Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 2, 11 January 1923 — Page 6

Page PDF (1.61 MB)

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T . H., POAHA, IANUARI 11, 1923.
EONO
He Moolelo no
KA MEAHUNA POHIHIHI
A I OLE
Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka
Mea Lili — He Moolelo i Piha me na
Wiliau o ke Aloha
"Ma ke ano e lilo kaua i mau hoaloha maikai ma keia mua
ai.i, .'!-/. e a'u mau ku-e ana, aka ma ke ano he komo hoopalau,
aole e hiki ia'u ke lawe mai i kena komo," alaila hopu aku la
i ka poki uuku, a iaia i nana iho ai i ke komo, e kau ana kona
mau huakumu, a pela hoi na huakumu o Habaki, nolaila aole
e hiki iaia ke lawe mai i kela komo, a o ia nae kana o ke ka-
mailio ana mai :
"E paa aku no oe i kena komo, a e haawi mai i kekahi mea
; a .--e. ma ke ano hoaloha, e lilo auanei ia mea, i mea ano
;...: io.i ia'u, ma keia mua aku."
Hanai ae la o Habaki i kona lima hema iluna, a hoikeike
aku Ia imua o Tiodora me ka pane ana aku: "E makemake
ana no anei oe i keia komo, ma kuu manamanalima?"
"Ae, e haawi mai oe i kena komo, ke lilo ole nae ia i mea
-ou e minamina ai, i ka ha'o o kou ike ana i kona kau ma
kona wahi mau. Ua lohe no oe e Habaki, i ko'u manao maha-
lo no keia komo ou."
Me ka hoohakalia ole iho, a minamina paha, ua wehe ae la
o Habaki i ke komo mai kona manamanalima uuku ae, a hoo-
komo aku la ma kekahi manamanalima o Tiodora, me ka hoo-
puka pu ana ae i keia mau huaolelo.
"Akahi no a loaa ia'u ka ike i keia wa, ua kuleana au ia oe,
mamua o kekahi manawa okoa ae. Ua loaa maoli iho la ia'u
ka manao makee me ke aloha ia oe, i oi aku paha, ina nei no
ko kaua hoohui maoli ia ma ka berita o ka mare."
Oiai ua o Habaki e hoakaka aku ana i kela mau olelo imua
o Tiodora i lalau hou aku ai oia i ke komo daimana hoopalau,
a hookomo ae la iloko o ka pakeke o kona kuka, me ka hoo-
maopopo ole mai nae o Tiodora, a mai noonoo ole no paha
ua o Tiodora no kela komo mahope mai, ina aole oia i ike i ka
waiho o ka poki iluna o ka papahele, mahope iho o ka huli
hoi ana aku o Habaki no kahi o kona makuakane hanauna.
Hoihoi aku la ua o Tiodora i kela poki uuku noloko o kona
rumi me ka manao, aia a kekahi manawa e halawai hou ai
oia me Habaki, alaila haawi aku iaia, me kona moeuhane mua
ole no ka lilo aku o kela poki uuku, i mea ano nui mahope
mai. i ka wa e hala ae ai o kekahi mau mahina o na auwe ame
na kaumaha, e oili ae ana ia, i mea nana e hoomalamalama
ae i kekahi hana ano pohihihi i lawelaweia.
"Heaha ana la ka kuu makuakane e olelo mai ai, no keia
hoopauia ana o ka hoopalau mawaena o kaua. E hoi aku ana
au a hoike aku iaia i na mea apau me ko'u hoopilikia ole aku
i kona noonoo, no kana mau mea i hoolala ai no ke Karisima-
ka."
"Heaha no hoi kau e hoike wale aku ai iaia i keia manawa,
malia o lilo ia i kumu hookaumaha aku i kona noonoo. E
hoea mai ana o Mr. Kelekolio, ma ke ahiahi mamua iho o ke
Karisimaka a e loaa ana he manawa maikai no maua e kamai-
lio pu ai no keia kumuhana, a o ko'u manao ea, o Mr. Keleko-
lio. mea kupono loa nana e hoike aku ia Keoni Naika, no
keia kumuhana."
"He manao maikai loa kena ou e Tiodora, ke lokahi pu aku
nei au iloko o ia manao, nolaila e noho hamau loa ana au i keia
mea. a na Mr. Kelekolio i'o e hoike aku i kuu makuakane."
I ka haalele ana aku o Habaki i ka rumi o Tiodora, ku aku
la ke kaikamahine opio ma ka puka aniani, aole no kona ma-
kemake e nana i ka hoi aha o Habaki, aka no ka hoonana ana
i na noonoo like ole e nalu la iloko ona. Ke noonoo la oia,
pehea ana la ka manao o na kanaka ke lohe mai no ka hoopau-
ia ana o ka hoopalau mare mawaena ona ame Habaki ; a pehea
ana la ko Keoni Naika manao, e lilo ana paha ia nuhou i mea
maikai i kona manao ame ka ole?
