Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 4, 25 January 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

"O ko maua hele aku nei no ia me Habaki ahiki i ka uwapo, a ia inaua e lululima ana, o -ka manawa ia i pa mai ai kekahi makani me ka ikaika, a ua ike no oe, aole he wahi oi aku o ka ikaika o ka pa ana a ka makani elike me kela uwapo, o ka lilo aku la no ia o kuu papale i ka makani. Ua alualu aku la au ma.kahi a ka makani e puhi ana i kuu papale, eia nae ua pakika iho ]a kekahi wawae o'u, a haule ana au iloko o.ka lepo; ua noke no nae maua me Hahaki i ka nana papale no kekahi mau minuke, aole nae he loaa, a no kuu makemake ole e hooluhi wale aku ia Habaki, kauoha aku la au iaia e hoi no kahi o kona makuakane, a o ko'u hoi pololei mai la no hoi ia, me ka maopopo ole ia'u, o kahi a ka makani i lawe aku ai i kuu papale. He keu aku aka ikaika oka pa ana a ka makani i keia po, me he mea la, mamua o ka oili ana mai o ka malamalama o ke kakahiaka, e oi loa mai ana ka nui o ka ino." "Ua kulike ko'u manao me kou e Gai, ma kahi o ka nui loa mai o keia ino, a ke kaumaha loa nei au, no ko kaua au'a ole ana aku nei ia Mr. Naika opio, e noho mai me kakou ahiki i ke ao ana oka la apopo. Ina no kona hoi ole aku nei i keia e loaa ia oe he pilikia iki ma kekahi ano," wahi a ka Rev. Edimona, me ka leo kaumaha. "Ua hele au a kaumaha loa me ka minamina pu no hoi no kuu papale, no ka mea ma nehinei koke aku la no i kuaiia ai; aka nae he mea loaa hou aku no ka papale; a eia hoi kuu paalole, ua hele a oki loa i ka lepo, aole he oluolu iki o ko u noonoo no keia mau mea." * "He oiaio no kena mea au e hoakaka mai la e kuu keiki; aka nae aole paha oe i ike, .ua eha ko lima, i kela pakika ana ou, a hina ilalo," me ke kuhikuhi ana aku o ka Rev. Eelimona, i ka lima hema o Gai. "E ole oe e kamailio mai la, maopopo ia'u, eia ka ua eha kuu lima?' wahi a Gai, me ka hapai ana ae i kona lima hema iluna, a ike i'o iho la ua pohole ka ili, ma ke kua o ka lima, me kona kamailio ana mai. '*I kuu wa i'o i hina ai ilalo, i loaa ai keia eha, aka nae he wahi eh'a liilii loa ia, a me he mea la, i pa paha i kekahi pohaku, i pohole ai." E hoi mai kaua iloko nei o ka hale, a na mama, e wa-hi mai i kahi i eha o ko lima, no ka mea ke kahe nui mai la ke koko. v "He wahi eha liilii loa keia," i pane aku ai o Gai, me ka wa-hi ana iho i kona hainaka ma kahi i eha, a i hou mai la : "He keu aku ka nui o ko'u mahalo a hoomaikai no hoi ia oe e kuu makua, mainuli o kou piha oluolu ma keia ahiahi, a me he mea la, akahi no au a ike ia mea he maha oka noonoo. Ua kokua nui mai oe ia'u, ahiki i ke kaa ana o ka lanakila ma ko'u aoao, ina paha aole' oe, e mau ana no ko'u noonoo ana, aole l°a he mana ma ka honua nei, i hiki ke hoololi ae i ko'u mau ano. Oke aloha no kou, a hui hou aku kaua i ke kakahiaka." Me kela mau huaolelo hope i hoopukaia aku e Gai, haawi aku la oia i kona lima ia Mr. Edimona, no ka lululima ana, a iaia i nana aku ai ma na maka o ka Rev. Edimona, me he mea la, e hoike okoa mai ana ke kahunapule, aia kona hilinai piha maluna oia nei. Lalau aku la ka Rev. Edimona i ka lima o ke kanaka opio, me ka puliki ana iho, aiaila pane mai la: "Na na Lani e hoomaikai mai ia oe e kuu keiki," wahi ana me ka hookuu ana aku ia Gai e hoi no kona rumi, ma ka hale maluna, a oiai