Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 1, 4 January 1923 — Page 6
| | ||||||||||||||||||||||
| | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | ||||||||||||||||||||
| | NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA ME NA NUHOU O KA MANAWA | | ||||||||||||||||||||
| | AOAO NO NA MANAO PEPA SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO | | ||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | NUPEPA KUOKOA HONOLULU. T. H., POAHA, IANUARI 4, 1923. | | ||||||||||||||||||||
| | HE HOALOHALOHA NO KAILI- HIWA. E ka Lunahooponopono o ke Kuokoa:—E oluolu oe no ka'u puolo w: maka nui hoi kekahi wahi ka.iw;';-o na kolamu o ka hiwahiwa a ka lahui, i ike mai ai hoi na kini ma-kamaka amo na hoaloha o Kona kai opua i ka lai, opua hinano ua malie, hiolo na wai naoa a ke kehau, o David Kailihiwa, kekahi o na ke iki kupa o ia aina nana i ka opua ke ola, ua hala, ua nalo na maka ua hoi ka lepo i ka lepo a o ka Uhane i ka Mea Nana i haawi mai ma ka hora 3:15 o ka auwina la o ka Poalua i hala, Dekemaba 26, 1922, ma kona home ma ke alanui Kawaiahao, a ma ka auwina la Sabati Dekemaba 31, 1922, i malamaia ai kona anaina haipule hoolewa maloko o ka halekupapau o Silva ma ke kihi o na alanui kukui ame Nuuanu a maloko o ka pa ilina o Koula i hoomoeia aku ai kona kino lepo no ka ma- nawa mau loa. Ua hanauia oia ma Kona Hema, Hawaii, mai ka puhaka mai o Mrs. Kailihiwa a o Kailihiwi kona luaui makuakane, ma ka la 6 o Maraki 1861, a iaia i moe aku la ua piha iaia na makahiki he 61 me 9 mahina ame 23 la, a ua haalele iho oia e kania-a aku nona he wahine kane-make me na keiki ame ka ohana he nui. Ua hoonaauaoia oia ma na kula Hawaii ma Kona, he mau makahiki lehulehu i hala aku nei kona nee ana mai a noho maloko o keia kulanakauhale a me ke kalana kane wahi o ka hana ana ahiki i kona loaa ana i ka ma'i numonia a pauaho mai la oia i keia ola ana. He lala oia no ka Ahahui Kokua a Manawalea o na Poola a pela hoi me ke Kalapu Demokarata o ka Manele 9 Apana 4. Ke haawi aku nei au i ka hoomaikai i ka Ahahui Kokua a Manawalea o na Poola, no kana kokua ia'u, no ka hoonalo ana aku i ke kino lepo o ka'u mea aloha he kane; ke haawi pu aku nei i na hoomaikai i na limahana o ka halekaa kulana- kauhale ame kalana no ka lakou mau makana pua, pela hoi i na hoaloha ame na makamaka he nui i komo pu mai e kumakena pu no a'u a i kai pu aku hoi me ka huakai hope loa a ka'u mea aloha, no ka Ilina o Koula No oukou apau ka'u hoomaikai. O makou no me ka luuluu, MRS. SARAH A. KAILIHIWA, me ka Ohana. Kawaiahao St. Jan 2, 1923. KA HIHIA WAIONA MUA LOA O KA MAKAHIKI HOU. Ma ke kakahiaka o ka Poalua nei i hoauia ai ka makahiki hou no ka hihia waiona mua loa i hopuia o John F. Colburn III, ame kona mau paalalo ma kekahi hale ma ke alanui Ilaniwai, ma Kewalo, kahi o kekahi Kepani i hopuia ai a hoopiiia ae no ka hahaki ana i na manao o ka hoololi umi-kumamawalu i ke kumukanawai o Amerika. Maloko o ka hale o ke Kepani i loaa aku ai he ipuhao puhi rama e hoohanaia, ana ia manawa a he ehiku galani okolehao i loaa aku me Ui galani rama i hoawaawaia. | | ||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | pono ame na keiki ulele huakepau o ka papapa'i O makou iho no ka ohana i hoo kaumahaia, MR. M. PAIAINA, MRS. H M. PAIAINA, MRS. K. KAUKAU, MRS. HANA