ka olelo ana mai:
"Eia ko huewai e inu, o ka wai
kena i ka houpo o Kane, he uha'i
ae no kou i ka nuku a inu oe."
Akahi no a hoomanao ae o Kahi-
nihiniula i na olelo a Haumea, no-
laila hopu iho la oia i ke au o ka
ipu e paa ana a owili ae la, me ka
hoonioni ana i ka huewai, a hemo
mai la ka umoki i paniia ai ka hue-
wai he pupu oioi o kahakai.
I ka ike ana mai o Kane i na ha-
na a ke keiki, ninau mai la oia:
''Nawai ka pua o oe."
"Na Kukuaimoku, na Hinamana-
^iau." wahi a Kahinihiniula.
"Ua pono. ua hiki mai la oe, e lawe
aku au ia oe e hoikeike i ka aina
kapu o ke akua. oiai ua hehi iho la
oe i ka pe'a kapu o Kukulu-o-kahiki
a kana e noho la.
"Oiai hoi, ua loaa ia o ka wai huna
a ke kupa, a eia hoi oe e inu e, a
ina like kakou."
Hahau iho la oia ia Makuuka'o
kela laau loa, a o kona kookoo alii
hoi, ia wa i neenee aai ai kona mau
hoa a pili me ia, lalau like iho la
i na puniu apu a inu ae la me na
olelo kalokalo no ko keiki.
A pau ka inu ana o lakou i ka wai
a Kahinihiniula i maopopo ole ai
oiai nae ua kena kona makewai
kuuia iho la ka ahui o ka maia pala
kapule, mailuna iho o ka hale ana e
maopopo ole nei, ke poi o ka puna
ko i pau i ke akiia.
Lalau like iho la ua poe kanaka
nei i ka maia ame ke ko a ai ae
la, pela no hoi keia e ai pu nei me
lakou.
Pau ka ai ana a Kahinihiniula, ia
wa i ninau mai ai ka mea e paa
ana i ke kookoo; a o Kane hoi ke
akua nui, a keia lahui i hoomana
ai mai mua loa mai:
"Maona ka Hinihini-kani-kuama-
una i ka maka o ka uwila."
"Ae, ua ai a piha i ka loaa a
oukou na kamaaina," wahi a Kahi-
nihiniula.
"Aia ou mau hoa ke hoomakau-
kau mai la i ka huakai a oukou, e
hoi ai a noho, a lulana i Hawaii nui
a Kane, hakina ka po, huaina ke
ao, opiopi e mo ka piko i ka Ikuwai
nei la noa."
Hahau iho la oia i kona kookoo, o
ka nalo aku la no ia o na mea apau,
a nalo pu hoi me keia mau kanaka
ekolu, koe kokoolua iho la laua nei
mo Kane, ke poohuna i ke aouli,
olelo mai la o Kane:
''Neenee mai a ma ka puka ne:
o ka hale, huli aku iwaho."
Hooko aku la o Kahinihiniula
i ka leo kauoha, nee aku la oia
ahiki ma ka puka me ka huli ana o
ke alo iwaho.
Olelo hou mai la o Kane iaia, mau
ko maka i ka nana i ka aina, a na'u
e hai aku i na mea apau i hoi oe
ahiki imua o La'ila'ikalani, malu
ka honua ka mea nana i kena ma:
nei ia oe e hele mai e hehi i kuu
houpo, i manalo ka hana waiakua a
ko kumuhonua.
"Ka i no paha kona lawe ana ia
Ahilona, i mea e hookoia ai kona
manao lili kuhalahala i ko kanaka,
eia ka, mai ke kanaka no kana ha-
na hoohoka, a ka mea e ola ai o ke
kanaka, kupanaha no hoi na hana
a keia kaikamahine a ka hookela-
kela nui wale.
"Aole hoi e hihi, o ka ewe ia i
noho ai a ulu kalina, a nonolau ka
puukiu'ki o ka papa honua i ke ao
malama.
Heaha la hoi, nana ia ka aina
ana i kena mai nei ia oe, e hele
mai a hehi i kuu houpo, i ike oe a
hoi aku i ke alo o.
Uliuli o Maihea.
