Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 5, 1 February 1923 — NA POMAIKAI O KE KANU HALAKAHIKI. [ARTICLE]

NA POMAIKAI O KE KANU HALAKAHIKI.

Mamuli o ke ake o ke Komisina 0 na 'Eome Hawaii na hoike ana apau o hooia mai ana i ka pomaikai o keia oihana ma Molokai, a ma e ae i kupono no ke kanu Kalakahiki, ua koiia aku o Albert Horner, he mea 0 hana nei no ke Teritore o Hawaii ma ke kulana mea-ike-mahiai-ko, i kana hoike no keia mea 0 ke kanu halakahiki ana. Eia oia ke lawelawe mai nei 1 keia oihana ma Kapaa Kauai, a no ia kumu ua kupono a ua loaa iaia ka ike ame ka naapao kupono e hiki e pane i na ninau no keia oihana i waihoia aku iaia, e ke Kiaaina. Eia iho kana hoike, majuna o ka eka kahu hookahi, ina he aelike kanu, a i ole nou ponoi ka aina; ina paha he kanaka hana.ko'u a i ole nau ponoi no paha e mahi a e malama kau mala halakahilii. 0 ka hoike i waihoia mai ; maluna no ia o na mea i hoiliiliia no keia oihana no na makahiki. he lehulehu i hala aku, a ua kukuluia ma luna o na eka ho 15. Ua kukuluia no hoi keia hoike maluna 0 na l(faa i ike mau ia i kela ame keia makahiki ma ka awalike, oia hoi he 17 tona mai na hala-kanu, a he 15 tona no ka eka, no ka hel)| elua, oia

hoi no ka makahiki mahope iho o ke okiia ana 0 na halakahiki mua, a ho 8 no ka helu ekolu, hookahi makahiki mahope iho o ka helu elua. 0 keia na loaa ma na awalike, o oi ae ana ke maikai 0 ka malama ana, a e emi iho ana ke maikai ole ka malamaia ana. E pakuiia aku nae i keia loaa he 4 hou tona ina wahi a Mr. Dole, e uhiia ka aina me ka pepa. keia i lianaia mai na laina ko mai, a ke uhiia nei ma na aina kanu halakahiki 0 koia mau la. Wahi a Dole, e loaa hou iho ana he 4 tona i ka eka hookahi -ōie keia pepa. Ke olelo hou mai nei no hoi keia haole pookela maT keia oihana, ua hoemiia iho na hoolilo 0 ka mahi ana ame ka hoopau ana i na nahelehele ke uhiia i ka pepa, he 40% no na m©a kanu apau. Ke manao nei nae 0 Homer ua kiekie loa keia huahelu a Dole, a ke "waiho mai nei he 25% paha ka pololei. 0 na hoolilo maa mau no ka eka hookahi o ka mahina no ka hoomaemao ana apuni ke Teritore nei, no na hala kanu he $4.00, 0 ka eka hookahi, a he $3.00 no na helu ekahi ame elua, a ina he oiaio keia hooemiia 0 na hoolilo mamuli o keia pepa, alaila ua hoemiia ma na līlo 0 ka eka kanu hooleahi a ka $3.00 a 0 na. hsJu ame elua i ka $2.25, o kn eka hookahi. He mea maa mau ka awalike ana 1 na hoolilo mai ka hoomaka ana 0 ka palau ahiki i ka pau ana 0 ka ohiia ana 0 k& helu ekolu, no keia mau liua ana ekolu. Oiai hoi he 40% i na loaa 0 na hala okimua, he 40% no ka helu elua, a he 20% no ka helu ekolu. Ma keia e komo mai ana ka palauia ana o ka aina, ka hoowali ia ana o ka lepo, ke kanuia ana ame na hoolilo o na pulapul.a: Na 0 ka ek»' v » hookahi $ 125.00 Na pulapula, a hiki i ka I aina 8M @ $5.00.... 40.00 Pepa hoomoe ana ame j uku i ka mea nana i | hookumu, 115.00 | Na hoolilo apau 0 ka hoomaka an'a, $ 280.00 j Na Hoolilo o ka Malama Ana, Hua Mua' 40% no ka mahi ana ame na lilo apau 112.00 Hoomaemae ana —20 malama @ $3.00 60.00 Ohi ana 21 tona @ $4.25, hiii me ka. lawe ana a hiki i ka hale hana kini. . . 4- 89.25 Na kaki apau no ka eka V>okahi $ 261.25 Na Loaā Hua Mua . Helu ekahi 70% 0 21 tona 14.70 tona Helu elua 30% 0 21 tona 6.30 tona 14.70 tona @ $30.00 $ 441.00 6.30 tona @ $15.00 ... 94.50 Na loaa apau $ 535.50 Lawe na lilo, 271.25 Puka 0 ka eka hookalii.. 264.25 .15 Ka puka no 15 eka no . elua makahiki '.$ 3,963.75 Ina hoi na kela kanaka no 0 lawelawe na hana apau, e oaa hou ana 1 iaia na lilo i hoikeia maluna ae, 0 $125.00 0 ka eka 1,875.00 | Na loaa a pau no 24 ma hina . $ 5,838.75 Ma kela hoike ae la maluna, e ike ai kakou, e na kanaka Hawaii, me keia 15 eka halakahiki wale no, ua loaa i ke kanaka e lawelawe paka ana i kona mau eka he $240.00 0 ka mahina mahope o hoomanawanui ana no 2 makahiki. Ehia la kanaka e ohi nei i keia mau dala i kela ame mahina e lawelawe hana nei ma na wahi apau 0 Hawaii neif He kakaikahi wale. A 0 ka oi aku, 0 oe no kou haku e hana nou iho, a no kou po-~ maikai iho. No ka hua elua ana, ke olelo mai nei keia hoike • loaa ana ia oe, ina nau no e lawelawe _na hana Ke $3,027.00. He hookahi wale no makahiki keia luhi ana, ua oi iki ae mamua o $250.00 o ka mahina hookahi, mai keia mau eka Wale ma no keia he 15. No ka hua ekolu ana, ua loaa ia oe he $1,972.50 no ka makahiki hou no lveofcahi, a ina nau no e hana, ua pii ae ka $2,422.50, ua oi ae ma-

