Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 2, 11 January 1923 — A KAI AU O KA UWAPO, I KA IHU O KA MOKU KIAKOLU. [ARTICLE]

A KAI AU O KA UWAPO, I KA IHU O KA MOKU KIAKOLU.

E ke Eapena, m« oe ka anoai:— Oiai he huakaihele keia, ua hookokoV;-> «kn la ke kamahele, no ka c pili ana o ka 8. S. Like:ike, ika hora 4p. m., okala 19 o DekemabaI ke kokoke ana ae o ka mea hora a Ahaza i ka hora e five, i-.-ihi a ka poe himeni, ua pupuhi r : e 1b ke oeoe hope i ka hoailono hookaawale, a kuululu ana ka ohua like., me ka ohua palemo i ka oneki. llrmo ke kaula hoopaa, kapalulu ,-;na ka mea kakani a ke kapena, o ka hoomaka iho la no ia o ke r.:ai moku e oni liilii, a hoomaka .Tisi -a ka moku <s holo « pee mai l.a poe mai e kuku ana i ka uwapo. Ike aku la au i ko uka poe, e ani mrii ana na lima, a o ko ma?:nn poe hoi o ka moku, e kowelo r:ku ana i na hainaka, he hoike hoi ka pilipaa o ia mea maikai he .-..khn. niawaena o kekahi ohana ame kahi, a oi loa aku hoi ina o; Auwe ke aloha e, Ua 3awe e ka moku e, 1 "ko'u TiLt>o\tia. e, Pono ole o Palala e. I ka mamao ann o ka moku mai aina mai, ua hoohuli ae la ka :).k no kona alahele o Molokai ka ;.ahuhopu, a eia hoi na ohua ke nana iho la i ka waiho malino o ko kai i ke awa o hui aku na maka i Kou. Mamua o ka hikl ana mai o ke kamaaina maa'mau o ka huak&i holo moku, ike aku la au i ko'u mau }ma holomoleu e liuliu mai ana i k:ihi e lapuu iho ai, o kahi pauku kino. ma ke kuono o Sanana, eia nae, ho nui ka malie o kā moana, o ia malino no o ke kai mai ke awa 'a 'i o Kou ahiki i ke komo ana o kn moku i ke awa o-na La'i elua n ka manu. Hui pokole me n& kupa o ua kaha la, a kau iluna o ke kaa no ka home ka pahu hopu, he loa o 19 mile.

I ke kaa e holo nei i ka poeleele, o ke kuku a na kumu kiawe ma o a maanei o ke alanui kau e ike, 0 kahi pauka kino he hoike hoi e ha'i mai ana i ke kamahele, ua ino lalo o ke alahula (alanui). I ka hiki ana i ka haleleta o Pukoo, e waiho mai ana ke kauoha mai Kamalo mai make kelepona 1 ko makou kianoa, e kii hou aku ia lakou, no ka mea ua pau ka pono 0 ia mikini. Olelo mai nei ke kiakaa, e hoi hou ana kakou i Kamalo, ua ili mai la ia moku o makou i Lipaapaa, aia 1 kahi o ka lunakanawai mailaila mai la keia kelepona. Olelo akn la ke kamahele, laki no i ka ili ana i kahi kanaka, ina i ili aku ilalo o ke one o Kuino, ina ua koelewawae i ka poeleele me ia mau kanaka inoa o Molokai nei, 0 Kumealo'e me Niauhoe, ua hala nae laua i Kaleponi i ka eli gula, aole e kala loa. Ke hooiho hou nei ka moku kaa 1 ka pehuini o uese pauaka ka ilhu, a o Kamalole ke awa, he loa o 7 mile a oi, ia nei la pau iho la ka hie o ke Kalekona i ke kamahele. Hele mai la ka makehimoe a lnluu i na maka, no ka m«a o ia mau kuku no o ka lihilihi mai Honolulu aku nei, a hehi no i ka uwapo o Kaunakakai, kau no i ke kaa hooluhi kino o Nihiaumoe, lilo i ka ukeuke a ke kalaiwa, ilaila hoomanao ae la ke kamahele.

