Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 5, 1 February 1923 — Page 4

Page PDF (1.52 MB)

EHA
NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, FEBERUARI 1, 1923.
Ia laua, i hiki ai ma kahi kokoke i ke kiowai a ke Konohiki me kona mau hoa e auau nei, aole nae he wahi mea o Kahauolopua a lohe iki i ka hauwalaau, ke mau la no laua i ka pii ma ke ala, ahiki i ka ike ana mai o Nihiole ia laua, ia wa i kahea hookalohe ma iai o Nihiole ia Kahauolopua ma: "E na u'i hookalohe o ka hele i ka wela o ka la, e aho ka luu wahi wai mua a oluolu, alaila hele i ka huakaihele! " Mamuli o keia leo e pa-e nei, ua puiwa ae la o Kahauolopua, a huli mai la e nana ilalo o ke kahawai, ike mai la oia i ke Konohiki ame kona mau hoa e noho ana ma hai o ke kiowai. Olelo mai la o Kahauolopua i ke aikane, aia ua Konohiki nei o makou ke noho mai la mahai o ke kiowai, e auau ana paha," o ka wa ia i huli aku ai o Haumea a nana i ka poe e noho ana ma hai o ke kiowai. I ka pau ana o na olelo a Nihiole i kamailio mai ai i na kaikamahine, huli ae la oia a olelo aku la i ke Konohiki, "aia o Kahauolopua ke hele ae la, owai la kona kokoolua." Huli aku la ke Konohiki a nana, i na u'i hele o ka la wela, o ka wa ia o Haumea i huli pa-pu mai ai ke alo imua o Ahiki ame kona mau hoa e nana aku nei. Ia wa i hooho hou ae ai o Nihiole, "he kaikamahine malihini hoi kela, mai hea mai la oia?" I ka pa pono ana nai o ka helehelena punono o ka u'i hoepa o ke ala anuenue, ua pane ae la ke Konohiki, "ua ike mua au i kela helehelena, ihea la nae ka'u wahi i ike ai?" Ia wa i olelo mai ai o Nuhi, "o kakou pu no hoi ia e hele nei me oe ma na wahi apau, i ka he-i oe, ilaila kakou, i ka pali nui oe, ilaila kakou, aole au i ike i kekahi kaikamahine nona ka helehelena maemae i ke kai ka pua o ka hala elike me kela. "Mai uka mai o ka pali ku o Waihi, ahiki i ka mauu mahiki i ka aeone o Waimanalo ame Kailua nei, aole i maalo ka helehelena o keia kaikamahine imua o ko'u maka, akahi wale no au a ike, a ke i mai nei hoi oe e kuu Konohiki, ua ike mua oe iaia. "Hele a mea, ua moemoe oe i ka po. a ike i ke aka i like loa na hiona me keia a kaua e nana aku nei." Oiai nae lakou nei e nana aku ana, me ka makahehi i ka u'i pua-o o keia kaikamahine, o ka wa ia i ani mai ai o ka lima o ua hookalohe nui nei o Makawao, a huli aku la ko laua alo hele, me ka nana hou ole mai ia lakou. I ka hala ana aku o na u'i, auau iho la lakou, ia wa nae a lakou e auau ana, hookalohe aku la o Nihiole i ke Konohiki i ka pane ana aku: "Ea, eha no hoi ka maka ke ike aku i ka pua o ke Kookoolau pua i kanahele ka hele ka hoi ia a pala luhiehu i ka uka o Kaha — ." "He oiaio hoi kau, eia nae he ono ka mea loaa, a he haae ka mea moni, mai noonoo oe ia mea, he auau iho a pau ae kekahi lepo, o