KAM, MRS. KAPIKA MITO, MAIKA PAIAINA JR. MRS. M. PAIAINA JR, EDDIE PAIAINA, LEHULEHU NA HANA LEALEA MALOKO O KA Y. M. C. A. Ma kahi o kanaono poe makai kai i akoakoa aku ma ka Y. M. C. A. Kuwaena ma ka po Poakahi nei no ka nana ana i ka poe heihei au maloko o ka luawai hamama, a no ka hoolohe ana i na himeni me na mea kani a na haumana o ke kula nui o Hawaii, ame ke anaina ike i ka Lunakanawai Sanford B. Dole, ka peresidena mua o ka Y. M. C A. o Honolulu. Mahope iho o ke anaina ike i malamaia maloko o ke Cooke Hall, he mau olelo paipai pokole loa ka i kamailioia ae e ka Lunakanawai Dole e pili ana i na la mua loa o ke kukuluia ana ae o ka Y . M. C. A., ma Honolulu nei. O ke Kahukula Nui Vaughan McCaughey ka luna hoomalu o ia halawai. Loheia ka Hookani ana a na Olohe Na na puukani himeni ame na olohe lehia i ka hookani i na mea kani o Honolulu i hoolako ae ma ia mahele. Mawaena o ia poe ka Madame Elenor Haggard Peacock ka i haawi ae i kekahi himeni; na ka Madame George Richardson Baskerville i hookani i ka piano; na F. Fidler i ke cellist a na Joseph Kamakau i himeni i kekahi mau himeni Hawaii. O George C. Potter, ka luna hoomalu o ko komite no kela ame keia hana, iaia ka hooponopono ana i ka papa kuhikuhi hana. O na heihei au na lealea ano nui i malamaia ma ia po, o ka oi aku oia ka heihei alualu i ke kaka. He kaka ola ka i hookuuia iloko o ka luawai hamama a he ekolu mau kaikamahine a ke Kalapu Outrigger Canoe Club i heihei no ka mea e loaa mua ai o ke kaka, ua lilo iaia ia kaka. He kaka ano laka no ia ma ka nana aku a mahope o ka heihei mua ana ua hooholoia e heihei hou. Ma ka hoihoi elua ana ua pienaena a pilia maka'u ke kaka i ka manawa i lele aku ai na kaikamahine me ka uwa o ka poe e nana aku ana mahai o ka luawai no ke alualu ana aku e hopu i ke kaka. He hoikeike kii onioni iwaho mahai o ka luawai ka hana mua ma ka papa kuhikuhi hana o ia ahiahi. Nui ka hauoli o ka poe apau i akoakoa aku malaila ma ia po. NA MARE. Samuel K. Keanaina ia Mrs. lehu Kamakea, Dec. 20. Alex Kanui ia Helen Koa, Dec. 21. Andres ia Wa Waialeale, Dec. 22. Antone Keawe ia Maryan Andrade, Dec. 22. S. R. Canario ia F. K. Abany, Dec. 23. Ed. Brown ia Esther K. Kawelo, Dec. 23. Abraham Maa ia Hattie Kamaalea, Dec. 24. George Alakaihu ia Hattie Stephenson, Dec. 24. Ed. B. Fred ia E. A. Settleberg, Dec. 24. John R. Wilson ia Esther K. Hosea, Dec. 30. NA HANAU. Na Manuel Espinda ame Hattie Manning, he keikikane, Dec. 16. Na W. A. Cathcart ame M. K. Kaapa, he keikikane, Dec. 20. Na Spencer J. De Cota ame Ewa K. Pomroy, he keikikane, Dec. 20. Na Starley Martin ame Eva Maile, he kaikamahine, Dec. 23. Na Geo. Keamohuli ame Mary Keola, he keikikane, Dec. 31. Na Mr. ame Mrs. Reuben Kamaka he keikikane, Jan. 1. NA MAKE. L. C. Harvey, ma ke alanui Hough-tailing, Dec. 26. Hema Kukaailolo, ma ka Halema'i Moiwahine, Dec. 26. Ruby Bernice Dias, ma ke alanui Pauoa, Dec. 26. D. Kailihiwa, ma ke alanui Kawaiahao, Dec. 26. Annie Enos, ma ke alanui Weaver Dec. 27. C. K. K. Beckley, ma ke alanui 15 Kaimuki, Dec. 27. M K. Kaaihue, ma ke alanui Cur- tis, Dec. 29. Esther Kukailani, ma ke alanui Pauoa, Dec. 30. He bepe na Geo. Keamohuli, ma ke alanui Puna, Dec. 31. Lydia Ezera, ma ke alanui Mon- sarratt, Jan. 1 Helen Kaleoalii, ma ke alanui Beach, Jan. 1. Edward Keawe Jr. ma alanui Ilaniwai, Dec. 29. | |||||||||||||||||||||
