Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 5, 1 February 1923 — Page 6

Page PDF (1.64 MB)

NUPEPA KUOKOA HONOLULU. T. H., POAHA FEBERUARI 1, 1923.
EONO
He Moolelo no
KA MEAHUNA POHIHIHI
A I OLE
Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka
Mea Lili — He Moolelo i Piha me na
Wiliau o ke Aloha
"Ke manaoio nei au, aole loa he wahi lihi kuleana iki, o na
olelo hoahewa a Mr. Naika maluna ou, a ua like kou hewa
ole me a'u, maluna o keia ninau; a ke manaoio pu nei no hoi
au ua kaawale loa aku na manao maikai ole apau mai ia oe
aku e Gai a o ka makee me ke aloha hoakanaka, o ka mea
ia iloko o kou uhane, no Habaki Wakona.
" Ua maopopo no ia oe e Gai, o na oleloike koho wale, he
ma ano nui no ia; a ina no ka waiho i'o aku o Keoni Naika
i keia hana iloko o ka lima, o na kanaka o ke aupuni, aole e
hiki ia kaua ke ku-e aku, nolaila e ike mai oe e kuu keiki, aia
kekahi pilikia nou ke kakali mai la mamua, e hiki ole ai ia'u
ke kokua aku ia oe no kou hele ana me ka lanakila. "He hoo-
kahi mea nana i hookahaha loa mai i ko'u noonoo i keia la,
o ia no ka hoike ana mai o Mr. Naika i ka nui maoli o kona
huhu, o keia ka manawa mua loa a'u i ike ai i kela ano ma-
luna ona, aole mai kinohi mai, a malia paha, no ka nui o kona
iho'na ia Habaki kana keiki hanauna."
Aole i hoohakalia wale o Mr. Keoni Naika, i ka hooko ana
aku i kona manao, no ka mea iloko o ka hapalua hora wale no
ua huli hoi hou mai la ua kanaka nei, me ka ukali ana mai he
hookahi makai. aia hoi iloko o ka lima, o ka makai, kekahi
palapala hopu, no ka hoopaahao ana aku ia Oai Wakona, ahiki
i ka la e hooloheia ai kona hihia imua o ka aha hookolokolo.
Aohe a Keoni Naika mau olelo hoakaka, koe wale no ke kau-
oha ana ae i ka makai, e hopu i ke kanaka opio, a mamua nae
o ka heluheluia ana mai o ka palapala hopu imua ona, kamai-
lio mai la o Gai ia Keoni Naika :
"Ke manao nei au e Mr. Naika, ke hana nei oe i kekahi
hana kuhihewa loa. ma kou kauoha ana i ke kanaka o ke au-
puni e hopu ia'u : oiai nae o ke Akua o ka lani ko'u hoike, no
ka hawahawa ole ana o kuu mau lima, i kekahi karaima, elike
me ia au e kapa mai nei ia'u."
Aole he pane a Keoni Kaika, no na olelo a Oai, mamuli o
kona ike he mea makehewa wale no ke kamailio ana aku imua
o ke kanaka opio, a kona lunaikehala no i ike ai, he kanaka
hewa ole loa o Gai Wakona, a i ka Rev. Edimona i nana mai
ai ma ka helehelena o Mr. Naika, ua hookahaha loa ia aku oia,
i ka ike ana mai, ua hele ke kumu himeni o ka halepule a
piha maoli me ka hoowahawaha ia Gai, no kekahi kumu i mao-
popo ole loa iaia.
I ka pau ana o ka palapala hopu i ka heluheluia e ka makai,
haawi koke aku la no oia i ke kauoha ia Oai Wakona, e hele
no ke keena o ka Meia, aole no a Gai hoole aku i kela kauoha,
aka haawi mai la oia i kona lima imua o ka Rev. Edimona, no
ka aloha ana o kona hahai aku la no ia mahope o ka makai,
a ia laua e hele ana ma ke alanui, e hoea aku ai no ke keena
o ka meia, o kela kulanakauhale, ke hoopuniia la oia e na ka-
naka, no ka mea ua pahola aku ka nuhou no ka nalowale ho-
nua ana o Habaki, ma na wahi apau o kela kulanakauhale,
pela iho la i makaala ai na kanaka, ma ka noho ana kakali, ma
na alanui, o ka hoea aku o ke kanaka, nana i hoopoino i ke
ola ana o Habaki.
MOKUNA VIII.
Ma ka ninaninauia ana imua o ka meia o ke kulanakauhale,
i hooia aku ai o Keoni Naika. he hoa paonioni o Gai Wakona
no Habaki Naika, no ka mea e lilo ai o Tiodora i kekahi o laua,
a ua hoohiki aku ua kanaka nei, ua hiki loa iaia ke hooiaio i
ka pololei o kela mau olelo. ke koiia mai oia e hana aku pela
a malalo o kela kumu, aole loa ona wahi kanalua iki, o Gai
Wakona maoli no ka mea nana i hoopoino i ke ola o kana keiki
i wahi e lilo aku ai o Tiodora Lanada i wahine mare nana.
