Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 4, 25 January 1923 — Page 6

Page PDF (1.59 MB)

NUPEPA KUOKOA HONOLULU. T . H, POAHA, IANUARI 25. 1923.
EONO
He Moolelo Walohia
Ko Vekinia Waiwai Hooilina
Hoopuhiliia na Hana a ka Mea Manao
Ino-— Kau i ke Aki i ka
Manawa Hope
"I kinohi," wahi ana, ua hoao au e kaahele me ka lawe pu ana i ko'u ohana apau me a'u, me ka hookomo aku ia'u iloko o na hana hoohauoli apau, aka nae, i kuu ike ana he hana pono ole ia ua hoopau au ; o ke dala a'u i aihue ai a i hoao ai hoi e hoohauoli ia'u iho me ia dala, ua like me kekahi pohaku wili palaoa kaumaha e kau ana maluna o ko'u hokua; o ka huaolelo kanaka aihue ua kuniia ma kuu puuwai ma kela ame keia pana ana, ahiki i ko'u hoea ana i Batavia, ma ka mokupono o Java, Inia, a hookomo aku la ia'u iloko o kekahi oihana kalepa ma ke kuai ana i na huaala, me ka ehaeha mau no nae o ka noooo ame ke kikeke mau ae o ka lunaikehala he kanaka hewa loa au. "O ! ua like ka hewa a'u i hana ai me ka mu e ai ana i kuu io ame kuu iwi! Ua hoomoe aku au i ka hapanui o na dala loaa hewa a'u a pau ma kahi e maluhia ai, a o ke koena iho o ka'u ia o ka hoopukapuka ana aku, eia nae, ua puka ia mau dala a pau. Aohe i pololei ka ka Buke Nui i hoakaka ai, "o ka waiwai loaa hewa aole ia he mea e pomaikai ai," a ma kekahi wahi okoa ae e olelo hou ana aole e loaa ka pomaikai i ka poe hewa. eia nae, ua nui ko'u waiwai. ''Ia'u ma Inia lohe ae la au i ka hoolilo ana o ko makuakane i kana mau dala apau iloko o ka banako no ke pani ana ma kahi o na dala i laweia ai e a'u, a eia nae, ua ike au aole e lawa ana kana mau dala e hiki ai e paniia ka huina a'u i lawe ai. O ! aneane au e pupule mamuli o ka hoahewa a ko'u lunaikehala ma ia manawa! O ka pii mau aku o ko'u waiwai oia ka oi aku o ko'u hoehaeha mau ia. "Ua lohe pu ae au i ka hoohenehene o na kanaka iaia, o kela pani ana o Mr. Abota i kana mau dala he mau hana hoomeamea wale no ka ia ana i manaoia aku ai aole oia i komo pu ma ka aihue ana i ke dala, ua hui pu ka oia me a'u, a o na dala i aihueia ai ua mahele like ia mawaena o maua. "Ua maopopo ia'u he kanaka hoopono loa o Mr Abota, he hoowahawaha loa oia i ka hewa, a ke manaoio nei au aole i nele kona hoehaeha ia me ka hilahila pu, no ka'u hewa i hana ai, a oia pu ana kekahi e auamo i na hoino ia he nui." "Ae, ua eha oia ! Ua piha loa oia i ke kaumaha me ka hilahila pu, a moe aku la oia me ia haawina ehaeha, me ka loaa ole o ka maha i kona uhane no hookahi la !" i pane aku ai o Vekinia me ka helelei pu o na waimaka, oiai na haawina kaumaha o na la i hala ua ala mai la a hoomakua iloko o kona noonoo no ka hoala hou ia mai la o keia mau olelo. "O. e kuu keiki. nou au e aloha nei," wahi a ka anakala me ka haalulu u "Aka nae, o ko olua ehaeha aole i like ke koikoi ke hoohalikeia me ko'u, ekolu mau haawina koikoi loa i kau iho maluna o'u, ekolu a'u mau mea aloha i hala ma o mamuli o kekahi ma'i luku weliweli loa o ka pahola ana ae maluna o ka aina, a laweia aku lakou mailuna aku o ka papalina o ka honua maloko o ekolu la ; a mahope iho ua loaa pu au i kekahi haawina ma'i koikoi aneane aku ai au e kiei