ua aumoe loa i kela manawa, hoi pololei aku la no hoi ka Rev. PMimona no kona rumi, no ka hooluolu ana; aia hoi ka minoaka ma kona mau papalina no ka holopono o na mea apau i hoolalaia ai, no ka hoohui ana ia Gai Wakona me Habaki Naika. Hakalia no nei a kau ke poo i ka uluna, o kona lilo aku la 110 ia, a eia no ka puoho ana mai, ma kekahi kakahiaka ana ae; a ua kani ka hora ewalu. Ua akakuu loa mai ka pa ana a ka makani, aole hoi me na mea a Gai i hoakaka aku ai i kona makua hou, no ka oi loa mai o ka ikaika o ka ino, ma kela kakahiaka. I ka makaukau ana o ka Rev. Edimona, a e manao ana oia e hele mai no ke keena aina, hoea aku la kekahi kanaka, i hele hoi kona helehelena a haikea pu, a iaia i kau aku ai iluna o ka lanai o ka hale, kaomi aku la i ke pihi, e hoike aku ana* ua makemake oia e ike i na kamaaina o kela home. No ka pane ana mai i kela bele kahea, hele kino okoa mai la ka Rev. Edimona nomua o ka hale, me kona hoopihaia ana aku |iae i ke kahaha, iaia i ike mai ai ia Keoni Naika e ku aku ana ma ka lanai. "O- ke aloha kakahiaka no kou e Mn Keoni Naika!" wahi a ka Rev. Edimona, me ka piha kahaha. Ma kahi nae o ka panai ana aku i ke aloha, he okoa loa ka Keoni Naika mau olelo o ka pane ana aku: "Eia anei o Habaki kuu keiki me oe ma kou home nei? Aole oia i hoi ae ma ka po aku la i hala, pela au i hele kino mai nei e huli iaia." "Aole anei o Habaki ma kou home?" wahi a ke kahunapule, me ka leo o ka mea i piha me ka puiwa i ka lohe ana aku i kekahi nuhou maikai ole. "Aole oia ma kō'u home! Aole anei oia i moe ma kou home nei?" me ka ha'uha'u okoa ana iho o ua o Keoni Naika e uwe, me he mea la, ua hele oia a piha loa me na manao kaumaha no kana keiki. "Aole o Habaki i moe maloko nei o kuu home, aka ua hoi aku no oia ma ka po nei, a o keia mea au e ninau mai nei ia'u, kekahi ia o nā mea pohihihi loa i ko'u noonoo; aka e komo mai iloko nei o ka hale. a hoakaka piha mai i na mea apau ia'u, malia o hiki ke lawelaweia aku kekahi mau hana, e hoopauia ae ai na pohihihi no kau keiki," me ka hopu okoa ana mai o Rev. Edimona, \ ka lima o Keoni Naika. a huki aku la noloko o ke keena hookipa. Ia laua i hoea aku ?i noloko o ke keena hookipa, pani mai la oMI.K. Edimona i ka puka a paa, hoonoho iho-la hoi ia Keoni Naika maluna o kekahi noho paipai, a ninau mai la. "E olelo mai ana anei oe ia'u e Mr. aole oe i ike hou ia Habaki, mahope iho o kou haalele ana mai iaia, ma kuu home nei?" "Ae, o ka'u ike hope.ana ia i kuu keiki. Ua kakali mai au o kona hoi ae a hala ka hora umi-kumamakahi o ka po nei, a no kona hoi ole mai, manao iho la au, ua au'a aku paha oe iaia e moe, no ka ikaika o ka pa ana a ka makani; me ia manao iloko o'u. o ko'u hooluolu aku la no ia, me ka hiki maikai ole nae ke hiamoe, a i ko'u puoho ana ae i keia kakahiaka, kakali hou mai la au, malia paha e hoi ae ana oia, a he hookahi ko maua ai like ana i ka aina kakahiaka, aka. no kona hoea ole ana ae nei, ua hoopioloke loa ia mai ko'u noonoo, ahiki i kuu hele okoa ana mai nei e ninau ia oe e Mr. Edimona." "He keu keia a ka mea kupaianaha loa au e hoike mai nei ia'u e Mr. Naika. He hapaha i hala oka hora umi-kumama-kahi o ka po nei, i haalele iho ai o Habaki i ko'u home nei. ua nana aku au ika uwaki, i ko'u manawa i haalele aku iaia ame Gai, e kamailio ana ma ka puka mamua o ka hale."

