Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 3, 18 January 1923 — HANERI ME KANAKOLU OMOLE RAMA I LOAA MAI [ARTICLE]

HANERI ME KANAKOLU OMOLE RAMA I LOAA MAI

Ma kahi o ka hookahi haneri me kana'kolu mau omole rama, o na ano like t*le i kaa mai malalo o ka malu 0 na 3una oihana hooko i ke kanawai (lookapn waiona, ma ka Poalima aku nei i hala, mailuna mai o ka miokuahi lawekoa Meigs. Ma, ka manawa i ku mai ai o kela moknahi, me ka piha lanahu, no Honolulu nei, ua hoea aku la na kauaka hooko i ke kanawai hookapu waioua, no ka huli ana ialuna o kela mokuphi, eia nae, iloko o ka lakou mau "hooikaika ana ,aole he waiona 1 loan aku me ka pau ole no nae o na imnaolana o na kanaka o ke aupuni jio ka hoea mai i ka manawa e lorja ai ka waiona ia lakou. O 4 lia kanaka kekahi o ka oihana i hoea aku noluna o ka moknahi e huli ai, me ka loaa ole o ka iraiona ia lakou, a i ole o ka opiu-iaa paha. M:|. ka elua mai nae o ka la, ua hoea. hou aku la no na kanaka hooko i ke kauawai hookapu waiona, ■ua heomaka hou ke kuekaa ana ialuna o kela mokuahi, i keia manawa nae, -ua hoopomaikaiia mai lakou, mamkili o ka loaa ana aku o kela nui ae la o na omole rama, o kaa mai malalo o ko lakou malu, ma ano he hoike ma ka aoao o ke a#ipuni, no ka hoaoia ana mai e hoopp.e i ka waiona ma ke ano malu. H«s elua mau aliimoku i hoohuoiia no kje komo ana ma kela hana hoao e hoepae malu mai i ka waiona, a ma lta Poaono nei, i hoea ae ai laua iloko» o ka aha federala, no ke kupale ia laua iho, mai ka ili ana aku »o na ko'iko'i o ka laua liana hakihaki kanawai. M:t "ka noho ana nae o ka fedeiala, a hoolohe i kela hihia, he ekolu po« i ahewaia, me ke kauia ana >nai o na hoopa'i maluna o lakou, pakahi; he $200 o kekahi me na kjoiua; he $100 o kekalii ine na koin.-fr, a he $25 o kekahi me na koi-