"He hookahi a'u mea e hauoli loa nei, o ia no ka hoea ana
mai i ka wa e pau ai na hana hoopilikia a Keoni Naika ia'u.
Ua pau ae la no ko'u paa ana malalo o ka aelike hoopalau me
Habaki. nolaila aole he kuleana i koe o Keoni Naika, e hoo-
kohukohu mai ai, elike me ke ano o kana hana mau ia'u. Aka-
hi no a hiki pono ia'u ke hooko aku i na olelo a Josepine i ka-
mailio mai ai, no ke ku-e ana aku i kela kanaka, a mai keia ma-
nawa aku, aole loa au e ae ana e himeni hou, malalo o kana
alakai ana.''
Ua piha paha iaia ka hapalua hora o ka noho ana maloko
o kela mmi. mahope iho o ka hoi ana aku o Habaki, akahi no
oia a hoi aku no ka hale maluna, e noho mai ana no o Jose-
pine ma ka puka aniani, a o ia kana o ke kamailio ana aku :
"Ua hele mai nei o Habaki e ike ia'u, a hoi aku nei," wahi
ana. me ka ulu koke ana mai o kekahi manao, e huai pau aku
oia i na mea i kamailioia mawaena o laua, aka nae mahope
iho o kona noonoo hou ana, hooholo iho la oia e hoomanawa-
nui a ka wa pono, alaila hoike aku i kona hoaloha i na mea
oiaio.
"Aole he manawa e ae a Habaki i hoike mai ai i kona ano
oluolu elike me keia hoea ana mai nei ona, a ua haawi mai nei
oi i keia komo nani," me ka hapai ana ae o ua o Tiodora i kona
lima hema iluna.
O na mea a ua o Tiodora i makemake ai e hoopuka ae imua
o kona hoaloha, o ia no ko laua aelike ana, e hoopau i ka hoo-
palau mawaena o laua mawaena o laua, a ua lilo laua he mau
hoaloha maikai loa, eia nae aole i puka aku he hookahi o kela
mau olelo mai kona waha aku, o ke komolima kana o ka hoike-
ike ana aku imua o Josepine.
Nana mai la o Josepine i ke komo, alaila nana aku la ma
na maka o Tiodora o ka hoihoi ame ka ulumahiehie kana mau
hoailona e ike mai la. me ka nalu ana iho hoi iloko o kona noo-
noo:
"Ke manaoio nei au, akahi no o Tiodora a ike i ke aloha no
kana ipo." alaila hoike mai la i kona manao mahalo, no ke ko-
mo. a ma kela wahi iho la, i hoolele aku ai ko laua noonoo no
kekahi mau mea okoa ae, a hoopalakaia aku la ka noonoo ana,
i ka meahuna a Tiodora, me ka hua'i ole ia ae iwaho, ahiki i
ka kekahi manawa mahope mai, i ka wa i koi okoa ia aku ai
oia. oiai iloko o na haawina o ka ehaeha ame ka weliweli.
Ma ke koena aku o kela la, he kulana hoihoi maoli ko Jose-
pine. lamalama mai la kona mau papalina, a eleu hoi kona hele
ana e lawelawe i kana mau hana, a ke nana aku ma kona
mau maka, o ia no oe o na opuu daimana, i ka aa mai i ka
po pouli.
MOKUNA VI.
Ma ke ahiahi o kela la a Habaki Naika, i hele mai ai e ike
ia Tiodora a aelike ai laua e hoopau i ka aelike mare ua hoea
mai la o Gai Wakona, no ka ike ana i kona kaikuahine.
He nanaina kaumaha mau maluna o ko Oai Wakona mau
maka, oiai hoi ke ike la oia i ka hoihoi o kona kaikuahine, a
me he mea la ma kana hoomaopopo aku, o kela ka manawa
mua loa ana i ike maoli ai i ka wahine u'i o Josepine.
"E kii aku oe e Josepine i kekahi kihei hoopumehana nou,
a hele ae kaua i ka holoholo, no kekahi manawa pokole. He
ano hu'ihu'i no ke ea, eia nae he oluolu ia no ka holoholo ana,"
i pane mai ai o Gai i kona kaikuahine, mahope o ko laua na-
nea liilii ana no kekahi mau minuke.
Ua pono kela manao o Oai Wakona, i kona kaikuahine, no-
laila holo awiwi aku la o Josepine noloko o ka rumi, a oili hou
mai la me kekahi kihei hoopumehana, o ko laua nei hele aku
la no ia no ke alanui, a kamoe pololei aku la ka laua holoholo
ana, no kahi o ke kahawai, he wahi hele mau ia no e na kana-
ka i ka holoholo e hoohala manawa ai i ka po.