ka lepo iho i koe, na ko ka hale poe ia e hoopau mai "Elike no hoi paha me kahi kahu loko o kakou, me ia hohono lepo loko no a noho ana i ka nu'a moena." Mamuli o keia mau olelo le'ale'a a ke Konohiki, ua hu ae la ka lakou aka, a pau no hoi ka auau ana hoi aku la i ka hale. Pii aku la o Kahauolopua ma ahiki i ko kula, o ka hele o ka pua weuweu a lupa, noho iho la laua kui lei, a paa na lei, kau ae la i ke poo ame ka a-i, hoea no hoi ka makuakane me ka haawe, o ko lakou huli mai la no ia hoi. Olelo mai la ka makuakane i kana hapuu: "Heaha ko mea o ka lawe ana mai nei i ko aikane i ka wela? Ka i no he noho aku i ka hale ahiki aku no hoi au." "No ke koi oia nei e imi mai maua ia oe, o ia ko maua mea i hele mai nei," wahi a kana lei. "Hoi aku kakou," walu a ka papa. Ia lakou nei e hoi nei ahiki i kahi o ke Konohiki, ia wa i ike mai ai na mea apau i ka u'i pookela a Nihiole ma i hoi aku ai a haano'u, oiai nae he ano mamao iki aku no ke alanui a Kahauolopua ma e hoi ae la. "Auwe no hoi ka u'i e! Mai hea mai la keia kaikamahine?" pela lakou e nune nei. Aia nae ka manao iloko o ke Konohiki kahi i waiho ai, a i mea e nalo ai ka opi o kona manao hoohihi e hoonaku la iloko, ua olelo aku la oia ia Paku'i, "o ka hooho ka ka oukou i ka leo, aole o ke kahea aku e hele mai i ka hale nei, make no hoi ka malihini, a oukou ke kamaaina. "E hele oe a olelo aku ia lakou e kipa mai i ka hale nei!" Hele aku la o Paku'i, elike me ke kauoha a ke Konohiki, i ka ike ana o ka makuakane i ka hele mai o ke kanaka o ke alii, pane iho la oia i kana mau kaikamahine: "Ei aku ke kanaka o ke alii ke kii mai la ia kakou, o olua ke hele i ka leo o ke Konohiki, a owau hoi ke hoi ae e ohinu i kahi ano a pau, i hoi ae no ia o olua, ua mo'a he ai wale no." (ole i pau.
HAINA O NA OLELO NOEAU A
MR. THEODORE KELSEY.
"I hana ka po i hana ke ao." Wehewehe. E hoomakaukau mua oe i kau mau mea hana apau mamua o kou hele ana i kau hana; elike me keia: Aho lawai'a, makau, na pono lawai'a apau. Mahiai, oo, kope, a pela aku. Kamana-pahiolo, iliwai, hamare, a pela aku. Aole o ka wa e hele ai i ka hana alaila, huli ke aho; a hana ka makau. Huli ka oo, hookomo ka laau o ke kope. Kani ka moa, ala e kuke, ai a maona, hele i ka hana. O ka rula keia o ka wa kahiko. Haalele ka poli o ka wahine. Hele i ka mahiai, holo i ka lawai'a. O ka upena ka-he, holo na kane i ke kani ana o ka moa. He upena
keia aia makai e kuu mai ai; oia aia ka i'a iuka; i ka po no e kuu ai keia, o ka wahine wale no ko kauhale. He nui aku na wehewehe ana ua lawa keia. Eia ka lua. "Moni i ka hanu o ka hoomanawanui." Wehewehe ana. E hoopau ka huhu, ka inaina o ke kane i ka wahine, a i ole, o ka wahine paha i ke kane. I kou hoalauna, aikane a pela aku. Hoopau loa kela mau manao akiaki, kekeue, opuino; hoo komo iho i ka manao aloha iloko o ka naau no kau kane, a no kau wahine, a mau hoaloha. Z . P. K. KAWAIKAUMAIIKAMAKAOKAOPUA,
HAINA NANE.