| | HE HOALOHALOHA NO KUU LEI MOMI UA HALA. I ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe:—E oluolu oe e haawi mai i kekahi rumi kaawale o kau hiwahiwa no ka'u wahi puolo waimaka nui, a nana hoi ia e anapu aku ma na kihi eha o ka honua, i ike mai ai na makamaka ame na hoaloha o kuu lei momi i niau palanehe aku la ka hele ana ma ke ala koikua a Kane, e noho mai la mai ka la hiki mai ma Kumukahi a ka welona a ka la i Lehua, o Pauline Poliehuikaluaopele Paiaina ua hala, ua moe aku la i ka moe kau a moe hooili, a o ka uhane ua hoi aku i ka Mea Nana i haawi mai. Ma ka po o ka Poaha, Dekemaba, 14, 1922, i kipa mai ai ka elele a ka make a kaili aku La iaia mai ko maua poli a mai ko makou home aku a maiwaena, aku hoi o ka ohana, a haalele iho la ia maua na makua, i kona mau kaikuaana, na kaikunane, na pokii, he ohana nui a pela loi i na hoaloha ame na makamaka he nui, e kumakena mau aku nona me na hoomanao poina ole. He hoahele pu oia no maua ma na wahi apau no ka hana a ka Haku. Aloha o Kaimuki, ia wahi a makou e hele pu ai, ua pau kou hele pu ana me maua ma na wahi apau, ua pau ka lohe hou ia ana o kou leo ma ka papa Kula Sabati o Kamoiliili ame Kaimuki Home, pela hoi e ke alanui 10; aole e kilihune hou na paka ua Lililehua o Palolo maluna ona no ka mea ua nalo kona mau maka no Ka wa mau loa. Aloha kuu lei hele oa! E ke kaa uwila e haulani nei i ko alahao, ua pau kona kau hou ana maluna ou, e ka Ua Kuahine o Manoa, e nihi hele ae la ma Waa-hila, aole e hoopulu hou ana kou mau kilihune ma kona mau papalina; e Puohia aole e hehi hou aku ana o Pauline maluna o. kou mau hunalepo, e ka Paka a ka Makuahine Laiki, kahi a kuu lei e walea ai, aole e maalo hou aku ana o Pauline maluna o kou kahua, kahi hoi ana e nanea ai me kona mau hoa i ka pa kolonahe mai a ka makani; e Maulukikepa i ka uluwehi a ka leo o ke Kahuli, ua nalo o Pauline, ua pau ka hone ana o kona leo hoohauoli ia home. Auwe kuu aloha, kuu minamina pau ole ia oe a! Ua hanauia o Pauline Poliehuikaluaopele Paiaina ma Kamoiliili ma ka la 13 o Aukake, 1904, a iaia i moe aku la ua piha iaia na makahiki he 18 me na mahina keu eha ame lookahi la o ka hanu ana i na ea huihui o keia ola mauleule ana a moe aku la, a ahu iho la i ka u me ke kaumaha na makou e kanikau mau aku. O ka makou noi i ka Makua Lani e lawe aku Oia i na kaumaha apau mai ia makou aku a e haawi mai ia makou i ka maha. E hoomaikaiia Kona inoa, no ka mea Nana no i haawi mai a Nana e lawe aku. Ke haawi aku nei makou ka ohala apau i ka makou mau hoomaikai palena ole i ko Kahu Akaiko Akana, a pela me ke Kahu Kula Sabati o Kawaiahao ame ko Kamoiliili me ko laua mau papa himeni pu, pela hoi i ka papa himeni o Kaimuki Home. Ke haawi pu aku nei i ka hoomaikai i na hoaloha ame na ma-kamaka apau i hoouna mai i ka lakou mau makana pua, a i ka poe hoi apau i ukali pu ma ka huakai hoolewa a hoomoe aku i kona kino lepo ma ka ilina o Kamoiliili, a e oluolu oukou apau e lawe aku i ka makou mau hoomaikai. Na ke Akua lokomaikai e kiai hoomalu, a e hoopomaikai mai ia kakou apau. Ke hooki nei maanei me ka hoo- maikai nui aku i ka lunahoopono- | | ||||||||||||||||||||