I ka hoea ana ma kapa o ke kahawai, holoholo iho la laua
nei, no ke kilohi ana aku i ka wai aliali, e hulili ana, i ka mala-
malama o ka mahina ; a i ko Iaua maopaopa ana i ka holoholo,
hoi ae la laua a noho maluna o kekahi pohaku nui, e pili koko-
ke ana i ke kahawai, ma kahi ulu nui nae o na laau.
"Ua hoike mai nei o Tiodora ia'u, e hoea ae ana ka o Habaki
Naika, no ka ai pu ana me oukou ma ka po o ka la apopo, he
mea oiaio anei ia?" wahi a Josepine, i ninau mai ai i kona kai-
kunane, no ke ake e loaa hou aku iaia kekahi mau ike e pili
ana i na hana i hoolalaia, no ka hookuikahi ana i kona kaiku-
nane ame Habaki Naika.
"Ae, e hoea io ae ana oia no ka ai pu ana me makou, no ka
mea ua makemake loa o Mr. Edimona, e hoopauia kela pilikia
mawaena o maua. No'u iho, ua hauoli loa au, e loaa he noho-
na hoaloha ana mawaena o'u ame Habaki, a ua piha no hoi
au me ka hilahila, ke hoomanao ae no ko'u piha maoli i ka
huhu ma kela po, nolaila aole e loaa i kuu uhane ka maha,
ahiki i ko'u lohe ana aku ia Habaki e huikala mai ana ia'u,
a e hoolilo mai ana hoi ia'u i hoaloha nona, aka nae — " alaila
hooki honua wale iho la no o Gai Wakona, i kana kamailio
ana.
"Heaha ia mea au i ka iho la e kuu kaikunane, mai huna mai
oe i kekahi mea ia'u?" wahi a Josepine me ka leo oluolu, oiai
hoi kona kaikunane e kulou malie ana kona poo ilalo.
"Malia paha he mea pono no ia'u ke hoike ae ia oe e kuu
kaikuahine, e ike mai oe i ko'u mau manao, a pela hoi au e
ike aku ai i kou. Aole he kumu e ae o ko'u huhu ia Habaki
Naika ma kela po, no ka noonoo wale ae no, i ka la e lilo aku ai
o Tiodora i wahine mare nana."
"O kena iho la anei ke kumu o kou huhu ana?"
"Ae, a ma ko'u manaoio, aole loa he pololei o ka mare ana
o kela mau mea oiai aole loa he aloha oiaio iloko o kekahi no
kekahi. He mea oiaio ua pipilipaa aku ka noonoo o kekahi no
kekahi, aole nae ia ma ke ano e kupono ai i kane o Habaki na
Tiodora. O ko laua mare ana aku ma kela ano, e hoea mai
ana ka la a laua e mihi ai, i ka wa e loihi ak uai o ko laua noho
ana, a pau ka hie o ka pua.
"Pehea no la na makua i hana ai i kekahi aelike, no ka hoo-
mare ana i ka lakou mau keiki, me ka maopopo mua ole, i na
hopena hookaumaha e kau aku ana maluna o lakou? Ma na
mea e pili ana ia Tiodora ame Habaki, ua hewa loa ko laua
mau makua, o ka hana ana i kekahi aelike, iloko o ka wa na-
aupo loa o ka laua mau keiki."
"Malia paha ua kuhihewa kena manao ou e Oai, aia laua
a noho pu ae he kane a he wahine, ia wa e loaa i'o ai ke aloha
oiaio i kekahi no kekahi, pela ke ano o kekahi poe a'u i helu-
helu ai maloko o na buke moolelo. Ma ka'u hoomaopopo aku,
ua aloha aku o Tiodora ia Habaki, a ina he manawa kekahi
e hoea ana, no ka hoopauia o ka hoopalau mawaena o laua, ke
manao nei au, e lilo ana ia i mea hookaumaha loa aku i ko Ti-
odora manao," wahi a Josepine, me kona hoomanao koke ana
mai, i kana mau hiona i ike ai maluna o Tiodora ma kela au-
wina la.
"Heaha iho la ke kumu o kou huhu wale ana no, no ka
mareia aku o Tiodora me Habaki?" i ninau okoa mai ai o Jo-
sepine i kona kaikunane.
"He hookahi no kumu nui, ua haulehia au i ke aloha no Tio-
dora, a i ko'u noonoo ana ae, e mareia aku ana oia me Ha-
baki Naika, ua lawa ia no ka hoala ana mai i ka huhu iloko o'u,
he huhu, e hiki ole ai ke hoomaaliliia, koe wale no a ike aku
au, ua lilo ka aelike mare mawaena o laua i mea ole."