i ke kae o ka lua a i ka ipuka hoi o ka make. "I ko'u oluolu ana ae, a kaahope aku la no hoi na la ino, a ike iho la e ola aku ana au no kekahi manawa, ua loaa ka manao ia'u hookahi wale no hana i koe na'u e hana ai, oia ko'u hoi hou ana mai ianei, a e hoike piha ae i ka'u hewa i hana ai. a e mihi aku, elike me ka hiki ia'u o ia mea ke hana. "Ina no ka hiki nei ia'u ke halawai me Mr. Abota ina ua mihi aku au a ua hoike aku iaia i ka mea oiaio no ka hewa a'u i hana, oia ko'u lawe ana i na dala o ka banako, he manawa i hala hope aku nei. "O, kuu kaikuaana makemake maoli au ina ke ola nei no oe, ina la ua hoike pau aku au imua ou i na mea apau a'u i hana ai!" A hehee iho la oia, ke ano o ka mea e make iho ana, a komo iho la ke aloha nui iloko o Vekinia nona. O keia mihi a ka anakala ona ua lohi loa, a no ka nui loa o kona ehaeha, aole oia i noi mai iaia no kona aloha aku iaia. I ka mao ana ae o na manao ikiiki, elike me ka mao ana ae a na kuaua eloelo hookina o Ikuwa, ka Pohakueleele. ua hoohalaia e laua kekahi mau hora lehulehu ma ka wehewehe ana a kela ame keia pakahi o laua i ka laua mau moolelo o na la i auwale ahiki mai ia manawa ; ma ka moolelo a Mareko e hoakaka mai ana aohe i komo kuhohonu mai ke aloha iloko o Vekinia nona. No ka ike aku o Vekinia i kona ano naenae ua noi aku la oia iaia e hoopau ka laua ana ana, a e hooluolu, no ka mea ua maluhiluhi maoli ka anakala ona i kana nana aku, ke ano e ikeia aku ai i ka poe ma'i a pau, me ka haawi ana aku i kona rumi moe ponoi nona, a oia ame ka bebe maloko o ka rumi o Mina ke kaikamahine kauwa ana, a o Mina hoi maluna o ka punee maloko o kahi rumi aina uuku. I ke kakahiaka ana ae ua koikoi loa ko Mareko ma'i e hiki pono ole ai iaia ke ala ae, a ua nui ko Vekinia maka'u e loaa hou ana paha oia i ka haawina ma'i nawaliwali loa elike me ia mamua.
Eia nae, mamuli no o ko Vekinia makaala ma ka hoopume-
hana ana iaia me na meaai pumehana, me ke kiai mau i ole
e loaa i ke anu, ua maikai loa ae la ke kanaka ma'i ; ma ia
ahiahi iho. no ka ike ana iho o ua o Mareko i na hana mai-
kai a ke kaikamahine iaia, me kona mihi nui no kona hele
ana mai a lilo ana oia i mea hoopilikia i ke kaikamahine, ua
hooluuluu Ioa ia kona noonoo, a i iho la iloko iho ona, heaha
ana la ka'u makana nui e haawi aku ai iaia?"
A hala kekahi mau Ia kakaikahi ma ia hope mai ua ikaika Ioa
ae Ia oia, me ka makemake nui iloko ona no ka Vekinia hana
ia manawa. o ka oi aku o kona makemake no kahi bebe. Eia
nae, aole no i lana malie loa kona noonoo i ka hakilo aku a
Vekinia.
"Aole au i hele mai nei me ka manao e hoopilikia aku ia oe
e Vekinia," wahi ana me ke ano haahaa loa o kana olelo ana
ae. ma kekahi auwina la, oiai o Vekinia e lawelawe ana i ke
kahi hana liilii nona ma ke ano e kokua aku iaia.
"Mai noonoo nui oe a kaumaha iho paha no ia mea. O kuu
hauoli oia ka hana aku i ka mea e oluolu ai kou noonoo a 6
paleia ae ai ka haawe kaumaha mai ia oe ae, e Anakala Mare-
ko." i pane aku ai o Vekinia me ka oluolu loa.
"Aole e poho ana kau mau hana lokomaikai ia'u, no ka mea,
e ukuia aku ana ia," wahi a ka anakala o ka pane ana mai me
ka minoaka.