O hookumu ka po ia Kane,
O ka po loa o ka po poko,
O Hako 'iko 'i ka po o kini,
Ka mano lehu i lelewale ka po,
O Hanee aku o hanee mai,
Hanee ke au ia hakinuu ka po,
O aaki ka po o paele ka po,
Hiki ka ulawaena ke kaha uli,
O molehulehu o makilikili,
O ke owakawaka nui a mu-no,
Hoale ke au ka houpo o Kane,
O Hoolono i ka uwalo,
O malu i ka leo,
O Kukamaloa ka heepumakoko,
Ka hee hauna wela iloko o uia,
--O ka pukui ka lalani o ke akua,
Wahia ka la-ni.
Iaia nei e noho ana ma ka puka
e hoolono ana i keia mau olelo a
kona hoa kokoolua, o keia hale,
ike aku la oia i ka punohu pouli
kualau e nee mai ana i ka moana,
a kokoke e kau mai iluna o ka
aina, a ia nei e noho nei, ia wa i
mao ae ai ka ua kualau, a pau ao
Ia ka pouli ana o ka ua.
Ike aku la oia i keia wahi aina
e waiho koke mai ana, aole i mamao
loa mai ka aina, a ia nei e noho
nei.
Ike aku Ia keia i keia aina i piha
i na meakanu apau i kanuia e ke
kanaka, a iwaena o ka aina, e ku
ana he puu a moe mai la he wahi
awawa uuku, he kukui ka laau e
ulu ana, a he aina nani hoi me ka
mala'ela'e i ka maka ke nana.
"Ike aku la oe i ka aina kapu?"
wahi a Kane.
"Ae ke iko nei au i keia wahi
aina uuku, i piha i ka nani, eia nae
aohe kuahiwi, a he wahi puu wale
no ka'u e ike nei, me kahi oawa
he kuikui ka laau ulu."
"Ae," wahi a ka hoa olelo, "o ka
puu au e ike la, o ka houpo o Kane
ia, a o ka oawa au e ike la i ka ulu
o ke kukui o Kahawaiolaa-kapu ia,
a o ka mea hoi i kaupale ia ai,
mai ko kanaka aku, elike me oe.
"Auhea oe e ka moomoo a ka
Niau-ula o Nuumea, aohe huakai e
ae au i hele mai nei, e ike i ka pe'a
kapu o Kukulu o Kahiki, hookahi
no manao nui o ua wahine la, o ka
huna ia oe, i ole oe e loaa i ka luna
a ke alii, mamuli o ka hana epa
a kela kaikamahine kolohe, no ka
manao no aia iloko.
"Ua loihi nae keia huakai au,
ua ike iho la oe i ka mea i kauohaia
mai ia makou, maanei la hoihoi aku
au ia oe a kokoke i ko wahi i hele
mai ai, aole e po ka la, noho oe i ke
alo haliuliu o ka pali haawe kua o
ko apaa.
"Aia ou mau hoahele ua makau-
kau. huli mai ko alo a nana mai
ia'u."
Huli aku la o Kahinihiniula elike
me ko kauoha, ike aku la oia eha
keia poo kanaka opiopio u'i o na
helehelena, i like loa ko lakou mau
ano kekahi me kekahi, e noho ana
iloko o ka punohu uakoko, a he anu-
enue ka waihooluu o ko lakou kapa
e aahu ana.
Eu like mai la lakou a ku iluna,
me ka olelo aua mai ia Kahinihini-
ula, "ku ae a hele aku kakou i ka-
hakai, kahi a ko mau hoahele e ka-
kali mai la, no ka mea, eia no i ko
kakahiaka."
Ku ae la keia a helo pu aku la
me lakou. Ia lakou nei i puka aku
ai iwaho o ka hale, nana aku la
keia i kahi aina a ia nei i hoohihi
ai i ka nani, aole ua wahi aina nei,
a he aina okoa keia e ku mai nei
mamua i ane mamao no i ka ia nei
ike aku.
Ike mai la keia i ke kuahiwi o
keia aina, a ike mai Ia no hoi i keia
kualapa pali e moe kaola ana a pa-
hupahu i ke kahakai, huli aku la
nana i kahi a ka makani e pa mai
ana, ike mai la oia i na moku manu
i ke kai ame ke kualapa o Keaniani,
hoomaopopo mai la oia i ko kowa o
Nuuanu.
Huli aku la oia a olelo i kona mau
hoa e hele nei, "like hoi ka hiona
o keia aina a'u e ike nei me Oahu
nui."
"Ae," wahi a lakou ma, "o ko
aina keia, aole e napoo ka la hehi
oe i ka papa paa o Oahu-a-Iua, imua
hoi o ko kumuhonua e kakali mai
la."
