Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 5, 1 February 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili

Ma kahi nae o ka hopu ana mai i ka lima o Lola, no ke aloha ua huli ino aku la o Uilama i kahi e, a haalele iho la ia me ka haawi ana mai nae i ke aloha hope, a hoi awiwi -:-.i ia noloko o kona rumi. .'.:a iloko o Lola ka manao kaumaha no kela hoi awiw; ana .. /. Uilama no kona rumi, ma ke ano huhu a hoohuakeo, r\\\ he hoailona kela ana i koho iho ai, e imi mai ana o Uilama alahele e hoopilikia ai iaia. MOKUNA V. r kakali mai ana no o Mrs. Wadona o ka hoi aku o kana i maopopo ai ka holopono o na mea i hoolalaia mawaena 'aiia, no ka ae o Lola, e lilo i wahine na ke kanaka opio. Ua ' e ua wahine nei i kela hoi ana aku o na opio, pela me ko \-.-z komo ana noloko o ka rumi hookipa, a ke nauki wale la ' -iā. maloko o kona rumi, o ka hoea ole aku o kana keiki, a k? aku iaia i ka nuhou e hoohauol'ia ai kona manao. "hele oia a piha kuaki loa, aia wale no kona manao nui, no o Lola i wahine na Uilama, i holo aku ai na waiwai o kaikamahine opio iloko o kona ohana, a i kona wa i lohe ai. i ke pahupahu o na wawae o kana keiki, ma ke alapii r ?•;- :r.ai ana noloko o kona rumi, o kona ku koke ae la no ia .ni. a hele mai la no ke poo o ke alapii, no ka hui pu ana me I kela nana ana mai no nae a ka makuahine, i ka helehelena <sna keiki, a ike i ka hakanu me ke kaumaha, maopopo iho -. r o iaia, ka haulepa-hu o ko laua mau manaolana, a o ia . o ka ninau ana mai. '). e Uilama, heaha keia helehelena kaumaha ou e kuu īieaha mai auanei kau e mama, ua poho wale ko'u mau maolana apau," i pane mai ai o Uilama, me ka luliluli ana ? ? kona poo. • ». mai hoike mai oe e Uilama, kuu keiki i kena mau olelo! Ar.!ē he mea nana e pale ae i ka hookoia o kou mau iini e ke •' CIK \. ' He oiaio loa ka'u mea i hoike aku la ia oe eniama, ua poho < ko'u mau iini apau, me ka piha loa o Uilama i ka. hoo--a-kiuki. ua pale aku la oia i kona makuahine, i kaawale ae - kona wahi e hele aku ai, o kona hoi pololei aku la no ia no- ;; k<-> o kona rumi. l'a lilo kela hana ma ka aoao o kana keiki, i mea hookahaha -a : ka manao o Mrs. Wadona, me kona.ku malie ana no nae - ,a kela wahi, me he mea la. e noonoo ana paha no kana mea i* han«i aku ai, a i ka hala ana o na minuke elua, o kona ku r.na n.a kela wahi, iho mai la oia no ka hale malalo, me ka -.anao no e hui kamailio pu me Lola, no ka pono o kana keiki, no ka holopono hoi o kona manao alunu a makee waiwai. *ia no o Lola ke ku malie la mamua mai o ke kapuahi hoo- : -.:mchana, ma kela wahi no a Uilama i haalele aku ai iaia, kulou la hoi kona poo ilalo, no kona piha me ke kaumaha, ks i kona lohe ana mai nae i ka nakeke aku mahope o kona -a. huli mai Ia oia, a ike i ka hele aku o Mrs. Wadona, a iloko ~ ke kaumaha o kona noonoo, no na mea i kamailioia mawaena . -i ame Uilama Wadona, ua hoao mai la oia e minoaka, me ka r-ane ana mai i kona mak\iahine hanauna : v Pehea ka eha o ko poo e Anate Roka, ua oluolu anei?" ' Aole he pilikia o kuu poo!" i pane aku ai o Mrs. Wadona, ke ano pikanana. Ua halawai mai nei au me Uilama, ia'u • - i mai nei ma ke alapii, a ua hoike mai nei oia ia'u i na mea srs.-:: nolaila heaha ke kumu o kou hoole ana aku nei i kana ~ : e Lola?" īp.ikea koke ae la ka helehelena o Lola, iaia i lohe aku ai i - e :nau olelo mai ia Mrs. Wadona mai, mamuli o kona noo- • " nna iho. he hana kupono ole loa na Uilama, ka hoike ana .