"Alaila o Gai Wakona anei kekahi o ka hele pu ana me Habaki ma ka po nei?" wahi a Keoni Naika me ka li-o ana ae 0 kona mau maka. "Ae, o laua ka i hele pu a hoea i ka uwapo, malaila i hookuu hookahi aku ai o Gai ia Hahaki, a hoi mai la no hoi o Gai. La au'a aku no o Gai ia. Habaki, e noho a ke kakahiaka alaila hoi aku, aohe nae he ae iki o Habaki, o kana i kamailio mai ai, aole e hiki iaia ke hiaanoe, o kakali loa mai auanei oe iaia. ahi a Gai i hoike mad ai ia'u i kona manawa i hoi mai ai., hele like i'o no laua me Hahaki, ahiki i ka uwapo, a malaila 1 puhiia ai ka papale o Gai e ka makani, a iaia i hoao aku ai e alualu i kela papale, ua pakika iho Ia kekahi o kona mau \vawae, o kona hina no ia ilalo, a hauka'e ka paalole i ka lepo. "Pehea ka loihi o kela hele ana o Gai, a hoi hou mai no ka hale nei ?" "Aole no i loihi loa, me he mea la he liapalua hora wale no paha kela hele ana aku o Gai, hoea hou mai la." "Ina he hapalua hora Avale no kona manawa o ka hele ana a hoea i ka uwapo, a hoi hou mai, alaila ua loihi maoli pili ana me Habaki, a eia oia ihea e ike ole ia nei?" wahi a j Keoni Naika, me ke ano okalakala o kona leo. "Aia no paha oia maloko o kona rumi kahi i noho ai, i haI kalia no a pau kona ai ana i keia kakahiaka, o kona hoi no ia e hoopaa i kana mau haawina." "Ina pela, e hele koke aku oe e hoike iaia, eia au maanei nei kahi i kakali ai o kona hoea mai!" Me ke kahaha iloka o ke kahunapule, no ka loli hikiwawe ana ae o ko Keoni Naika ano, mai kela nanaina kaumaha mai. a i ke ano okalakala, i huli aku ai oia hele, no ke kahea ia Gai, a malalo o ke alapii, i kahea aku ai oia, aole no hoi i loihi iho, oili mai la o Gai, elike no me kona ano mau, o ka .hooko i na manawa apau e makemakeia ai oia, me ka hele ana mai a loaa o eKoni Naika iloko o ke keena hookipa, a ike koke aku la no oia ma ka helehelena o kela kanaka, ua hele a piha i ka huhu. "Ke makemake nei aa e hoike koke mai oe e Gai Wakona, eia o Habaki ihea?" wahi a Keoni Naika i pane aku ai, me ka haawi mua ole aku i kana aloha kakahiaka i ke kanaka opio. " Aole au i maopopo i kona wahi i hele ai!" i pane aku ai of Gai, nie ka pii ana mai o ka inaina iloko ona, no ke kikoi o ka ninau a keia kanaka iaia, me he mea la, me ia o Habaki kahi i moe ai. ma ka po mamua aku. "Aole anei, o oe pu me ia, ma kona manawa i haalele iho ai i keia home, ma ka po nei?" i ninau hou aku ai o Keoni Naika. "Ae, ua hele pu aku au me ia i ka po nei." "Ihea oe i haalele aku ai iaia, mamua o kou huli hoi ana mai no ka hale nei? "Ua hele like'aku maua a hoea i ka uwapo, a malaila i huli hoi aku ai oia no kona wahi, a hoi mai la no hoi au, me ko'u ike hou ole aku iaia, ahiki i keia manawa a kaua e kamailie* nei. "Pehea aole anei i hoi pololei aku o Habaki no ka hale i ka po nei ?" Aole oia i hoi ae, a o ke. kumu nui ia o ko'u hoea ana niai la e ninau ia oe. Aole he mea eae i maopopo i kona wahi i nalowale ai, o oe wale no e Gai Wakona, a ke ninau aku nei au ia oe, eia ihea kuu keiki kahi i nalowale ai? Aole kekahi mea i ike iaia, mahope iho o kona haalele ana i keia hale ma ka po nei, nolaila, ua ili iho ke ko'iko'i o na mea apau e pili ana i ka nalowale ana o kuu keiki." "Aole loa i pili kekahi hewa maluna o'u no kona nalo\X" , lr* ana, elike me kau e hooili mai nei i na ahewa atia," wahi a*Gai, me ka hele o kona helehelena a kunahihi. * "0 oe hookahi wale no ka mea i maopopo i kona wahi i nalowale ai, nolaila ke koi ikaika aku