Ua hookahaha loa ia aku o Josepine no keia hoakaka a kona
kaikunane no ke kumu oiaio loa, o kona huhu ana ia Habaki
Naika, a iaia i paa mai ai i kekahi lima o Gai, ua hele a haalulu,
eia nae aole e hiki iaia ke pane mai, koe wale no ka hoao ana
e hoauhee aku i na noonoo maikai ole mai iaia aku.
"Ua maopopo no ia'u, he hana kohu ole loa na'u, ke aloha
wale ana aku no ia Tiodora, aka nae aole e hiki ia'u ke alo
ae, no ka mea ua kukuni paa ia kela aloha iloko o kuu puu-
wai nona. Elike me ka hiki ole i na lau o na laau ke paa iho
i kahi hookahi, i ka wa e pa mai ai o ka makani, pela iho la ka
hiki ole ia'u, ke uumi iho i ke aloha, i ka wa e ike aku ai ia
Tiodora.
"I ko'u wa e noho aku ai ma kona aoao, a lohe aku i kona leo
i ke kamailio mai, ua piha koke ko'u kino holookoa me ka ili-
hia ; a ina no o ka nakeke o kona lole ka'u e lohe aku, e hoala-
ia mai ana kela mea maemae loa e moe lolii ana iloko o kuu
puuwai. Ina no ka hoopa mai o kona mau lima, a nana mai
paha kona mau maka nohea, auwe, make loa au i ke aloha,
me ka makaukau e hookauwa aku ia'u iho malalo ona iloko o
na la apau o ko'u ola ana ma ka honua nei.
"Manaao anei oe e Josepine, ua loaa ia Tiodora ke aloha o
kela ano? Ua maopopo no ia oe, aole he aloha iloko o Haba-
ki no Tiodora o oe e Josepine, me he mea la, ua oi aku kuu hau-
oli, e hoi koke aku iloko o ka opu o ka honua mamua o kuu
ike ana aku ia Tiodora he wahine na Habaki ; o kela noonoo
ka mea nana i hoopii mai i ka inaina wela iloko o'u.
"Me ia ike no nae o'u, i ka nui o ko'u lili no Habaki Naika,
ua haawi aku au i ko'u ae, e lululima pu me ia ma ka po o ka
la apopo, a e hoolilo ia maua iho i mau hoaloha oiaio ma keia
hope aku, me kuu ike no. oia ka mea nana e kaili aku ana i ka
hauoli mai kuu uhane ae."
"O e Gai kuu kaikunane, pehea la oe i hiki ai ke hoomana-
wanui. me ka uumi ana i na haku'iku'i a kou puuwai?" wahi
a Josepine, me ka hele o kona helehelena a haikea.
"E ninau aku i ka makani, i ke kumu o kona pa ana mai:
pela i na ho-ku o ka lani, i ke kumu o ko lakou olinolino ana,
a e ninau aku i na wai o ke kahawai, i ke kumu o ko lakou
kahe ana iloko o ke kai! E kuu kaikuahine aloha, aole au i
ike i ke kumu o ko'u makemake ana ia Tiodora, o ka'u wale
no i hoomaopopo iho ai, o ia no ko'u aloha ana iaia me kuu
puuwai apau, a o kuu ike aku ia Tiodora he wahine na kekahi
kanaka okoa, ua like pu ia me ka haehae ana ae i kuu uhane
a weluwelu liilii."
"Pehea, manao no anei oe e Gai, aia iloko o Tiodora kekahi
ike no keia aloha ou iaia?" wahi a Josepine me ka piha hopo-
hopo loa no kona kaikunane.
"Aole au i maopopo, no ka mea aole loa ma kekahi ano i
hoikeike aku ai au iaia, no keia aloha o'u. aole ma na huaolelo,
aole hoi ma ka'u mau hana, a oki loa aku ma ke ano o ka'u
nana ana; ua uumi malie wale iho no au i ko'u aloha iloko o'u,
me he momokuahi, e lapalapa ana malalo o ka puu opala. O
ko'u hoikeike ana aku imua ona, aia ka hoohihi iloko o'u no-
na, me kona paa no malalo o ka hoopalau no ka mare aku me
Habaki Naika, e lilo ana au i kanaka ino loa imua ona.
"Ke ike nei au, ua hoopilikia loa aku au i kou noonoo e kuu
kaikuahine ma ka hoike ana aku ia oe i ko'u aloha no Tiodora,
aka aole nae ia malalo o kekahi kumu e ae, aka no ka hooko
ana no ia i ka kaua olelopaa, aole e huna kekahi o kaua i kana
meahuna, mai ka hoike ana ae, pela wale no au i kamailio
aku nei ia oe i keia mea. l hooia aku nae au imua ou e Jose -
pine aole loa imua o kekahi kino kanaka mawaho ae ou, e
hoike aku ai au i keia meahuna, me a'u ia ahiki i ko'u hoolu-
olu ana.