Huli koke aku la o Vekinia e nana iaia no ia olelo ana, me ka hulili o na maka, me he mea la e ninau aku ana i kona manao no ia olelo ana o ka pane ana mai. "Aohe o'u manao he hana kaumaha a hoopilikia mai ia au ia'u. O ka'u e hauoli nei a e hauoli mau aku ana, ina e hiki ana ia'u ke hooluolu mau aku i kou noonoo, e Anakala, Mareko oia ka oi aku o ka mea hoohauoli mau ia'u," wahi a Vekinia. "O, me ka mahalo! Aole oe e poho ana no ia luhi a me ia malama mai au ia'u, no ka mea, o oe hookahi wale no ka pilikoko pili kokoke loa mai ia'u i nei manawa, nolaila, o kuu mau waiwai apau noa ia, ke hala aku au ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, o kau mau hana lokomaikai. apau e hana mai ai no'u e ukuia aku ana," wahi a ka anakala, o ka pane ana mai me ka minoaka. Nana aku la o Vekinia iaia me ke ano kahaha a i aku la : "E anakala Mareko, o na mea apau a'u e hana aku ai nou aole ia no ko'u manao e uku mai ana oe ia'u no ko'u luhi a no ko'u mau hoolilo paha, aka, no ke aloha wale no, oiai, ua ike iho no hoi au he hana kupono ia na'u na keiki, e hana aku ai no kou pono, aole o'u makemake e uku mai oe ia'u, aole no hoi au e lawe mai ana i kekahi uku mai ia oe mai, koe paha keia, ina he mea kau i makemake ai e haawi mai ia'u mamuli o kou aloha, ma ia ano aole hiki ia'u ke hoole aku. "No keaha auanei a ue hoonele ai i ka malama ana aku ia oe, oiai, o oe no hoi ka muli ponoi o ko'u makuakane, aia hoi auanei a ia hai, ka mea pili ole mai ia'u, alaila malama aku au, a oiai hoi, nani no hoi ia nau ponoi no i huli mai la a loaa au, nolaila, noho mai kaua a huna aku au ia oe. "Eia hou, ina he nui kou waiwai, elike me ia au i hoakaka mai ai ia'u no na manawa lehulehu i hala, eia wale no ka'u noi ia oe, e hookaa mua aku oe i kou mau aie apau ma keia ao mamua o kou haalele ana iho, i lilo ai oe i kanaka i loaa na huikalaia mai kela hewa mai au i hana ai he mau makahiki i hala a e mau nei hoi ka aai o ia alina maluna ou a me kou inoa. "He huina dala nui koe i nei manawa i uku ole ia i ka poe na lakou ke dala i hoahu iloko o ka banako, oiai nae, aole e kala i hoomakaia ai ka lawelawe hou ia ana o na hana b ka banako. Lehulehu wale o ka poe na lakou ke dala i hoahu i ka banako i poho a i uku ole ia aku ka ukupanee no ka lakou mau dala i hoahu ai, a ua paaia ka lakou mau dala a pau e hiki ole ai e loaa mai na dala i onaia e lakou, a ua pilikia loa maoli kekahi poe mamuli o ia paaia ana. O keia mau dala a pau he pono e ukuia aku na keneka apau a kela ame keia me ka hoohakalia ole, i mea e holoiia ae ai na alina ekaeka apau mai kou inoa ae, a, e loaa hou ai hoi ia oe ka inoa maikai." "Ke mahalo loa aku nei au i kou manao a e hanaia aku ana ia hana," wahi a ka anakala. "E hana aku ana au i na mea apau i koiia mai ia'u. E Vekinia, kuu keiki, e nana mai oe i keia, ua lilo ae he kaikamahine i hoilihuneia i keia la mamuli o ka uku ana o ko makuakane i kekahi heluna dala nui no ke pani ana i kekahi hapa o na dala a'u i lawe ai oiai, e hoomanao iho oe, nau ia mau dala i keia la, nolaila, oia ke-kahi o ko'u mau aie e pono ai ia'u ke hookaa aku ia oe, elike me ia a'u e hookaa aku ai i ko'u mau aie e ae apau. "Mai lilo kou manao haakei i mea akeakea mai i ko'u manao hookaa aku ia oe, he hana ia a'u i manao ai ina no ka hookaaia aku ia oe e loaa ana ka maha loa ame ka oluolu i ko'u uhane," i hooki iho ai ke kanaka ma'i me ka haalulu ) kona kino ia manawa. Aohe a Vekinia mea i noonoo iki ai o keia ano mamua, o kana mea wale no i noonoo ai o ka hoike ae o ka anakala ona nana i lawe i ke dala, o ka loaa ana ia o ka maha i kona uhane, no ka mea, ma ia