Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 5, 1 February 1923 — Page 8

Page PDF (1.60 MB)
Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA
ME NA NUHOU O KA MANAWA
AOAO NO NA MANAO PEPA
SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO
NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, FEBERUARI 1. 1923.
HOOLALA NA HOA O KA AHA-
OLELO LAHUI E HOLO MAI
NA HAWAII NEI.
No ka ike kumaka ana i k --,,
o na hana e lawelaweia i,. : ,,
Hawaii, na pilikia i ikeia no II ., .
na mea pono e hanaia mai i ., ;,).,
waii ame ke kau ana i na kanawai
kupono no Hawaii, e honh.-ik . ,
kekahi meahou mai na aina e -,,.,,
i ko na hoa o ke komite ,,
ahaololo nui maluna o na hana . .
Teritore hoolala ana i ko lakou i;
nao e holo mai i Hawaii m - ,
kekahi manawa o ka mahina o 1 :;.
o keia makahiki, elike me ia e ii , ^
anu malalo nei:
WAKINEKONA. D. C., Jan. i::. .
Ua hooholo ke Komite o ka
maluna o na hana o na teritore
keia la e holo makaikai aku ia Ha-
waii ma kekahi manawa o ka :;,,-..]
hina o Iune e hiki inai ana. o IM
hana i hoolalaia no ke kelop.i -
hoonuiia ae mamuli o ka iu:!!;.,,!
aohe kau kuikawa o ka aluio'i '..
mahope aku o Maraki. Ua Iini.' ,
pu ke komite e holo aku i Alaska
"Mamuli o ka lilo i mea ano i : ke kau ana i kanawai i noonoui,, . keia komite no na teritore iloko o ka manawa o ka ahaolelo e noho nei i nei manawa a pela hoi nu' ' , kanawai i hoolalaia," wahi a ka Lunamakaainana Curry, he mea pi",,
i keia komite o holo e makiiik.'ii ;,.
Hawaii, a e hoohala i kekahi ma-
nawa uuku maloko o ia teritore a
e hudi pono aku i na ano u p ,
malaila, ma ia ano e hiki pono i
ia kakou ko kau i kanawai me ka
noonoo pono loa no Hawaii."
Ma ka noao o Hawaii ua piiho'.i aku ka Elele Baldwin i ka polo'. me ke apono loa i ka ka Lunamakaainana Curry hoakaka.
O ka hapanui o na kanawai pili
ia Hawaii mamua o ka ahaolelo ;: i
komo aku i ke komite maluna o na
hana o na teritore a he hana paa-
kiki ka lawe ana aku i ko Hawaii
mau pilikia me ka moakaka 1' '
mamua o kekahi komite, he mau
lala kona i hoea ole mai i keia
Teritore.
Ua piha ohohia loa na hoa o ke komite mamuli o keia huakai i hoolalaia no ka hoIo ana mai e ike pono i ke kulana ma Hawaii nei.
HOOKU'I NA KAA A HE UMI-
KUMAMALIMA POE I EHA.
He umi-kumamakolu mau Pilipino a he elua mau Kepani limahana i eha, o kekahi poe o lakou ua ku konukonu loa ka eha a lahilahi mai no ka eha o kekahi poe, ma ka manawa o ka hooku'i ana o ke kaa pauma hamama a lakou e kau ana me ke kaaahi aneane he mile ka mamao mai ka halewili aku o W.M akea, elike me ku hoakaka a ka IPU ' kelekalapa o ka loaa ana ae mai Hilo mai, ma ka Poalua nei kela ulia i loaa ai.
I ka pau ana o ka hana ma kela
auwina la maluna o kekahi k.i
hamama a ma ka pauma ana e hiki
ai e holo ia kaa, i kau ai kela
mau limahana ae la apau a e li":
nui mai ana no ko lakou mau honi--.
a i ka hoea ana mai o ko lakou kaa
e kau ana i kekahi kee o ke alanui
e holo mai ana ke kaaahi ia ma-
nawa a hooku'i iho la a kiolaia ke
kaa o na limahana e kau ana ma-
ke alanuihao aku me na kanaka
apau e kau aua.
O ka poe i kukonukonu Ioa " ^ ko lakou eha, ehiku ia poe, n:, hookuuia aku lakou o hoi mahope o ke kauia ana o ko lakou nuni wahi i eha i ka laau, o ke koena iho o na kanaka, hana he ewalu ka nui, ua paaia maloko o ka halema'i o Hilo, mamuli o ke kuk" nukonu loa o ko lakou mau wahi i eha.
KA HIHIA O NA KANAKA OPIO INO
Ke hele loa mai nei kakou a piha i na kanaka ino, ame na i ana karaima lehulehu iloko o keia manawa e nee nei, a ua lilo na hana i lawelaweia e kekahi poe kakaikahi i mea e hookauia mai ai na inoa ino, maluna o ka poe e noho ana ma Ha-waii nei.