I ktm wahine mai ke ono kuilima laula e Ewa, Kuu lau pua makani maunuunu mailalo, Ua hoomahoa ia e ka la, Maho'a mahoahoa ka pua i ka la, Lupe ka mauu i ka malu a ka ohai, ! Ua mania i ka la moe i ke kula, Moe aloha i ke kula o Kokoloea r. lie ma i e. o ka luhi o kahi kino me ka makehiamoe pu, hooponopono iho la e hoonanea ma ke kuono o Sanana, mni ka lani no a ka honua, iele an.i kahi pauku kino iluna a pahu, hou iho la, pela wale no "ka apa ia ana, a ku ana i ka puka-pa 0 ka lunakanawai opiopio o ka moku o Hina. Hui iho 3a me ia maka kamaaina. paeai ko aloha kakahiaka, 1 ini ī::."? ke pouli poele'nei no kauLale o Limaloa. Hakalia no apau kela poe iluna o ke kna good bve oukou, o ka Hlo mai ia no ia, hiki no hoi i ka liale malamalama, hui iho la me ka ohana me ka pumehana. Hakalia no a piha ka houpo, o ka lilo aku la no ia i A aina moeuhane o Kauaikanana, i puoho i ka hoa]a a na moopuna, i kaakaa ae ka hana o ka onohi ike, e lalawe aku ana o Lehua i ka lft. Poaha i ka hale no kaki i loli malie ai, i ka. hehi o keia huakai, a i ka Poalima akahi no a hole aku e ike ohana. Jkc aku la ia lakou, aia oloko o ka hana, e hoomakaukau ana i na mea e pono ai ka lehulehu, oiai he hoike hui ko na Kula Sabati o Hina, ma ka apana o Waialua Ahiahi Poaono hoi mai ana ka moopuna wahine a palami nei, me na kikiki o ka ahamele ia ahiahi, olelo mai la ia'u, eia na kikiki no ka ahamele, i kauohaia mai nei oe e hele aku. Ua poao, wahi an, makaukaa ilio

l.i no ka h«le i ka hiki ana aku no kahi o ka hana, e noho mai ana ka lunakiai Kahu Kula Sabati Nui JX. Uahinui, ka umauma lahalaha 0 ka la'i a ke Kioea, ka makua J. \V. Kalua, ke komite o na Kula Sabati o Maui, Molokai ame Lanai ame ke Kahu Rev. I. D. laea, hui iho ]a mo ka pumehana, a kakali aku la o na hana o ia po. I ka apa no nae, a i ka mili, no ka nui loa paha o ka hauoli i ke kokoke loa mai o ke Kalikimaka ke kumu o keia none ana, a-wa no hoi ahiki o Lohiau ka ipo i Haena, akahi no a hoomaka na hana o ia ahiahi. Aohe no he mea hoohalahala a ka ua naulu i ke kula, hc like wale no mai Kaena a Waialua, aole no nae i kulu ke aumoe, o ka pau ae Ia no ia o ke kani hoohonehone ana a ka poe ia lakou ka ipu makani a Kuapakaa, no ka haawi ana i wa hoomaha no na liana o ke Kula Sabati, ke hiki mai i kona manawa. Hoi mai la me na moōpuna ahiki 1 ka hale, ike iho la i ka u'i o Kauakahialii, a i ka nani no hoi o Kaililauokekoa, a i ka nohea no hoi o na kaikuahine aala o Aiwohikupua> a i oi paumi aku i ka leo hone o Kanikawi, pila gita a pau ia mau nune ana, haule iho la ma ke kuono o hoonanea me Kauaikanana. Ao ae la he Sabati keia, Dec. 24, o liuliu o makaukau ke kau iluna o na waa he umi ihu elua kau a holo aku la no ka halepule o Waialua. I ka loaa ana mai o ka pepa kuhikuhi o na hana hoike o ia la, maopopo ae la na mea apau. He ma-u no ia hoomomole ana mai a Lohiau Puna i ke akua wahine, Molilena i ka ua a ka awaawa i kamaaina, akoakoa no hoi na kula hoomaka na hana. O ka nui o na kula i hiki mai he ekolu, Halawa, Kaluaaha ame Kamalo, hui no hoi me Wiaialua eha kula i lawelawe i na hana, a koe hoi o Kaunakakai, anoai he mau kuia no. Elike no me ka mea maamau ia hana, o na himeni ame na haawina 0 ia no keia, aia no ka u'i ame ka nani o na hana me na kula apau. Hookuu na hana me na manao hoolana "inai ka poe i haawiia na manao paipai. Hoi la iluna o na pakaukau, hookomo kowaho iloko no ka hauoli Kalikimaka, me ka mahiehie. Poakolu ae, he meha ke kula, aole lele pueo, eia nae mai keleahi mai ka lohe o ka kamahele, he o ia mau na mea apau no ka hauoli o ia la Kamahao i oi, ole aku mamua o ka pali he pakeu. Ua hui ke kamahele me ka hope alii makai hou o Molokai nei, a he kanaka opio loa oia, a na ka hana e hoomaikai mai iaia elike me ka hilinai o ka makai nui. Poalua mo Poakolu, «ia no ke kamahele i ka home mo na moopuna kahi i hoomaha ai, no ka huli hoi mai i ke kaona nei. Ia mau la nae, ua pa-e mai ka lohe i ko'u mau pahu kani, mai na manu puapua lenalena mai, e hoike ana ua hoopauia o Mr. Munroe, lunanui o ka aina hanai holoholona o Molokai, mai kona kulana mai, no na hana pili kalaiaina ka, ame ka home hoopulapula o Kalamaula, ina pela ka oiaio, alaila ua loaa ke kaona o kahi olelo hookaau o ua mokupuni la o Hina i keia mau la a'u 1 lohe aku nei i ka puanaia e na mea apau, a o apalami nei, hoi kekahi i puana ae ia huaolelo hoomakeaka, he uha la-.