-j imua o kona makuahine, i na mea a laua i kamailio ai, - ka mea he hana hilahila loa na kela kanaka opio ka hua'i ae imua o kona makuahine, no ka hookoia ana o ka iini a na makemake. i ke ano nae o ka leo o ]\lrs. Wadona, i kamailio mai ai, r>opo koke iho la no ia Lola, ua hele ua makuahine hanauri r:ei ona a piena e akahele loa ai oia ma kana mau pane apau, i ' iiii e hooi ole ia aku ai ka huhu ame ka inaina iloko o kela M '.':ine nona. :na ua hoike aku la o Uilama ia oe i na mea apau, alaila-o kē i:ea oiaio ilio la no ia ,aohe a'u mea hou e kamailio aku ai ou," wahi a Lola, me ka nana pono ana aku ma na maka Mrs. Wadona. "Aole e hiki ia'u ke mare aku ia Uilama : - :-ne na'u." Heaha iho Ia ke kumu o ka hiki ole ana ia oe ke mare aku i-.i:-. i pikānana aku ai ka Mrs. Wadona kamailio ana e hoike aku ana i kona piha me ka inaina, me kona hoomaopopo I ' • iho nae, he pulupulu ahi kana e hoopuupuu aku la, maluna' ka wahine opio, e ho-aia aku ai ka inaina iloko ona, e hiki : ;-.i ke hoomalieliēia aku. j : -ia no ke kumu nui o ka hiki ole ana ia u ke mare me ia, ; e au i aloha ia Uilama, a aole no oia ka'u kane i manao ai ( f T.are," i pane aku ai o Lola i ka mea pololei. Pela i'o ka hoi, a heaha na kumu o kou makemake ole ana : l ilama i kane nau?" wahi a Mrs. Wadona, me ka imoimo iho o kona mau maka. Auhea oe e Anate Roka, mai huhū oe, mamuli o ko u hook 1 ole aku i ka makemake o kau keiki, no ka mea ua ike ■ oe, o ka puuwai wale no, ka lunakanawai nui nana e hoo■'"lo 1 kekahi ninau ko'iko'i elike ine ia a kau keiki i hoala mai '. i keia po. Aole loa he wahi noonoo iki iloko o u, e mare ku me kuu kaikunane hoahanau." Alaila no kona lilo ana anei he kaikunane hoahanau nou. kumu o kou makemake ole ana e mare me ia?" wahi a Mrs. 1 .-.dona, me kahi manaolana uuku iloko ona, e hiki ana iaia k? hooiilo i kela manaopaa o Lola i mea ole. "O oe kekahi - ikamahine naaupo loa, ina o ke kumu iho la ia o kou hoole - : ka Uilama noi, no ka mea he mau hanen o na wahine . i lawe mai i ko lakou mau kaikunane hoahanau i mau na lakou, a o lakou kekahi poe hauoli loa e ola mai nei i f A' ie no kona lilo ana he kaikunane hoahanau no u, ke ku- " : nul. aka elike no me ka'u i hoike aku ai imua ona, aole au ; al-ha aku iaia, ma ke ano e lilo mai oia he kane nau. He ''■" i:a hookaumaha loa ia mai ko'u noonoo, no ka ike ana a< ie i l.ookoia ka makemake o Uilama maluna ou, a pela me kou makemake, aka nae aole he ae iki o ko u lunaikehala. e 1.10 aku au i wahine na kekahi kanaka, ke ole au e haai piha aku i kuu puuwai, a i kuu kino iaia." " ( •• e Lola. aole i maopopo ia oe kau mea e hana nei. Ke l ioa nei au, no kuu keiki, e lilo ana kou hoole ana aku i kona mau makemake, i kumu e hoomailoia ai kona ola no ka hoopakele ana ae iaia» o ka iini ilokp o kuu puuwai,

