Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 3, 18 January 1923 — Page 8

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA
ME NA NUHOU O KA MANAWA

AOAO NO NA MANAO PEPA
SOLOMON HANOHANO LUNAHOOPONOPONO

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, IANUARl 18, 1923.


	Nuhou Kuloko E alawa ae e ua lala o ka Ahahui ku Hale o na Alii o Hawaii, i ka hoolaha halawai kumau, e puka aku nei ma kekahi wahi o keia pepa. Ma ka hoike i loaa mai i Hono- lulu nei, mai Kauai mai, nui ka poino i loaa i ka palekai o Ahukini, mamuli o ka ino o na la aku la i hala. No ka piha loa o ka pepa i keia pule, i hoopaneeia ai ka hoopuka ana aku i na palapala u na maka- maka, a loaa kahi kaawale, no keia pule ae. Eia no ka alemanaka makana a ka Nupepa Kuokoa ke hoomakaukauia mai nei, a e hoounaia aku ana no ia i ka poe lawe nupepa iloko o ka wa pono, e paa ai. Mahope iho o ke kaawale ana no na makahiki he 37 ae nei i hala, i hoopuka mai ai ka aha ma ka Poalua nei, i ka olelo hooholo, e hookaawaleia ana ia C. H. Maemae mai kana wahine mai. Ma na hoike i loaa mai i keia ku- lanakauhale, ua nui na poino a ka ua ame ka makani, i waiho iho ai ma ka Mokupuni o Hawaii; a me he mea la, pela no ma na moku- puni apau o keia Teritore. I ke kulanakauhale iho nei ka Lunakiai Joseph N. Uahinui o Kau- nakakai, Molokai, a ma ke ahiahi o ka Poalua nei, i huli hoi aku ai oia no ka Moku o Hina. He o ia mau no ka makalapua o ua lunakiai nei. Eia o Mr. J. K. Kapuniai o Wai- mea, Kauai i keia kulanakauhale kahi i hoohala ai i keia mau Ia; e hala ana kekahi manawa iaia maa- nei, mamua o ka huli hoi hou ana aku no ka Waiulailiahi o Waimea. Ua hoopaneeia aku la ka hoolohe ana i ka hihia o Albert K. Naukana, Abel Kia ame Antonio Lindo, na kanaka o ke aupuni i hopuia ai, no ka lawe i na dala ki-pe, a ka hora umi o ke kakahiaka o keia Poaono iho. Ua wehe ao nei o Kauka Atcher- ley (Akale) i kona keena kauka ma ka Helu 1180 Alanui Alakea, e ko- koke ana i ke alanui Beritania, e loaa oia malaila ma na hora oihana apau o kela me keia la, a ma kona home, ma ke alanui 5, Kaimuki. PIHA NA MAKAHIKI HE 83 IA MISS LUCY K. PEABODY. Ma ka la 1 o Ianuari nei, o ka makahiki 1923, i piha ai ia Miss Lucy K. Peabody, na makahiki he 83, a mamuli o kona kaawale ana mai ke kulanakauhale aku nei, i hiki ole ai i kona mau hoaloha, a i na lala hoi o ka Ahahui Kaahu- manu, ka ahahui i noho peresidena ai oia, no na makahiki lehulehu, ke hui kino aku me ia, a haawi aku i na hoomaikai ana, no kona la ha- nau, nolaila ma o ka Nupepa Kuo koa nei, e ikeia ai na manao hoo maikai a kona mau hoaloha ame na lala o ka Ahahui Kaahumanu, elike me ia malalo iho nei penei: Ia Miss Lucy K. Peabody aloha Peresidena o ka Ahahui Kaahuma- nu; me ke aloha nui: Oiai ua kaa- wale aku oe no ka manawa pokole no kou home kuaaina ma Haleaha, Koolauloa, ke lawe nei makou i kei; alahele o ka pahola ana aku i ko makou aloha pumehana. me ka mi namina nui iloko o makou, no kou nalo ana, ma kou la hanau e hoo kokoke mai nei, Ianuari 1, 1923, mai kou homo nani aku ma ke Awawa o Nuuanu, kahi a kakou i luana ai iloko o ka hauoli i ka wa i hala, me na hookipa oluolu a lokomaikai i paholaia mai e na hoa oloko o kou ohana, a no ka haawi kino ana aku i ko makou mau hoomaikai ame na manao kalokalo kui'o no ka hooloi- hiia aku o kou ola ana. E Miss Peabody aloha, he mau legiona kou mau hoaloha, a ua helu pu ia kou mau hoa o ka Ahahui Kaahumanu iloko olaila, nolaila me ka makou wahi palapala hooma- nao haahaa, ua ukali pu aku ko makou hoomaikai ame na hoomanao pokole poina ole no keia la ano nui; me ka minamina nae, no ka hiki ole ana ia makou ke hui pu aku me oe ma ke kino ma keia la aka nae, e oluolu mai, e loaa keia hooia ana ia oe, iloko o ko makou mau puuwai, o makou pu no kekahi me oe. Me na kalokalo ana no ka loaa ia oe he La Hanau Hauoli, he Karisi- maka Pomaikai a he Makahiki Hou piha me ke aloha, ka hauoli ame ka maluhia, ame ka mau aku o kau mau kokua i kou mau hoa lala. KA AHAHUI KAAHUMANU, Ma o Mrs. Lahilahi Webb la, Kona Kakauolelo.	