hoike ana ae ana ma ke akea e holoiia ae ai na manao ahewa apau a ka lehulehu i kau aku ai maluna o Mr. Abota, kona makuakane, a i mea hoi e hoihoiia aku ai na dala a ka poe i hoahu ai i ka banako. Aole oia i noonoo iki no hookahi minuke oia pu kekahi i hoopoinoia mamuli o na dala a ka makuakane o ke pani ana kekahi mau kaukani dala lehulehu, aole no oia i moeuhane ki e loaa mai ana kekahi keneka iaia mai ia mau dala mai a ka makuakane o ke pani ana i ka huina i aihueia. Hookahi wale no mea nui ana i lia mau ai o ia ka loaa o ka mea nana i aihue ke dala o ka banako, a hoike ae ia kanaka nana i lawe, a pani aku oia i ka huina ana i aihue ai, a ma ia hana ana e loaa hou ai ka inoa maemae i kona makuakane; alaila, ina no ka hiki iaia ke lawe mai i na iwi o kona makuakane a kanu pu ia ma kahi o kona makuahine i hoomoeia ai o ka loaa loa ana ia o ka maha ame ka hauoli i kona uhane, me he mea la he wahine oia akahi no a hanauia a i ike ole hoi i kekahi hewa i hanaia ma keia ao. Aka, mamuli o keia hoakaka a ka anakala iaia, akahi no a oaa ae ka anapu o ka malamalama iloko o kona uhane he pomaikai ka kekahi e loaa mai ana iaia, ana i haupu mua ole ai, alaila i aku la i ka anakala:
"Ua oi aku ka inoa maikai o papa ia'u mamua o na mea
nani loa ma keia ao," me ka helelei pu o kona mau waimaka,
"O kuu ike wale aku no ua hanaia kahi hana e holoiia ae ai
kela inoa ekaeka i hapala ia aku maluna ona, oia wale no ka
mea nui koikoi loa iloko o kuu noonoo e noho nei mai kona
manawa mai i hala aku ai, aohe kumu e ae o ko maua nee
ana mai nei aku a noho ma Nevada; aohe kumu e ae o kona
hoolilo ana iaia i kanaka paaua a o ka eli gula ka hana; aohe
kumu e ae o kona make ana, no kona noonoo ino nui wale no
no ka hewa au i hana ai a oia pu ana nae kekahi e auamo i
ke koikoi o kau hana hewa, me kona hilahila pu, oiai nae,
aole i hawahawa kona mau lima i ka waiwai loaa hewa," a hoo-
ki iho la o Vekinia, me na waimaka nunui e hiolo makawalu
ana ma na papalina.
Oiai ka anakala e hoolohe mai ana ke hoahewa. loa la oia
iaia iho no kana hewa i hana ai, a lilo ana ia hewa i kumu e
make ai kona kaikuaana hewa ole, me ka walania loa o kona
naau, aka he mihi keia i haule hope i Malelewaa, a i ka hala
ana o kekahi minuke mahope iho pane mai la i ka i ana:
"E kuu keiki, e hoomama i kou noonoo, no ka mea, e hana
aku ana au i ka hana e holoiia ae ai na kiko eleele o na manao
ahewa a ka lehulehu a pau mailuna ae o kona inoa a e loaa
hou aku ana iaia ka inoa maemae, elike me ia mamua aku,
me he mea la aohe mau ahewa ana a ka lehulehu maluna ona:
"O, ina no kona ola nei a ike oia i kona kaawale loa mai na
ahewa ana ae a pau a ka lehulehu, aole e nele ana kona hauoli,
aka ua make hoi; aloha no oia no kona moe pu ana me ka
mau o ka manao ehaeha iloko ona, a ke manao nei au oia ke-
kahi hapa o ka hoopai koikoi loa ma ko'u aoao.
"Aka nae, mahope o ko'u hana ana ia hana. mai hoole mai oe
i ka mea a'u e haawi aku ana ia oe, oia ana anei?" i ninau mai
ai o Mareko Alekanedero ma ke ano kuio loa.
"E hiki no nae ia oe ke hookaa aku i na koi apau a ka ba-
nako?" wahi a Vekinia o ka ninau ana aku, no ka mea ua mao-
popo iaia o ka ukupanee o na dala apau i laweia iloko o na
makahiki apau i kaahope aole e nele ana ka nui hewahewa o
ia huina e hiki ole ai paha i ua o Mareko ke hookaa.
"O, ua hiki ia'u ke pani aku ia huina a oi aku mamua o ia,
ma ka la apopo au e hoomaka aku ai i ka hookaa ana, ina nae
e loaa ana ia'u ka ikaika kupono. O ka mea a'u e hana aku
ana e hanaia ia me ka hikiwawe loa e hiki ana ia'u, no ka mea
ke ike nei au no'u iho he hiki loa ke heluia ko'u mau la i koe.