Ma ka aoao mua o keia pepa, e ikeia ai ka moolelo, o na hana limanui a hoopoino a kekahi poe kanaka opio, i hookau aku ai maluna o kekahi kaikamahine opio; a mahope nae o ka huli hoomanawanui ana a ka oihana makaikiu no kekahi mau pule ae nei i hala, ua paa mai la ka hapanui o kela poe kanaka opio i ka hopuia.
Ina he oiaio na mea i hoikeia ae e ka Makaikiu McDuffie, no ka ae okoa ana ae o kela poe i ko lakou hewa, a e lilo hoi ia ae ana o lakou. i kumu e kau mai ai na ahewa ana ame ka hoopa'i ana a ka aha maluna o lakou, alaila e hoea mai ana i ka manawa. a kakou e kau aku ai i na manaolana, no ka hapa mai o na hana hoopoino o kela ano maluna o na kaikamahine ame na wahine opio. ma keia mua aku.
Ma kekahi mau kulanakauhale o Amerika Huipuia, ma na wahi i nohoia e na kanaka Paele, i ka manawa e lawelaweia ai na hana limanui maluna o kekahi wahine, a loaa pono ka Paele nana i hoopoino i kela wahine, aole e hoohakalia iho ana na kanaka Amerika, i ka hookau ana i ka hoopa'i maluna o kela Paele. aka e lawe ana lakou i ke kanawai iloko o ko lakou lima, a li aku i ka Paele iluna o ke kumulaau, a i ole puhi aku paha i kona kino i ke ahi.
Aole kakou na makaainana ma Hawaii nei, e hoohalike me kela poe kanaka Amerika. ka hookau aku i ka hoopa'i maluna o ka mea hana karaima ekaeka, no ka mea he poe maka'u kakou i ke kanawai: aka nae, ina penei iho la ka lawelawe mau ia o na hana hoopoino o keia ano iloko nei o ka aina, alaila me ke kanalua ole ke olelo ae, e hoea mai ana he la ma keia mua aku e lawe maoli ia mai ai ka hookoia aku o ke kanawai. iloko o ka lima o ko kakou mau makaainana, mamuli o na manao inaina ame ka hoonaukiuki i ka poe o kela ano.
Ina nae no ka pili i'o o ka hewa i kela poe kanaka opio, na lakou na hana hoohaumia, a hoopoino hoi i ke kaikamahine
opio ke manaoio nei keia pepa, aole he hoopa'i oi aku o ke
kupono e hookauia mai maluna o lakou, mamua aku o ka hoo-
- -.a-.-i maloko o ka halepaahao no kekahi mau makahiki lehu-
lehu.
O kela poe kanaka opio o ka hopuia ana e na makaikiu, o kekahi hapa wale no kela o na kanaka opio, na lakou i hoopilikia aku i na wahine ame na kaikamahine opio e hele ana ma na alanui. E hoopihapiha ana lakou ma kekahi mau wahi, a i ka wa e hele ae ai na wahine a mau kaikamahine paha, o ka manawa iho la ia e kamailio mai ai i na olelo kupono ole, me he hana lealea loa la ia lakou; a i ka wa e ioaa ai na kaikamahine opio ma na wahi mehameha, e hooko ana lakou i kela manao hoopoino, a hoohaumia maluna o lakou.
Aole no kela poe kanaka ojio i paa mai i ka hopuia; aia lakou malalo o ka malu o na kanaka o ke aupuni, aka no na kanaka opio i hoolilo ia lakou iho, i poe ino, ma ka lawelawe ana i na hana hoohaumia a hoopoino i na kaikamahine opio, a ma kekahi mau ano e ae paha e hele lanakila mai nei i keia ma-nawa maluna o lakou ka makaala ana a na makaikiu, ina no -. lakou loaa pono, e lawelawe ana i kekahi mau hana karaima ekaeka alaila e hahao aku ia lakou iloko o ka halepaahao.
Aole no nae ke kumu nui o ke ala ana mai o na hana o
kela ano ae Ia i hoikeia mamua ae nei, iwaena o kela poe ka-
naka opio aka mamuli mai no ia o ko lakou lilo i poe palau-
.'e! '. i poe hele ole i na hana, e pono ai lakou. Ma ka mea
- inii-i maoli ua hoolilo aku kela poe i ko lakou manawa o ke
". ma ka holoholo ana mai kekahi wahi a i kekahi. a i ka uhi
ana mai o ka po, o ko lakou manawa ia e hoolala ai no kekahi mau hana ekaeka. me ka nana ole aku i na poino i loaa ia ha'i, :,-- ka mea o ko lakou mau makemake, ame ko lakou hauoli wale no ka lakou mea nana, elike me ke ano mau o ka poe hana karaima apau.