"E nana mau aku ana au maluna ou, ma ke ano he puuhoo-
maha no ko'u mau manao luuluu apau, ahiki i kou kaa ana
aku malalo o ka malu, o ke kanaka e noi mai ana i kou lima, e
lilo aku i wahine mare nana, a malia, ia wa e hiki ai ia'u ke
auamo hookahi, i keia ukana nui he aloha."
Ua hoohele aku la ka laua kamailio ana ma kekahi mau mea
e ae, ahiki i ko laua ike ana ke hele loa aku nei laua i na hora
o ke aumoe, o ko laua ku ae la no ia iluna, a huli hoi mai la no
ke taona.
Aole loa na opio i moeuhane mua, i na hopena awahia e hoea
mai ana mahope aku, no kela mau kamailio mawaena o laua,
no ke aloha o Gai Wakona ia Tiodora, a i ole haupu ae paha,
he mea kekahi i lohe mai ia mau olelo; o ka mea oiaio nae, he
mau pepeiao okoa ae kekahi e hoolohe mai ana i na olelo apau
i hoopukaia aku e Oai Wakona, no ka hua'i pau ana i ka nui
o kona aloha ia Tiodora imua o kona makuahine.
I kela kaawale loa ana aku o ke kaikuahine me kona kaiku-
nane mai kahi mai a laua e noho ana ma kapa o ke kahawai,
o ka manawa ia o kekahi kino kanaka i oili ae ai iwaho, mai
kona wahi mai e pee ana malalo o ka malumalu o ka laau o
na laau, a iaia i huli aku ai a nana i ka wai o ke kahawai, aka-
hi no ka mea kakau moolelo a ike aku i kona helehelena, ma-
muli o ka malamalama o ka mahina, eia ka o Keoni Naika ke-
la kanaka, me ka maopopo ole o ke ano o kona hoea ana no
kela wahi.
Aole e kala o Keoni Naika ma kapa o ke kahawai kahi i
holoholo ai, a iaia i ike aku ai i ka hele mai o Josepine ma i
kahi mamao loa, hoomaopopo koke iho la oia, o ke kaikama-
hine opio kela me kona kaikuaana, me kona koho koke ana
iho, he manao nui ko kela mau opio i hele holoholo aku ai no
kahi o ke kahawai.
Aole kela o ka manawa mua loa a Keoni Naika o ka ike ana
mai i na opio i ka hele holoholo, aka he mau manawa lehulehu
kekahi mamua aku, a ua kamaaina oia, i ko laua wahi e noho
mau ai. O ka manao koho iloko ona, o ia no ka hoike piha
aku o Gai Wakona imua o kona kaikuahine, no na mea e pili
ana i ka paina i hoolalaia e Edimona no ka hoohui ana i na
kanaka opio, a lilo i mau hoaloha, aole hoi i mau enemi, no-
laila i wahi nona e lohe pono ai i na olelo e kamailioia ana
mawaena" o laua, nolaila hele aku la oia a pee ae la malalo o
ka malu o na kumulaau, mahope pono aku o ka pohaku nui,
ana i kamaaina ai i ka noho o na opio malaila.
Ua hoopuiwa hikilele ia ka noonoo o Keoni Naika, i kona
manawa i lohe pono mai ai i ka hua'i pau o Gai Wakona, i ka
nui o kona aloha no Tiodora, a oiai o kela kanaka kekahi iloko
o ia haawina hookahi, ua aneane hiki ole iaia ke noho malie; a
ina paha. he mea kekahi e nana aku ana i kona helehelena, ua
hele ia a keokeo pu, o ia no oe o kekahi pepa a'ia'i loa.
"Auwe no ka hoi e !" i hooho ae ai ua kanaka nei, i ka ma-
nawa ana i ike aku ai ua mamao loa o Josepine ma i kahi e.
"Akahi a loaa ia'u ka ike, eia ka; he elua mea e kauka'i aku
nei e lilo mai o Tiodora i wahine na lana. I kinohi, na ku-
hihewa loa au, he hookahi wale no o'u hoa paonioni, no ka
lima o kela kaikamahine, eia ka elua, nolaila ua oi aku ka nui
ame ke ko'iko'i o ka hana ma ko'u aoao, mamua o ka'u i noo-
noo mua ai. ..
"Ua hiki nae hoi, aole au e hopo ana no keia mau kanaka
opio, e pulumi aku ana au i na mea ake'ake'a apau mamua o
ko'u alahele ; ina ia he mea e lilo mai ai o Tiodora i wahine
mare na'u."