| | MAIKAI KE AU O KA MAKAHIKI HOU. Ma ka hoomaopopo ana i ke ano o ka hoomanao ana a ko Honolulu nei poe i ka la mua o keia makahiki hou, ma o na uiia ia, ame na poino i kau aku maluna o kekahi poe, ua ikeia ke kulana maikai o ka nee ana o keia makahiki, no ka mea ua emi loa mai na ulia ame na poino, i ko ka makahiki aku nei i hala. He mea maa, i ka ike mau ia, elike me na makahiki i kaahope aku nei, ka nui o na ulia poino, ma na wahi like ole o keia kulanakauhale, iloko o ka la mua o ka makahiki, aole nae ia mau hiona i ikeia ma ka Poakahi nei, koe wale no kekahi mau poino liilii, ame kekahi mau ulia kakaikahi, o ke ano no i ike mau ia, ma na manawa e ae iloko o ka makahiki. Ma keia mau hoike maopopo loa, ua komo aku ka lehulehu, iloko o na hoomanao ana ame na hauoli ana, o ka makahiki hou, iloko o na palena kupono, oiai no nae o kekahi mahele nui o na poino i ikeia, o ia no ka inu ana o kekahi poe i ka waiona a nui loa, ke kumu i ala mai ai o kekahi mau hakaka ana, eia nae ma ke ano nui ke olelo ae, ua maikai maoli ka hoomanao ana o na kanaka i ka la makahiki hou, aole na hana karaima hookahekoko, aole na hakaka o ke ano inoino loa, a mau hana ekaeka, o ke ano i kamaaina mau ia kakou, ma na hoomanao no ka hauoli makahiki hou, o na wa ae nei i hala. Ma keia la mua o ka makahiki, ua hapa loa mai na ulia kaa otomobile, he hoailona maikai keia, no ka mea iloko o ka nui o na kaa e hi-o ana ma kela la, aole na ulia ko'iko'i i ikeia, aole he mau ola i make, nolaila ua hoomanaoia ka la mua loa o keia makahiki, ma ke ano kupono, a o na hoohauoli ana a kela ame keia ohana, me na hoaloha mawaena o lakou iho, he mau hoo- hauoli ana ia iloko o na palena ku i ka naauao, a o ia ka mea i oleloia ai, he hauoli i'o, aole hoi o na hoohauoli ana, e hoalaia mai ai na hana e ukali aku ai ke kaumaha ame na manao kani- uhu mahope mai. Ia kakou nae i hoohala ai i ka la mua o keia makahiki, me na hoohauoli ana o na manao mahalo me ka hoomaikai, no ka loaa ana ia kakou o keia makahiki, mamuli mai o ka lokomaikai o ke Akua, e lilo na la o keia makahiki holookoa, i mau la no ka hooi ana ae i na ano kupono iloko o kakou. Ua hala aku la kela la ano nui iloko o ko kakou ola ana, me kana mau hana, aia no hoi a hoea hou mai ia la o ka makahiki hou, alaila komo hou aku kakou iloko o na hauoli ana; aole o ka hoolilo i kekahi mau manawa e ae no kela hana, no ka mea aole ia mamuli o ka hauoli, aka no ka le'ale'a mai ia, ame ke ano uhauha. KE KALAPU HOAHU KARISIMAKA O KA 1923 E hoomaka ana ma keia Poakahi ae, ka la 8 o ka mahina o Ianuari nei, e wehe hou ia ana ke Kalapu Hoahu Karisimaka, o ka Banako o Bihopa ma; nolaila a hoea mai ia manawa, he mea pono i na Hawaii ke komo nui i mau lala no keia kalapu, no ka mea pela wale no e hiki ai e loaa kekahi waihona dala mahuahua, no ke kokua ana mai i na ohana iloko o na la kulaia e laa ke Karisimaka ame ka Makahiki Hou. He hookahi kumu o ka hoohauoli o na kanaka ia lakou iho. iloko o keia mau la kulaia i hala aku nei, o ia no ko lakou lako ana me ke dala, he dala hoi i loaa mai, mamuli o ka lilo ana he mau lala no keia Kalapu Hoahu Karisimaka; ina aole i komo iloko o kela kalapu, ua maopopo loa, aole he mau hoohauoli ana, aole he kuai ana, i mau lako no ka noho ohana ana; o ka poe i komo mau i mau lala no keia kalapu, ua ike maoli lakou i ka pomaikai o ka hana hoahu, me ia ike i ka pomaikai, aole ana no e nele ko lakou