Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 2, 11 January 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili

Pupuku iho la na ku'emaka o Elioka, me ka minoaka nae ma kona mau papalina, me ka pane ana mai: *'E olelo mai ana anei oe ia'u e Lola, ina he kanaka waiwai au i keia la, e hoolilo aku ia mau waiwai i na kanaka makilo c na alanui?" "Aole pela ko'u manao maoli; aka penei no ia: Ina ua hoopomaikai mai ke Akua ia kakou, ma ka haawi ana mai i ka I waiwai, alaila e hoohana aku kakou ia waiwai aole no ka hooko wale ana no i ko kakou mau manao alunu, ko kakou mau iini lapuwale, aka e hoolilo ma ke ano naauao, ma ke apo e hoopomaikaiia ai ko kakou mau hoa kanaka." "O kena iho la anei kau mea i hana ai me kou waiwai e Lola Perekona.'" wahi a Elioka, iVie kona mihi koke ana iho nae, no kona pupuahulu, i ka hoopuka ana mai i kela mau olelo, «ole nae e hiki iaia ke hoihoi hou aku, no ka mea ua lele mai la ia a pa pono ma na pepeiao o Lola, a o ia ka ke kaikamahine opio i pane aku ai. "E huikala mai oe ia'u, no ka mea aole no'u iho ka'u mea t i kamailio aku nei, aka*ua kamailio wale aku nei no au ma ke ano laula, ua pili i na mea apau." "Ke huikala aku nei au ia oe, a ke nonoi pu aku nei no hoi i kau nrau huikala ana mai ia'u, no ko'u hoopukapuka wale ana aku nei no i na mea e pili ana i keia kumuhana." "E hoopau loa ko kaua kamailio ana no keia mea e Lola, a e ninau aku ana au ia oe, heaha ka pilikia mawaena ou ame Alika?" "Aole au i ike i kekahi pilikia mawaena o maua, koe wale iho no, ma ka'u hoomaopopo aku, ua emi mai ko Alika maket make ia'u i keia manawa, mai kela manawa mua mai o ko maua noho ana." "Pehea i maopopp ai ia oe kena mau mea au e kamailio mai nei?" "Mamua, he mea maa iaia ka holo ana mai imua o'u, ke loaa īaia kekahi pilikia, mahope mai nei, aole ona hana iki pela, aole ona wahi mea a kamailio iki mai ia'u i na mea e pili ana iaia, a ke hoohele kamailio aku au e pili ana i ko maua noho ana. e hoolalau wale ana no kana pane ana," aiaila, nui iho la ka hanu o ua o Lola. "Aole anei i loaa ia oe kekahi mau manao hoohuoi, no ke 4 kumu o ka loli ana ae o ko Lola mau ano?" "He hookahi wale no a'u kumu nui i hoohuoi ai, malia paha no ka noke mau o Anate Roke i ke kamailio iaia; a i hoike aku no au ia oe e Elioka ea, owau no kekahi mea hikiwawe o ko'u huhu, ina e hoao ana kekahi e kamailio mai ia'u, i na mea a'u i hoihoi ole ai." "Alaila pela iho la ka paha \ ano puanuanu nana ana mai ia'u, i keia mau ia aku nei e Lola ea? Ua kamailio aku nei au ia oe i kekahi mau olelo e hoehaehaia ai kou noonoo ?" "O oe ka'u e olelo ae, i kou hoihoi ole ia'u e Elioka, he pua--6 nuanu maoli no kou mau ano, aole kela ohaoha o ka launa ana,"' wahi a Lola, ine ka leo haalulu. Xana aku la o Elioka ma na maka o Lola, aia hoi na huaolelo i makaukau loa ma kona mau lehelehe kahi i kau ai, no ka .pan.e aku, e huaipau ana, i kekahi meahuna iloko o kona puuwai, aka kaohi malie iho la oia me ka hoolalau wale ana ae no, a mamua nae o ka hiki ana e loaa kekahi mau olelo kupono ana e pane aku ai, ua kaa e mai la ke kamailio ana ma ka aoao o Lola i ka i ana mai: "Ua maopopo no anei ia oe e Elioka, ua huli hoi mai nei o Uilama, no ka hoohala ana i na la hoomaha o ke kula maanei nei?" "Aole i maopopo ia'u, i ka manawa hea oia i hoea mai nei?" wahi a Elioka, me ka hoao ana ae e minoaka aku imua o Lola. "Ma keia kakahiaka iho nei oia i hoea mai ai, a mai poina ka hoi, ua hoolala o Anate Roke, no kekahi huakai holokaa i keia auwina la, nolaila ua lawa keia kamailio ana o kaua, e hookuu ma! oe ia'u, o kakali loa mai auanei o Anate Roke."