Ua hoakaka pu aku la no hoi ua kanaka nei, i ke ala ana
mai o kekahi hoopaapaa mawaena o na kanaka opio, aohe wa
a hoolele na puupuu a ua mau keiki nei, mamuli mai no ia
o ke kamailio ana o Gai Wakona no ke kupono ole e lilo aku
o Tiodora Lanada i wahine na Habaki Naika, aole nae no ia
kumu wale no, aka no kona hoike maoli ana ae kekahi i kona
aloha kupouli ana i ua kaikamahine nei.
Me ka hunahuna ole iho. i hoakaka hou aku ai ua o Keoni
Naika i kona lohe ana ia Gai Wakona, e kamailio ana, no
kona hele a ulupuni me ka huhu. iaia i hoomanao ae ai, no
ka hoea mai o ka la e hoohuiia ai o Tiodora Lanada me Haba-
ki ma ka mare, "nolaila e ike mai oukou. ua lawa loa kela
mau ano o keia lawehala, e hoohana ai ma na ano apau i wahi
e kaawale loa aku ai kona hoa paonioni, a e malaelae ae ai hoi
ke alahele e hookoia ai kona iini, no ka lilo mai o ke kaikama-
hine opio ana i aloha ai, i wahine mare nana."
"Heaha kau mau hooiaio, no ka pololei o keia mau olelo
apau au e hoakaka mai nei?" i hookomoia mai ai ka ninau, i ka
wa i hooki ai o Keoni Naika i kana mau kamailio ana.
Hoomaku'e iho la na maka o Keoni Naika, no kela ninau, e
hoike mai ana. i kona makemake ole e pane aku, no ka mea
e ahuwale ana kona ano maoli, o ia ka pee ana iloko o ka na-
helehele, a hoolohe aku i na olelo e kamailioia ana mawaena
o ke kaikunane ame kona kaikuahine. au no e ka mea heluhelu
e hoomanao nei, ma kela po a na opio i hele aku ai i ka holo-
holo, ma kapa o ke kahawai.
No ke koi paakiki mai nae o na kanaka na lakou e noii ana
kela hihia, i ua o Keoni Naika e pane pololei aku i ka ninau
ua hiki ole i ua kanaka nei ke huna iho. aka hoomaka aku la
oia e haha'i i kana mau mea apau i lohe ai, me ke kalele ikaika
ana nae maluna o na olelo e kaa aku ai na ahewa ana maluna
o Gai Wakona, no ka hoopuka ana ae o ke kanaka opio i kekahi
mau olelo e pili ana i kona manao inaina no Habaki Naika.
I ka lohe ana aku o Oai Wakona. i na hoakaka a kela kanaka
akahi no a maopopo iaia, eia ka o na meahuna, i manaoia, ma-
waena wale iho no o ke kaikunane ame ke kaikuahine, ua ahu-
wale imua o kela kanaka, nolaila kulou iho la kona poo ilalo
me ka ehaeha o kona noonoo, oiai aole oia i moeuhane mua,
o kona hoakaka ana ae i kona manao maoli imua o kona kai-
kuahine, e lilo ana ia mau olelo i mau mea kumakaia ae iaia,
ma o ka hana la a Keoni Naika.
Aole nae no kela kumu wale ae la no, i hookaumahaia ai
kona noonoo, aka ua hookaumaha pu ia oia no ka lilo ana o
ka inoa o Tiodora Lanada i mea kamailioia, kela inoa laahia
loa, ana i makemake ole ai e lilo i mea kau ma ka waha o na
kanaka; a ua hoehaeha pu ia mai no hoi oia, no kona lilo ana,
ma ona la, e alako pu ia aku ana ka inoa o kela kaikamahine he-
wa ole i mea na ka lehulehu e keaka ai.
Pehea ana la ko Tiodora manao, ina nei no kona lohe aku,
ua haulehia ua o Gai Wakona i ke aloha iaia, elike me ka ke
kanaka opio i hoike aku ai imua o kona kaikuahine, a i loheia
ai hoi ia mau olelo e Keoni Naika, a mai iaia ae hoi i hua'iia
ae ai imua o ke akea? Heaha ana la ka Tiodora Lanada e
olelo mai ai ia'u nei?