(Aole i pau)
He Moolelo no
KA MEAHUNA POHIHIHI
A I OLE
Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka
Mea Lili — He Moolelo i Piha me na
Wiliau o ke Aloha
"O ko maua hele aku nei no ia me Habaki ahiki i ka uwapo,
a ia maua e lululima ana, o ka manawa ia i pa mai ai kekahi
makani me ka ikaika, a ua ike no oe, aole he wahi oi aku o ka
ikaika o ka pa ana a ka makani elike me kela uwapo, o ka lilo
aku la no ia o kuu papale i ka makani. Ua alualu aku la au
ma kahi a ka makani e puhi ana i kuu papale, eia nae ua pa-
kika iho la kekahi wawae o'u, a haule ana au iloko o ka lepo;
ua noke no nae maua me Habaki i ka nana i kela papale no
kekahi mau minuke, aole nae he loaa, a no kuu makemake ole
e hooluhi wale aku ia Habaki, kauoha aku la au iaia e hoi no
kahi o kona makuakane, a o ko'u hoi pololei mai la no hoi ia,
me ka maopopo ole ia'u, o kahi a ka makani i lawe aku ai i
kuu papale. He keu aku a ka ikaika o ka pa ana a ka makani
i keia po, me he mea la, mamua o ka oili ana mai o ka malama-
lama o ke kakahiaka, e oi loa mai ana ka nui o ka ino."
"Ua kulike ko'u manao me kou e Gai, ma kahi o ka nui loa
mai o keia ino, a ke kaumaha loa nei au, no ko kaua au'a ole
ana aku nei ia Mr. Naika opio, e noho mai me kakou ahiki i
ke ao ana o ka la apopo. Ina no kona hoi ole aku nei i keia
po, aole e loaa ia oe he pilikia iki ma kekahi ano," wahi a ka
Rev. Edimona, me ka leo kaumaha.
"Ua hele au a kaumaha loa me ka minamina pu no hoi no
kuu papale, no ka mea ma nehinei koke aku la no i kuaiia ai;
aka nae he mea loaa hou aku no ka papale; a eia hoi kuu pa-
alole, ua hele a oki loa i ka lepo, aole he oluolu iki o ko'u noo-
noo no keia mau mea."
"He oiaio no kena mea au e hoakaka mai la e kuu keiki ; aka
nae aole paha oe i ike, ua eha ko lima, i kela pakika ana ou, a
hina ilalo," me ke kuhikuhi ana aku o ka Rev . Edimona, i ka
lima hema o Gai.
"E ole oe e kamailio mai la, maopopo ia'u, eia ka ua eha
kuu lima," wahi a Gai, me ka hapai ana ae i kona lima hema
iluna, a ike i'o iho la ua pohole ka ili, ma ke kua o ka lima,
me kona kamailio ana mai.
"I kuu wa i'o i hina ai ilalo, i loaa ai keia eha, aka nae he
wahi eha liilii loa ia, a me he mea la, i pa paha i kekahi po-
haku, i pohole ai."
"E hoi mai kaua iloko nei o ka hale, a na mama, e wa-hi mai
i kahi i eha o ko lima, no ka mea ke kahe nui mai la ke koko.''
"He wahi eha liilii loa keia," i pane aku ai o Gai, me ka wa-hi
ana iho i kona hainaka ma kahi i eha, a i hou mai la:
"He keu aku ka nui o ko'u mahalo a hoomaikai no hoi ia oe
e kuu makua, mamuli o kou piha oluolu ma keia ahiahi, a me
he mea la, akahi no au a ike ia mea he maha o ka noonoo. Ua
kokua nui mai oe ia'u, ahiki i ke kaa ana o ka lanakila ma ko'u
aoao, ina paha aole oe, e mau ana no ko'u noonoo ana, aole
loa he mana ma ka honua nei, i hiki ke hoololi ae i ko'u mau
ano. O ke aloha no kou, a hui hou aku kaua i ke kakahiaka."
Me kela mau huaolelo hope i hoopukaia aku e Gai, haawi
aku la oia i kona lima ia Mr. Edimona, no ka lululima ana, a
iaia i nana aku ai ma na maka o ka Rev. Edimona, me he mea
la, e hoike okoa mai ana ke kahunapule, aia kona hilinai piha
maluna oia nei.
Lalau aku la ka Rev. Edimona i ka lima o ke kanaka opio,
me ka puliki ana iho, alaila pane mai la:
"Na na Lani e hoomaikai mai ia oe e kuu keiki," wahi ana
me ka hookuu ana aku ia Gai e hoi no kona rumi, ma ka hale
maluna, a oiai ua aumoe loa i kela manawa, hoi pololei aku la
no hoi ka Rev. Edimona no kona rumi, no ka hooluolu ana;
aia hoi ka minoaka ma kona mau papalina no ka holopono o
na mea apau i hoolalaia ai, no ka hoohui ana ia Gai Wakona
me Habaki Naika. Hakalia no ua kahunapule nei a kau ke
poo i ka uluna. o kona lilo aku la no ia, a eia no ka puoho ana
mai, ma kekahi kakahiaka ana ae ; a ua kani ka hora ewalu.