Nuhou Kuwaho CANTON, China, Jan. 15. — Ke hookokoke ioa mai nei na pualikoa a Dr Sun Yat Sen i ke kulanakau- hale hei o Canton. He kaua ha- hana me na pu kuniahi ka i hoikeia mai ianei mai Samshui mai. Ua haalele iho ke Kenerala Chen Chiung-ming ianei no Waichow Aohe mau akeakea i halawai aku me na pualikoa a Dr. Su ma kona alahele. BOEHUM, Jan. 15— Ua komo mai na pualikoa Palani iloko o keia ku- lanakauhale i keia la, ke kikowaena o na halehana haokila nui Stinnes, ma ke ka'i ana mai i keia la i hoo- puniia ae ai na halehana hao apau o Stinnes maloko o ka apana Ruhr DUBLIN, Jan. 15.— Eha mau ka- naka i hookoia aku ka hoopa'i ma- ke maluna o lakou e na luna aupuni o ke Aupuni Kuokoa ma Roscran, a hookahi ma Carlow i keia la . Ua hoopiiia ae lakou no ka malama i na lako kaua i ku-e i ke kanawai. WASHINGTON, Jan. 15— Hoo- kuiia o Mrs. David Jayne Hill, wa- hine a ka elele aupuni Amerika mua i Kelemania,' e ke kaa otomo- bile i keia auwina la a loaa na palapu kukonukonu loa. He kulana kupilikii loa kona ma ka po nei. WASHINGTON. Jan . 15.— Ua lo- kahi ole na manao o na komisina o ka waihona dala aie Amerika ame Pelekane maluna o ka ninau no nu auhau ukupanee, o ia ka mea i lo- heia ae ma ka po nei. OAKLAND, Cal., Jan. 15.— He 300 poe maloko o kekahi hale ma ke alanui kokoke i Okalani i po- waia e kekahi mau kanaka powa a laweia he $25,000 mai a lakou aku. CHICAGO, Jan. 15.— Ua hopuia e ka makai i keia Ia kekahi kanaka i kulike kona mau ano apau me Albert Hollywood, ke kanaka i ma- naoioia ai oia ke alakai o ka poe powa na lakou i powa i ka Banako Federala Reserve a i make ai na kiai ma Denver. O ka inoa o ke kanaka i hoohuoiia o ka hoike ana ae o Dan Culhane o Sana Lui. MAKEMAKE NA LUNAMAKAAI- NANA O KAUAI E HUI ME NA MAKAAINANA I kulike ai me ka hoike i loua mai i keia keena, e malamaia ana he mau halawai kukakuka, mawae- na, o na lunamakaainana, i kohoia mai nei a puka o ka Mopupuni o Kauai, me na haku makaainana, eli- ke me na la malalo iho nei, no ka hoomaopopo pono ana, i na hoopo- nopono ahaolelo i makemakeia, a na lunamakaainana e hana aku ai, ma ka manawa e noho mai ai o ka aha- olelo kuloko iloko ae nei o ka ma- hina o Feberuari. Ma ka Poaono aku nei, ka la 13 o keia mahina ka halawai mua loa i malamaia, no na makaainana o Kekaha ame Waimea. Ma keia Poaha, Ianuari 18, ma Hanapepe ame Kaleheo ka halawai; ma Koloa, ma ka la 20, o ia keia Poaono ae. Ma ka Poaono, ka la 27 o keia mahina no , ma Hanalei ka hala- wai; ma ka la 31 no o keia mahina, ma Anahola, Ma ka la 2 o ka maluna o Fe- beruari, ma Lihue ka halawai e ma- lamaia ai; a o ka halawai makaai- nana hope loa, ma Kapaa, ma ka la 4 o Feberuari. O keia ka manawa mua loa, i ma- kemakeia ai na halawai makaainana o kei aano, mamuli no keia o ka ma- kemake o kekahi o na lunamakaai- nana, i ua mea e hanaia aku ai no ko lakou pono ma ka manawa e noho mai ai o ka ahaolelo. HINA IA E KE KUMULAAU A MAKE. Ai kanaka ka ino o nei mau Ia iho ma ka make ana o kekahi wa- hine Kepani a akelekele loa hoi ka pakele ana o ke kiakaa. He wahine Kepani kauwa na ke Kamaliiwahine Kawananakoa o Pu- kaki Murai ka inoa, o ka mea i make hikiwawe loa ma ka auwina la Sabati iho nei mahope koke iho o ka hora 5 i i ka, manawa o kekahi kumulaau kiawe i ulaaia mai ai e ke kikiao makani a hina pono iho la maluna o ke kaa otomobile ana e kau ana, a pouli ka ike o ke kalaiwa a nahaha hoi ke kaa oto. E hoao ana ke kiakaa e hoohuli ae i ke kaa ma ke alanui kaa ololi a e peki aku i ke kaa iloko o ka halekaa, a mamua o ka hiki ana iaia ke hoo- huli ae i ke kaa o ka wa no ia i hina mai ai ko kumulaau aui a kau pono maluna o ke kaa. ! kulike me ka lono i Ioaa ae mai ka halema'i mai o na poino uiia, kahi o ke kalaiwa Kepani i laweia ae ai, ua pau ka ike o ke kalaiwa Kepani i ka manawa i pa iho ai i ke kumulaau kiawe, a me ia pouli o kona noonoo i laweia ae ai oia ilaila, no ka wahine Kepani ua make hikiwawe loa oia ma kela manawa i pa iho ai oia i ke kumu- laau.

