Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 2, 11 January 1923 — HALAWAI KUIKAWA A KE KOMISINA HOME HAWAII DEC. 28, 1922. [ARTICLE]

HALAWAI KUIKAWA A KE KOMISINA HOME HAWAII DEC. 28, 1922.

Mahope o ka heluheluia ana 0 ka Moolelo o na Halawai Kuikawa i malamaia i ka la 26, amo 27 o Pekemaba, 1922, ua aponoia me ke* kahi mau hoololi liilii. Ua 2oaa mai he leka mai ia Mr. Howell, no ka la 28, 1922, e koi mai ana no ka uku o na papa ame laau no ka hawai, a ua heluheluia. Ua waiho mai ke Kakauolelo h« kikoo dala na Mr. Howell no ka keluna o $7,071.30, a mamuli o ke noi a Mr. Duncan i kokuia e Mr. Akana, ua aponoia ke koi, a ua kauohaia e uku aku i keia heluna dala. Ua koiia aku o Mr. Mathewman, ka Loio Kuhina e hiki mai i ka han lawai no ka. wehewehe ana mai i na hoololi i makemakeia no ke Kanawai Home Hawaii o 1920 f i hiki ai e loaa na loaa apau o na aina i kaa mai malalo o' ke Komiaina, i kulike ai mo ka manao o ka poe na lakou i haku keia kanawai. Ua hoike mai o Mr. Matthewman, he elua Bila i hoomakaukauia a waihoia a'ku i ka ahaolelo nui. O ka' bila mua, ua hookomoia maloko na mea i inakemakeia no keia kanawai, aka, aole i hele keia bila. O ka bila elua, ua kopeia mai keia Bila mua mai, a i kona kopeia ana, ua haule aku kekahi mau mea i manaoia ma ka Bila mua, a mamuli o keia haule ana, ua ikeia he ekolu niahele o na aina: 1. Na aina loaa koke iko Komi--Bina. 2. Na aina apau o ke Komiaina. 3. Na aina i kaa mai malalo o ke Komisina, elike me ka manao o ka Pauku 207.

Mamuli o keia mau maheleheleia ana o ka aina i nalowale ai ka mauao o na mea i makemakeia no ka hoohana ana aku i na loaa. Ua hoike mai oia o hoololiia ka Pauku 213, ka mamala olelo elua o keia Pauku, i heluheluia penei, "o na loaa apau e loaa mai ana mamuli 0 ka hoolimalimaia ana o na aina 1 loaa koke i ke Komisina ame 30 pakeneka o na loaa o ks Teritore, a pela aku". Ua koi mai nae oia 0 haawiia aku iaia i manawa hou 1 hilei ai iaia ke imi pono i ka manao ame ka haku ana i ka hoololi i makemakeia. Ua manao oia e liiki ana e pau keia mau mea ma ka la 29.

Ua ninau aku o Mr. Duncan i ka Loio Kuhina no na moa e pili ana i ka loaa mai na hoolimalima No Ka Manawa. Ua hoike mai o Mr. Mattliewman aole he manawa i loaa i kc Komisina Aina Aupuni c hoolimalima i na Aina Home Hawaii malalo o 'keia kahua.

Ua noi mai o Mr. Cooke, a ua kokuaia e Mr. Akana, e koiia aku ka Loio Kuhina e hoomakaukau i na hoololi eliko mc ka mea i makemakeia ame ke koi o ke Kanawai Ilome Haivaii o 1920, i hiki ai i ke Komisina ke hoohana aku olike me ka manao o kc Kanawai i hakuia ai i kinohi, i loaa ai na loaa apau o na aina loaa koke i ke Komisina. Ua hooholoia k«ia noi.

Ua lioike mai ka Lunahoomalu e koi aku ke Kakauolelo i hoiko ma ke kakau mai ia Messre. White, Arnold ame Fleming, no ke ano o na aina mauka o Palaau ame Hoolelfua ame ka hiki e kanuia keia mau aina i ka halakahiki. Ua hoike mai no hoi ka Lunahoomalu ua apono oia i ka hoakaka a Mr. Duncan e hoihoiia aku kekahi mau Hawaii maluna o keia mau aina m« ka haawi ole ia aku ia lakou o kekahi kokua dala e ke Komisina. Ua hoike aku ka Lunahoomalu o ka hoohaliko ana keia me kekahi poe aina ma Kaleponi ame Ausetelalia na wahi e. olelōia nei ka poe lawe aina.

Ua hoik'e mai o Mr. Akana,, malia paha o manaoia mai he mau hana kapakahi keia a ku-e hoi i na hoolala anp, a ke Komisina ma na halawai mua i malamaia.

Ua hoakaka maL ke Kakauolelo e koiia aku ka Hui Kanu Halakahiki Hawaii ma o kona lala la e waiho mai i lioike no keia hana i ke Komosina no kela mau aina i manaoia. Oia hoi, heaha la ka heluna nui o na dala i manaoia no ke. kanaka c hoi ai maluna o keia mau aina; ua hiki anei i ka hui halakahiki ke haawi aku i dala no na hala e ulu ana, h«aha la ka nunui 0 na apana. aina e haawiia mai ai a pehea la ka hiki ia lakou e lilo 1 mea ao mai i na kanaka no keia oihana ame ke kuai ana i na halakahiki, ka lawe ana mai ame ka nui o na halakahiki no ka eka o keia mau aina. Ua aponoia keia mau hoakaka a ke Kakauolelo a ua kauohaia oia e kakau aku i keia poe no keia mau mea i mnkemakela, Un hoike pu mai no hol o Mr. Duncan no ka hiki ana e kuknluia kekahi hale hnnii halakahiki ma na aina o kokoke ana 1 na aina o Keaukaha ame Panaewa, a ko lilo uel \ ninnu ul nul )n e na kanaka o Hilo, a ina io e kukuluia ana keknhi hnle e kela auo, alalla, e lilo aua na hoolala a ke Komislna

no ka okioki ana i mau apaua kukulu hale, a e lilo ana i mea kokua aku i ka hale hana halakahiki ame na kauaka e makemako ana i mau pa hale. Ua hoike mai o Mr. Lyman, ina io e hiki aua e loaa kekahi mau aina no ka poe kanu halakahiki, a ina e kokua ana ke Komisina i kekahi poe a e loaa no hoi kekahi poe na lakou ponoi no e hoolawa ia lakou me ke dala, e lilo ana ka hana ana pela i mea e pau ai na ku«e e loheia aku nei. Ua hoike pu mai no hoi o Mr. Lyman, ua nui na kanaka e makemake nei o loaa na apana aina kukulu hale ma Molokai. Ua hoakaka mai o Mr. Akana, ho mea pono paha e waihoia aku kekahi noi ina e manaoia ana he mea pono e hoouna i ko Kakauolelo me ka hikiwawe no Wakinekona no ke kokua ana i ka Elele no ka waiho ana aku i na hoololi i ka Bila. I Ua hoakaka mai o Mr. Duncan, |ua oi aku ka pono e waihoia no Ikeia ninau pela a na ka Lunahoomalu e kahea mai i halawai kuikawa ina e mauaoia he pono. < Ua hoopaneeia ka halawai. ! GEO. P. COOKE, i Kakauolelo ame nui.