Ua akakuu loa mai ka pa ana a ka makani, aole hoi me na
mea a Gai i hoakaka aku ai i kona makua hou, no ka oi loa mai
o ka ikaika o ka ino, ma kela kakahiaka.
I ka makaukau ana o ka Rev. Edimona, a e manao ana oia
e hele mai no ke keena aina, hoea aku la kekahi kanaka, i hele
hoi kona helehelena a haikea pu, a iaia i kau aku ai iluna o ka
lanai o ka hale. kaomi aku la i ke pihi, e hoike aku ana, ua
makemake oia e ike i na kamaaina o kela home.
No ka pane ana mai i kela bele kahea, hele kino okoa mai
la ka Rev. Edimona nomua o ka hale, me kona hoopihaia ana
aku nae i ke kahaha, iaia i ike mai ai ia Keoni Naika e ku aku
ana ma ka lanai.
"O ke aloha kakahiaka no kou e Mr. Keoni Naika !" wahi a
ka Rev. Edimona, me ka piha kahaha.
Ma kahi nae o ka panai ana aku i ke aloha, he okoa loa ka
Keoni Naika mau olelo o ka pane ana aku :
"Eia anei o Habaki kuu keiki me oe ma kou home nei? Aole
oia i hoi ae ma ka po aku la i hala, pela au i hele kino mai nei
e huli iaia."
"Aole anei o Habaki ma kou home?" wahi a ke kahunapule,
me ka leo o ka mea i piha me ka puiwa i ka lohe ana aku i
kekahi nuhou maikai ole.
"Aole oia ma ko'u home ! Aole anei oia i moe ma kou home
nei?" me ka ha'uha'u okoa ana iho o ua o Keoni Naika e uwe.
me he mea la, ua hele oia a piha loa me na manao kaumaha no
kana keiki.
"Aole o Habaki i moe maloko nei o kuu home, aka ua hoi
aku no oia ma ka po nei, a o keia mea au e ninau mai nei ia'u,
kekahi ia o na mea pohihihi loa i ko'u noonoo; aka e komo
mai iloko nei o ka hale. a hoakaka piha mai i na mea apau
ia'u, malia o hiki ke lawelaweia aku kekahi mau hana. e hoo-
pauia ae ai na pohihihi no kau keiki," me ka hopu okoa ana
mai o Rev. Edimona, i ka lima o Keoni Naika. a huki aku la
noloko o ke keena hookipa.
Ia lana i hoea aku ai noloko o ke keena hookipa, pani mai la
o Mr. K. Edimona i ka puka a paa, hoonoho iho-la hoi ia Keoni
Naika maluna o kekahi noho paipai, a ninau mai la.
"E olelo mai ana anei oe ia'u e Mr. Naika, aole oe i ike hou
ia Habaki, mahope iho o kou haalele ana mai iaia, ma kuu I
home nei?"
"Ae, o ka'u ike hope ana ia i kuu keiki. Ua kakali mai au
o kona hoi ae a hala ka hora umi-kumamakahi o ka po nei, a
no kona hoi ole mai, manao iho la au, ua au'a aku paha oe
iaia e moe, no ka ikaika o ka pa ana a ka makani ; me ia ma-
nao iloko o'u, o ko'u hooluolu aku la no ia, me ka hiki maikai
ole nae ke hiamoe, a i ko'u puoho ana ae i keia kakahiaka,
kakali hou mai la au, malia paha e hoi ae ana oia, a he hookahi
ko maua ai like ana i ka aina kakahiaka, aka. no kona hoea
ole ana ae nei. ua hoopioloke loa ia mai ko'u noonoo, ahiki i
kuu hele okoa ana mai nei e ninau ia oe e Mr. Edimona."
"He keu keia a ka mea kupaianaha loa au e hoike mai nei
ia'u e Mr. Naika. He hapaha i hala o ka hora umi-kumama-
kahi o ka po nei, i haalele iho ai o Habaki i ko'u home nei. ua
nana aku au i ka uwaki. i ko'u manawa i haalele aku ai iaia
ame Gai, e kamailio ana ma ka puka mamua o ka hale."
"Alaila o Gai Wakona anei kekahi o ka hele pu ana me Ha-
baki ma ka po nei?" wahi a Keoni Naika me ka li-o ana ae
o kona mau maka.