Ua hele maoli ua o Gai Wakona a piha me ka hilahila, i ka
lo^e ana aku i ka hua'iiia ana mai o kana meahuna imua o
kela poe luna oihana o ke aupuni, a i wale iho la no oia iaia
iho ua oi loa aku ka pono, ina aole oia i haalele aku i kona
wahi i hanauia ai, ma Auseteralia, a maluna ae nae o na mea
apau, ke ehaeha loa la oia, no ke kiiia aku o kona kaikuahine,
a laweia mai imua o ka aha, no ka hoike ana ae i na meahuna
a laua wale no i ohumuhumu pu ai, no kekahi mau manawa
lehulehu.
He oiaio, elike me kana i koho wale ai, ua kiiia o Josepine
Wakona e hele mai imua o ka aha, a waihoia aku la. na ninau
like ole imua ona, no ke ano o na olelo mawaena ona ame kona
kaikunane, ma kela po a laua o ka hele holoholo ana.
Me ka hunahuna ole iho, i kamailio mai ai o Josepine i na
mea apau me ka huna ole iho i kekahi mea, ua kaokoa ae
kana mau mea i hoakaka mai ai imua o ka aha, mai ka Keoni
Naika, i hoakaka mua aku ai, a no ka lohe mua ia ana nae o
kana mau hoakaka, nolaila i ke kulike ana o na hoakaka a Jo-
sepine me kana ma kekahi mau mea, ua koho koke mai la no
ka nui o na kanaka. ua pili ka hewa ia Gai Wakona, elike me
ka Keoni Naika, i hoakaka aku ai i ka aha.
"Heaha kau pane no na oleloike i waihoia mai nei imua b
keia aha, e ku-e ana ia oe?" i ninau mai ai ka meia, i ka ma-
nawa i pau ai na hoike i ka ninaninauia no kela hihia.
Aea pono ae la ke poo o Gai Wakona iluna, a haka aku la
kana nana ana ma na maka o ka meia, me ka hoomaka ana
aku e kamailio :
"Ke hooia aku nei au imua ou a imua hoi o kau aha, o na
olelo apau a kuu kaikuahine i kamailio iho nei, he mau olelo
oiaio a pololei loa ia. aka no ka pono o Miss Lanada ke mihi
loa nei au. no ko'u hoike ana i ka'u meahuna, ina paha e huna-
ia no e a'u, aole e hoea mai keia poino maluna iho o'u."
"Alaila e ae mai ana anei oe imua o keia poe hoike, ua ko-
mohia ka manao hoohihi me ka makemake iloko ou, no ka wa-
hine hoopalau a Habaki Naika, me kou nana ana aku iaia ma
ke ano o kou hoa paonioni ia, elike me na hoakaka a Keoni
Naika imua o keia aha?"
"Aohe a'u mea e ae e hoeike aku ai elike me ka Mr. Naika
i manao ai, aole loa !" wahi a ke kanaka opio me ka leo nui
moakaka me ka helehelena hoi o ke kanaka koa a hewa ole
"Aole loa au i hoikeike ae ma ke ano o ka'u olelo, a ma ka'u
hana paha, no ka meahuna iloko o kuu puuwai no Miss Lana-
da, no ka mea ua ike no au, o kekahi ia o na hana hoohaahaa
a hoohilahila ia'u iho. O ko'u hua'i pau ana aku i ka mea-
huna a'u e hiipoi ana iloko o kuu puuwai, imua o kuu kaikua-
hine, ua puka aku ia me ko'u noonoo mua ole, mamuli nae ho
kekahi o kuu manaoio ana, o maua wale no ma kela wahi, me
ka lohe ole mai o kekahi mau pepeiao okoa aku.
"Heaha ke kuleana o Mr. Naika, e hoolilo ai iaia iho he kiu
o ka pee ana maloko o ka nahelehele, a hoolohe i ka maua
mau kamailio? Ina he keonimana oia, aole oia e noho ma
kela wahi e hoolohe ai i na olelo huna i kuleana ole ai kona
mau pepeiao e hoolohe mai. aka nae ke ole au e kuhihewa
aia kekahi kumu nui o ka hana ana o keia kanaka pela, oia
wale no ka mea i ike."
I ka pa pono ana aku o keia mau olelo hoakaka a Oai Wa-
kona, ma na pepeiao o Keoni Naika, ua li-o ae la ka nana
ana a na kanaka nei, a i ke aea ana ae o kona poo iluna, a nana
mai la i ke anaina, aia hoi, e haka pono aku ana na maka o
Josepine Wakona maluna ona, me he mea la, aia kekahi mea
ano nui iloko o ka noonoo o kela kaikamahine no ia nei, ke
mea nana i hookomo mai i ka manao wiwo iloko ona.
Ua hele a mae ka helehelena o ua kanaka nei. i kela wa i ike
aku ai i ka nana pono loa mai o Josepine Wakona maluna ona
a ma kahi o kona lilo ana, i mea hoihoi loa, no ka hiki ana
iaia ke hookau aku i kekahi hoopilikia ana maluna o ke kana
ka opio, oia kekahi o na kanaka i hele a kupilikii maoli kona
noonoo; a iloko o kela manawa holookoa e noke ia ana i ka
ninaninau, ma kana koho iho aia wale no ka nana ana mai ?
ke kaikuahine o Gai maluna ona.