mua o ka $200.00 0 ka mahina hookahi. No na kanaka e lawe ana he mau aelike kanu, elike ana no na pomaikai, a ina hoi hq mau aina hoolimalima kou, e lawe i ka uku hoolimalima, a e loaa no na hoike 0 na loaa i ke kanaka e hoohana ana i 15 eka. Ma ka hoike hoi a ka lunahoohanaui 0 ka Hui Halakahiki o Libby? ke olelo mai nei oia," ua hiki loa 1 ke kane ame ka wahine e malama, a e hoohana i na eka aina halakahiki he 20 ahiki aku i ke 30, ina he mau keiki kekahi e hiki ana e kokua mai. A 0 ka hana nui o ka ohi ana i na halakahiki i ke 00 ana. Ma keia ohi ana, ua hiki no i kela ame keia kane ame wahine e noho ana me keia mau eka, e kii aku i mau kokua, a he mau pule helu walo no keia, a 0 ka pau ae la no ia 0 na hana. O na pomaikai nae ua hiki e papaluaia iho. 4 Nawai ole no hoi e komo nui ia keia oiliana e na kanaka 0 ko na aina e i keia mau la. Aka, 0 ka mea nui nae ia kakou e 1& lahuij no ka ikq ana iho eia keia mau eka he 3,500 1 kupono no keia oihana ma ko kakou mau ipuka ke waiho mai nei, 0 ke kiiia aku e kakou. He mau eka hoi he hookahi wale ka hoolimalima, a e paa ana oe ame kou ohana i keia mau eka no 99 makahiki. Ua ui ao nei ko oukou meakakau, ehia la kanaka Hawaii e ohi i na loaa i hoikeia maluna ae no 15 eka halakahiki? He kakaikahi wale. E hana ana oe me ka ikaika, a e kali ana 0 ka loaa mai 0 na hoomaikai mai kou mau haku mai no ka hooileaika ana. A i ka hiki ana aku 0 kou mau makahiki i ke 00 ana, aole he wahi mea i ke mai a oe. Aka, ma keia noho ana maluna o keia mau aina i hookaawaleia nou e ke kanaka waiho iho ana na eka elike no me kona mau, ina oe e kanu ana i na mea e hiki ai e hoihoi hou ia mai ka momona 0 ka lepo, a e kau aku ana i kau mau m,amo, ina e makaala ana lakou, a e hoomau ana i na hana maikai. Aole hou aku he mau pomaikai i 01 i ko keia, a o keia nae ka mea a na kanaka i hiki ole ke ike aku a mao aku o ka loihi 0 ko lakou ihu, 0 olelo nei he luakupapau keia wahi 0 Molokai. Ae e ka lahui, e hoomanao i kela mau olelo a e hoomanao i na kanaka nana i olelo. He mau la pokole wale no koe, a e ike ana ua poe ku-e nei 'i ke, ahu wale.o ko lakou mau manao lili.