"Ae, o laua ka i hele pu a hoea i ka uwapo, malaila i hookuu
hookahi aku ai o Gai ia Habaki, a hoi mai la no hoi o Gai. Ua
au'a aku no o Gai ia Habaki, e noho a ke kakahiaka alaila
hoi aku, aohe nae he ae iki o Habaki, o kana i kamailio mai ai,
aole e hiki iaia ke hiamoe, o kakali loa mai auanei oe iaia. Wa-
hi a Gai i hoike mai ai ia'u i kona manawa i hoi mai ai, ua
hele like i'o no laua me Habaki, ahiki i ka uwapo, a malaila
i puhiia ai ka papale o Gai e ka makani, a iaia i hoao aku ai
e alualu i kela papale, ua pakika iho la kekahi o kona mau wa-
wae, o kona hina no ia ilalo, a hauka'e ka paalole i ka lepo."
"Pehea ka loihi o kela hele ana o Gai, a hoi hou mai no ka
hale nei ?"
"Aole no i loihi loa, me he mea la he hapalua hora wale no
paha kela hele ana aku o Gai, hoea hou mai la."
"Ina he hapalua hora wale no kona manawa o ka hele ana
a hoea i ka uwapo, a hoi hou mai, alaila ua loihi maoli kona
pili ana me Habaki, a eia oia ihea e ike ole ia nei?" wahi a
Keoni Naika, me ke ano okalakala o kona leo.
"Aia no paha oia maloko o kona rumi kahi i noho ai, i ha-
kalia no a pau kona ai ana i keia kakahiaka, o kona hoi no
ia e hoopaa i kana mau haawina."
"Ina pela, e hele koke aku oe e hoike iaia, eia au maanei nei
kahi i kakali ai o kona hoea mai !"
Me ke kahaha iloko o ke kahunapule, no ka loli hikiwawe
ana ae o ko Keoni Naika ano, mai kela nanaina kaumaha mai,
a i ke ano okalakala, i huli aku ai oia hele, no ke kahea ana
ia Gai, a malalo o ke alapii, i kahea aku ai oia, aole no hoi i
loihi iho, oili mai la o Oai, elike no me kona ano mau, o ka
hooko i na manawa apau e makemakeia ai oia, me ka hele
ana mai a loaa o eKoni Naika iloko o ke keena hookipa, a
ike koke aku la no oia ma ka helehelena o kela kanaka, ua
hele a piha i ka huhu.
"Ke makemake nei au e hoike koke mai oe e Gai Wakona,
eia o Habaki ihea?" wahi a Keoni Naika i pane aku ai, me ka
haawi mua ole aku i kona aloha kakahiaka i ke kanaka opio.
"Aole au i maopopo i kona wahi i hele ai !" i pane aku ai o
Gai, me ka pii ana mai o ka inaina iloko ona, no ke kikoi o ka
ninau a keia kanaka iaia, me he mea la, me ia o Habaki kahi
i moe ai. ma ka po mamua aku.
"Aole anei, o oe pu me ia, ma kona manawa i haalele iho ai
i keia home, ma ka po nei?" i ninau hou aku ai o Keoni Naika.
"Ae, ua hele pu aku au me ia i ka po nei."
"Ihea oe i haalele aku ai iaia, mamua o kou huli hoi ana mai
no ka hale nei?
"Ua hele like aku maua a hoea i ka uwapo. a malaila i huli
hoi aku ai oia no kona wahi, a hoi mai la no hoi au, me ko'u
ike hou ole aku iaia, ahiki i keia manawa a kaua e kamailio
nei. Pehea aole anei i hoi pololei aku o Habaki no ka hale i
ka po nei?"
Aole oia i hoi ae, a o ke. kumu nui ia o ko'u hoea ana mai la
e ninau ia oe. Aole he mea e ae i maopopo i kona wahi i na-
lowale ai, o oe wale no e Gai Wakona, a ke ninau aku nei au
ia oe, eia ihea kuu keiki kahi i nalowale ai? Aole kekahi mea
i ike iaia, mahope iho o kona haalele ana i keia hale ma ka po
nei, nolaila, ua ili iho ke ko'iko'i o na mea apau e pili ana i ka
nalowale ana o kuu keiki."
"Aole loa i pili kekahi hewa maluna o'u no kona nalowale
ana, elike me kau e hooili mai nei i na ahewa ana," wahi a Gai,
me ka hele o kona helehelena a kunahihi.
"O oe hookahi wale no ka mea i maopopo i kona wahi i
nalowale ai, nolaila ke koi ikaika aku nei au ia oe e Gai, e hoike
koke mai i keia manawa, eia o Habaki ihea?" i oi loa mai ai
ka pikanana o ka Keoni Naika kamailio ana, me ka hoike okoa
ana mai hoi o kona helehelena, i kona piha me ka huhu.