KUU KAIKAMAHINE ALOHA,
ANNIE P. KEALOHA, UA HALA.

AKELEKELE LOA KE OLA O
KEKAHI POE.


	E AKAHELE MAI OUKOU E NA HOA AHAOLELO Me he mea la iloko o keia mau la e hookokoke loa aku nei k.i wa e noho mai ai o ko kakou ahaolelo kuloko, o kekahi o na hana nui a na poo o na keena oihana o ke Teritore e hoo- lala mai nei a i hoolala ai hoi no kekahi manawa loihi ae nei i hala o ia no ke noi ana aku i ko kakou ahaolelo kuloko, e ha- awi mai i mau bila haawina dala nunui. no keia mau makahiki elua e nee aku nei no kela mau keena oihana o ke aupuni. Iwaena o na itamu no ka hoomahuahua ana ae i na bila ii-'. ma dala no kela mau keena oihana pakahi. o ka ukuhana o ka poe e noho hana ana maloko o ia mau keena kekahi o na itamu ano nui : he hana hoi e hoike mai ana, i ke ake ana o na poo o na oihana like ole, e hooiia ae na ukuhana e loaa nei i na paahana ma keia mua aku, mamua o ko lakou ukuhana e loaa nei i na paahana ma keia mua aku mamua o ko lakou uku- ukuia nei i keia wa. O ka ae ana aku nae i na koi o keia ano ame ka ole ua kaa aku ke ko'iko'i o ka hooko ana aku, maluna o ko kakou ahaolelo kuloko e noho mai ana: a ma keia mea i makemake ai ke Kuokoa e akahele mai oukou e na hoa o ka ahaolelo ma ka hooholo ana i na bila haawina i makemakeia mai ai no kela ame keia oihana o ke Teritore. He mea oiaio. iloko o ka manawa e pipii ana na meaai, ame na mea e ae pono ai ka noho ana o ka ohana iloko kela o ka wa e kaua ana na aupuni o Europa, ua hoomahuahuaia ae na ukuhana o ka poe apau e noho hana ana maloko o na keena oihana o ke aupuni Teritore, elike me ka pipii ana mai o na kumukuai. o na meakuai : ma ia kumu iho la ua ae aku ka ahaolelo i na noi hoomahuahua i ka bila haawina. i waihoia mai e na poo u ua keena aupuni, a ke ohi nei lakou ia uku makahiki, ahiki mai i keia la. Ua emi loa mai nei ke kumukuai i keia wa ma ka hapanui o na meaai. ma kahi nae o ka hoemiia mai o ka ukuhana o ka poe e noho hana ana no ke aupuni, o ka hoopii hou ae ka mea i hoomakaukauia no ka waiho ana mai iloko o ka ahaolelo kuloko nolaila e ike mai kakou, ua kupono ole e aeia aku na noi o kela ano. no ke apono ana mai o ka ahaolelo kuloko, no ka mea o ka ae ana i na noi o kela ano, ua like pu ia me ka hookau ana mai i ka auamo ana i na kaumaha maluna o na makaainana, mamuli o ka uku ana aku i na auhau nunui e kauia mai ana maluna o lakou, elike me keia manawa e lohe okoa ia aku nei na manao hoohalahala mai ka poe hooka auhau mai. Aohe nana a na poo o na keena oihana no kahi e loaa mai ai ke dala no ka hooko ana aku i ko lakou mau makemake hoo- mahuahua i na haawina no ko lakou mau keena pakahi. oiai o ka lehulehu o na makaainana. ka poe na lakou e uku aku ana ia mau dala, no keia kumu i ili aku ai ke ko'ikoi maluna o na hoa oloko o ka ahaolelo, ka poe i kohoia aku e na makaai- nana koho baloka. i mau kauwa e makaala mai ana i na hoo ponopono ahaolelo, e hoopakeleia ae ai lakou, mai ka hooko moia ana aku iloko o na hoopilikia ana. Aole a kakou mau hoahewa ana aku no na haawina dala kupono, no ka lawelawe ana i na hana o ke aupuni. ma na ano kupono apau, aka o ke ake ana mai a ka poe na lakou e hoo hana ana i na keena oihana. no ko lakou mau pomaikai wale iho no, oiai e paa ana i na oihana o ke aupuni, me ka nana ole ae i kahi e ili aku ai o na ko'iko'i, no ia hoomahuahuaia ae u na haawina dala; he kuleana nui ko kakou, ma o na hoa la o ka ahaolelo e ku-e aku ai. Ina ua aeia aku na hoomahuahua ukuhana o ka poe oloko o na keena oihana o ke Teritore, iloko o ka manawa e hoomao popoia ana. ka pipii maoli o na meakuai, e pono ai keia ola ana aole keia pepa i ike i kekahi kumu kupono. e hiki ai ke aeia aku na noi hoopii ukuhana, a hoonui hoolilo ma keia mua aku iloko o keia wa. i emi loa