E MALAMAIA NA OLELO NOEAU AME NA NANE A NA HAWAIL I ka Nupepa Kuokoa, Honolulu, Oahu, e na Keonimana:—Oiai aole e l.iki ia'u ke ktk,u i ka olelo Hawnii me ka pololei loa, ke laoa nei kuu manao, e oluolu mai ana oe, e unuhi ae no'u a hoopuka aku i na j olelo noeau malalo iho nei, no ka mea he hana maikai ka ka Bishop j Muscum e hoao mai nei e hoakoakoa i na olelo noeau ame na nane a ka lahui Hawaii, a pa'i ma ke ano buke, nolaila he mea pono e paa na mea apau me ka pololei loa. Ke lana nei ko'u manao e kokua pu mai ana na Hawaii apau ma keia hana a ka hale hoikeike o na meakahiko, ina paha ia, ma ka hoouna pololei ana aku, a i ole, ma o ka Nupepa Kuokoa la paha, no ka hoopakele ana ae i na olelo naauao a ko lakou lahui. E lilo ana i mea | mahaloia no ko lakou lahui, ina lakou e hana ana pela, a he mea hoi e mahalo ole ia ai ke kokua ole lakou. Eia iho keia olelo noeau mai kuu hoaloha mai Mr. Jamcs K. lokepa o Hilo. I ka nana aku, me he mea la, aole i kaulana na kamaaina o i Honokane-ike, Kohala no ko lakou j lokomaikai a heahea iloko o kela mau la kahiko i h'ala, elike me kekahi o na olelo noeau a lakou i laweia mai ahiki ia kakou i keia wa: "E ala kakou e ai o hiki mai auanei kaumahalua." 0 ka manao o keia huaolelo kaumahalua, ua pili ia no ke kamahele, 0 ai hoi, ina e lohi loa ana ko lakou wa e ai ai, e komo pu mai ana ko kamahele a he hookalii ka ai pu ana me lakou. Uakapaia aku ke kamahele ma kela inoa, no ka mea i kona wa e au ai, o ke alahele ia e hiki ai, ma ka pali o Kakaau-ki ma ka aoao Hamakua o Houokane-iki, ua papaj lua kona kaumaha, e lawe ana oia 1 kana haawe ma kona kua, pela me kona huewai, a hui pu iho me I kona pulu i ke kai, ua oi loa ae koua j kaumaha. | I wahi e pau ai ka lakou .ai ana i ka aina kakahiaka, mamua o ka hoea ana mai o kekahi kaiuahele, j e ala ae ana lakou i ka wanaao, o ka hora elua paha ia, i ka manawa malie o ke kai, a hele aku la i ka lawai'a. (< I hana ka po i hana ke ao." 1 kihohi, i kulike ai me ka olelo a na Ilawaii, a pela no hoi me ka hookumuia ana o ke ao nei, ma ka na Hebera, "he pouli maluna o ka wai", mamua uku keia pouli o ka wehena kaiao o ka Hanaia ana, i ka wa e huikau ana na mea apau, ua kapaia he po. Elike me ia i kinohi, mamua ka po o ka malamalama, aole ma ka pau ana o ka la. Iwaena-po, ka hoomaka ana o ka la. Malia paha o hiki i kekahi mea ke mawehewehe ae i ka pohihihi o keia olelo noeau. "Moni i ke koko o ka inaina; umi i ka hanu o ka hoomanawanui." He olleo noeau keia, i maopopo ole ia'u ka moolelo i oili mai ai, a malia paha, ua maopopo hoi i kekahi ! mea, e oluolu e hoike ae i ke akea. "Ahu iho la ka hoka i kapakai." O ka olelo noeau maluna ae, ua pili no ia, i ka wa e pulapuia ai kekahi mea, he olelo noeau keia na na kamaaina kahiko o Kohala, Hawaii, a ua puka paha. keia olelo noeau, mamuli mai o keia wahi mool«lo penei: Hc manawa loihi i hala ae nei, aia hoi kekahi mau kanaka elua, e makaukau ana e holo ma kekahi huakai, ma ka waa, mai Kapakai, Kohala aku, he wahi awapae uuku mawaena o ka Heiau o Mookini ame ka Lae o Upolu, no Maui. Ia laua e makaukau nei e holo, oiii mai la kekahi kanaka malihini, a noi mai la ia laua o lakou ke holo pu, a ua ae koke aku na kanaka elua i kana noi. Ia lakou e holo ana i ka moana, a iwaena o ka po, nlawaena o Maui ame Kohala, haawi mai la ke kanaka mamua o ka ihu o ka waa i ka hoailona, i kona hoa mahope o ka waa e hoomama ae i ko laua wan, ma ke kiola ana i ka laua ohua waiwai ole, e moe hoola'i ana iwaena o ka waa, ia laua iho la ka nui o ka hana, iloko o ke kai. Aole nae kela oh'ia he kanaka 1010, nka ua maa oia i ka hoohana ana i ka 1010 o kona poo, ina aole he hana o kona mau lima. Ua ike aku la oia i ka hoailona i haawiia mai, a ua maopopo ka manao, nolaila hoopuka ae la oia i keia mau olelo: " Auwe! " wahi ana. "Poina aku la ka hoi kuu mau leho!" no ki6la mau olelo ua lilo ia i mea na kekahi 0 kela mau kanaka e ninau mai ai.: ''Eia ihea na leho?" "Ua poina aku nei no i ke awapae." Oiai he mea nui loa ka leho i kela mau kanaka, nolaila noonoo iho Ia laua, ke loaa mai kela mau leho, alaila ua makepono ko laua luhi, he uku ia no ka laua ohua, no ka hoi hou ana ihope, a holo hou mai no Maui, nolaila hoohuli hou ae la ka waa iliope, a hoe mai la ua mau kanaka nei me ka piha olioli ahiki 1 ka hoea ana i ke awapae.

"Aia ihea na lehol" i ninau mai ai ua mau kanaka nei, i ka wa i lele aku ai o ka laua ohua nouka o ka aina, me ka hoomaikai 110 ka pakele ana o kona ola. Kuhikuhi aku la oia i kekahi mau pohaku elua e pili pu ana iloko o ka lepo ma kahi e .kokoke ana iaia, aia no kela mau pohaku ke waiho la ahiki i keia la, hooho ae la oia me ka piha hauoli: "A, eia ua leho nei!" Mai kela manawa mai, ina e pulapuia ana kekahi mea a ku i kahi o ka hoka, alaila e kamailio mai ana na kamaaina o Kohala i keia mau olelo: ' ♦ Ahu iho 1& ka hoka i Kapakai!'' Me ke aloha nui, THĒODOBE kelsey, P. O. Box, 624, Hilo, Hawaii. SAN FRANCISCO, Dec. 26.—Ua hiki aku ka huina o ka poe ona ma ka La Karisimaka maanei i ka 105, eha ka oi aku mamua o ko ka makahiki i hala.