Ke manao aku nei no, he o ia mau ke o ana o ka paanaau i kau nane e J . W. K. Kakelamaluikaleo o ka la 7, o Dec. i hala; nolaila aole a'u hoikua hou ana aku i kou poe loea huli. Ma Ianuari nei 11, ua hooia hapa mai oe i ka'u me he manu, ua ki lihi. Haalo'ulo'u iho ka'u aka, i kau hooia kaena hoohiehie. Eia mai hoi ha ua hauna laau hou, o ka'u Kauwila; e pa pono ai ka wawae i koe; penei: Ua hooia mai oe ua ku ka'u Wai a eia iho ka'u o Maka, o ia kou ho pe, a e loaa ai oe o Waimaka. Kamaaina au i kou hope, he ai waiwa noluna; Maka. Onohi poepoe mau lihilihi kohu ekekeu manu, a ke kiamanu e pahu'a ai ka ike. He iki Ulu oe e Maka no ka Nekina, Nau e ko-ke na pine, Pa iho pa ae, pa aku, Haalulu ke kahua maika. Penei, e kilo ana e awihi ana, e leha ana, e ho-aa ana a pela aku, aole mea nalo ia Maka. Me he la ka ulu iki o Kanekina ka pa iho pa ae pa aku a pau loa na pine i ka hiola ilalo o ka ike aiwaiwa no ke kumu. Nolaila o Maka kou hope. Eia oe holookoa; WAIMAKA. Pehea e pili ai? Aia a uwe, e loaa ana o Waimaka, he aloha ke ikeia; Penei ka hooheno a ia poe i moe: Huna i ke aloha pee maloko, Haina e ka Waimaka i ka hiolo ana iho. E uwe no au e. Eia ka Hawaii olelo kumu "Hiolo ka Opua ' ', Eia hou no Waikihenepua. Owau iho no, IHONALIMAOKAPALANI, Kona, Hawaii.
Kapeke mai la no kau kui ana i na pua e lawa pono ai ka lei o ka eueu o Uwahipouli. He o ia mau no kou paa ana i ka heke, ma ka mahele mua o ka inoa, aka pili kapekepeke mai la oe ma ka mahele hope. Hoomanawanui hou ia mai: — L. H. MEXICO CITY, Jan. 21.— Ekolu kaukani kanaka hana oluna o na kaaahi onei i haalele i ka hana i keia la, no ka hoao ana e hookunana ia na kaa o na alanui aole e holo.
He Moolelo Walohia
Ko Vekinia Waiwai Hooilina
Hoopuhiliia na Hana a ka Mea Manao Ino— Kau i ke Aki i ka Manawa Hope
MOKUNA XXVIII— Loaa ia Vekinia he Puolo.
Oiai e mau ana no iloko o Vekinia ka hoomanao ana no kana
olelopaa i hoohiki aku ai imua o Mr. Naita ina no kona hala
wai nei me kona anakala alaila hele aku e hoike iaia, hooholo
iho la oia e hele aku e hui me ia no ke kuka ana no na mea
a pau a Mareko Alekanedero i hoike aku ai iaia.
Ua ike oia e ao mai ana no o Mr. Naita i na mea oiaio wale
no, a na ia ao ana e hookaawale aku i na manao pihoihoi ma
iaia aku. O kana mea i maka'u ai oia ka hopuia o kona ana
kala a hookolokoloia no ke karaima ana i hana ai, oiai nae
ua aa loa kona anakala e hookaa aku i na dala apau ana i lawe
ai, me ka hoike ae i na mea oiaio a pau no kona hewa a eia
nae hoi, he kanaka ma'i a nawaliwali oia e kupono ole ai oia
e hopuia a e hookolokoloia.
Me keia nui maka'u no nae ona no ka hopuia o ka anakala
ona, eia nae aole no i loihi loa ka mau ana o ia maka'u iloko
ona, no ka mea, ua emoole ka loohia hou ana o Mareko i ka
ma'i nawaliwali loa, a ua nui ka hopohopo o kona kauka no ia
ma'i ona, me ka olelo pu mai iaia he uku kona ola hou ae, aole
e hiki ana i ua o Mareko ke haalele iho i kona rumi moe.
"He oi aku ia o ka maikai," wahi a ua o Mareko ia Vekinia
i ka manawa i hoakaka aku ai i ko ke kauka manao no kona
ma'i; "no ka mea ina no ko'u make aku aohe mea nana e
hoopilikia aku i kou noonoo. E hauoli iho ana au ke make aku
me ka loaa ia'u o ka maha ina e hooiaio mai ana oe i kou hui
kala loa mai ia'u no na hana hoehaeha naau a'u i hana ai, a i
lilo ai hoi i mea hookaumaha i kou noonoo ame kou ola ana
i keia la."
"O, me kuu naau hauoli au e huikala au ai ia oe, e Anakala
Mareko," i pane aku ai oia me ka hoohakalia ole.