lilo i poe hikimua, ma ka lilo ana i mau lala ma keia wehe hou ana i ke Kalapu Hoahu Karisimaka. Aia he heluna nui o ka poe i hoahu i ka lakou mau dala iloko o keia kalapu i hoolilo i ka lakou mau dala apau loa, no na hoohauoli ana o ke Karisimaka ame ka Makahiki Hou; no ke kuai ana i ka lakou mau mea apau i makemake ai; me ka noonoo ole, e hookoe aku i kekahi mau dala mahuahua, no na la ino, no na pilikia i maopopo ole, a mau hemahema e ae paha o ka noho ohana ana, o ka poe o kakou i komo iloko o keia mahele, aole iakou e oleloia he poe naauao. O ka poe naauao, o lakou ka poe i hoolilo i kekahi mahele o na dala i hoahuia iloko o kela kalapu, no na hauoli ana, kuai paha i ko lakou mau mea hemahema, a hookoe i kekahi mahele o ia mau dala, ma ka hookomo hou ana aku iloko o na banako, kahi maluhia, a i kela ame keia manawa e hoea mai ai o na pilikia kupilikii, e laa paha ka ma'i iloko o ka ohana, a i ole make paha iloko o ka ohana, ua maopopo loa kahi e kikoo aku ai no ke kala ana ae i kela pilikia, a no kekahi mau hemahema a mau hana e ae paha i kuluma i ko kakou noho ohana ana. He anuu mua wale no ka hoahu ana iloko o ke Kalapu Hoahu Karisimaka, no ka hoomaa ana ia kakou i ka hana hoahu dala. Ina ua hiki i na kanaka ke hoahu mau i kela ame keia pule, i kekahi mau dala uuku, me ka hiki ia lakou ke hoomanawanui, ma ka waiho malie ana, me ka unuhi ole ahiki i ka mahina hope o ka makahiki, alaila aole ke Kuokoa nei i ike, i kekahi mau kumu. e Kiki ole ai ia kakou, ke wehe kaokoa i mau buke banako, ma kekahi mau mahele e ae o ka hoahu dala ana. I ko kakou lanakila ana ma ke anuu mua, aole loa he ka- nalua ana, no ka ukali pu aku o ia haawina hookahi, ma ke- kahi mau ano hoahu dala e ae; o ka mea nui wale no, o ia ka hiki ia kakou ke uumi me ka hoomanawanui i na makemake o ke kino e hiki auanei ka hana hoahu dala, e lilo ai kakou na kanaka Hawaii, i poe lako a kuokoa o ka noho ana, a e pau hoi ko kakou ikeia ana mai he lahui nele a pilikia maoli. HE HANA NA KA AHAOLELO Ma ka noho ana o na lunahelu me ohi auhau, a noonoo ma na la aku nei o ka pule i hala, e pili ana i na alahele e hiki ai ke ohiia na auhau, o kekahi mahele o na makaainana, hoohemahema i ka uku ana i ko lakou mau auhau i ke aupuni, ua hoalaia ae kekahi mau ninau e pono ai e lilo o ko kakou ahaolelo e noho mai ana iloko ae nei o ka mahina o Feberuari, ka mea nana e hoopau ae ia pilikia, ma o ka hana ana mai i kekahi mau kanawai pili i ka uku ana i na auhau. No na luna oihana o ke aupuni, na limahana apau malalo o ke aupuni, pela hoi na limahana malalo o na hakuhana, ua hanaia he kanawai no lakou, o ia no ka laweia ae he iwakalua pakeneka o na ukuhana o ka poe apau e noho hana ana malalo o ke aupuni, i kela ame keia manawa, ahiki i ka uku piha ia ana o ko lakou mau auhau; a no ka auhau hoi o na limahana malalo o ko lakou mau ukuhana, o na hakuhana ka i kauohaia e ke kanawai e uku ae i ko lakou mau auhau i ke aupuni, me ka lawe ae nae o na hakuhana i iwakalua pakeneka o ka uku- hana o na limahana i kela ame keia manawa, ahiki i ka ukuia ana o ka huina o na dala auhau, i kaa ai na na haku hana ka uku ana. O ka mahele nae o na makaainana uku auhau, i kaa ole aku malalo o na hakuhana, a malalo paha o ke aupuni, pela hoi kekahi poe e lawelawe ana he mau hana ponoi na lakou, a