nei au ia oe e Gai, e hoike koke mai i keia manawa, eia o Habaki ihea?" i oi loa mai af ka pikanana o ka Keoni Naika kamailio ana, me ka hoike okoa ana mai hoi o kona helehelena, i kona piha me ka huhu. Ua lilo ka hooiliia aku o na ahewa ana, no ka nalowale ana o Habaki maluna ona. i kumu e hoopiolokeia ai ka noonoo o Gai Wakona, me ka hamohamo ana ae o kona mau lima ma ke poo,jt alaila huli aku la imua o Mr. Eeiimona, a pane aku la: "Ea, e hiki ana anei ia oe ke hoomalamalama mai ia'u, i ka manao o na olelo a Mr. Naika i kamailio mai nei? Pehea la oia i kuhi mai ai, owau ka i ike, i ka nalowale ana o Habaki ma ka po nei?" Ua like no ka pohihihi o» ke kahunapule me ko Gai, no ka manao maoli o na olelo a Keoni Naika, aka nae, i ka hala ana, 0 kekahi manawa ma kela kamailio ana, akahi 110 a loaa aku 1 ka Rev. Eeiimona, ka manao maoli o keld kanaka, me kona pane ole mai nae i na ninau a Gai Wakona, i waiho aku ai imua ona, a o ia ka Gai o ka i ana aku ia Keoni Naika: < "Auhea oe e Mr. Naika," wahi ana rne ka hoao ana e kamailio, ma ke ano e ike ole mai ai kela kanaka i ka haalulu o kona leo, oiai na' 1 ke pii la ka lia maka'u iloko ona no ka hookomo aku o kela kanakā iaia iloko o kekahi pilikia. "Mai hoololi ia oe i kanaka piha i na manao pihoihoi, a e :\kahele ma kau mau mea e noonoo ai, a e kamailio mai ai imua o maua, o hoea mai auanei he manawa ma keia mua aku s e mihi ai oe me ka walania no ke ano o kau mau mea e kahihi wale mai nei no maluna o'u." "Aole he kanalua iki iloko o'u. ua halawai maoli kuu keiki , me kekahi poino, a o oe e Gtai Wakona, ka mea nana i hookau aku ia poino maluna ona. K makaala loa oe e Mr. Eeiimona ia Gai, a mai ae aku iaia e haalele ialoko nei o kou home, ahiki i kuu hoea hou ana mai, no.'ka mea e hele ana au e hoohiki i kekahi palapala hopu nona, aia au a hoea mai me kekahi kanaka o ke aupuni, ia* \va e kaawale aku ai oe mai kekahi hana aku, a'u e manao nei. aole. no oe* e hoahewa wale mai ana, no keia keehina a'u e lawe nei." "Auhea oe e Mr. Naika," i pane mai ai o Gai, me ke ku ana ae a pololei iluna," aole loa he manao iloko o'u, e holo mahuka, elike paha me kau e koho mai nei; no ka mea he kanaka * hewa ole loa au, ua maemae kuu mau lima nei, mai kekahi I hana karaima. au e kahihi wale mai nei no maluna o'u, ina he poino i'o kekahi i kau aku maluna o Hahaki. Aole loa he mea nana e kono mai ia'u, e haaliele iho ialoko nei o keia hale, ahiki i kc kuekaaia ana ae o na meahuna pohihihi e pili ana i ka nalowale ana o Habaki, int ua nalowale i'o oia, ma ke ano pohihihi loa." Me ke kakali ole iho nae»o ua o Keoni Naika, a pau pono na olelo a Gai i kamaiho mai ai iaia, ua ku ino ae la ua kanaka I nei īluna, a puka aku la iwaho me na kapuai wawae awiwi a iloko o ka manawa pokoUe loa, aia oia ma ke alanui, a ke hele la hoi me ka awiwi loa, o ia no oe o kekahi kanaka e uhana aku ana e ke akua lapu hoomaka'uka'u. I ka hala loa ana aku hoi o Keoni Naika, akahi no a huli ae o Gai W akona ,mua o ka Rcv. Edimona, a pane mai la: La lohe no ane, oe , kekahi hana hoahewa o keia ano, iloko . n f , ° " a " a n,a keia k„i, h'nn li' "l' ", U '. a ° e , C kuu keiki ea ' 0 keia k ekahi ona kumu hoopn ko ,ko ,10 , ai, ao ka mua loa no hoi keia n«' kaumaha. 1 " Edimona ' roe ka P iha ike "Ke makemake nei au, e hoike mai oe e Mr. Eelimona i ka °,ā h ,°'' P ehc » 'a- ke manao nei „0 anei oe ua p,h kekah, hewa ,a'u, no ka nalowa]e ana q Ha baki>" wahi (Aole i pau.)