He mau mahina kakaikahi wale ae nei no i hala, ua lawelaweia kekahi hana o keia ano maluna o kekahi kaikamahine uuku ma Hawaii. me ka lilo o ke karaima i hanaia i mea e hoa-:,%,-! ae ai na manao inaina iloko o na makaainana o kela mokupuni a o keia Teritore holookoa no paha, pela hoi ke karaima i hanaia e keia poe kanaka opio; nolaila e kauia kekahi hoopa'i : 'ik-.'' -".i maluna o lakou e pono ai, aole wale no ka lilo ana
- -.-. ho.iia'i ko'iko'i i uku pana'i kupono no ka hewa a lakou
-a-a ai aka i haawina a'o maikai loa no lakou, a no ka poe
' "i i kaa ole aku iloko o na umii ana a ke kanawai, i hoolaa ia lakou iho no kela ano hana karaima.
Ke haawi nei keia pepa i na hoomaikai kiekie ana i ka oihana makaikiu o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, :!..-! ka lio,-ki.! i ana mahope o ka meheu o kela poe kahaka opio ino ahiki i ko lakou paa ana i ka hopuia; a o ka palekana o ka hele ana ma na alanui ma keia mua aku, i ka po ame ke ao, aia wale no a hopuhopuia ke koena aku o kela ano poe i koe, a i ole kau paha ka weli ia lakou. a hoopau i ko lakou hoopilikia h-'ii ana i na kaikamahine ame na wahine opio.
E upu aku nae kakou, mamuli o ka paa ana o kela poe i ka hopuia e ha'o ana ka ike hou ia aku o na hana limanui a hoopoino i na kaikamahine opio ma keia mua aku!
E HULI PONO IA AKU NA MEA OIAIO
Ua waihoia ae he hoopii hoohalahala i ke komisina makai, e ku-e ana i kekahi makai no kona komo pu ana aku iloko o ka hana hoopae opiuma, o kona pili i ka hewa elike me ke kumu ku-e iaia ame ka ole. he hana ia i ili aku ai maluna o ke komisina makai ka noii ame ka huli pono ana, a ke kakali aku nei ku lehulehu e ike i na mea oiaio.
Ina ua pili i'o ka hewa i ka makai elike me ke kumu hoopii e ku-e ana iaia. me ka lawa o na hooiaio ana ma ka aoao o ka poe hoopii. alaila e hoopauia kela makai e pono ai mai ka hana aku o ka lehulehu: a ina hoi aole e hiki ke hooiaioia kona l ewa. me ka nana ole ia o na manao kohokoho wale, alaila e haawiia na manao kanalua, no ka pono o ka makai, a e hookuuia oia mai kona hihia ae, me kona hoomauia aku e paa i ka oihana makai.
Ua makemake kakou na makaainana, e ike i na makai hoopono ma ka lakou mau hana, e hooko ana i ke kanawai me ka pololei. Ke ukuia nei lakou i kela ame keia mahina, no na hana a lakou i lawelawe ai ma ka aoao e hooko ana i ke kanawai a e makaala ana hoi i ka pono o ka lehulehu. O na makai e hooko ole ana i ka lakou mau hana. aka e ake wale ana no i ko lakou mau uku mahina, a iloko o ia manawa hookahi, e hakihaki pu ana no i na kanawai, a e ohi ana i kekahi mau pomaikai e ae ma ke ano hewa: aole lakou i kupono e hoomauia aku e noho iloko o kela oihana: ua hoike mai lakou ma ke
lehulehu; ma ia ano. he kuleana nui ko oukou e lawe mai ai ne mau hoopii ku-e i kekahi makai, a oukou i ike ai, ua hoohemahema i kana hana, a ua hoao paha e kokua aku i ka poe hana karaima, ma ka lawe ana mai i na dala ki-pe, aka nae e hoomanao pu, aia a nui na hoike, e kakoo ana i na kumu hoopii, alaila waiwai ka waiho ana ae i ka hoopii imua o na komisina makai, aka i nele i na ike ma ka aoao o ka mea hoopii, ua ahona ka noho malie ana, mamua o ka hoao ana aku e hookomo iloko o kekahi kulana maikai ole, e ili mai ai na ahewa ana maluna ona.
HE KEU AKU A KA MEA KUPAIANAHA
Ma ka hoopii a ke aupuni e ku-e ana ia Mr. Stanley G. Kennedy, ka mea nona ke kaa otomobile i hooku'i ai i kekahi wahine opio kumukula. a make ai maloko o ka halema'i, he manawa pokole wale no, mahope iho o kela hooku'iia ana, ua waiho ae na loio o ka mea hoopiiia imua o ka aha, he noi, e hookuu loa ia ka mea i hoopiiia.
O kekahi o kela mau kumu, no ke kupono e hookuuia ka mea hoopiiia, me ka hewa ole, o ia no ka hoakaka ole ia ma ke kanawai o ka hoopa'i, no ka hewa laweola ma ke degere ekolu.