Ua lilo ka hooiliia aku o na ahewa ana, no ka nalowale ana o
Habaki maluna ona. i kumu e hoopiolokeia ai ka noonoo o Gai
Wakona, me ka hamohamo ana ae o kona mau lima ma ke poo
alaila huli aku la imua o Mr. Edimona, a pane aku la :
"Ea, e hiki ana anei ia oe ke hoomalamalama mai ia'u, i ka
manao o na olelo a Mr. Naika i kamailio mai nei? Pehea la
oia i kuhi mai ai, owau ka i ike, i ka nalowale ana o Habaki
ma ka po nei ?"
Ua like no ka pohihihi o ke kahunapule me ko Gai, no ka
manao maoli o na olelo a Keoni Naika, aka nae, i ka hala ana,
o kekahi manawa ma kela kamailio ana, akahi no a loaa aku
i ka Rev. Edimona, ka manao maoli o kela kanaka, me kona
pane ole mai nae i na ninau a Oai Wakona, i waiho aku ai
imua ona, a o ia ka Gai o ka i ana aku ia Keoni Naika :
"Auhea oe e Mr. Naika," wahi ana me ka hoao ana e kamai-
lio, ma ke ano e ike ole mai ai kela kanaka i ka haalulu o kona
leo, oiai nae ke pii la ka lia maka'u iloko ona no ka hookomo
aku o kela kanaka iaia iloko o kekahi pilikia. "Mai hoololi ia
oe i kanaka piha i na manao pihoihoi, a e akahele ma kau mau
mea e noonoo ai, a e kamailio mai ai imua o maua, o hoea
mai auanei he manawa ma keia mua aku, e mihi ai oe me ka
walania no ke ano o kau mau mea e kahihi wale mai nei no
maluna o'u."
"Aole he kanalua iki iloko o'u. ua halawai maoli kuu keiki
me kekahi poino, a o oe e Gai Wakona, ka mea nana i hookau
aku ia poino maluna ona. E makaala loa oe e Mr. Edimona ia
Oai, a mai ae aku iaia e haalele ialoko nei o kou home, ahiki
i kuu hoea hou ana mai, no ka mea e hele ana au e hoohiki i
kekahi palapala hopu nona, aia au a hoea mai me kekahi kana-
ka o ke aupuni, ia wa e kaawale aku ai oe mai kekahi hana
aku, a'u e manao nei. aole no oe e hoahewa wale mai ana,
no keia keehina a'u e lawe nei."
"Auhea oe e Mr. Naika," i pane mai ai o Gai, me ke ku ana
ae a pololei iluna," aole loa he manao iloko o'u, e holo mahu-
ka, elike paha me kau e koho mai nei ; no ka mea he kanaka
hewa ole loa au, ua maemae kuu mau lima nei, mai kekahi
hana karaima au e kahihi wale mai nei no maluna o'u, ina he
poino i'o kekahi i ka'u aku maluna o Habaki. Aole loa he mea
nana e kono mai ia'u, e haalele iho ialoko nei o keia hale, ahiki
i ke kuekaaia ana ae o na meahuna pohihihi e pili ana i ka
nalowale ana o Habaki, ina ua nalowale i'o oia, ma ke ano
pohihihi loa."
Me ke kakali ole iho nae o ua o Keoni Naika, a pau pono na
olelo a Gai i kamailio mai ai iaia, ua ku ino ae la ua kanaka
nei iluna, a puka aku la iwaho me na kapuai wawae awiwi
a iloko o ka manawa pokole loa, aia oia ma ke alanui, a ke
hele la hoi me ka awiwi loa, o ia no oe o kekahi kanaka e uha-
iia aku ana e ke akua lapu hoomaka'uka'u.
I ka hala loa ana aku hoi o Keoni Naika, akahi no a huli
ae o Gai Wakona imua o ka Rev Edimona, a pane mai la:
"Ua lohe no anei oe i kekahi hana hoahewa o keia ano, iloko
o na makahiki o kou noho ana ma keia kulanakauhale?"
I hoike aku no au ia oe e kuu keiki ea, o keia kekahi o na
kumu hoopii ko'iko'i a'u i ike ai, a o ka mua loa no hoi keia o
kaumaha.
"Ke makemake nei au, e hoike mai oe e Mr. Edimona i ka
mea oiaio loa, o ia hoi, pehea la, ke manao nei no anei oe ua
pili kekahi hewa ia'u, no ka nalowale ana o Habaki?'' wahi
a ke kanaka opio, me kona uwe okoa ana iho, iaia i hoomanao
ae ai, no kekahi poino e kau mai ana maluna ona, no ke kara-
ima, a kona mau lima i hooko ole aku ai.
(Aole i pau.)