Me kela mau olelo kaena, ke. ano o ke kanaka i uluhia e na
noonoo uluahewa, i haalele aku ai ua o Keoni Naika, i kapa
o ke kahawai, a huli hoi mai la no kona hale. Oiai nae oia e
hoi malie ana me ka nanea, a i kona kokoke ana mai i kahi
o ka halepule e ku ana, halawai mai la me ia kekahi kanaka,
e paa ana he paiki ie ma kekahi lima, a he kukui helepo ma
kekahi lima, a he hamare me ke kila ma kekahi lima.
Ua kamaaina no o Keoni Naika i kela kanaka, o kana oihana
he hamo puna, a oia kekahi o na kanaka haawi mau ia o na
hana hamo puna, no ka ikeia i kona makaukau loa ma kela
hana. E haawi mau ia ana iaia na hana hoomaemae a paho-
nohono i ka halepule, ame na wahi e pili kokoke mai ana ila-
ila, a e kaena mau ana no hoi kela kanaka no kona akamai
ma kana oihana, me ka loaa o kekahi uku maikai loa iaia no
ka makahiki.
O na malihini apau e hoea aku ana no kela wahi, a e manao
ana e hele makaikai ma na luapao e waihoia ai o na kino make,
o kela wale no ke kanaka nana e hoikeike aku imua o lakou,
me ka haha'i ana i na moolelo lehulehu, o kana mau mea i ike
ai, iloko o na makahiki loihi o kona noho ana, e pili ana i na
akua lapu hoomaka'uka'u o ka po.
Awiwi mai la ka Keoni Naika hele ana ahiki i ka halawai
ana he alo a he alo me ua kanaka nei, alaila pane mai la me
ka piha hoihoi.
"O ke aloha ahiahi no kou e Mr. Kalipa; heaha keia hana
nui au o ka po e hele ae nei?"
Ku honua iho la o Mr. Kalipa ka inoa ia o kela kanaka, me
ka nana pono ana mai ia Keoni Naika, ma ke ano o kana nana
ana mai, i ike koke aku ai o Keoni Naika ua hele na maka o
ua kanaka nei a lulumi i ka waiona. me kona honi okoa ana
aku no hoi i ke ea rama, mai kona hanu mai.
"Ae, o ke aloha ahiahi no kou; a no ka'u hana o ka hele
ana mai nei i keia po, e ku aku ana au e hoola i ka poe make
oloko o na luapao."
"Ea, ke hookahaha loa mai nei oe i ko'u noonoo, mamuli
o kena mau olelo au, no ka hoola ana i ka poe make,'" wahi a
Keoni Naika, me ka lia ana mai o kona ili, no ka piha maka'u
i na akua lapu o ka po.
"Mai manao oe, he mau olelo hoopunipuni keia a'u, aole
o ka mea oiaio maoli no ia. Ke hoomanao nei no hoi paha oe
no ka luapao o ka ohana Monofere ea, o kela kekahi o na lua-
pao kahiko loa. Aole au e kala kahiko i kamailio aku ai, e
hana hou ia kela lua, aole nae he wahi mea a hooloheia mai o
ka'u mau olelo, o ka hopena i ikeia, o ia no ka hiolo ana o kela
lua, a kau aku ka pohaku ame ka puna, maluna o na haku ame
na lede maloko o ko lakou mau pahu kupapau.
"E hele aku ana au e hoiliili mai i ko lakou mau iwi, a hoo-
komo hou maloko o ka pahu, a e hana hou i ka luapao i hanee."
"E olelo mai ana anei oe, o kau hana ia o keia po, o ia ka
hana hou ana i ka luapao?" wahi a Keoni me kona makemake
mai la e hele pu aku me kela kanaka e nana i na wahi i wai-
hoia ai na iwi o na haku ame na hakuwahine hanohano i pau
i ka make kahiko.
"Ua pololei mai la kau ninau, o ka'u hana ia e hele nei, a
i ka wa e akoakoa ai na iwi i kahi hookahi, alaila pani aku
i ka luapao, e hiki ole ai ina akua lapu ke hemo hou iwaho.
"Heaha no hoi kou kumu waiho ole a ao, alaila hele e lawe-
lawe i kena hana? Ma ko'u ike, aole he hele o na akua lapu
i ka wa ao, o ka manawa kupono loa ia no na hana o keia ano,
aole hoi o ka waiho a poeleele, he manawa ia o na hana hoo-
maka'uka'u a na akua Lapu."
"Ina no i ka wa ao, a i ka wa konane paha o ka mahina, he
like wale no ia me ka po, i kela wahi, ilalo o ka honua he po-
uliuli mau i na wa apau, nolaila heaha auanei ke kumu e
kakali aku ai ahiki i ke ao ana?"