O keia no kekahi o na kumu i waihoia aku e ka loio pale, ma kekahi hihia okoa aku i kulike loa ke ano me ka hihia O Mr. Kennedy, a ua hookuuia ka mea i hoopiiia; o ka mea kupaianaha nae, ina e ae mai ana ka aha i kela kumu ma ka aoao
o Mr. Kennedy, a hookuuia oia me ka lanakila, alaila e ala mai
ana na hihia lehulehu o na makahiki ae nei i hala, a koi mai i
ka aha, no ka pololei ole o na hoopa'i i kauia aku maluna o
kekahi poe.
He nui a lehulehu wale o ka poe i ahewaia, ma na degere ekolu o ka hewa laweola, ua noho ka poe i ahewaia noloko o ka halepaahao he mau makahiki, ahiki i ka hookuuia ana mai, a. eia no hoi kekahi poe ke paa mai nei maloko o ka halepaahao
i keia manawa, i ka nana aku, mamuli o ka aeia ana o ke kumu-
pale, no ka hoakaka ole ia ana o ka hoopa'i o ke degere o ke
karaima laweola ma ke degere ekolu; e lilo ana na olelo hoo-
holo, ame na hoopa'i i kauia aku maluna o ka poe i ahewaia
malalo o kela degere i mea mana ole, a e hoalaia mai ana he
mau ninau kanawai ma keia mua iho, no kela mau hihia.
E KII AE I KE DALA O NA POO KAUA
Ua loaa mai nei kekahi hoike i keia pepa, mai ke keena mai o ka lunahooia o ke Kalana o Kauai, aia he heluna nui o na makaainana o Kauai, he mau poo kaua ka lakou e waiho mai la maloko o kela keena, me ke kii ole ia aku e ka poe na lakou ia mau poo kaua.
O na haleleka o kakou, na akena ma ka aoao o ke aupuni
o Amerika, no ka uku ana mai i ka waiwaiio o na poo kaua ma
ke (iala kuike. a ina ua pohihihi kekahi poe he mau poo kaua
ka lakou, alaila e hoopauia kela pohihihi, ma ka hele pololei
ana aku i na haleleka a waiho aku i kela mau poo kaua.
No na makahiki ae nei elima i hala mai ka manawa i kuaiia ai kela mau poo kaua, ahiki i ka la ekahi aku la o ka mahina o Ianuari i hala, ka manawa a ke aupuni o Amerika i hoopaa ai, no ka hoihoi hou ana mai i na (iala, a ka poe i kuai
i na poo kaua. no ke kokua ana i ke aupuni iloko o ka wa o ke
kaua aku nei i hala, me ka uku pu ana i ka ukupanee no ia mau
dala, nolaila mahope aku o ka Ia ekahi o Ianuari o keia maka-
hiki, aole he ukupanee e loaa mai ana no na dala o na poo
kaua, ke hoihoiia aku i ka haleleka; a ina no e paa malie ana
kekahi poe i ka lakou mau poo kaua, a hala he mau mahina,
alaila hoihoi ae, o ka waiwaiio wale no o na poo kaua ke loaa
mai ana, me ka ukupanee i huiia, ahiki i ka la ekahi o Ianuari,
aole he ukupanee no ka manawa i hoihoi ole ia aku ai ua mau
poo nei, mahope mai o ka la ekahi.
O ka poe e kakali ana, a i ole e malama malie ana no paha i ka lakou mau poo kaua, a mahope hoihoi aku i na haleleka, e poho ana lakou, no ka manawa i waiho wale ai o ka lakou (iala me ka hoohana ole ia, a i mea e waiwai ai kela mau dala, he pono ke kii koke ae i keia manawa me ka hoohakalia ole; a hookomo aku ma na wahi e loaa mai ai na ukupanee kupono, a i ole, ma kekahi ano e ae paha e hoopomaikaiia mai ai ka poe na lakou ia mau dala.
O ka make i halawai ai he lukanela me kekahi koa, ma o ka ulia la, i loaa i ka mokulele, ma ka Poakahi iho nei, me he mea la, he make ia i lilo i mea ano nui i na makaainana o keia Teritore. Ke nanaia nae na make ulia o keia ano apuni ka honua nei, he haawina keia i ike mau ia i kela ame keia la, me ka lilo ole nae o kela mau make, i kuma. e hoemiia iho ai ka bana ana i na mokulele, ame ka lele ana o ka poe i ike i ka hoohana ana i na mokulele, iluna o ka lewa. Aole no he kaokoa ae o keia ano make mai na ulia mai i ike mau ia i na kaa otomobile, i na mokuahi holo moana no hoi, aka nae he maalahi loa ka hoopakele ana ae i kekahi poe mai ka make mai, no wa ulia kaa otomobile ame na mokuahi, no ka mea eia no ke kaa otomobile i ka honua nei, a aia hoi na mokuahi ma ka moana, aka o ka mokulele, aia ia iluna o ka lewa, kahi hiki ole ke hoopakele ae i ka poe maluna o na mokulele, e loaa ana i na ulia.