He ko'iko'i ka manao o keia huaolelo ke hoakakaia ka manao, anoai 0 hiki i'o mai i ka manawa a ka moe e puana mai ai pela, he He Uha la. Nui' ka papaala o lea aina i ka'u ike aku, hele a kuanea na kula uliuli o ua aina Ia i ka ai inoino a ka la. Eia na mahi halakahiki ke noke mai nei, 'a o ka mea hana, e loaa ana no ka uku, wahi a Paulo. Owai ka mea hele i ke kaua, a nele i ka ukuia mai, pela no lakou. | Poaha ae ike hope me na moopuna [ a hookokoke mai la no ke awa o Pukoo, ku no hoi ka moku i ka hora molehulehu, kau ma ka waapa no ka oneki o Likelike, he o ia mau |no ka nohea o na papalina o ua kamaliiwahine la e kau ana iloko 1 o ka rumi aina o ka moku, aka ua [pau nae ka nani o kona ano. la'u i ka oneki o ka moku, nana ! iho la i ke kai hele a malino, me h« mea la ua nininiia i ka aila oliwa e Kubello Morino, kekahi o na loea mele o īialia i haku ai no ka ipo. E ninini aku au i ka aila o ke iluna o ka muliwai, i pahola ae kona malino no kuu ipo ma ke alo alii o Napela. E ka manu ruffe e hai aku iaia, na ma'i au. Haalele ia Pukoo no Kaunakakai, pau īnai kolaila mau ukana me na ohua, huli hoi mai la ka moku no Oahu ka ihu. I ka hookokoke ana mai i ka aina nei, ia mau hora poniponi o ke kakahiaka, nana mai la i ka aina i piha me na hoku imoimo ole e hoohiolo ana ma-o a maanei o ka puu kaulana o Daimana Hila, ika hiki ana mai i kahi o ka poe kaulana ku i ka nuku, nana e hoowali nei ke kaona, lohe koliuliu aku la ke kamahele i ka leo nene hoouwe 1 o ka lawakea e puana mai ana»

Malie iho la ka poe ua ahuwale ke kai, Ikeia aku la na hana kupaianaha 'o ka aina, Ka uka o Nuuānu ke lohia mai la e ka ua, Ke hana maiauia mai la i ke Kamakahala, Pili I ka uw&po, kau i ke kaa uwepa ole o keia mau la, hoi mai la no ka liko lehua o Pauoa ka pahu hopu. Mr. Lunahooponopono, me oe ame na limahei o ke Kuokoa ka anoai Kalikimaka me Hape Nu-ia, o ka meakakau a hui hou aku. BAMUEL K. KEKOOWAI, x 2332 Liko Lane Pauoa.