"Ke hooia mai nei anei oe e ke kanaka opio imua o keia aha
aole he manaoino, a ano paonioni paha mawaena ou ame Ha-
baki Naika?" i ninau hou mai ai ka meia i ke kanaka opio.
"Ae, o ka mea oiaio loa ia. Ua hoakaka mua iho nei au
imua o keia aha, ia maua i hookaawale ai kekahi me kekahi
ma ka uwapo, ma kela po, o maua kekahi mau hoaloha ma'i
kai loa. a ua akaaka like ae maua, no ke puhiia ana o kuu pa
pale e ka makani ikaika.
Ma ke poo hea o ka uwapo olua i ku ai a kamailio, mamua
o ko olua haawi ana ae i ke aloha kekahi i kekahi?"
"Ma ke poo o ka uwapo, e kokoke ana i ka home o ka Rev.
Edimona."
"Pehea, aole anei olu ai noke i ka aumeume ma kela wahi?"
"He ano ninau kohu ole keia i ko'u manao, mahope o ko'u
hoakaka mua ana iho nei, iloko o na manao hauoli, me ka aka-
aka. i haawi ae ai maua i ke aloha lululima hope ana ma kela
po. ma kahi o ka uwapo."
"Alaila, o ka mea oiaio anei, aole he mea i maopopo ia oe
no ke kopela ana o ka lepo, ma kekahi poo mai o ka uwapo
pela me ka hemo ana o kekahi kaola, ame ke. kulu koko
hapala aku i ua kaola nei?"
"No keia mau mea au e hoakaka mai nei, aole loa he mea
i maopopo ia'u, no ka mea aole au i hehi aku iluna o ka uwapo,
ma ke poo no ko maua wahi i ku ai, ahiki i ko'u huli hoi ana
aku no ko'u home. Ma ka'u mea e hoomanao nei, aole he hoo-
kahi o maua i paa aku i ke kaola o ka uwapo; nolaila ke hoo-
pohihihi loa mai nei oe i ko'u noonoo, no na mea a'u i ike ole
ai."
"No na mea e pili ana i ke kulu koko, aohe au mau hoakaka
no ia mea?" i poha hou mai ai ka leo o ka meia.
"E nana aku maluna o kona palule, heaha la kela mea kiko-
hukohu!" i pane mai ai o Keoni Naika, me ke kuhikuhi ana
mai o kekahi manamanalima, ma ka palule o Gai.
Hoolele like aku la na maka apau maluna o ka lawehala, a
i ka Oai hoomanao iho, me he mea la, aia wale no kona hanu
iluna o ke kania-i, no ka mea ke ike la oia, i ke ano o ka upena
a ka enemi i hohola ai no ka hoopuni ana iaia, aka nae hoo
maka aku la oia e kamailio, elike no me kana i hoakaka aku
ai imua o ka Rev. Edimona.
"Ma kela manawa a ka makani i puhi aku ai i kuu papale,
hoomaka aku la au e alualu mahope, eia nae ua pakika iho la
kekahi wawae o'u, a hina aku la au ilalo, me ka hauka'e ana
o kuu lole i ka lepo, a moku pu hoi kuu lima i ka pohaku oiai
nae aole o'u hoomaopopo no kela eha ma kuu lima, ahiki i ke
kuhikuhi okoa ana mai o ka Rev. Edimona i kuu wa i hoea
aku ai i ka hale."
"Keu no paha ke akamai o ka mea hewa i ka hoopunipuni,"
i loheia. aku ai ka pane ana ae a Keoni Naika, me ka palulu
ana mai i na lima, ma kona mau maka. "Ua pepehi maoli ia
no kuu keiki, a ua kiolaia aku kona kino, a'u e manao loa nei
e loaa ana ia ke huliia aku iloko o ke kahawai."
No kela hoouweuwe o Keoni Naika, ma ke ano piha maalea,
e manaoia aku ai, ua kaumaha maoli oia no kana keiki, ua
komohia aku la na manao aloha o ka poe apau oloko o ke
keena hookolokolo nona, eia nae he poe no kekahi i puni ole
mai i kela mau hana a Keoni Naika, a iwaena o kela poe o
Josepine Wakona kekahi.
Ua hoomauia mai la no o Oai Wakona i ka niele, ma na
ano like ole, eia nae aole ia he kumu e loli ai o kana mau ho-
akaka, aka e pane aku ana oia me ka pololei, elike no me kana
i hoike mau aku ai imua o ka aha, ma na manawa mamua aku;
a no ka pau ole no o ka pohihihi o ka aha, ua hoopaneeia na
hana ninaninau, a no kekahi manawa okoa aku, e oili ae ai
kekahi mau ike hou.