Like ole na manao o kekahi heluna nui o ko Honolulu nei mau makaainana no ka ninau pili Sabati Ma ka manao o kekahi poe, he mea pono no e malamaia kekahi mau hana lealea kupono ma ke Sabati, a e ku-e ana hoi kekahi poe no ia mau hana. Mamuli o keia like ole o na manao, e hiki ai ia kakou ke ike aku. ua ala mai no ia. elike nie ka nui ame ka uuku o ke kulana Kristiano iloko o ke kanaka. O ka aeia aku o kekahi mau hana lealea, malalo o na kumupale he mau hana hooikaika kino ia ma ke Sabati, o ka ipuka mua loa ia, no ka wehe hamama ia ae o na hana hakihaki Sabati apau, a ke ikeia nei ia mea i keia manawa, ma o ka hooliloia ana o ke Sabati, me he la hoa la. Ke lawelaweia nei ka hana lawai'a ma ke Sabati, ka mahiai, ke kukulu hale, ame na hana ku-e Sabati e ae he nui. Ke manao nei keia pepa, e kulike ana ka manao o ka poe hookaa auhau me ko ke Kiaaina, no ke kupono ole e hoomahuahua hou ia ae na uku hana o ka poe e noho hana nei maloko o na keena o ke Teritore. E lilo ana paha keia manao o ke kiaaina, i kumu e hoemiia mai ai na limahana maloko o kekahi mau keena oihana, i mau ai ka ohi o kekahi poe o lakou i na ukuhana kiekie; ina nae no ka hoea i'o mai o ia hopena, alaila ua hiki loa ia kakou ke ike aku, ua hiki no ka na hana o kela mau keena ke lawelaweia e ka poe kakaikahi; a o ka hoonui ana aku i na limahana, no ke ake wale no ia. e hookau aku i ka lawelawe maoli ia ana o na hana e ka poe kakaikahi, a i kekahi poe ka ohi ana i na ukuhana kiekie. E akahele loa mai oukou e na hoa o ka ahaolelo e noho mai ana, i keia ninau hoomahuahua ukuhana o na luna oihana o ke Teritore!
Nuhou
Kuloko
He o ia mau no ka omamalu o
keia mau la, e hoike mai ana, aole
i pau ka ino, me ke kohokoho ana
ae o kekahi poe. o ka makani Kona,
o ka ua, ka uwila ame ka hekili,
ka panina o ka ino o keia makahiki.
Ma ka mokuahi Matsonia e haa-
lele iho ana ia Honolulu nei ma ka
Poakolu o keia pule ae, e kuu aku
ai ka Elele Lahui W. P. Jarrett,
ma kona alahele no Wakinekona,
ma ke ano he elele mai Hawaii aku
nei.
O na makaainana o ke Kalana
o Kauai, he mau poo kaua ka la-
kou malalo o ka malama ana a ke
keena o ka lunahooia o kela kala-
na, e kii koke ae lakou i keia
manawa, a waiho aku i ka haleleka.
no ka ukuia mai ma ke dala maoli
elike me ka waiwaiio o kela mau
poo kaua. .
Ma nehinei aku la, i pau ai ka
uku ana i na auhau wai, me ka
ukupanee ole, o ka poe i hookaa
ole ae i ko lakou mau auhau wai,
e kauia aku ana he umi pakeneka
paku'i, maluna o ka huina o lia
auhau, no keia mau mahina eono
e nee aku nei.
Ma ka Poalua nei i malamaia ne
ai ke anaina haipule hoolewa, ma-
luna o na kino wailua o na koa i
make ai ma ka ulia mokulele ma
Leilehua, a ma ka moku lawekoa
mua loa e kipa mai ai, a haalele
iho ia Honolulu nei, e hoihoiia aku
ai ko laua mau kino, no ke kanu
ana ma ko laua aina hanau.
Ma ka noho ana o ka halawai a
ka papa o na lunakiai ma ka po o
ka Poalullaku lu i hala, i aponoia
ae ai ka haawi ana aku i ka ae-
like no ka hana ana i na paipu lawe
meaino o Waikiki, i ka Hawaiian
Contracting Company, ka hui haa-
haa o kana koho i waiho ae ai
imua o ka papa, ma kekahi manawa
aku nei i hala.
Ua kauoha aku nei ka hui kaa
uwila he mau kaa ano hou loa, a e
hoea mai ana he eono kaa o kela
ano ma keia mua koke iho. Ma kela
mau kaa, he hookahi wale no wahi
o na ohua e pii mai ai iluna, a he
wahi okoa e lele, aku ai ilalo, me
ka uku mua ana o ka ohua i kona
ukukaa, i kona wa e kau ai iluna.