"He keu aku no paha ko'u noonoo ole, ua pololei oe e Mr.
Kalipa e kamailio mai la. Heaha ke kumu o kou lawe ole i
kokoolua nou, ma keia hana. Me keu aku maoli no oe o ka
maka'u ole i ka hele hookahi."
"Manao anei oe he mea kekahi e ae mai ana e hele pu me a'u
iloko o ka heana o ka poe make? Ina ua makemake oe e hele
pu mai me a'u e Keoni Naika. alaila ke kono aku nei au ia oe,
e lilo i kokoolua no'u, i na manawa apau au e manao ai, o
kou wa kaawale ia."
Alaalawa ae la ka Keoni Naika nana ana ma o a maanei,
aole ona ike aku i kekahi mea, alaila leha aku la kana nana
ana iluna o ka mahina, me he mea la e hopohopo ana oia, no
ke kumakaia mai o na mahina iaia, alaila pane mai la?
"Me ka mahalo nui ia oe e Mr. Kalipa. Ua loihi ko'u noho
ana ma keia wahi, aole nae he hookahi manawa a'u i hele ai
e makaikai i na luapao, e waiho nei, malalo o ke kahua o ka
luakini. He oiaio ua ulu mai no ka manao iloko o'u e hele
kino ilalo o kela wahi i kekahi manawa. a mamuli o kau kono,
ke ae aku nei au e hele pu me oe i keia po, me ke kakali ole a
kekahi manawa okoa aku.
"Malia paha ina kaua, e hele pu aku ana, e maka'u mai ana
na akua lapu, no na mea he elua kaua, nolaila e hiki ana ia
oe ke lawelawe i kau mau hana me ka hoopilikia ole ia mai."
"Ke haawi aku nei au i ko'u mahalo nui ia oe e Mr. Naika,
nolaila e hele mai kaua," wahi a Mr. Kalipa me ke kaha ana
aku hele, no kekahi wahi moali alanui uuku, e hoea aku ai no-
hope o ka luakini, aia no hoi o Keoni Naika, ke hahai la ma-
hope ona.
Ma kekahi wahi puka i hanaia iloko o ka honua, i wehe mai
ai ke kanaka hamo puna i kela pani, a iho aku la ilalo, no eko-
lu paha anuu, alaila ku iho la, me ka hookuu ana iho i ke ie
ilalo o ka nanao iho la no ia he huihui ki, maloko o kona pa-
keke, a unuhi ae la he ki nui, me ka hookomo ana aku iloko
o ka laka, a iloko o ka manawa pokole, ua hemo ae la kekahi
panipuka nui, me ke kono ana mai ia Keoni Naika, e hahai aku
mahope ona.
No na anuu eha paha kela iho ana aku o laua ilalo o ka ho-
nua, ua hookuu iho la o Mr. Kalipa i kana mau ukana apau ilu-
na o kekahi papahele puna kameki alaila ho-a ae la i kona ku-
kui helepo.
I ka a ana ae o ke kukui helepo, aia hoi ikeia aku la kekahi
holo nui ilalo o ka honua, nona paha ke akea ma kahi o ka
eono kapuai, a mai keia holo aku, e moe ana he mau alanui lii-
lii ma ko lakou mau mana like ole, no kekahi mau wahi pouli-
uli.
Haawi mai la o Mr. Kalipa i ke kukui ia Keoni Naika e
paa, alaila hele mai la oia no ke ki ana i ka puka a paa, me
ka hookomo hou ana iho i ke ki iloko o kona pakeke, o ko
laua hoomaka aku la no ia e iho nolalo o ka honua.
Ia laua i hoea aku ai no kahi o ka luapao o ka ohana Mono-
fere, kahi i manaoia ae e hana, hookuu iho la o Mr. Kalipa i
kana mau ukana ilalo, me ka unuhi ana ae i kekahi omole ra-
ma a paa ae la iloko o kona lima, me ka haawi ana mai ia
Keoni Naika e inu:
"E kamau wahi wiseke oe e kuu hoaloha! O keia kekahi o
na rama maikai loa, e nana mai no hoi oe la, aole i weheia ka
umoki, no kekahi mau makahiki loihi, a ke komo aku kekahi
o keia waiseke iloko ou, e hoauheeia aku auanei ka maka'u ame
ka hopohopo mai ia oe aku."
"E kala inai oe ia'u e Mr. Kalipa. Aole o'u inu i na rama
ikaika, koe wale no ka waina ame ka bia," wahi a Keoni Nai-
ka b ka wehe ae la no ia o Mr. Kalipa i ka umoki o ka omole
wisake, a hoomaka ae la e inu, no ka haawi ana mai iaia i
ke koa ame ka maka'u ole, e lawelawe aku ai i kana hana, a
no ka hoopumehana pu ana no hoi kekahi i kona kino.