Ma kela la no, ua noke ia oloko o ke kahawai i ke kuekaa
mai kekahi kapa a i kekahi, aohe wahi o ka papaku i nele i ka
huliia, aole nae he wahi mea a loaa aku o ke kino o Habaki;
ua huli pu ia na wahi like ole oloko o ke kulanakauhale, he
like pu no ka nele ; ua hookomoia na hoolaha maloko o na
nupepa, me ka haawiia ana o na uku makana kiekie, he hoo-
kahi no haawina like, o ka nele.
No Gai Wakona hoi, ua laweia aku la oia e hoopaa maloko
o ka halepaahao o ke kulanakauhale, o keia kekahi o na haa-
wina hoehaeha ko'iko'i loa i kau aku maluna o Josepine Wa-
kona, no kona kaikunane, a o ia haawina like no hoi maluna o
ka Rev. Edimona, me ka hooikaika ana p kela kahunapule, e
aeia mai kona ku bona ana no ke kanaka opio, aole nae wahi
mea a aeia mai.
"E hoolana i ka manao e kuu keiki," i kamailio aku ai ka
Rev. Edimona, iaia i haalele aku ai ia Oai, iaia e hoomakau-
kau ana e haalele aku i kana keiki hookama, ma ka halepaahao,
"e kau aku i kou mau manaolana maluna o ke Akua, a Nana
no auanei i ka wa pono, e hookuu ae ia oe me ka lanakila, a
maluna o ka mea hewa i'o, e kau aku ai ka auamo ana i ke
ko'iko'i o kana mea i hana ai," alaila haawi aku la ke kahuna-
pule i kona aloha hope ia Oai, a huli hoi mai la me na kaina
wawae kaumaha, me ka nui o ke aloha no ke kanaka opio.
I kela hala ana mai hoi o ka Rev. Edimona, a koe kokoolua
wale aku la no o Josepine me kona kaikunane, ia wa i hawana-
wana aku ai o Josepine ma ka pepeiao o Gai i ka i ana aku:
"Auhea oe e kuu kaikunane aloha, e noho me ka hoomana-
wanui, a e kau aku i kou mau manaolana no na mea e hoea
mai ana. no ka mea ke paa nei kuu manao, aole e hala kekahi
manawa loihi a kaua e kakali aku ai, e kaawale loa ana oe
mai na kikohukohu aku o keia mau hana imihala a ka enemi
maluna ou." alaila kulou loa aku la ua o Joseph, me ka hoo-
liilii loa ana iho i kona leo:
"Eia no ka mea oiaio loa e Oai, ua aloha o Keoni Naika ia
Tiodora Lanada, a nia kona hookomo ana ia oe iloko o ka pili-
kia elike me keia, pela iho la e koe hookahi aku ai oia, no ka
hooikaika ana e lilo aku o Tiodora i wahine nana."
Me na olelo hoolana he nui a ua o Josepine i kamailio hou
aku ai i koha kaikunane, honi aku la oia ma kona papalina, a
huli hoi mai la nowaho o ka hale, kahi a ka, Rev. Edimona e
kakali aku ana, o kona hoi mai, a he hookahi ko laua huli hoi
ana aku no ko laua mau wahi pakahi.
Ma kela hoea ana aku o Josepine no ke kula, e kakali mai
ana no o Tiodora iaia, ua hele hoi na maka o ua kaikamahine
nei a upehupehu, e hoike mai ana kela hiona, i kona noke ana
i ka uwe, a koi ikaika mai la oia ia Josepine e hoike piha aku
i na mea apau i hanaia maluna o Gai Wakona; aole no hoi a
Josepine hoole aku i kela koi, aka hua'i pau aku la oia i na
mea apau, a koe kela wahi, a Gai, i hoike aku ai iaia, no ka
nui o ke aloha o kona kaikunane ia Tiodora, elike me ka Keoni
Naika o ka hoike ana ae imua o ka. meia ame kona mau hoa,
i ka wa e ninaninauia ana ka hihia o Gai.
Aole nae no ko Josepine makemake! e huna maoli i ka mea-
huna a kona kaikunane mai ia Tiodora aku, ua ike no oia, e
hoea mai ana no he la e loaa aku ai ka lohe ia Tiodora no ia
mea, aka aole oia i manao, he mea. maikai nana, e hoike mua
ae ia meahuna, aka na ka poe okoa mawaho ae ona.