i loaa nae ka manao kolohe, no ka hoohoka ana mai i ke au- puni, ma o na luna auhau la, he hana paakiki a hiki ole ke koi ana aku ia lakou; no keia mahele, i makemakeia ai, e hanaia he kanawai e hiki ole ai ia lakou ke pakele, aka e hookaulikeia lakou me na mea apau, ma ka uku ana i ko lakou mau auhau i na makahiki apau. Ua hiki ole i kekahi poe ke alo ae mai ka uku ana i ko lakou mau auhau, ma o kekahi kanawai la i hanaia, e koi ana, mamua o ka haawiia ana aku ia lakou o na laikini no ke kalaiwa ana i na kaa, a no ka hookele ana paha i na kaa otomobile a mau oihana e ae paha i kaa malalo o ka laikini, he mea pono e loaa mua na likiki hookaa, no ko lakou mau auhau; ma | | ||||||||||||||||||||
| | keia ano iho la, ua hiki ole i kekahi mahele nui o na makaainana hookaa auhau, ke alo ae, mai ka uku ana i ko lakou mau auhau. Pehea nae e hiki ai ke koiia aku, kekahi mahele o na makaainana, i kaa ole aku malalo o ka papa o ka poe i hoakakaia ae nei maluna, e uku mai i ko lakou mau auhau? Ua hoalaia mai kekahi mau manao hoakaka, no ka ninau mua ia o ka poe e makemake ana e hoolilo i ko lakou mau waiwai, e na noteri ame na akena hooiaio palapala, mamua o ka hooiaioia ana o na palapala kuai hoolilo. I keia manawa e ku nei, aole he kanawai o kela ano i hanaia, e koi ana i na noteri o ka lehulehu, ame na akena hooiaio palapala, e ninau mua i na likiki hookaa auhau o ka poe he mau waiwai ko lakou e hoolilo ana ma ke kuai; nolaila ua pakele maoli kekahi poe lehulehu mai ko lakou uku ana i ka auhau; a he hana paakiki ka ohi ana aku i na auhau o kela poe, no ka mea ua lilo aku la ko lakou mau waiwai, a hiki ole iho la i na luna auhau, ke kikoo aku i kekahi mau mea hoopaa, no ka pana'i ana mai, no na auhau kaa ole. O kekahi alahele i hoakakaia ae no ka poe hookaa ole i ko lakou mau auhau, o ia no ke kaa ana i hana na na luna haawi palapala ae mare, ka ninau mua ana i na likiki hookaa auhau mamua o ka haawi ana aku i na palapala ae mare, ma keia ano, aole loa he mea e pakele mai ka uku ana i kona aie i ke aupuni koe wale no paha ka poe i mare mua, o ka hooholoia ana he kanawai o keia ano, ua ili iho ke ko'iko'i maluna o ko kakou ahaolelo kuloko, ka noonoo ame ka hooholo ana, ma ke ano e hiki ole ai i ka poe kolohe e pakele mai ka uku ana i na auhau. Ke holo like nei na pomaikai, mai na dala auhau e ukuia nei i ke aupuni, i na makaainana apau o keia Teritore, nolaila he hana kupono ole loa, na kekahi poe ka uku ole ana i ko lakou mau auhau i ke aupuni, oiai nae e hauoli like ana i na pomaikai apau, i loaa aku ia lakou, mai na dala mai a ka poe i uku pololei i ko lakou mau auhau. Ina he oiaio na mea i hoakakaia ae, maloko o ka halawai a na luna ohi auhau, aia ma kahi o ke kanaono pakeneka o ka poe kupono i ka uku auhau, i hookaa ole ae i ko lakou mau auhau i ke aupuni, alaila he huina dala mahuahua maoli ke loaa mai ana, ina he mau kanawai kekahi e hanaia ana, e hiki ole ai i ka poe kolohe ke pakele. E HOOPONOPONOIA KE KANAWAI HOOPULAPULA Mamuli o ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthew- man, ua aneane e hiki ole i ke Komisina Home Hawaii, ke hoonee aku i na hana i manaoia, no na aina hoopulapula i keia manawa, me ka holomua loa; no ka hoemiia ana mai o ka waihona i kaa aku ai ka hoohana ana malalo o ka papa komisina no na