I kulike ai me na keiki i loaa mai
nei i ka hui mokuahi holo pili aina,
e ku mai ana ka mokuahi Haleaka-
la, ka mokuahi hou loa o ke kapiliia
ana mai nei no Honolulu nei, ma
ka pule hope o keia mahina. He
mokuahi keia no ke pani ana ma
kahi o ka mokuahi Mauna Kea, e
holoholo nei mawaena o keia kula-
nakauhale ame Hilo.
E hoomaka ana mai ka la ekahi
mai nei o Ianuari, a hoea i ka la
lo o ka mahina o Mei, ua hamama
keia manawa no ka uku ana ne i
na auhau kino ame na auhau wai-
wai i ke keena o ka luna auhau,
me ka ukupanee ole, ke hala Ka
a 15 o Mei, e kakiia mai ana he
umi pakeneka mawaho ae o ka hui-
na o ka auhau.
Ma ka noho ana ae o ka halawai
a ka papa loio ma ka Poalua iho
nei, i haawi ae ai kela papa, i na
kakoo ana me ka lokahi, i ka inoa
o ka Loio Rawlins, i lunakanawai
federala, ma kahi o ka Lunakana-
wai Poindexter, e pau ana kona
hookohu, ma ka la 16 ae nei o ka
mahina o Maraki.
Ma ke kakahiaka Poakahi nei i
waihoia ae ai ka hoopii a ke au-
puni e ku-e ana ia S. Shinada, ke
kalaiwa o ke kaa kalaka i hooku'i
ai, a make o Wong Kim Hook he
keiki Pake eono makahiki ma ko
kakahiaka Poaono, no ka hewa la-
weola ma ke degere ekahi, a ua hoo-
mauia mai ka hoolohe ana i kona
hihia ahiki i keia la. Ma ka hora
10 o ke kakahiaka o ia Poakahi
i noho ai ka aha koronelo nieniele
kumu make.
HALE O NA ALII O HAWAII.
Ahahui Poo.
E malamaia ana ka halawai ku-
mau o ka (Ahahui Poo) o ka Hale
o na Alii o Hawaii, ma ka Phoenix
Hall, i keia Sabati iho, Feberuari 4,
1923, ma ka hora 2 p. m.
Ma ke kauoha a ka Iku Hai:
W. J. COELHO,
Iku Kau.
6541— Feb. 1, 1923.
Nuhou
Kuwaho
BRADFORD, Ind., Jan. 29.— Ma
keia la i hoomakaia ai ka ninaninau
ana ma ka mea pili i na haunaele i
hoikeia mai mawaena o na paele
ame na ili keokeo onei mahope iho
o kekahi kauoha i hoopukaia ae e
na ilikeokeo ma ka pule i hala e
haalele iho na Paele apau i keia
kaona a i ole e haawi mai lakou
i ka Paele i hoohuoiia i hoopoino
ai i kekahi kaikamahine ili keokeo
Iloko o ka wa i ulu ai ka haunaele
ua hoikeia mai ke kiia ana o kekahi
mau Paele ekolu a make i ka ma-
nawa i komo aku ai kekahi mau
makai iloko o kekahi hale hulahula
i piha i na kanaka o na lahui like
ole, i lele mai ai e hoopilikia ia
lakou. Ua hanaia ke ki pu e kela
ame keia.
WAKINEKONA; D. C. Jan. 15:-
Ua loehiia ka ohana Baldwin i ka
ma'i garipa nana i hoopaa i ka Pe-
residena Harding ma kahi moe
Aole o ka Elele Baldwin wale no
aka o Mrs. Baldwin kekahi ame ka
laua kaikamahine Frances i loaa
ka ma'i anu me ka fiva. Aole nae
hookahi o lakou i kukonukonu lo;
ka ma'i. Ua loaa o Baldwin i ka
ma'i mahope koke iho o ko ke kia
uina mua McCarthy oluolu aua ne
mahope o kona loaa ana i ke garipa
no kekahi mau la lehulehu. Ua ola
loa o Mr. McCarthy i nei manawa
CINCINNATI, Jan. 29.— Ekolu
mau luna nui o ka Hui Independent
Drug Co., i hoopiiia ae i keia la m
na kumuhoopii oia ke ku-e ana
na kanawai hookapu waiona. Ua
oi aku maluna o $1,000,000 ka wai-
waiio o ka waisake i komohia iloko
o keia hihia.
BELGRADE, Jan. 29,— Wahi o ka
hoakaka a ka Nupepa Aupuni Tri-
buna i keia la ua komo pu ae o
Rusia ame Tureke iloko o kekahi ae-
like ma-lu no ka hui like ana o ko
laua mau pualikoa a kokua ina no
ke ala hou o ke kaua ma kahi koko
ke aku i ka Hikina. Ua hoakakaia
ma ia aelike e hoouna mai o Rusia
i mau pualikoa i Mehopotania ina
e kaua ana na Pelekane me na
Tureke, wahi a ka nupepa, a e hoa
kaka hou ana, no ko Tureke hooholo
ana nole e kakauinoa i kekahi ae
like ma Lausanne me ke apono ole
o Rusia.