e lilo oe i wahine mare nana, a i mea nana e hoohauoli aku i kona ola ana, a o keia no hoi ka manaolana hookahi iloko o'u, mai kela manawa mai o ko kakou noho like ana maloko nei 0 keia home." Ke ku malie la o Lola me ka piha me ka haalulu, no ka mea iaia i hoomanao ae ai no na makahiki loihi o kona noho ana nialalo o ka malu o kona makuahine hanauna, aole he manawa i hoik'ike aku ai o Mrs, Wadona i kona mau ano huhu iaia, o keia ka manawa mua loa ana i ike mai ai i ka piha o ua wahine nei i ka huhu ame ka pihoihoi, a no ka hiki ole iaia ke uumi iho i kona manao kaumaha, no 'ka hiki ole iaia ke ae aku e hooko i ka manao o keia wahine, kulou okoa iho U kona poo ilalo, me ka palulu ana ae i na lima ma kona mau inaka, a hoomaka aku la e hookahe i kona mau kulu waimaka me ka piha ehaeha. Mamuli o kela uwe ana iho o Lola. a no ke kuhihewa o Mrs. Wadona, e maliu aku ana ua kaikamahine nei i kana mau uwalo ana mai, e lilo i wahine na kana keiki, nolaila, hoomaka hou mai la oia e kamailio i ka pane ana mai: "Ua maopopo no ia'u, he kaikamahine paa oe o kou manao, ma kau mau mea i noonoo ai e h£na aku, aka nae e akahele mai oe, me ka nana mai i ko kakou pono apau. Pehea o kou manao i'o anei, aole loa oe e mare me Uilama?" "Pela maoli no ko'u manaopaa, aole loa e hiki ia'u ke aloha aku iaia, elike me ke aloha a kekahi wahine, e haawi aku ai no kana kane. Ua pili ia'u kekahi hewa ko'iko'i loa, ina au e ae aku ana e mare ia Uilama, me kuu ike 110 uae, aole he aloha iloko o'u nona." "Manao anei oe e Lola, e hiki ana ia'u ke hoomanawanui no keia pane au? Ina aole i'o oe i aloha aku iaia i keia manawa, elike me kau i hoike mai nei; aole no he hana paakiki ke aloha ana aku iaia, ina.e hoao ana oe e pili mau aku ma kona aoao 1 kela anie keia la, ma ka hana ana auanei pela, e ike iho ana no oe, i ke kuhihewa o kou manao i hoike mua mai nei ia'u, no kou hiki ole ke lilo aku i wahine nana." "Auhea oe e kuu makuahine," wahi a Lola me ka hoao ana e uumi i kona mau manao maikai ole apau, a e komo aku mfc kona makuahine, ma ka auamo ana i na manao ehaeha o ke kaumaha, "mai huhu niai oe ia'u. Mai manio mai oe, he wahi mea liilii loa iloko o ko'u noonoo, ka ike ana aku, ua kau aku kekahi haawina hookaumaha maluna ou ame kau keiki, he mea ano nui loa ia ia'u. Ma kou ano ooe ko'u makuahine, e hooluohi mai oe i ko'u noonoo, aohe o'u makuahine e ae e hoona aku ai iloko o keia manawa, nolaila mai hoahewa mai oe ia'u, no ka'u mea i koho ai, e hana aku maluna o kekahi kumuhana ano nui loa, elike me keia." "Ina pela, e haawi mai oe i kau hoohiki e mare me kuu keiki, | alaila e hooko no au i kau mau mea apau i makemake ai maj keia ao." i . "Aole e hiki ia'u ke ae aku i kena manao ou e Anate Roke." "E hodlilo mai anei oe e Lola ia'u i enemi nou, ma kpu hoole ana mai i ko'u mākemake?" Ua hoopuiwa loa ia aku o Lola, i ka lohe ana mai i kela mau olelo a kona makuahine hanauna, a nana pono mai la ma kona mau maka, aia na hoailoifa apau, o ka inaina, e hoohewahewa ole iho ai oia, e hooko i'o ana kela wahiae i ka manao o kana mau olelo i kamailio mua aku ai iaia, aKa pane aku la nae o Lola me ka leo oluolu: j "Auhea oe e Anate Roke, ua hana hewa loa oe ia oe iho, j : a ua hana hewa oe i ka inoa o ka wahine, a i kau keiki pon.oi j [ iho, ina oe e manao ana e hookikina mai ia'u e hooko aku i kekahi mare a'u i apono ole ai. Aole loa he wahi manao iloko o'u, e hoolilo aku ia oe i enemi no'u, no ka mea.ua nana aku au ia oe me he makuahine ponoi loa la no'u, iloko o na makahiki loihi o ko'u noho ana malalo o kou malu. Ua aie nui au no kau mau hana oluolu, a lokomaikai ia'u iloko o ia mau makahiki, me ka nui no hoi o na .manao mahalo iloko o'u, no ia mau mea aka nae, aole loa e hiki ia'u