He olelo oiaio loa ia a Vekinia. He hiki iaia ke huikala aku
no na ehaeha apau i loaa iaia mamuli o kana hana hewa ana
aka nae, aneane hiki pono ole iaia ke huikala aku iaia no ka
hilahila ame ke kaumaha i loaa i kona makuakane ahiki i kona
make ana mamuli o kana hewa i hana ai.
He mea maopopo, e hoikeia ae ana ka mea oiaio apau, a e
ike mai ana ka lehulehu mai o a o o Mareko Alekanedero
wale no ka mea i pili i ka hewa no ke karaima aihue i owili
pu ia ai kona kaikuaana, aka nae, aole o kona makuakane
pu kekahi malaila e ike mai ai i ka mihi ana. o Mareko, a oiai
ua mahalo iho la no oia no keia hoike ana mai la o Mareko i
ka mea oiaio, eia nae, ua hoomama hapa wale ia ae no kona
noonoo.
I ka loaa ana o keia ike iaia kena aku la oia i kana kauwa
e kii ia Mr. Naita, a iaia i hoea mai ai hoakaka aku la oia iaia
i na mea apau ana i lohe ai mai a Mareko mai.
"E waiho mai oe i keia hana a pau iloko o kou lima a na'u
e hana aku ; a na'u ia e noonoo i ka mea e hanaia aku ai no
Mareko," wahi a Mr. Naita.
Mahope o ko Mr. Naita kukakuka ana me Mareko ua kauo-
haia aku la kekahi loio e hele mai, a imua o ka loio i hoike
piha aku ai o Mareko i na mea apau ana i hana ai a kakauia
ka moolelo a paa a kakau o Mareko i kona inoa malalo o kana
mau olelo ike imua o kekahi mau hoike i kauohaia aku, a ma-
hope iho ua noi pu mai la oia i ka loio e hana i kana palapala
kauoha, e hoolilo ana ia Mr. Naita i hooko kauoha a e haawi
ana i ka hapanui o kona mau waiwai i ka banako no ke pani
ana i na dala ana i lawe ai, a o ke koena iho i kana kaikama-
hine hanauna, Vekinia Alekanedero, a i kona mau hooilina
aku no ka manawa pau ole.
Mahope o ka pau ana o keia hana ano nui, a hoi aku la no
hoi ka loio ame na hoike i kauohaia aku ai, alaila noi mai la
o Mareko ia Vekinia e kii a lawe aku i kekahi ope pepa i pu-
oloia malalo loa o ka pahulole ona.
Ua hooko o Vekinia i keia kauoha ana me ke pahaohao nui
iloko ona, a i ka loaa ana a lawe mai la a waiho mamua o ka
makuakane, noi hou mai la ka makuakane e kokua aku oia iaia
ma ka wehewehe ana ae ia mau puolo pepa, oiai wahi ana,
ua makemake oia e puhiia na pepa waiwai ole a pau i ke ahi,
a e hookoe iho i na pepa i ikeia ka waiwai.
He lehulehu na leka ame na palapala oihana like ole iloko
o ke ope, nolaila ua hala kekahi manawa loihi okoa ia laua
ma ka nana a heluhelu pakahi a hookaawale ana i na palapala
i ikeia ka waiwai, a o na palapala waiwai ole ke puhiia aku i ke
ahi.
I ka pau ana o ka hapanui o na palapala i ka nana a hoo-
kaawaleia hookahi ope pepa i koe, oia ke ope pepa a Mareko
o ka hopu ana mai a hookaawale aku ma kekahi wahi, i ole e
huikau me na palapala e ae.
Lalau mai la ua o Mareko ua ope pepa la a nana mai la ia
Vekinia a i ke ope pepa me ka noonoo nui iloko ona, a i mai
la.
"He moolelo ano nui ka i pili me keia ope pepa au e ike mai
la, o ka mea i lilo ai i mea ano nui ea ua loaa mai keia ia'u
ma kekahi ano kupanaha. E hoike aku ana au ia oe i ka mo-
olelo a i ka pau ana, haawi aku au ia oe no ka malama ana no
ka ona o nei ope pepa, ina nae oe e halawai ana me ka haawina
laki ke loaa oia ia oe.."
"Aha! Alaila he ope pepa anei keia na kekahi mea i haule
a loaa ia oe?" i ninau mai ai o Vekinia, me ka haka pono o
kona mau maka maluna o ia ope.