mai ai na kumukuai o ka hapanui o na meaai ; o ka mea pololei maoli e hanaia, o ia ka hoemi hou ia iho o na ukuhana, elike me ke emi ana mai o na meakuai. Ua loaa like no i na haku hana o na oihana lehulehu iloko nei o ka aina. kela manao hoopii i na ukuhana o ka poe e nohu hana ana malalo o ia mau oihana, i ka wa e pipii ana na kumu kuai o na meaai, aka i ke emi ana mai o na kumukuai, ua hoopauia ka hoomahuahua hou ana ae i na ukuhana, a ma ke kahi mau oihana. ua hoemiia iho na ukuhana ; o keia maoli ka mea pono e hana aku ai, ma na mea e pili ana i ka hoomahua hua i na haawina o ko kakou mau keena oihana o ke aupuni Teritore e akeia aku nei, e aponoia mai e ka ahaolelo kuloko Ke ukuia nei na paahana apau malalo o ke aupuni, i na uku nunui o ka mahina i oi aku i na ukuhana o ka poe e noho nei malalo o na haku na lakou ponoi iho ka lakou mau oihana eia he nui o na kanaka naauao a makaukau i hiki e lawelawe aku i na hana a ka poe oloko o na keena aupuni. e ake ana e hoopii hou ia ae ko lakou mau ukuhana, a i makaukau loa e lawe mai i kela mau kulana, me ka uku e loaa nei i keia wa me ka hoohalahala ule, no ka mea he oi aku ka maalahi o m hana aupuni. mamua o na hana o na oiaana e ae, me ke emi mai nae o ka uku e loaa nei ia lakou. Aohe mea nele ole i ka makemake i na ukuhana kiekie. ame na hoolilo mahuahua no ka hoohana ana i na keena aupuni o ke Teritore aka nae o ka ninau nui. nawai e auamo ana ia mau dala mahuahua iloko o kela ame keia elua makahiki? O na makaainana o keia Teritore, ka poe hookaa auhau; nolaila e nana mua ia ka pono o ka lehulehu, a mahope aku ka poe e ake mai ana. e komo iloko o na mahele ana i ka waihona wai- wai o ke aupuni. E LAWEIA NA KEEHINA MAKAALA APAU E PONO AI Mamuli o ka hoaoia ana o ke keena o ka puuku o ke Teri- tore e powa e kekahi mau kanaka elua. ma ka pule aku la hala, i manaoia he mau haole laua. i hoea mai ai i ka manawa e laweia ae ai na keehina makaala apau. ma ka aoao o ke au- puni ma keia mua aku, e hiki ole ai i ka poe powa a aihue, ke hoao hou mai e aihue i na dala o ke aupuni. Ma ka ulia pomaikai wale no i hooko ole ia ai ka manao aihue o kela mau kanaka. ma u ke ku ana aku o Mr. Beka, ke kiaipo a paio elike me ka ikaika i loaa iaia, ma ka hakaka pu ana me kela mau kanaka, a ina no ke kaa o ka lanakila ma ka aoao o na kanaka powa. ma kela hakaka lima ana o lakou. he mea maopopo loa ua holopono ka manao aihue o kela nau kanaka: a i wahi e nalo ai ka laua hana karaima, e lawe okoa ia ana paha ke kiaipo, a huna aku ma kekahi wahi kaa- wale mai ke kulanakauhale nei aku, a i ole. ina nei no kona make maoli, e kiolaia ana kona kino, ma kekahi wahi mamao loa mai ke kahua aku o kana hana. Ua nanea maoli no kakou ma Hawaii nei, no ka maluhia o ko kakou aina. o keia iho la no ke kumu o ka hoonoho ole ia ana he mau kiai mahuahua, no ka makaala ana i na dala o ke aupuni : a i ole hoolako aku paha i na kiaipo me na makaukau apau e hoopakeleia ai ko lakou mau ola, a e palekana ai hoi ka waiwai o ka lehulehu. Ua loli nae ke au i keia manawa. eia ke komo nui mai nei ua kanaka o na aina e. iloko nei o Hawaii, na kanaka mai na aina mai, i lawelawe mau ia ai na hana powa ame na hana aihue koa loa. i ike ole ia ma kekahi mau wahi e ae; nolaila ua pau ka noho nanea wale ana, aka elike me ka loli ana ae o ke au o ka manawa. pela no e laweia ae ai na kulana kiai ma- kaala ana apau. e loaa ole ai he mihi ana, i ka wa e hoao hou ia ai ma keia mua aku. e aihue aku i ua dala mailoko mai o ka pahuhao o ke keena puuku o ke aupuni. Ua pomaikai maoli ke aupuni. i ka loaa ana o kekahi kiai- po elike me George Beka, ka loaa o ka manao koa a maka'u ole e ku aku a paio, me kona mau lima. imua o na kanaka powa elua. i lako me na meaeha : maluna ona na hoomaikai ana a ka lehulehu e pono ai, no ka mea. mamuli o ke kaa ana o ka lanakila ma kona aoao, maluna o na kanaka powa, i hoopakele-	ia ae ai na waiwai o ke aupuni, i hiki aku ma kahi o na mili- ona, ke huiia na dala maoli ame na bona. O na kiaipo o kela ano, e hoomahuahuaia ae ko Iakou nui me ka hoolakoia me na pu panapana a mau lako e ae paha o lakou ka i kupono, e lilo i poe kiai, i na keena o ke aupuni na keena i waihoia ai na waiwai o ka lehulehu, aole o ka poe maka'u wale, a poe lolo; i poe kino ikaika, me ka makaukau mau, e ku aku imua o ka poe powa. no ka hoohoka ana aku i ko lakou mau makemake, a no ka hoopakele ana hoi i na aala o ka lehulehu. No kela hana koa loa a Mr. Beka i hana ai, ua kupono e hoopii hou ia ae kona uku o ka mahina; a e haawiia aku hoi iaia na kokua hou. no ka pono o kana hana kiaipo e palekana ai kona ola ame ka waiwai o ka lehulehu. AOHE A KAKOU HOOHALAHALA ANA I KA INO Ua kamaaina no kakou. na makaainana o Hawaii nei, aia he wa no ka ino nui e hoea mai ana. iloko o ka manawa i mao- popo ole; ua hoea mai ia ma ke Sabati aku la i hala a iloko o na la mahope mai o keia pule, me ka nui o na poino i kau aku maluna o kekahi mau wahi o Hawaii nei, a maluna hoi o ke- kahi mahele o ko kakou mau hoakanaka; aole nae ia e lilo i mea na kakou e hoahewa aku ai, no ka mea pela iho la kakou i maopopo ai i ko ke Akua mana. ma kana mau mea apau i hana ai. Ke hoomanao nei keia pepa, o ka makani ikaika ame ke kuaua ko'iko'i o ka makahiki 1918, o kekahi ia o na ino nui loa i ikeia ma Honolulu nei; mailoko mai o ia ino, i loaa ai he mau haawina a'o ia kakou, e hoomakaukau, e makaala no ka nee ana mai o ko kakou noho ana ; o ka poe i noonoo ole, a i hoo- palaleha ua halawai no lakou me na haawina pilikia, ma keia ino o keia makahiki. Ua nui na kumulaau i lukuia e ka makani. ua pau hoi na meakanu i ka hakihakiia ua olepeia na kaupoko o na hale ua hoolanaia na wahi haahaa e ka wai ; iloko nae o ia mau alina apau, a ka ino, he mea no na kakou e hoomaikai ai, mamuli o ka hookoeia ana mai o ko kakou ola, Me ia mau poino no nae i loaa i na kumulaau, na meakanu, a i kekahi mau home o kakou, aole no i nele ka lilo ana o keia ino, i mea hoopomaikai aku, ma kekahi ano, no ka mea ma- muli o ke kuaua i haule iho iloko o kela mau la, i hoopuluia aku ai na aina ko o na mahiko lehulehu, na aina i hele a maloo e hoopakele ana i na mahiko, mai ke poho ana o kekahi mau [eka ko nunui ; a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua haawi mai keia ino i na ona mahiko, ma kahi o na miliona dala. Mailoko mai o keia ino i Ioaa ai ia kakou he mau haawina a'o he nui. O na kumulaau kiawe, he mau laau maalahi loa lakou i ka hoohinaia e ka makani, mai hooulu ia ano laau [nia kahi kokoke i na home. O na kumulaau huaai, e kanu ma na wahi hohonu o ka lepo, a e kaawale mai na home aku ; no ka mea pela wale no e paleia ae ai kekahi mau poino. i ka wa e hoea hou mai ai he ino o keia ano ma keia mua aku K lilo keia ino. i kumu e hoawiwiia aku ai ka hana ana i na paipu lawe meaino o Waikiki, no ka hoopakele ana ae Uka poe e noho ana ma na wahi haahaa mai ka wai mai iloko o na manawa elike me keia. a iloko no hoi o ia manawa, e hoo- pakele pu ana i ka lehulehu, mai na hopena ino mai e oili ae ana, mamuli mai o na wai halana opilopilo i piha me ua mea pelapela. Aole no paha i nele ka loaa o na manao minamina iloko o kekahi poe no ka lakou mau meakanu i hoopoinoia e ka makani ame ka ua, mai minamina kakou no ia mau mea he mau meakanu hiki wale no ia ke hooulu hou ia aku; he anea pono no e loaa ia kakou he haawina o keia ano i kekahi mana- wa, pela e loaa ai ia kakou he hoomaopopo ana, aia no he la e hoea mai ana. e haha mai ai ka lima o ke