ke hoohiki aku imua ou e mare me kau keiki, me kuu aloha ole iaia. Aohe a'u pane e ae e haawi aku ai ia oe no keia ninau, o keia wale no, a ina no ia he kumu no kaua e kaawale ai ma keia mua aku, aoie no'u ia hewa, no ka mea ke hana wale nei no au elike me ka'u i ike ai he pono." Ike iho la o Mrs. Wadona, he mea makehewa wale nō ka hoao hou ana mai e hoopau manawa, ma ka hoohulihuli ana i ka noonoo o Lola, eia nae he hookahi ana mea e ike la, o ia no ka hoohokaia ana o kona mau manaolana apau, no ka lōaa iaia he kuleana e hoohana ai i na waiwai o kela wahine opio, a o ia kana o ka pane ana mai: "Heaha la hoi, he nani ia, ke paa loa mai nei no oe i ka ole, e lilo ana kau meai hana ai i keia po, i mea nou e mihi ai me ka walania. Aole loa au e huikala aku ana ia oe no keia mea, a ina he manawa kekahi ma keia hope aku, e hiki ai ia'u ke panai aku i ka ino no ka ino, e hooko aku ana au ia hana, nolaila, e hoomanao oe e Lola, aole loa e moe ana kuu mau maka, ahiki i kuu ike ana aku, he wahine oe iloko o ke kaumaha ame ka ehaeha, he uku panai, no kau mea i hana mai ai ia'u ame kuu keiki." Me ka haawi o!e* mai i manawa no Lola e pane aku ai, o ka huli aku ia o Mrs. Wadona hoi no ka hale oluna, me ka moeuhane mua ole nae, no ka hooko koke ia o kana mau olelo hooweliweli, a no ka piha loa o Lola me ka ehaeha, noho okoa iho la oia ilalo, a noke iho la i ka uwe, elike me ke ano o na keiki makua ole. Ma kela wahi o Lola kahi i'noho ai, ahiki i ke kani ana mai 0 ka uwaki, eia ka kela manawa o ka po, ke hele loa aku la 1 na hora o ke aumoe, o kona ku ae la no ia me ka hikaka, a hoi pololei aku la noloko o kona rumi. Ia Lola maloko o kona rumi, a iaia hoi i noonoo ae ai i na olelo mawaena ona ame kona makuahine hanauna, ike iho la oia, ua nele oia i kekahi mea nana e hooluolu mai i kona mau manao, o kana e noonoo la nona iho, he kaikamahine oia i nele i ka home, na hoaloha ame ka makua, a me he mea la, iloko o na la apau o kona ola ana, o kela kekahi o na manawa ehaeha loa i loaa iaia, mawaho ae, o kela la ana i ik«e hope aku ai i ka helehelena aloha o kona makuahine ponoi, oiai e makankauia ana e lawe aku a hoomoe ma ka ilina, mai ko lakou home aku. 1 No kekahi mau niinuke kela noho malie ana o Lola, hele aku la oia e hoolohe mawaho o ka puka o ka rumi o Alika, he meha pu wale no, nolaila hoi mai la oia a kona rumi ponoi, wehewehe ae \a i kona mau lole, a hoi aku la noluna o ka moe, eia nae aole he hiki iaia ke hiamoe, ke kaapa wale la no oia mag a maanei, ahiki i kona ala okoa ana ae a noho iluna. I mea nae e waiwai ai kona ala ana, komo aku la oia i kona mau kamaa nohe hale, me ke komo ana mai i kekahi lole kimona, hele aku la oia a ku iho la mamua o ka puka o k arumi o Alika, a kahea aku la me ka leo malie: "Eia no anei oe e Alika ke hiamoe mai nei?" "Ae, komo mai iloko nei e Lola," i pane mai ai o Alika maloko mai, oiai ua lohe pono loa mai la oia i ka leo o Lola i ninau aku ai iaia. "Ea, heaha keia pilikia i loaa ia oe e Lola?" wahi a Alika i ka wa i komo aku ai o Lola iloko, me kona noho ana ae ma ka aoao o kona moe, a puili mai la kekahi lima, ma ka a-i o Lola. No kela hana ku i ke aloha a Alika, ua hiki ole ia Lola, ke kaohi mai i kona mau waimaka, ka fhea hoi nana i hookahaha loa aku i ko Alika manao ahiki i kona ninau okoa ana mai: - jCAok i pau).