Me kela mau olelo hope, i hoi pololei aku ai o Lola noloko o kona rumi, me ke ki ana mai maloko a paa, alaila noho iho la ilalo, me ka hooho ana ae: ! "Heaha la ka'u mea i hana aku ai, i puanuanu ai ke ano o ka Elioka kamailio ana mai ia'u, mamua he keu aku a kona oluolu, a he hoihoi mau oia ke ike mai, i keia manawa nae, ua loli loa kela mau ano ona. Manao hoi au, o Alika ko'u mea e maha ai, ua huli ku-e mai oia ia'u, a o Elioka hoi keia, aole kela ano hoihoi mau ona ia'u, a oki loa aku o Anate Roke. "Xo Anakala Uilama, oia wale no ka mea oluolu ia'u, ua paa loa nae kona manawa i kana mau hana, a no Peleka, he kamalii loa oia, o Uilama wale no ke keiki kulana keonimana, eia nae ma kekahi ano, aole o'u hoihoi iaia. O e Elioka, ua like pu au me kekahi kaikamahine malihini, maloko o ko'u * home iho, ina paha e ike ana oe i ka meahuna iloko o kuu puuwai," alaila hooki honua iho la oia i kana kamailio ana, me ka palulu ana ae o na lima ma kona mau maka, a kulou iho la ke poo ilalo. Xo kekahi mau minuke kela kulou ana o Lola ilalo, ia wa i aea ae ai kona poo iluna, a puarxa ae la i keia mau olelo: "Aole loa he mea pono, e ike wale ia mai ko'u mau ano e kekahi poe, nolaiia e hoao ana au e hookuoo ma na ano apau," alaila ki. ae la oia iluna a hele aku Ia no kekahi wahi pakaukau uuku, me ka wa-hi ana iho i kana kii-a paa i ka pepa, alaila « hookōmo aku la iloko o ka ume. Oiai ke kokoke loa ae la i ka manawa e hele aku ai i ka holokaa, o kona hoomakaukau iho la no ia iaia iho, no kela huakai holokaa a Anate Roke i hoolala ai. la Lola hoi, o ka haalele ana aku i ke keena kahakii o Elioka, a i ke pani ana mai o ua kanaka opio nei i ka puka a paa, kiola aku la oia i kana hulu pena i kahi e, alaila kulou iho la ke poo ilalo me ka namunamu liilii ana iho: "He keu aku maoli no a ka lapuwale o ka noho ilihune ana!" .1 wahi ana me ke ku ana ae iluna, a hele holoholo iho la maloko o kona keena hana. "Ina aole au he kanaka ilihune, aole au e hoopau wale i ko'u manawa ma ka noho ana e hooikaika ai i ke pena ana i keia mau kii. Me keia kulana nele nae a ilihune o'u, aole loa o'u makemake iki. e ikeia mai au, he kanaka e ake aku ana e lilo mai kela wahine opio na'u, no ko'u ake aku i kona mau wai- ♦ wai ua ahona ko'u noho ilihune mau ana, mamua o ka hoao ana e lilo mai oia i wahine na'u. "He iwakalua-kumamaha o'u makahiki i keia manawa, eia V nae aole i loaa he kaukani dala ia'u, ma ko'u inoa, o kahi waiwai wale no me a'u i keia wa, oia ka'u mau hulu pena kii ame kuu mau lima elua, me keia mau mea auanei, e hiki ai ia'u ke hooikaika aku, ahiki i ka loaa ana o ke kaulana, ka hanohano ame ka waiwai ia'u, me ke kauka'i ole aku i ka waiwai o kela wahine opio. "Heaha la hoi, e hooikaika au ma na ano apau i wahi e loaa mai ai ia'u ka waiwai, me ia waiwai auanei, e hiki ai ia'u ke ku aku imua ona. me ka hilahila ole, i ke kapaia mai e na kanaka, he mea ilihune. O ka pilikia wale no paha, ia'u auanei e hooikaika ana, me ke kakali ana, o ka hoea mai i ka la a'u