aina hoopulapula ma Molokai. Ma kela manao kanawai o ka loio kuhina, e hoakaka ana ia no ka hiki ole i kela komisina, ke ohi aku i kona mahele o na loaa hoolimalima o na aina aupuni, mawaho ae o na uku hoolimalima o na aina aupuni, i kaa aku malalo o ka oihana kanu ko. He huina dala mahuahua i hooliloia aku e ke komisina no ka pono o na aina o Kalamaula, a ma kela manao kanawai nae o ka loio kuhina, ua hookuha'uia mai na hoa o kela papa, no ka hiki ke hookoia aku na hana e pono ai ka hana hoolaupa'i a hoopulapula i ka lahui Hawaii. No ka holomua o kela Kana hoopulapula i hoike okoa ae ai kekahi mau hoa o ka papa komisina, no ka hoemi ana mai i ko lakou ukuhana, a no ka hooliloia aku o kela mau dala, no ka pono o ka hana hoopulapula, he manao lalau nae kela o lakou, no ka mea ua kau maoli ia no ko lakou mau ukuhana e ke kanawai; o ko lakou hoole ana, i ka lawe ana aku i ko lakou uku, aole ia he kumu e kuleana ai ke komisina i kela mau dala ukuhana, aka e holo pololei ana ia, no ka waihona puuku o ke Teritore. Ua hoounaia aku he kelekalapa i ka Elele Baldwin, no ka hooikaika ana aku, e hooholoia mai kekahi mau hoololi i ke kanawai hoopulapula, o ka kakou e manaolana aku ai, o ia no ka loaa i'o mai he mau hooponopono ana, e hooiia ae ai ka maikai o ke kanawai hoopulapula, a e laula ae ai hoi ka mana o ke komisina ma ka hiki ana ke hoohana aku i kekahi mau dala o na aina aupuni i kaa aku malalo o ka hoolimalima i keia wa, pela hoi ka hiki ana i kela komisina, ke hoohana pu aku i na dala, e loaa mai ana mamuli o ka hoohana ana a ke komi- sina i na aina hoopulapula. Me he mea la, aole he mea hauoli e ae iloko o ka noonoo o ko Honolulu nei poe, no na la kulaia o kakou i hala aku nei, o ka malie wale no o kela mau la, me ka ua ole. Nolaila i ka haule ana mai o ka ua, ma ka Poalua nei, aohe a lakou mea e kuhalahala ai, ua holopono na hoolala ana apau, no na hauoli o kela mau la, a ua lilo kela kuaua o ka haule ana mai i mea e loaa ole ai na hoohalahala ana iloko o ka lehulehu. Ke houpuupu mau ia mai nei ka ninau hoopii i ke ana auhau no Honolulu nei i keia makahiki. Ma keia ninau hoopii auhau, aole o ka poe wale no, he mau waiwaipaa ko lakou ka poe e ike ana i ke ko'iko'i o ka haawina e kau aku ana maluna o lakou, aka o ka poe kekahi o ka papa haahaa o na makaai- nana, ka poe e noho nei malalo o ka hoolimalima, e konoia ana na ona no lakou na hale hoolimalima, e hoopii hou ae i ka uku hoolimalima, nolaila o ke ko'iko'i maoli, o ka auamo ana i keia haawe kaumaha, maluna no ia o ka poe noho hoolima- lima. Ua makaukau ka oihana leka o Honolulu nei, no ka uku ana aku ma ke dala maoli i ka waiwaiio o na poo kaua, e paaia mai nei e kekahi poe; nolaila he manawa wale no keia no ka lawe ana ae i kela mau poo i ka haleleka. | | ||||||||||||||||||||
| | Nuhou Kuloko Ma ka po o keia Poakahi ae e hoomaka aku ai ka malamaia o ka pule haipule hoomau, o na ekalesia o ka Hoomana Kalawina, elike me ka maa i na makahiki apau. No ka hoemi ana mai i na hoolilo o ke Komisina Home Hawaii, i po kepokeia mai ai ka ukuhana o ke kahi mau kanaka i hoolimalimaia e kela komisina, e noho mai la ma Molokai, no na hana o ka aina hoo pulapula o Kalamaula. He kelekalapa ka i hoounaia mai e ka Elele Baldwin i ke kiaaina no ka makemake ole ia o na kokua mai Hawaii aku