LAUSANNE, Jan. 29.— Ua hoole
loa ka wahaolelo ma ka aoao o
Rusia ma ka ahakuka kokoke i ka
Hikina maanei i keia la i ka oiaio
o ka moolelo ma Belgrade e pili
ana i ka aelike ma-lu i hanaia ma-
waena o Rusia ame Tureke.
DUBLIN, Jan. 29.— He mau poka
pa-hu ka i kiolaia mai iloko o ka
hale aupuni kulanakauhale ame ka
hale kelepona ma keia ahiahi. Le-
hulehu na pu i kiia i hoikeia mai.
Ua a hapaia ka halenoho o Conigan
e ke ahi, a he hale okoa aku ka i
pa-huia ae e ka maina.
KIKAKO, Jan. 29.— O Kikako ke
kulanakauhale hewa loa maloko o
na Mokuaina Huiia o Amerika.,
wahi o ka hoakaka a ka Ahahui
Puuhonua o na Opio maloko o kana
hoike makahiki, i hoolahaia ae i
keia la.
MAKE IA KEIKI I KE KAA OTO
KALAKA
Mawaena o na alanui Liliha ame
Muliwai, ma ka hora eiwa o ke ka-
kahiaka o ka Poaono aku nei i hala,
i hooku'iia ae ai he keiki Pake uuku
o eono, makahiki e ke kaa kalaka,
me kona make ana mamuli o ke
kukonukonu o ka poino i kau aku
maluna ona ma kela ulia.
Ua paa ke kiakaa o ke kaa oio
kalaka nona ka inoa o Shinada i ka
hopuia no ke kumu hoopii, o ia no
ka lawe ole ma ke degere ekahi.
I kulike ai me ka hoakaka a na
Makai Kaa Mokokaikala Lii ame
McCullum, na makai na laua i noii
pono aku i ke kumu o ka make ana
o ke keiki Pake uuku, e hele ana o
Wong Kin Hook me kona mau kai-
kuahine liilii i ke kula. E hele aku
ana kela poe keiki no ke alanui
Kukui, a i ko lakou hoea ana no-
waena o ke alanui, ua ikeia aku la
ka holo mai o ke kaa kalaka, nolaila
ua hoi hou aku la na kaikamahine
liilii ihope, a hoomau aku la no hoi
ko laua kaikunane i ka hele ana
imua.
Mamua nae o kona hoea ana aku
no kekahi aoao o ke alanui, ua hoo-
ku'iia mai la oia e ke kaa olo ka-
laka o S. Shinada, me ka naha ana
o kona poo, a hakihaki hoi kekahi
mau wahi o kona kino.
E kamau ana no ke ola iloko o
ke keiki poino, mahope iho o ka
loaa ana o kela ulia iaia, aka nae
oiai e hoihoiia ana no ka halema'i
o na poino ulia, ua make aku la oia.
E HULIIA AKU ANA KA HEWA
O KA MAKAI
Iloko o ka manawa kupono mua
loa e loaa ana i ke komisina makai
e noonooia ana na kumu hoopii hoo
halahala, e ku-e aua i kekahi ma
kai no ka pili o ka hewa hoopae
opiuma iaia ame ka ole.
Iloko o kekahi manawa o ka ma
hina o Dekemaba aku nei i hala,
waihoia aku ai ka hoohalahala e
ku-e ana i kela makai, no kona ko
mo ana iloko o ka haua hoopae opi
uma, imua o ka Makai Nui Charles
Rose. He hoohalahala kela mai ke
keena aku o ka luna oihana fede-
rala, hopuhopu opiuma, ua kakauia
na kumu hoohalahala apau maloko o
ka pepa, eia nae ua hoole ka Maka
Nui Rose i ka hooko ana aku i ka
hana i makemakeia ai oia, no ke
kumu, aole i kakauinoa ia ka pala
pala noi no ka noii ana i na hana
a ka makai.
Ma ka hoakaka a kekahi o na
lala o ke komisina makai, ina imua
o kela komisina i waiho pololei ia
aku ai na kumu hoohalahala, e ku-e
ana i ka makai, ina no ua lawe koke
ke komisina, a noonoo i ke noi, aole
nae pela, i ke keena o ka makai nui
ka mua o ka waihoia aua ae o ka
hoohalahala, ua hoole hoi ka maka
nui i ka lawe ana ae i kela hoohala
hala imua o ke komisina, mamuli o
ke kakauinoa ole o ke kanaka
kuleana i kela Lana, i ka palapala
hoohiki.