e noi aku ai iaia, e lilo mai na'u, o ka \va iho la ia a kekahi palaualelo okoa aku, e noi ae ai iaia, o ka lilo aku la no ia iaia; aole no nae he .pilikia, ua hiki no ia'u ke haawi aku i ko'u mau waiwai i ka poe ilihune. "E hooko ana au i keia manaopaa o'u, e hooikaika ma ka huli ana i ka waiwai, aole no nae he wahi kanalua iki iloko o'u, no ko'u lanakila, ina e mau ana ka ikaika o ko'u kino elike me keia. E loaa i'o ana anei ia'u, ka mea a kuu puuwai e iini nei, ina e loaa mai ana ka waiwai a'u e ake nei? Ua olelo mai nei o Lola, hookahi wale no alahele e loaa ai ka hauoli, i wahi e loaa mai ai ka hauoli. "Heaha la ka waiwai o ka hanaia ana mai o ke kanaka? Aole anei o ka wahine ke kuleana iaia, a o ke akne ke.kuleana i ka wahine? Ina no ka waiwai wale no ka ko ke ao neiji ake aku ai, alaila ua makehewa keia ola ana, aole he kuleana iki o ke kanaka ame ka wahine ilihune, i keia honua." ' Kulou hou iho la ke poo o Elioka ilalo, me ke kaumaha o kona noonoo, a na ka nakeke o na huila o ke kaa, i komo mai iaia e nana aku iwaho a ike aku la oia, i ke kokua ana ku a Uilama Wadona i kona makuahine no ke kau ana aku iluna o ke kaa, a mahope lalau mai la i ka lima o Lola, a hookau pu aku la iluna me kona pii ana aku, a noho iho la ma ka aoao o Lola maluna o ka noho hookahi o ke kaa. I ka hala ana aku o ke kaa me kana mau ohua, no ka hele holoholo ana, akahi no ua o Elioka a lalau aku i kana hulu pena, a hoomaka aku Ia e pena i kana kii, me ka mau no nae 0 kela helehelena ano kaumaha maluna ona, no na mea ana 1 noonoo ai nona iho, ma na minuke mamua aku. MOKUNA IV. Aole he wahi lilo iki o Uilama Wadoa opio i kona makuahine, ua like loa na ano apau o kela kanaka opio me kona makuahine, o ia ke ake nui wale no i kona pono iho, o ka waiwai kekahi o na mea haule ole iloko o kona noonoo, a aole he a oluolu iloko ona. Elike no me ka hana a kona makuahine, pela no ka namunamu mau o keia kanaka opio, no ka hooili ana o kona makuakane hanauna, i kōna mau waiwai apau maluna o kona mau kaikuahine hanauna, aka nae mamuli o ka hiki ole ke hoololiia ae ke kauoha i hanaia, nolaila ua hoopau oia i kona noonoo no ka waiwai, aka nae mamuli o ka hookomokomo mau mai o kona makuahine iloko ona, i kekahi manao, e lilo ai o Lola i wahine nana, i wahi e hookoia ai kela manao makee o laua i ka waiwai, akahi no ua kanaka opio nei a koho o Lola i'o kana wahine e mare ai, i kekahi la e hoea mai ana mahope aku.

I kinohi, o ka iini nui iloko o Uilama Wadona opio, o ia no ka loaa ana aku o ka waiwai iaia me ka maalahi loa; aka i ka pii ana ae o Lola ka wahine u'i, ua komohia iho la ka makemake ame ke aloha iloko ona no kela wahine opio, he aloha hoi, i like aku me kela ano alunu ona, ka hele a aneane maoli eku a pupule. Ma ke ano nui ke olelo ae nona, ua kaokoa loa kona mau ano apau mai ko Elioka Hakoka mai. He kanaka opio kino nui o Elioka, he oluolu kana kamailio ana, ame kana nana ana mai, aia iloko o kela kanaka opio ka hoomanawanui, me ke ake ole i ka hanohano ame ka haaheo, e ake mau ana oia e noho kuokoa, me ke kauka'i ole aku i na kokua ana mai a ha'i, a i ole hana aku paha i kekahi mau mea e hoohaahaaia ai kona inoa maikai ame kona kulana keonimana. No Uilama Wadona opio hoi, he kanaka kino pilalahi oia, me kona makemake mau, e kahiko i na paalole maikai, e ikeia mai ai ka hiehie o kona kulana e ka lehulehu, aia hoi ma kona mau maka na hiona o ke kanaka i piha me ka maalea, e hoohewahewa ole ai ka mea e nana akit ana iaia, no ka piha o kona mau ano, i na hana hoohaahaa. He kanaka paarula 110 nae o Uilama Wadona opio, e hoikeike mau aku ana oia i kona mau ano oluolu ia Lola, ma kela manawa a lakou e noho ana, aka nae me ia mau ano no ona, aia