nei, aka ua hiki no iaia ke Hana hookahi, no ka pono o kekahi mau hoololi i manaoia no ke kanawai hoopulapula. Ma ka hoike i loaa mai i Honolulu nei mai Hilo mai, he keu aku ke ko'iko'i o kekahi kuaua o ka ha-ule ana iho ma Hawaii, ma ka Poakahi nei, a ua lilo ia kuaua i mea hoohauoli i ka manao o ka poe kanu ko. Ua hoea mai i ka manawa e uku ia ae ai na auhau wai, na auhau kino ame na auhau e ae, a he mau la piha keia o ke keena o ka Puuku Conkling ame ike keena o ka luna auhau, i ka poe hookaa i ko lakou mau auhau. Ma kahi o ka $150,000 i ukuia ae e ka oihana leka o Honolulu nei, no na poo kaua, i hoihoiia ae i ka haleleka, ma ka Poalua aku la i hala, a he mau la nui keia o ka hana o ka poe o ka haleleka, no ka uku ana i na poo kaua. Ma ka hapalua o ka hora elima o ke ahiahi o ka Poakolu iho nei i haalele mai ai ka mokukaua Pelekane Cape Town ia Honolulu nei, mahope iho o ka hoohala ana o kona poe kanaka he elua pule ma keia kulanakauhale. Mamuli o ke ala ana ae o kekahi hoopaapaa mawaena o kekahi mau Pilipino elua, ma ke alanui ololi Buckle, ma ke kakahiaka o ke Sabati nei, i houia ae ai kekahi o laua i ka pahi, e kona hoa hakaka, a noho like ana noloko o ka halema'i o na poino ulia. E malama ae ana ka Ahahui Kokua a Hookuonoono o na Wahine Oiwi Hawaii i ka halawai hana, ma kona keena mau, ma keia Poakahi ae, a ua makemakeia na lala apau o ka ahahui e hoea ae ma ia halawai elike me ka hoolaha e puka aku nei ma kekahi wahi o keia pepa. E kaahele aku ana o Mr. Eddie Fernandez me kana mau hana hoikeike a ko Honolulu nei poe o ka hoohauoliia ana malalo ae nei o Aala Paka, ma na mokupuni, no ka haawi ana aku i manawa no ko na kuaaina poe, e ike ai i kela mau hana hoikeike, mamua o ka hoihoi hou ia ana no Amerika. Iloko o ka hopuhopu mau ia o ka poe hana a kuai waiona, he o ia mau no ka loaa o ka waiona i na mauawa apau e makemakeia ai, maloko nei o keia kulanakauhale, a ma na wahi mawaho aku nei o ke kaona, elike me na hoike i loaa mai i keia keena. Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka noho ana ae ma ka po o ka Poalua iho nei, i hooholoia ai e haawi aku i ka Hope Lunahooia Kalana Jimmy Lloyd he hookahi mahina hoomaha me kona ukuia, e hoomaka ana ma ka la 15 o keia mahina. E hoi ae ana oia e noho hana me ke komisina o na oihana o ka lehulehu ma ke ano he lunahooia. Ma ka manao kanawai o ka Loio Kalana Heen i waiho ae ai imua o ka papa o na lunakiai ma ka po o ka Poalua nei, e hoakaka ana ia no ka hiki i ka papa ke hoopii hou ae i ke ana o ka auhau wai, i wahi e lawa pono ai ka waihona dala, no ka uku ana i na bona o ka oihana wai o Honolulu nei. He anaina haipule hoomanao ke malamaia ae ana ma ka ilina o Maunaala, Maemae, ma ke awakea o keia Sabati iho, no ke Keikialii Kalanianaole. Ua hoopukaia ae he mau palapala kono e ke Kamaliiwahine Kalanianaole, i kekahi poe kupono, no ka hoea kino ana ae ma ia anaina. Mahope iho o ka hoohala ana i kekahi mau mahina lehulehu ma Amerika Waena ma na wahi kipa mau ole ia e na kanaka, i huli hoi mai ai o Kauka Goodhue o Pukoo, Molokai, me kana wahine ame ka laua kaikamahine, no Hawaii nei, a ma ke ahiahi o ka Poalua aku la i hala, i huli hoi aku ai no ko lakou home ma ka moku o Hina. | |||||||||||||||||||||
| |
| | ||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||||||||