Ua hoopiha loa ia aku o Tiodora me ka hoonaukiuki, i ka
wa i lohe pono ai i na mea apau, i kahihi wale ia aku maluna
o Gai, a o ia ka ua kaikamahine nei o ka pane ana mai ia Jose-
pine:
"He keu maoli no o Keoni Naika, a ke kanaka lapuwale, me
ka imihala i wahi e kau aku ai na ahewa ana maluna o ka mea
hewa ole. Ua hiki loa i na mea apau ke ike aku, mahope iho
o ka hoopoina ia ana o na mea i hala, he mau hoaloha oiaio
loa o Gai ame Habaki. He keu maoli mai la ko'u hoowaha-
waha i kela kanaka, a pehea o Gai, no keia pilikia i kau aku
maluna ona?"
"Aole he wahi hopohopo iki iloko ona, elike no me kona ano
mau, ma na mea apau," wahi a Josepine me ka manao haaheo
no kona kaikunane, aka hae aia pu iloko ona, ka hoomaopopo
ana, ua lilo kela kaa ana aku o kona kaikunane malalo o ka
malii o na kanaka o ke aupuni, no kekahi karaima ko'iko'i loa,
i mea e hookaumahaia ai ko Tiodora manao.
"Aia anei ka noonoo nui iloko ona no kuu kaikunane?" i
nalu wale iho ai no o Josepine iloko ona, no kela ike ana aku
i ke kaumaha maoli o kona hoaloha. "Heaha mai ana la kana
e olelo ai. ke loaa. aku iaia kekahi ike, o ke aloha o kuu kai-
kunane iaia, ke kumu nui o keia poino i hookauia aku maluna
ona."
Ua kuhihewa maoli ua o Josepine, ma kela manawa hope a
Habaki i hele mai ai e ike i kana wahine hoopalau, ua oi ae
ka pipilipaa o ko Tiodora noonoo nona, mamua o na manawa
e ae; ma ia ano, e hooi loa ia aku ana kona manao kaumaha, i
ka wa i oili ae ai ka nuhou, no ka nalowale honua ana o Ha-
baki me ka pohihihi, a e lilo ana hoi ka hopuia ana o Gai kona
kaikunane. i kumu e wehe ai ka pili p ko laua noho hoaloha
ana.
Iaia nae i hoomaopopo mai ai, aole no kela nalowale ana o
Habaki, ke kumu kaumaha o Tiodora, aka o ke kahihi wale ia
ana aku o Gai me ke karaima pepehikanaka, akahi no a ho-
auheeia aku na noonoo maikai ole apau mai iaia aku ; a ma-
muli no hoi kekahi o ka hoike okoa ana aku o Tiodora no kona
manaoio ole, no ka pili o ke karaima pepehikanaka ia Gai.
"Auhea oe e Josepine." i pane mai ai o Tiodora me kona
neenee loa ana mai a pili me kona hoaloha, ''ke makemake nei
au e hoike aku ia oe i. kekahi mea."
"Heaha la hoi, ina he mea ano nui Ioa kela, alaila e hoolohe
aku no au me ka piha hialaai."
"Aole no au e kala i manao ai e kamailio aku ia oe i keia
mea. koe wale no nae ka maopopo ole ia'u, o kahi e hoohele
olelo aku ai, ahiki i ka puka ana ae o ia manao o'u, a me he
mea la o keia paha ka manawa maikai loa.
"Ma kela manawa hope loa a Habaki i hele mai ai e ike
ia'u. iloko o ia manawa i hooholo iho ai maua, he hana ku-
pono ole loa, na maua ka hooko ana aku i ka aelike mare i
hanaia e ko maua mau makua, aka e. hoopau loa ko maua noo-
noo hou ana no kela mare, a e lilo maua i mau hoaloha, a i
ole. i kaikuahine paha me ke kaikunane.
"Ua lawe pu mai oia i kekahi komolima daimana, ma ke
ano he komo hoopalau no maua, oiai aole he komo o kela
ano ma ko'u manamanalima, ana i haawi mua mai ai: I ko
maua hooholo ana nae e pau kela aelike mare, ua koi mai la
oia ia'u, e lawe mai no au i ua komo nei, ma ke ano he hoai-
lona, no ko maua lilo ana i mau hoaloha. Ua hoole aku nae
au ia manao ona, no kuu ike no, i ka wa e ike mai ai na ka-
naka i ka paa o kela komo ma kuu manamanalima, e olelo
mai ana no lakou, he komo hoopalau kela; nolaila haawi mai
la oia i kekahi komo okoa loa, o ia keia ma kuu manamana-
lima e paa nei. O e Habaki! Ke lana nei kuu manao, e oili
hou mai ana no oe i kekahi la, aole hoi i kau aku kekahi poino
maluna ou!" alaila hookahe aku la ua o Tiodora i kona mau
waimaka.
Ua hele ka pana ana o ka puuwai o Josepine, a pinapina'i
maoli, i kona wa i lohe aku ai, ua. hoopauia ka aelike mare ma-
waena o Tiodora ame Habaki, eia nae no ka manawa pakole
wale no kela ano pihoihoi iloko ona, alaila hoi hou iho la no
ka pana ana a kona puuwai elike me ka mau, me kona noho
kukule nae, aole wahi a pua'i leo.