Akua, e hoao ana i ke kanaka, no ka hoomanao ana ae Iaia, oiai ko ka honua i ei iloko o ka noho uhauha ana. KE KAKAUOLELO A KA ELELE W. P. JARRETT Ua hooiaioia mai na houpuupu ana a keia pepa, no ka ilo o ke kulana kakauolelo na ka Elele Jarrett ia Bertram G. Riven- burhg mamuli o ka hookohu ana aku o Jarrett iaia no Wla kulana ma ka Poaono i hala, o ka pau ana iho la keia o lia nune ana iwaena o na alakai Demokarata, a iwaena hoi o ka pohai kalaiaina ame na makaainana o keia Teritore. O ka ninau no ke kupono o Mr. Rivenburgh i kakauolelo na ka elele mai Hawaii aku nei, he mea ia i biki ole ke nenlia i keia wa oiai ua kamaaina oia i na hana oloko o ka ahaolelo lahui, a ua noho kakauolelo no oia, no ka manawa na ka Hele Kalanianaole i make ; o ka ninau nui wale no, e lilo ai i mea kamailioia. o ia no ke kikoo ole ana o ka Elele Jarrett i kekahi Hawaii elike me kona ano i kakauolelo nana. Ma ka aoao nae o ke Kuokoa nei, ke manaoio nei ia, ke koho ana aku la o ka Elele Jarrett ia Mr. Rivenburgh, i kakau- olelo nana, ua hookahuaia kela koho ana malalo o kekahi nau kumu kupono loa, me kona nana ole ae i ke ku-e ana alu a kekahi mahele o na Demokarata iaia, aka o ka pono o .ina mau hana. ma kona ano elele lahui, a o ka loaa hoi iaia ke- kahi kokua kupono loa, oiai oia ma Wakinekona, o kana wale no ia i nana aku ai, ma ka lawe ana mai ia Mr. Rivenburgh i kakauolelo nana. He kanaka hemahema loa o Mr. Jarrett, ma na ninau apau i pili ia Hawaii nei, elike me ka kakou i hoomaopopo ai; o ke kumu wale no o kona onouia ana mai e lilo i mea paaha ma ka aoao Demokarata; a i kohoia aku ai hoi e ka hapanui o na makaainana, mamuli o kona mau ano oluolu a hoopono aka he hana naauao nana ke kikoo ana aku la i kekahi mea iike. a i kamaaina i na hana oloko o ka ahaolelo lahui a i kani: lina pu hoi i na ninau pili loa ia Hawaii nei, i mea nana e o kua mai iaia ma Wakinekona; a e ike aku ana no auanei a kou ma ka hua o kana hana. no ka naauao o ko kakou koho aH'^aia i elele lahui ame ka ole. Me na manao maikai nae apau, ma ka aoao o keia pepa, ke kalokalo ae nei ia, e ukaliia na hooikaika aua a ka Elele Jarrett no ka pono laula o keia Teritore, me na haawina holo- mua; a e lilo hoi oia i mea kokua aku, ma na hooponopono ahaolelo apau i pili aku i ka pono o kona lahui kanaka. Like ole na manao o na kahunapule o na hoomanao ka- kou, maluna o ka ninau i pili i na hana e hoonoaia maka la Sabati. Ma na hoakaka a kekahi mau kahunapule, he mea pono no e malamaia na hana lealea a hoohauoli, ma ka W'iiia a o ke Sabati, a hookapuia ma na hora o ke kakahiaka. aenei kekahi o na kanawai he umi a ke Akua i makemake ; li na kanaka e malama: "E hoomanao i ka la Sabati, a e holo ia la." He maopopo loa ka manao o keia kanawai o keia o hoi ke kumu ame ke kahua i hanaia ai ko kakou kanawai o kaihua nei. O ko kakou ae wale ana i na hana apau, i ku-e i li ma- luhia, ka ihiihi ame ke kapukapu o ka la Sabati ; ua ki4 loa ia i ka manao ame ka makemake ma ke kanawai Sabati i 4"^ e ke Akua, nona ka lani ame ka honua. O ka poe baipl i'o, ka poe maka'u i ke Akua, e malama ana lakou i ka ihiillo ka la Sabati, a o ka poe i loaa ole ia lakou kela ano ae la. ilkou ia e makemake mai nei, e hoonoaia no kela la. no na hai lea- lea malalo o na kumu pale kohu ole, he mau hana Ho4aika kino ia. Pehea ana kakou e hana ai, ke noho mai ki aha- olelo kuloko? He ano hou keia e kukuluia nei o na kaa otomobile, ma ke kuea pa'lii, o ia ke ku ana o na kaa otomobile iwaena o ke alanui; he wahi hana ano maikai ole ma ka aoao o ka^e he mau kaa otomobile ko lakou, aka nae ma ka aoao o ka 9 kaa ole he maikai ke nana aku, aia a kamaaina pono iho kakou keia ano o ke kukuluia ana o na kaa, e pau ae ana o ko kakou ano malihini.