Aole i hoikeia ae ka inoa o ka
makai, i hawahawa na lima iloko o
ka hana hoopae opiuma. aka nae e
hua'i ia ae ana kona inoa i ke akea
a pela hoi me ke ano o kana mea i
hana ai, ke noho mai kela komi-
sina, e lawelawe i kana hana no'u.
Ma ka hoakaka nae a Mr. David
Trask, ka lunahoomalu o ke komi-
sina makai, aa hiki i na mea apau
ke lawe mui i na kumu hoohalahala
o ku-e ana i na makai, ina e ike ana
lakou, ua ku-e ia ke kanawai i ha-
naia no ka opiuma, me ke kauka'i
ole aku i ka makai nui, a nana e
Iawe ae i ka hoopii hoohalahala.
No ka hewa ole, a no ka pili
paha o kela makai i ka hewa, ma
ku manawa a ke komisina, e huli
pono mai ai, e ikeia ae ai ka mea
oiaio.
NA MARE.
William Hinn ia Mary K. E. Lee,
Jan. 27 .
Harry Phillip McKay ia Marian
Rohe Bishaw, Jan. 30.

NA HANAU.
Na Leong Sim ame Ella Ahu, he
kaikamahine, Jan. 1.
Na Albert K. Akana ame Ritas
Pangelina, he keikikane, Jan 5.
Na Wm. K. McKee ame Maude
Dow, he kaikamahine, Jan,. 14.
Na Kala Kaaihue ame Daisy Ke-
au, he kaikamahine, Jan. 15.
Na James O. Lee ame Elizabeth
Foster he keikikane, Jan. 17 .
Na Henry Smith ame Daisy Apo,
he keikikane, Jan. 18.
Na James Ahuna Jr., ame Susan
Pahia, he keikikane, Jan. 20.
Na Joel Kawaha ame Lei Na-
wahine, he kaikamahine, Jan. 24.
Na Henry Eun Chung ame Mary
Apo, he kaikamahine Jan. 25.
Na J. Lima ame Alice MacDou-
gal, he keikikane, Jan. 26.
Na Mr. ame Mrs. Kahuli, he kai-
kamahine, Jan 29.
Na Mr. ame Mrs. Kekumano, he
keikikane, Jan. 29.
NA MAKE.
Rebecca Nakamura, ma ke alanui
Auld, Jan. 25.
Abigail M. Coleman ma ke ala-
nui Auwaiolimu, Jan. 25.
Annie Eli, ma ka Halema'i Moi-
wahine, Jan. 25.
Edward Kekona, ma ka Halema'i
o Kalihi, Jan. 25.
Mrs. M. Liwai, Kukahi, ma ke
alanui 17 Kaimuki, Jan 26.
Mary Palau. ma ke alanu Pua,
Jan. 26.
Pauahi, A. Kekoanui, ma ke ala-
nui Amana, Jan. 27.
A. K. Amaleka, ma ke alanui
Apio, Jan. 27.
Makalohi, Kaimana, ma ka Hale-
ma'i Moiwahine, Jan. 27.
David Piilani Okuu, ma ke ala-
nui Kalia, Jan. 28.
Richard E. Burns, ma ka Hale-
ma'i Moiwahine, Jan. 30.
HE HOOMAIKAI
No na hana maikai apau a ka
Ahahui Kalama i hana mai ai no
Mrs Kauhane Kanahele i haalele
nai i keia ola honua ana, oiai he
lala kulana maikai oia iloko o ia
ahahui, a pela hoi me na hoaloha
ame na makamaka i haawi mai i
ka lakou mau makana pua a i ku-
makena pu me makou, ka ohana i
hooluuluuia, iloko o na hora kupo-
uli o ke aloha, ke haawi aku nei
makou i na hoomaikai piha. Na ka
Haku aloha e kiai a e hoomalu mai
ia kakou apau.
SAMUEL KANAHELE,
Auwaiolimu, Jan. 30. 1923.
ano o ka lakou mau hana, he poe lakou i kokua aku i ka poe hana hewa. aole hoi i mau kanaka no ka oihana hooko, e kinai ana i ka hewa.
O ke komisina makai, ke kuleana e hoopaa ai, a e hoopau aku ai i kekahi makai, elike me ka hopena o ka huli a ninaninau ana a kela komisina, i ka oiaio a oiaio ole o ke kumu hoopii hoohalahala e ku-e ana iaia; ma keia ano iho la, aole i kauka'iia a mai ke keena wale mai no o ka makai nui e waihoia mai ai na hoopii hoohalahala imua o kela komisina aka ua hiki no i kela ame keia makaainana. ina he mau kumu hoohalahala kekahi e ku-e ana i ka makai. ke waiho ae i ka hoopii imua o ke komisina, a e lawe mai hoi i na hoike apau no ke kakoo ana i kana kumu hoopii, a mau kumu hoopii paha.
O oukou e na makaainana na haku maluna o na makai, a mau luna oihana e ae paha, e lawelawe ana i na oihana o ka