I ka hala ana nae o kekahi mau minuke loihi, o kela noho
hamau ana o na kaikamahine opio ia wa i aea ae ai o Tiodora
iluna, a kulou hou iho la nae kona poo ilalo i ka wa i kamailio
mai ai :
"E hiki ana no anei ia oe e Josepine ke lawe aku a hoike
i kou kaikunane i kekahi mau olelo mai ia'u aku?"
"Ina o kou makemake ia e Tiodora, aole he hana nui a kau-
maha ka hooko ana aku ia hana," wahi a Josepine me ka hoi-
ke ana ae i kona ano hoihoi.
"Ina pela, aia a kou wa e hele hou aku ai e ike iaia, alaila
e oluolu oe e hoike aku ia Gai, aole loa o'u manaoio iki he
hookahi huaolelo o na mea e kamailioia nei nona a ua hele
au a piha me ke kaumaha, no na hana lokoino i hookauia aku
maluna ona. E hoike pu aku oe iaia, e kakau ana au i kuu
kahu malama waiwai ma Ladana, e hoouna mai i kekahi loio
akamai loa e loaa ana ma kela kulanakauhale, no ke kupale
ana iaia, i ka wa e hooloheia ai o kona hihia."
"Me na mahalo he nui ia oe e Tiodora," wahi a Josepine
me ke kulou ana mai imua a honi aku la i kona hoaloha. "E
hoike aku ana au iaia i keia mau mea apau au e kamailio mai
nei ia'u, a aole o'u kanalua iki, e hoolanaia aku ana kona ma-
nao. mamuli o ka hoomaopopo ana mai, o oe pu kekahi i komo
iloko o ka auamo ana i kona mau ehaeha apau.
"Aole au i noonoo mua no ka mea e pili ana i ka loio, he
nani hoi ia ua kaa mai la ia oe ka noonoo ana, e lawe hou
aku oe i ka'u mau hoomaikai ana no ia mea; oiai no nae,
aole paha ka Rev. Edimona, e hoohemahema ana, ma ka hoo-
limalima ana i loio makaukau loa ma ke kanawai, no ke kupale
ana ia Gai. Me ko'u nana ole aku nae i na kokua e loaa ana
maiwaho mai no ka lanakila o kuu kaikunane, aole no au e
noho wale una, aka owau pu kekahi e haawi ana i ka'u mau
hooikaika ana ma na ano apau, i wahi e hoauheeia aku ai na
hoohuoi apau maluna ona, a'u no e manaoio nei, o keia kekahi
o na hana ekaeka loa i lawelaweia no ka hoopilikia ana i kuu
kaikunane hewa ole."
"He hana ekaeka anei kekahi i hoolalaia no ka pilikia o kou
kaikunane?'' wahi a Tiodora ma ke ano hoohuoi.
"Pela maoli no ko'u manaoio, a o Keoni Naika ponoi ka
mea nana kela hana elike me na ano epa a kolohe iloko o keia
kanaka."
Ma kela wahi o na kamailio a na kaikamahine opio, ua hoo-
pau loa ae la ko laua noonoo hou ana no na mea e pili ana ia
Gai Wakona, koe wale no ke kakali aku o ka hoea mai o ka
manawa e hooloheia ai kona hihia.
Ma kekahi la mai, ua noke ia oloko o ka muliwai i ke kuekaa
ma na wahi apau ; ke hooikaika la kela ame keia o ka loaa
o ke kino make o Habaki Naika, elike me ka lakou i koho
wale aku ai; aia hoi o Keoni Naika iwaena o kela puulu, me
ka hoikeike mau ana i kona mau ano kaumaha apau, o ke ano
hookamani, ua lilo nae kela ano ona, i mea e komo pu mai ai
ka lehulehu iloko o ke kaumaha.
Iloko o na hooikaika ana i ka huli, mai ke kakahiaka mai a
hoea wale i ke ahiahi ana, aole loa he wahi hoailona iki, no
ka loaa o kekahi kino make, a i ole, mau hoailona e ae paha,
no ka hanaia ana o kekahi karaima pepehikanaka, he hookahi
wale no mea i loaa aku, ma ia huliia ana, o ia no ka papale
o Gai, i puhiia ai e ka makani, a haule iloko o ke kahawai ;
ua loaa aku kela papale, ma kahi he hookahi mile ka mamae
mai ka uwapo mai.
Ua hele no hoi a ahiahi loa, akahi no a huli hoi aku o Keoni
Naika no kona home, ua hele oia a maluhiluhi maoli, ua hele
hoi kona mau lole e komo ana a hauka'e i ka lepo, a ke nana
aku, me he mea la, aole oia o Keoni Naika, kela kanaka alakai
himeni o ka halepule, i maa i ka hao mai iaia a paihi.