Ahiki lakou nei i ke kahakai, aia
kona mau hoa ua makaukau, i ha-
kalia iaia i ke kau iho iluna o ka
papa heenalu o Kumaikala-la.
(Aole i pau.)
HE 4242 KA NUI O NA HANAU
MALOKO O HONOLULU
I KA 1922
Ina o ka heluna nui o na hanau
4242 i ka makahiki 1922 i pau iho
la a he ola ku wale no aohe kauka'i
ana aku e hookomo hou mai i mau
lahui e i Hawaii nei, no ka hoolau-
pa'i ana, no ka mea, e pii mau aku
ana ka heluna lahui ma o ka ma-
kolukolu la o na hanau, eia nae
ua hoemi nui ia mai keia huina ma
o ka nui la o na make iloko o ka
makahiki.
Iloko o na mahina he 12 o ka 1922
i newa aku la he 4242 ka huina nui
o na hanau, 1545 ka huina nui o na
paa mare, a 1598 ka nui o na ma-
ke maloko o ke kulanakauhale o
Honolulu, elike me ka hoike a ka
Papa Ola Teritore ma o ka Luna-
kakau Kope Papahelu Ia o na mare,
hanau ame make, Miss M. Lester
Lemon.
No na mare, hanau ame make
ame hanau hou noloko iho o ke ku-
lanakauhale no ka makahiki i Lala
no kela amo keia mahina e ikeia no
elike me ia malalo nei:
w K K a
P P p p
O -i W O P " O W
e e
Mahina
Ianuari ..... 369 120 133 18
Feberuari ...380 86 119 15
Maraki ..... 395 119 168 15
Aperila ..... 347 109 136 20
Mei ........ 356 123 154 15
Iune ........ 369 151 110 20
Iulai ....... 333 149 136 20
Augate ..... 375 159 137 19
Sepatemaba .311 122 102 14
Okatoba ....337 137 131 10
Novemaba ..329 109 130 12
Dekemaba . .341 161 142 8
Huina nui.. 4242 1545 1598 186
NA LEKA I KII OLE IA MAI
AHIKI I DEC. 30, 1922.
Aea, Mrs. Ka- Keanu, James
nani Keanu, Miss An-
Aona, Clement nie
Alakaihu, Mrs. Keaokela, F.
Keliihue Kealoha, David
Alohikea, Jim Keohokalole, Mrs.
lsaia, J. D. M.
Umi, Herbert K. Keopuhiwa, Miss
Hanai, Rose Alice
Heleua, Abraham Kekahio, Miss
Hipa Kalei Florence
Holoua, Joseph Kekahuna, Henry
Kaainoa, Mrs. E.
Clara K. Kekahuna, 3. L.
Kaaikala, D. S. Kelikipi, Mrs.
Kaaikiola, Wm. Keano
Kaapuni, Benja- Keliiaa, John
min Kiai, Chas, Wm.
Kaiuwailani, Mr. Kiilau, Charles
Kaili, Joe Kiniakua, Mrs.
Kailio, Sam W. K.
Kaimi, Wm. K. Kulaniakea, Spen-
Kaua, Mr Ka- cer
maka Kupahu, Geo. K.
Kaui, George Kumoa, Mr.
Kaukini, Henry Kupa, Mr.
Kaulili, Miss Lehau, Mrs. Mary
Irene Lupena, Wil-
Kahele, Mrs. Mi- liam
leka Makekau, Mrs.
Kakalia, Mrs. Mileina
Carrie Manoa, Mrs. Re-
Kala, Joe becca
Kala, Stephen Mia, Miss Norah
Kalaukahi, Mrs. Moke, Mrs. Salai
Liwana Moses John K.
Kalama, N. Naehu, Miss
Kaleo, Hama Bertha
Kaleopaa, John Naauao, Asin
Kaliolio. H. Nahalea, Miss
Kalilimoku, Sam Rose
E. & K . Napule, Sam
Kalona, John Nawai, Mrs. Alice
Kaluna, Sam Nahoanu, Haole
Kamahele, John Nuuhiwa, Miss
Kamakea, Joe . Hannah (2)
Kamakele, Char- Paaluhi, Opio
lie George
Kamalani, Mrs. Pahu, John I
Jonah Palimoo, John W
Kaneaiakaehu, Pio, David
Wm. (2) Pihanui, William
Kaneakua, Mrs. Poonui, John.
Esther Pomaikai, Mi-
Kanekoa, Mr. & chael
Mrs. J. H. Waikaloa, Jos .