E hoakaka ana kekahi lono n ,
hou mai Hilo mai i ka ake.'i-;.-,
loa o ke ola o kekahi poe ok .;
e kau ana iluna o ke kaa otomobile
ma kekahi ihona pali mai lilo. ..,.-,
ka Poaono aku la i hala, ma I.,,..,
pahoehoe, Hawaii, o ke kumu .%.
no o ka pakele ana oia ka nu.^..'-.i
ame ka pihoihoi ole o ka IH''MI,.,,

o ka Hope Makai Chas. Miik.-.n-.;
ka mea nana e kalaiwa ana i ke
kaa.

I ke kaa otomobile o iho mai a- ^

i ka ihona e pii aku ana ka knk.
mau mea helewawae, a i ole ai e hoo-
ku'i mai ke kaa ia mau me:-.. -.M
hoohuli ue la ka Hope Makai Nui
Makanui, ma kekahi aoao, a i ka

hala ana aku o ia mau mea a li,...

hoi hou ia ae la ke kaa i ke alanui
ua hiki ole i ka huila e kia ai i ke
kaa ke hana i kana hana I oi''
ai e lele aku ke kaa i ka pali o ki
pau ana ia o ka manaolana ana no
ke ola ua hooiho pololei ia mai n
ke kaa i ka pali, oiai o ka hana
pono wale no ia e hanaia ai ia ma-

nawa, oiai, he kee pokole loa k"
ma kela wahi i loaa ai kela ulia.
Ua iho aku la ke kaa ma ke kae

pali a hiolo aku la he mau pohaku nu-

nui me na opu nahelehele a n.'i LI

mau mea i alai mai i ke kaa in.-n
ka haule ana aku i ka pali. Ma

kahi he 100 kapuai malalo aku na

hoohuli ae la o Makanui i ke kaa ma

kekahi aoao a ili aku la i kekahi

mau opu nahelehele, me kekahi mau

pohaku nunui a paa malaila, aohe
ka he wa a lele aku i ka pali kahako,

he mau kapuai helu wale no koe.

Ua hoopihoihoi ia na noonoo o ka
poe i ikemaka i kela iho ana o ke
kaa i ka pali, a ua hauoli lakou a

pela pu me ka poe iluna o ke kaa
no ka paa ana a pakale na ola. O

ka poe o kau ana iluna o ke kaa a
i pakele hoi ko lakou mau ola oia
ka Hope Makai Makanui, kana kai-
kamahine uuku ame ke Kapena Ma

kai Nobriga.

Hookahi kumu o ka pakele ana

oia ka maka'u ame ke pihoihoi ole
o ka Hope Makai Makanui, elike me

kana o ka hoike ana ae, a pela no
ka ka iko aku a kekahi poe i ike-
maka i kela ulia. Mahope o ka hala
ana, o kekahi mau hora o ka huki
ana, na kau ae la ke kaa i ke alanui
mai ke kae pali ae, me ka hana
nui no ka ia hukiia ana ae. O ua
wahi wale no o ko kaa i poino o ia
ka iho ame ka pale makani aniani
omua o ke kaa.

PANIKUIA KE ALANUI KAA
UWILA O MANOA.

Ua hiki ole i ke kaa uwila o ku
laina o Manaoa ke holo ma ke
ahiahi loa ana iho o ka auwina la
Poakahi nei mamuli o kekahi kumu
laau kiawe nui o ke kulana ana
mai e ke kikiao makani e pa ana
me ka ikaika ia manawa, mawaho
mai o ke kahua o ke kula o Kapu-
nahou, a ma kahi he 90 kapuai ka
mamao mai ke alanui Waila aku, a
kau pono iluna o ka pa pohaku
me ka helelo i pu o na uwea e liilii
pea ana ma kona wahi o ka hina
ana a mokaki iho ilalo.

O na pou na laau e paa ai na
uwea ka i hihia pu mai i kona
mau lala a muu iho ilalo. No ke
kahi manawa pokole ka holo ana o
na kaa a i ka ikeia anu he mea
pono ke okiia ke kumulaau i kaa
wale ke alanui ua paniia ka uwila

o ia laina. Hoi wawae ko Manoa
poe mai ke alanui Wailu aku a iho
wawae nui ko uka poe ahiki i l -
alanui Waila. O ka poe e hoi wae-
wae ana no uka o Manoa ua hoo-
kauia ae kekahi poe maluna o na
kaa oto o ka poe mea kaa e hoi
ana no uka o Manoa.