"Ae, ua pololei kau i ninau mai la. Ia'u i hoi mai ai mai
ka Hikina mai ua noho iki au maloko o Ladana no kekahi mau
a kakaikahi. Ma ka la hope o ko'u noho ana malaila ua hoo-
pau au i ka hoolimalima ana i ko'u rumi ma ka hokele he mau
hora lehulehu mamua o ko'u haalele ana ia Ladana, a komo
aku la iloko o ka rumi hookipa o na keonimana no ka heluhelu
ana i ka'u nupepa.
"Ia manawa aohe maikai o ko'u ola kino, a no ia kumu ua
ilo ka walaau ame ka uwahi paka i mau mea hoopilikia mai
a'u, nolaila ku ae ia au a hele aku la noloko o ka rumi hookipa
o na wahine, a noho iho la mahope o ka paku weleweka e kau
ana ma kahi kokoke i ka puka aniani poepoe, a hoomaka iho
a ka heluhelu ana i na mea hou o ka nupepa.
"Me he mea la ia'u ma kela wahi ua pauhiaia paha au i ka
hiamoe, no ka mea, aole au i ike i ke koino ana ae o kekahi
mau wahine iloko o ia rumi ahiki i ko'u lohe ana i ka nunui
o ko laua mau leo ma kekahi wahi kokoke loa mai ia'u.
"Pehea la ka loihi o ko laua noho ana maloko o ia rumi
aohe maopopo ia'u, o ka noonoo mua loa i loaa ae ia'u ia wa oia
ka hoike ana aku ia'u iho imua o laua aia au malaila, alaila,
noi aku ia laua e kala mai ia'u a haalele aku ia rumi.
"Eia nae, he ano hana maikai ole no ia i ka'u noonoo iho,
no ka mea, malia ua loihi ko laua noho ana maloko o ia rumi,
a ua nui pu ka laua mau mea o ke kamailio ana a laua e manao
ho ai ua pau loa ka laua mau olelo i ka loheia e a'u.
"Aka nae, ia'u i hoauau hou ae ai i ko'u noonoo ua loaa ae
la keia manao ia'u e hoike aku au ia laua he kanaka malihini au e makaukau ana e haalele iho ia Ladana no kekahi aupuni okoa, a oiai au e heluhelu ana i ka'u nupepa maloko o ia rumi aole au i ike i ka lulumi ana a hiamoe i ko'u mau maka eia ka ua hiamoeia au, a i puoho au i ka lohe ana ae i ka nunui o ko laua mau leo, a ina he mau mea ano nui ka laua o ke kamailio ana aohe au i lohe. "Ua lilo keia hoakaka i mea pono i ko laua noonoo, a ia mau lede e makaukau ana e hookaawale ia laua, kamailio ae ia kekahi o laua i kekahi i ka i ana ae: "Eia ka hoi kekahi, oiai e holo like aku ana no hoi kaua no Europa, ke makemake nei au e noi aku ia oe e malama i nei puolo no'u a hui hou aku kaua. Aohe mea hookahi e hoopomaikaiia aku ana me kena puolo owau wale no, a ina nae no ka lilo aku i kekahi mea okoa i ko'u wa e kaawale aku ai e lilo ana ia i hana nui na'u a e lilo pu ana hoi i mea hoopilikia nui mai ia'u. "Ua maopopo ia'u ka palekana o kena puolo me oe, ina no ko'u -halawai nei me kekahi ulia poino oiai au e kwwaale aku e ana ua makemake au ia oe e puhi aku i kena puolo i ke ahi, no ka mea, aohe pomaikai e loaa ana ia oe, ke malama oe.'' "Ua pono kena kauoha au, e hana aku ana au elike me kau i makemake ai," i pane ae ai kekahi o laua. "No kekahi mau minuke hou aku ko laua kamailio ana, alaila ku ae la a haalele like mai la laua i ka rumi. Ma ka'u noonoo aku ma kela wahi no laua i hui ai mamuli o ke noi a kekahi o laua, oia ka wahine e holo ana i na aina e, nolaila. aole o'u noonoo hou aku no laua ahiki i ko'u noho ana iho maluna o ko'u noho o ke kaaahi e holo ana no Edineboro, a malaila aku e holo ai no Glasgow no ke kali ana i ka mokuahi