kekahi mea a Lola i makemake ole ai iaia, elike me kana i hoike aku ai imua o Elioka. He elua pule ka loihi o ka manawa hoomaha o ke kula, nolaila e hoohala ana o Uilama Wadona opio, i kela mau pule me kona ohana, a ua paa ka manao o ua kanaka opio nei, iloko o kela mau pule, e maopopo ai ka hookoia o ka iini a kona puuwai, no kona mare aku ia Lola Perekona i wahine nana ame ka ole. Ua hoike maoli aku no o Uilama Wadona i "kona makuahine, ma ka la mua o kona hoea ana mai i ko lakou home, no kona makemake e noi ia Lola i wahine mare nana, ua lokahi ka manao o ka makuahine me kana keiki maluna o kela ninau, nolaila, ma keia noho ana aku o lakou, e hakilo mau ana ka makuahine no ka holopono o ka hana a kana keiki i hoolala ai. Ua kamaaina loa o Mrs. Wadona, i ko Lola mau ano, o ia hoi ina e paa ka manao o kela kaikamahine ma kana mea e koho ai, aole loa e hiki ke hoololiia, a o kekahi no hoi, aole o Lola e pupuahulu wale mai ana ma ka haawi ana i ka pane no kekahi ninau, ahiki i kona noonoo ana me ke akahele, nolaila, aia mau ka manao hopohopo iloko ona, no ka holopono o na hooikaika ana a kana keiki, e lilo aku o Lola, i wahine nana. "Aia maluna o Lola na manao mahalo o na mea apau, ma kana mau wahi e hele ai, a ke lana nei kuu manao, e holopono ana kau mau hooikaika ana, no kona ae mai, e hoopalauia olua, mamua o kou hoi ana aku i ke kula, i ka pau ana o kou mau pule hoomaha," wahi a ka makuahine, i pane aku ai, i ka wa i lohe ai i ka manao o kana keiki, no ke noi ia Lola i wahine nana. "Ua like no ka nui o ko'u iini, me kou e kuu makuahine, no ko maua lilo aku i hookahi iloko o ka berita o ka mare; nolaila e manaoio mai oe, ua hiki ia'u ke hooiaio aku imua ou e kuu makuhine, e hana aku ana au i na meu apau e hiki ole ai ia Lola ke hoole mai." "Mai pupuahulu oe e kuu keiki, i ka manao ana, he hana maalahi na Lola ka haawi ana mai i kona ae, no kau noi iaia e lilo i wahine nau, oiai ua kamaaina loa au i kona mau ano. He akahai, me ka oluolu oia a kaua e ike aku nei mawaho, aka nae maloko aku o kona umauma, ua piha oia me ka uahoa e hiki ole ai i kekahi ke hoao aku e hoololiloli ae i kona noonoo, ke koho oia ma kana mea e koho ai." "He kaikamahine paakiki i'o paha o Lola, aka nae e waiho mai oe i na mea apau ia'u, a ke haawi mai ka hoi oia i kona ae e hoopalau maua, o ka pau ana ae la ia o ka hopohopo āna, ua hiki ia'u ke hoolilo aku i kona mau ano uahoa, i mea ole loa, i ka manawa e mare mai ai oia me a'u, a kuleana hoi au maluna ona, ma ke ano he kane mare," wahi a Uilama Wa•dona opio, me ka pana ana ae i kona mau manamanalia, a hele aku la mai ke alo mai o kona makuahine. He mau la nae mahope* mai, oiai no o Lola e noho ana maloko o kona rumi, komo aku la o Mrs. Wadona, ma na hora o ka auwina la, a pane aku la me ka leo oluolu loa, o ka mea i piha me ka maalea: "Aunea oe e Lola kuu aloha, i hele mai la au e hoike aku ia oe, ina paha he makemake oe e hele i ka nana keaka i keia ahiahi me Uilama, no ka mea nana i kamailio mai nei ia'u e hele mai a hoike aku ia oe i kona makemake. O ka hele i ka nana keaka, kekahi mea hialaai loa o Lola, a ua ike mua no o Mrs. Wadona ia rnea, a oia ponoi no ka mea nana i hoolala no keia huakai me kana keiki, no kela manao no ona, e pili mau aku o Lola *me Uilama, i loaa at i kana keiki he manawa kupono loa, e noi mai ai ia Lola. (Aole i pau.)