O kaupaku o ka hale o Mrs. OH-
IU Shaw o ke alanui McKinley, ka

i olepeia mai a lele ana i kahi o
ma ka manawa o ka makani i'.-i
ana me ka ikaika ma ka po Sabati.
a pa kekahi kumulaau pea a moku
pu. Elua mau kumu kiawe nunui
ma ke kahua paani tennis i kulaiia
mai a waiho ana ilalo, aohe ka wa

ia loaa pono mui ka pa e paani ten-
nis ia ai.

MISS ANNIE K. KEALOHA.

I ka Nupepa Kuokoa Welina pu
kaua:—Oluolu oe e hookomo iho ma
kahi kaawale o ka hiwahiwa a ka
lahui, i kahi poomanao e kau ae
la maluna, i ike mai ai na kini ma-
kamaka o kuu kaikamahine e noho
mai la mai Hawaii moku o Keawe
ahiki aku i ka mole olu o Lehua.

Ua haalele mai i keia ola honua
ana, kuu kaikamahine, Annie P. Ke-
aloha, ma ka Haukapila LeaM Ho-
me, ma ke kakahiaka nui o ka Poa-
lima, Jan, 5, 1923. Ua loihi no
hoi ka hoomailo ana a ka ma'i ma-
luna ona, aole nae ia he mea e maha

mai ai.

Ua hoihoi aku kona haku ' hana

iaia o ia hoi ka Hui Hawaiian Pine-
apple Co., nowaho o ka Leahi Ho-

me, me ka manao o kona mau haku
he mea ia e maha ai, aole nae, ua
nui no hoi ka hooikaika ana a ke
kauka i wahi nona e Ianakila ai,
ua oi mai ka nawaliwali maluna
o ke kino mamua o ka palena ku-
pono. He mea hiki ole nae ia ka-
kou ke paa aku, no ka mea o Kona
makemake ke hanaia.

Ua haalele iho oia mahope nei,
he mau pule alaila kii uku e kaula'i
mau keikunane na hoahanau me ka
ohana nui lehulehu, e noho ana iloko
o ka Iuuluu me ke kaumaha.

Ua hala e no kona mau makua
ma kela ao; oiai oia e noho ana
mo a'u me kona kahuhanai makua-
hine, Mrs. Jack Kahalekauila, i ka
umi-kumamalua o kona mau maka-
hiki, pili mai oia me a'u, mailaila
mai ko maua noho pu ana, ahiki
wale no i kona haalele ana mai la
ia'u i kona kahuhanai makuahine
Ua hanauia o Annie P. Kealoha
ma Pukuilua, Hana, Maui, ma ka
la 26 o Mei, 1889, mailoko mai o
Keaonuiopio Kealoha (k), ame kona
luaui makuahine. He ohana nui ke
ia a ko Iakou mau makua i hanau
mai ai.

Ua hoonaauaoia o Annie P. Ke
aloha ma ka halekula o Kaiulani
pau ka hele ana malaila hoihoiia oia
no ke kula kumu, no elua makahiki
kona hele ana ia kula, me ka loaa
ole mai o kona palapala hoomaikai
waiho aku oia i ka huli ana i ku
naauao, ua hele aku oia i ka hana
malalo o ka hui Halakahiki, Ha-
waiian Pineapple Co., me kona mau
haku hana, mailaila mai kona noho
hana ana malalo o kela hui no 18
makahiki i kaahope aku.

Ua malama oia i ka hana me ka
maikai, o ka leo o kona mau haku
kana hoolohe. Na ka nawaliwali o
kona ola kino i hoopau mai i kona
hele ana i ka hana.

Elike no hoi me kana hana mai-
kai i kona mau haku hana, pela no
hoi konu mau haku i malama ai iaia
me ka maikai, ahiki i kona haalele
ana mai.

Ke haawi aku nei au i ka'u hoo-
maikai palena ole i ka poe apau
i ku kiai mai me a'u i ko'u mau
hora o ka luuluu ame ke kaumaha;
pela no hoi me ka poe apau i haawi
iho i ka lakou makana pua malu
na o ke kino o kuu kaikamahine he-
leloa; pela no hoi me ka poe apau
i lawe aku i ka makou mea aloha
ahiki i kona homelua, pela uo hoi
ne ka makua Uhane ka mea nana i
hoomaikai hope i kona kino wailua
na kalii waiho kino o Silva. E
oluolu oukou e lawe aku i ka'u hoo-
maikai palena ole maluna oukou pa-
kahi apau, a na ke Akua e hoopo-
maikai a oi iho maluna pakahi o
kakou apau, Amene.

Ke hooki nei au maanei mii ka
hoomaikai nui aku i ka Lunahoo-
ponopono ame na keiki ulele hua-
kepau o ka papapa'i.

Owau iho no me ka luuluu, no kuu
kaikamahine heleloa.
MRS. JACK KAHALEKAUHLA,!
me ka Ohana.