e holo mai ana no Amerika nei. "Ia'u no a noho iho komo mai ana he lede a oiai oia e kamailio aku ana i ke kanaka malama ukana o ke kaaahi ua lilo kona leo a'u o ka lohe ana aku i mea hoomanao ae la no'u he leo kona i kamaaina mua i ko'u mau pepeiao. Eia nae aole hiki ia'u ia manawa ke hoomanao ae i ka'u wahi o ka ike a halawai mua ana me ia, oiai nae, ua maopopo loa ko'u ike ia manawa ua halawai mua au me ia ma kekahi wahi, a no ko'u maluhiluhi loa me ka nawaliwali pu ua hina iho la au ilalo ma ko'u wahi a aole i liuliu loa ua pauhia loa ia iho la i ka hiamoe. "Ia'u i puoho ae ai ua pouli owaho, e a ana no nae kahi ipukukui hopipi maluna ae o'u, a eia ka, owau wale no ia e noho hookahi ana maloko o ko'u rumi; o ko'u hoanoho o ia rumi mamua iho, owai la oia, aole e kala i haalele mai ai i ke kaaahi. "Mamuli o ko'u ike iho i ka maeele no ke ano lapuu paha o ka'u moe ana, me he mea la ua loihi loa ko'u pauhia loa ia ana i ka hiamoe, ku ae la au iluna no ke kikookoo ana i o'u mau wawae ame na lima. a pa ana ko'u wawae i kekahi mea iluna o ka papahele, kulou iho la au e lalau a ike iho la he puolo ka oia keia au e ike mai la. Lawe aku la au a ma kahi o ka ipukukui, a ike iho la ua kuniia mawaho, a mahope o ka puolo kekahi mau huaolelo i kakauia. "Aole e weheia, e puhiia i ke ahi, ina no ko'u make nei." "I'a manawa ala koke mai la iloko o'u ka hoomanao ana. o ka wahine nona ka leo i kamaaina ai ia'u, a oia no hoi ko'u kokoolua o ka noho ana maloko o ka rumi o ke kaaahi, oia kekahi o na wahine iloko o ka rumi hookipa o na lede ma ka hokele. ma kela auwina la a'u i noho ai maloko olaila a hiamoe, a o keia no ka puolo a kekahi o na lede maloko o ia rumi i haawi mai ai i kekahi o laua e malama nona. "Aole i loaa he manao ia'u ia manawa e wehe ae a nana iho i ka mea maloko, aole no hoi he maopopo ia'u ia manawa o ka'u mea e hana aku ai no keia puolo; a i ole huli aku paha i ka ona nana nei waiwai, no ka mea aohe inoa i kakauia maluna, o ka puolo, aohe no hoi i maopopo ia'u ka inoa o kela mau lede, no ka mea, aole au i lohe iki aku i ke kamailioia ae o ka inoa o kekahi o laua ma kela manawa a laua e kamailio ana maloko o ka hokele. "I ke ku hou ana aku o ke kaaahi ninau aku la au i ke kanaka kiai ma ka hale hoolulu kaaahi i hea la ka lede i noho pu ai me a'u i lele ai. Aohe oia i ike, wahi ana, mamuli o ka hoololiia o na kiai ma ka hale hoolulu kaaahi o Sefila, a malia. ma ka hale hoolulu kaaahi paha mamua o kela ka lele ana. oiai owau wale no koloko o ka rumi i ka manawa i kau mai ai o ke kiai hou o ke kaaahi. Ua hoopohihihi loa ia au me ka hoopilikia pu ia o ko'u noonoo no ka ona nana nei puolo. "Aohe o'u makemake e haawi aku i keia i kekahi o na kanaka hana oluna o ke kaaahi, no ka mea. ma ka'u mea o ka lohe ana i ka lede nana nei puolo he mea ano nui loa ka iloko o nei puolo iaia. "Aole o'u kanalua e hoolahaia ae ana nei puolo haule ma na nupepa, no ka mea, aole e nele ana ka hoopihoihoiia o ka noonoo o ka wahine nana i malama nei puolo a haule ai iluna o ke kaahi, me kona makemake loa e hoihoi hou ia aku iaia. Aohe a'u hana nui e waiwai ai ko'u manawa, a ua lilo no hoi ka