O kona komo ana aku no nae ia iloko o ka rumi hookipa. a
e noho ana oia hoomaha maluna o kekahi o na noho paipai,
me kela helehelena hookamani no o ke kaumaha maluna ona,
kikeke ana no kekahi mea mawaho mai o ka puka, a o ia kana
o ka pane ana mai me ka leo o ke kanaka i luuluu kona mau
noonoo :
"Komo mai iloko nei!" wahi ana me kona ku ole ae iluna,
no ka hele ana mai e wehe i ka puka, a i ka hamama ana ae
o ka puka, aia hoi, komo ana no o Hamona Kelekona, ke kahu
malama waiwai o Tiodora Lanada.
"O ke aloha ahiahi no kou e Keoni," wahi a Hamona Kele-
kolio me ka hopu ana aku i ka lima o Keoni Naika. "He keu
aku a ke kaumaha maoli o kou helehelena, aka he mea mau
no nae ia i na mea apau, i ka wa e kau mai ai o kekahi haawi-
na hoehaeha," me ka baka pono loa ana mai o kana nana ana .
maluna o ke kino o Keoni Naika e kulou ana imua.
He kanaka kino loihi o Hamona Kelekolio, a ke nana aku
ma kona mau ano mawaho. me he mea la, aole oia he kanaka
nui o kana dala, o ka mea oiaio nae, oia kekahi o na kanaka
waiwai loa ma Ladana, no ka mea ma ke kulana lawelawe oi-
hana, oia kekahi o na kanaka holomua ola. Ma kana mau
hana apau e lawelawe ai. o ka pololei wale no kana i make-
make ai, aole o ke kolohe ame ke apuka i ko ha'i pono; a he
loio kana oihana, me he mea la ua palapala na kanawai pau
iloko o kou poo.
O ka pane wale no ma ko Keoni Naika aoao, no kela olelo
hikimua o ka hoolauna mai ka malihini aku, o ia ke aea ana ae
o kona poo iluna, a kulou hou iho la ilalo, me ka loheia aku
o kona leo kaniuhu o ke kaumaha ame ka ehaeha.
"Ma kou mau ano apau a'u e nana aku nei e Keoni, ua nui
kou minamina no kau keiki," wahi a Hamona Kelekolio, me
ka leo kuoo, me ka hooko'iko'i ana hoi ma kahi o ka huaolelo
keiki.
Aohe no he pane mai o Keoni Naika no kela mau olelo;
a i ka hala ana o kekahi manawa o ka noho hamau ana o laua,
ua hoomau hou aku la no o Mr. Kelekolio i ka i ana aku :
"Mai ke alo mai nei au o Tiodora Lanada o ka hele ana mai
la me kekahi manao mai iaia mai, o ua manao la nou no u
e Mr. Naika."
"He manao anei kekahi ona ia'u??' i aea awiwi ae ai ke
poo o Keoni Naika iluna me ka pii ae hoi o ka ula ma na papa-
lina. a hoike mai la hoi na maka i ka hoihoi.
"Ae, he elele au mai kona alo mai nei me kekahi manao
ano nui. Aia anei kekahi mea ano malihini au e hoomaopopo
mai la ma o ke ano la o ka'u misiona, oiai o oe ka makuakane
hanauna a kahu hoi o Habaki Naika?"
Ma ke ano o ke kamailio ana aku a Mr. Kelekolio, pela hoi
ka hoopukaia ana aku o kona inoa he makuakane hanauna a
he kahu no Habaki, ua kulou hou iho la kona poo ilalo me
ka pane ole mai nae, a o ia ka Mr. Kelekolio o ka hoomau
hou ana aku i kana kamailio ana :
"O ka manao a Miss Lanada o ka hoouna ana mai nei ia'u,
e hele mai imua ou, he manao ia e hookahahaia aku ai paha
kou noonoo. ma kekahi ano: elike no hoi me kou kahaha i ka
manawa a'u i lohe ai , na mea apau. Ua hookahaha i'o mau au,
i ka wa i loaa ae ai he leka ia'u mai ia Tiodora Lanada ae, he
manawa pokole wale no i kaahope aku nei, e pili ana i kekahi
kumuhana ano nui loa. Ua manao no au e pane mai, elike
me ka'u mea i ike ai he pono, aka nae kapae ae la au i ko'u
manao ponoi, a hookuu aku la iaia e hana elike me kana mea
i ike ai he pono. I ko'u hoea kino ana mai nei i keia la a hui
pu me ia, akahi no a maopopo ia'u, aole wale no i hooholo
kona manao no keia kumuhana, aka ua hooko pu aku oia i ka
hana a kona lunaikehala i makemake ai."
(Aole i pau.)