Hakalia no a pau ka hapalua o ka wai oloko o ka omole i a )
ka inuia, o ka hoomaka aku la no ia o Mr. Kalipa i kana hana.
o ia ka wehewehe ana ae i na pohaku unihihapa, i hanee omua
o ka luapao, ua ma'u no kela hana ana aku o ua kanaka nei,
loaa aku la kekahi pahu kupapau, ua haule mai kona wahi
mai i kauia ai, lalau aku la oia, a hoihoi aku la ma kona wahi
mua, me ka hoonohonoho hou ana aku i na pohaku i hanee,
a hamo aku la me ka puna kameki; a o keia paha ka manao
o ka hana ana i hoakaka mua aku ai ia Keoni Naika, no kona
hele e hoala hou mai i ka poe make.
I kela ame keia manawa, a Mr. Kalipa e waiho aku ai i ka
pohaku, me ka hookomo pu ana aku i ka puna kameki, e lalau
mai ana oia i ka omole wisake, a kau ae la i kona waha, pela
wale no oia i hana ai, ahiki i ka pau pono ana o kana hana, ua
piha okoa he elua hora o kona lawelawe ana i kana hana, oiai
hoi o Keoni Naika, e noho aku ana nana i ka hana a kona
kokoolua.
"Ua pau ka kaua hana olaio nei o keia wahi, a ke ike mai
la oe e Mr. Naika, o ke kumu wale no i hiki ai ia'u ke lawelawe
i keia ano hana, o ia no ke kokua ana mai a keia omole wiseke,
he mea hoauhee aku ia i ka maka'u iloko o ke kanaka," wahi
a Mr. Kalipa me ka nui ana iho o kona hanu, mamuli o ka ho-
lopono ana o kana mau hana apau o kela po.
"Ina aole au mau ku-e ana mai e Mr. Kalipa ea, alaila e lawe
hoomakaikai iki aku hoi oe ia'u, ma kekahi mau wahi e aku
olaio nei o keia heana o ka poe make," i pane aku ai o Keoni
Naika, me ka haawi pu ana aku he hookahi (iala, ma ke ano
kipe ia Mr. Kalipa, i ole ai e hoole mai i kona makemake.
No kela haawiia ana aku paha hoi o ke dala hookahi e Keoni
Naika, ua hoihoi loa o Mr. Kalipa, nolaila hoakoakoa mai la
oia i kana mau meahana apau iloko o ka paiki ie, o ko laua
huli hoi mai la no ia ahiki i kahi o ke panipuka nui, malaila
i waiho aku ai o Mr. Kalipa i ka nui o kana mau ukana a koe ke
kukui helepo, o ko laua hele aku la no ia e makaikai, me ke
alakai ana o Mr. Kalipa i kona kokoolua, ma na, wahi o na
luapao o na kino make i waihoia ai.
Ua piha okoa ka hora hookahi ia laua ma keia hele ana e
komo ana ma na wahi haiki, a puka aku ana ma na wahi akea
me ka nui o na ea polopolona e oiliili mai ana ma na wahi
like ole. Ia laua nae i hoea aku ai no kekahi wahi haiki pane
mai la o Mr. Kalipa i kona hoa: '
"Aia mamua pono aku o keia wahi a kaua e hele aku nei, aia
malaila kekahi lua hohonu, a o kela kahi i kapaia he umii e
pakele ole ai kekahi mea ke komo malaila." '
Aole he pane a Keoni Naika no kela mau hoakaka a Mr. Ka-
lipa, aka hoomau aku la no laua i ka hele ana ahiki i ua lua nei,
ia wa i lalau aku ai o Keoni Naika i ke kukui helepo, a hooku
aku la ilalo o ka lua, aole he ikeia aku olaio, a no ka minuke
hookahi paha kela nana ana a ua kanaka nei ilalo o kela lua
huki hou mai la oia i ke kukui iluna, aia hoi ma kona helehele-
na ka haikea, me he mea la, ua hele oia a piha i ka maka'u ame
ka weliweli no kekahi mea.
"Ea, ua hele maoli kou helehelena e Keoni Naika a haikea
me he mea la ua ike maoli aku nei paha oe i kekahi akua lapu
hoomaka'uka'u," wahi a Mr. Kalipa, iaia i ike mai ai ke ku-
lana kunahihi o kona kokoolua
"Aole o'u wahi maka'u iki, malia paha mamuli o ke ano o
ka malamalama o keia kukui, pela oe i kuhihewa mai la, i ka
haikea o ko'u helehelena, he o ia mau no ko'u ano elike no
me kela manawa a kaua i komo mai ai iloko nei o keia wahi
i pane aku ai o Keoni Naika, ma ke ano hoopunipuni
(Aole i pau).