loaa ana o keia puolo i mea na'u e noonoo nui ai, nolaila hooholo iho la au i ko'u manao e hoi hope hou i Ladana. a oiai au malaila, e kakali au no kekahi manawa ina he hoolaha kekahi e hoopukaia ae ana maloko o kekahi o na nupepa, a i ole he poe paha kekahi e ninau mai ana no keia puolo. "I kulike me ia hooholo ana a'u, o ko'u kau aku la no ia maluna o ke kaaahi e holo ana i Ladana, a ma kekahi hoolaha maloko o na nupepa e pili ana no nei puolo haule ua hookomo aku la au he hoolaha iloko o kekahi o na nupepa, me ko'u hoakaka ana i ka waiwai haule i loaa ia'u a me kahi o ka loaa ana ia'u, a e noi aku ana i ka ona e kii mai. "No elua pule ko'u noho ana maloko o Ladana me ka manao e ike iho ana la hoi ka mea nana keia puolo i ka'u hoolaha a ai mai, he ole nae ke kiiia mai. I ko'u ike ana ua hana au i ka hana maikai ma ko'u aoao no ka pono o ka mea nana nei puolo, ua hoopokole au i ko'u noho ana ma Ladana, a huli hoi mai la no ka home, me ka lawe pu ana mai i keia waiwai pohihihi o ka mea i kuleana iaia me a'u. "Elike no me kona ano i loaa ai ia'u i kinohi pela no ia au e ike iho la. Ahiki mai la i keia la aole i pau ko'u hoopahaohaoia no ka waiwai i hoopaaia maloko o keia puolo; elike me ka hoakaka mawaho o keia puolo, "aole e weheia," ua malama au ia kauoha, e mau kona paa i ke silaia i na mea apau a koe kona ona ponoi. E haawi aku ana au ia puolo ia oe, e Vekinia, i nei manawa nau e malama, ke ike mua nei no nae au me ke kanalua loa ka hiki e loaa ia oe o ka ona nana keia puolo. eia nae, aohe ' hoi o u makemake e hoopoino i nei mea, no ko'u manao, malia he mea ano nui a waiwai io no hoi maloko, a malia o Ioaa aku no hoi paha ka mea nana nei puolo ia oe ma nei hope aku, a pomaikai no hoi oe. "Ina e lohe ana oe i kekahi poe i ke kamailio no ka nalowale ana o kekahi puolo i silaia iluna o ke kaaahi o Edineboro, o keia ka mea hooiaio no ua puolo la i nalowale ai. Ua hiki loa keia ke ikeia iho i ka manawa o ka ona e kii mai ai mamuli o ke kuni e kau nei maluna." Alaila, lalau iho la o Vekinia a nana iho la i ka puolo pohi-
hihi, a ke hooia pu la oia i ka pololei o na mea apau a ka ma-
kuakane i hoakaka aku la iaia.
He puolo loihi ia, i puoloia me ka maikai loa me ka pepa
manoanoa keokeo, a ua silaia me ka uwepa ulaula, a maluna
iho o ka uwepa i silaia a i kuniia ai ka hoailona he mau ke'a
elua i kaupeaia.
(Aole i pau.)
Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moaula-Nui-Akea i Kaulana
HE MOOLELO KAHIKO NO KA HULI KOOLAU O KAILUA AME WAIMANALO, KA NANEA O KE AU O KA MANAWA.
"Pela iho nae hoi e a'u mau kaikamahine, ahiki i na ahiahi hauoli o ke alo alii, pii wale hoi kakou ilaila e ike i ka le'ale'a o ke alo o ke Konohiki o Waimanalo me Kailua nei.
"I na la mamua, he noho mau ka le'ale'a a ke alo alu o ua Konohiki la, he hoounaia ka luna e kala i na aea apau e hele i kona alo.
"Kalua na meaai, ahaaina apau, haule iho la na hoohauoli ana o ke anaina, o ka poe puule'a no, he ai no ka Ulu o Lele i ka makani Ma aa, a he pepeiao hoolohe ko ka wahapala, a he maka nana.
"Ilaila iho la no nae la huhuhuikau no na manu i ka lehua i ke kahi poe, a luluu no na pua i ka -^-ekiu.