Kaninau, Mrs. Waikoloa, Mrs J
Louise Waipa, Mrs. John
Kealoha, Miss
Agnes
E ninau mai ma na leta i hoo-
lahaia ke kii mai.
D. H. MacADAM,
Lunaleta.
ELUA MAU KALAIWA I HOPU-
IA NO KA HOLO NUI
O Ah Yum ame John Namaka na kalaiwa kaa olo i hopuia ma ke kakahiaka Poakahi nei no ka holonui me ka nana ole i ko ha'i pono ma ke alanui Waialae no na kumuhoopii ku kaawale elua mamuli o ka loaa ana o kekahi mau ulia. I kulike me ka hoike a ka makai ua hooku 'i ke kaa a Ah Yum e kalaiwa ana me ke kaa e kalaiwaia ana e Otto Smith a kahuli mahope o ka hoopoino ana i kekahi wahi o ko kaa o Smith. Mahope mai i ka manawa a na kanaka ekolu oluna o na kaa e kuka ana ma kahi i hooku 'i ai na kaa o ka manawa ia o ko Namaka kaa i holo aku ai a hooku'i ia mau kanaka ekolu.
TAMPICO, Mekiko, Dec. 22.—O Emil Arntsen, he luna no ka Mexican Gulf Oil Co., ua kiia mai oia i keia la mailoko mai o ka nahelehele a make. Ua manaoia he kanaka Norewai oia.
Ma ke Kauoha.
TERITORE O HAWAII.
Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu,
Ma ka hana e hoopau ana i ka THE WAILUKU MARKET AND LAND COMPANY, LIMITED.
OIAI, o ka THE WAILUKU MARKET AND LAND COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o ua kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia ano, ua waihoia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu mo kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.
NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau, he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku-e ana no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena mamua ae o ka la 3 o Feberuari 1923, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu, ina he kumu kekahi, i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.
HENRY C. HAPAI,
Puuku, Teritore o Hawaii
Honolulu, Novemaba 28, 1922.
6532—Nov. 30; Dec. 7, 14, 21, 28;
1922. Jan 4, 18, 25; Feb. 1, 1923.
TERITORE O HAWAII.
Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu,
Ma ka hana e hoopau ana a ka MITSUWA SHOKAI, LIMITED.
OIAI o ka MITSUWA SHOKAI, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o ua kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia ano, ua waihoia mai iloko
o keia keena he palapala noi no ka
hoopau ana i ka hui i oleloia, hui
pu me kekahi palapala i hooiaioia
i hoohui pu ia me ia elike me ia i
koiia ai ma ke kanawai.
NOLAILA, ma keia ko haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau, he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku-e aua no ka aeia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena mamua ae o ka la 0 o Feberuari, 1923, a o kela ame keia mea e makemake ana e holoheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu, ina he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.
HENRY C. HAPAI,
Puuku, Teritore o Hawaii
Honolulu, Dekemaba 1, 1922.
6533—Dec. 7, 14, 24, 28, 1922; Jan.
4, 11, 18, 25; Feb. 1, 8, 1922.
HOOLAHA I KA POE PAA AIE.
Mamuli o ka hookohu pono ia ana mai o ka mea nona ka inoa malalo iho nei i kahu no ka poe paa aie ame ka poe paa mahele o ka The Kaneohe Rice Milli Company, Limited, he hui Hawaii, i hoopauia ma ke kauoha a ka Puuku o ke Teritore o Hawaii, ma ka la 20 o Novemaba, 1922, ma keia ke haawi aku nei i ka hoolaha i ka poe paa aie apau o ka hui i oleloia, e waiho mai i ka lakou mau koi iaia, ke Kahu i oleloia, ma kona wahi lawelawe oihana ma ka Helu 120 Alanui Moi Hema, Honolulu, iloko o kanaiwa (90) la mai ka la aku o ka hoopuka mua ia ana o keia hoolaha, o hoole mau loa ia aku ia mau koi.
Hanaia, Dekemaba 28. 1922.
HAWAIIAN TRUST COMPANY,
LIMITED.
Kahu no ka poe paa aie ame ka poe
paa mahele o ka The Kaneohe
Rice Mill Company, Limited.
Frear, Prosser, Anderson & Marx,
na Loio no ke Kahu i oleloia,
507 Hale Strangenwald, Honolulu,
T. H.
6536—Dec. 28, 1922; Jan. 4. 11, 18,
25, 1923.