"Anoai hoi o hiki mai ia manawa haele aku hoi kakou i ka poe ".e'a o ke alo o Ahiki," a o ia hoohihi paha a me ia kuko ka mea i holo ai o ke mele kaunu a kekahi poe:
"Eia ke kuko ka li'a i ka ma-
nawa;
He hiamoe ko'u hoala ana oe,
O oe ia e ka lauae ku kila i ka
pali,
Ke hoe manu ena la i ke kuahiwi
O ka'u no nae e koho nei," wahi
a ka mama i kana mau u'i.
"Ina no ka ike nei o ke Konohiki ia oe e kuu kaikamahine, aole e nele ka lapuu o ka peelua ami o ke kuko amo ka hoohihi iloko ona."
''Pehea auanei kaua e kokoke aku ai ilaila, oiai he uhu haehae upena ae la kela no ka pali Koolau nei!" wahi a Haumea.
" I keaha hoi!" wahi a ka mama o kaua aikane. "He hanina ike ole paha ia oe, e kulu ai ka pii o Moanaliha, he hau peepoli ia no ka aina Koolau."
A pau na wa olelo ana hooluolu iho la kahi pauku kino ia kului po.
I ke ae ana ae, a pau ka paina
ana, olelo aku la ua apiki nei i
kana aikane:
"E hele paha au maanei aku e makaikai ai i ko aina, i ike aku hoi i keia mau wahi," wahi a Hau-
mea.
"O kaua pu no ke hele, aohe no he ano o keia wahi au e nana aku la, he hele nae ko kaua i ike oe."
Ui aku la o Kahauolopua, (ka inoa o ke aikane) i ka makuahine:
''Ke uhu nei kuu aikane e hele maanei aku e makaikai ai a manao ae nei au o maua pu no ke hele."
"Heaha la hoi," wahi a ka makuahine, "he hele hoi paha kou ko ke kamaaina me ia, a hoi mai no hoi olua aia aku nei ka makuakane o olua iuka o Kulahuhu, i kii [ 4^^" nei i wahi mea paina na ko aikane ia mau makua o olua."
"Aia ihea ia wahi?" wahi a ka ninau hookalohe a Haumea i ko laua mama.
" Aia iuka, he loihi ia wahi a ka makuakane o olua i pii aku nei."
"Ina pela, e imi mana ia papa a kahi e loaa aku ai, hoi like mai makou."
"Ka mai ukali olua i ka makuakane o olua, maanei aku no olua e hele ai a hoi koke mai", hoomaha iho ka mauluulu o ka helena mai o ka loa i nehinei."
"Aole e mama," wahi a Haumea, "e hookuu mai oe ia maua me aikane, e imi a kahi e loaa ai o papa, koi mai makou."
Mamuli o keia nonoi maikai imua
o ka makua, ua ae mai la ka makuahine.
Makaukau laua nei, kaha mai la hele, oiai nae na awakea ae i kela manawa a laua nei e hele nei.
Ia lana e hele nei a kokoke aku
i ka hoopiina, e ike aku ai i na
hale o ke Konohiki, ia wa i olelo
Eku ai o Haumea i ke aikane:
"E iho kaua ma kahawai malaila kaua e hele ai.''
Olelo mai la ko aikane, "heaha aku hoi ka kana olaila? Ma ke ala loa nei no kana e hele ai, a loaa aku ka makuakane o kaua alaila hoi mai kakou."
Ka, eia iluna aku nei na hale a'u i ike ai i nehinei i ka muia o na kanaka, a olelo mai hoi o mama,
o na hale ia o ke Konohiki."
"Hele aku paha auanei kaua ma
ke ala, loaa ka lakou la mea e kahea mai ai a paoa hoi ka kaua huakai. "
"Ei ae ke ala a, aohe e lohe
i ka leo, i ka mea hookuia kapuai
o ke ala."
Mamuli o keia mau olelo a Haumea, ua iho i'o aku la laua nei a haule i kahawai.
Ua ike mua no paha keia kilokilo wahine o Waolani, aia ke Konohiki i ke kahawai kahi i auau ai me kona mau hoa, na hoa ukali hoi ma na wahi apau ana e hele ai, a o ia no paha ke kumu o kona koi i ke aikane e hele laua malaila.