Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 6, 8 February 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili

a pilikia nui i loaa ia oe e Lola? O keia ka ma- : a u i ike ai ia oe iloko o keia haawina," wahi i'ilikiaia ana aku o kona noonoo, no kela ano o ::ku au i kekahi mea e pii ai ka huhu o Anate . a ua hoopuka mai oia i kekahi mau olelo e hoeu manao,' i pane ae ai o Lola me ka mau no 0 ī. eia nae ke hoomamaia mai la oia, no ka puka :*a olelo e hoikeike ae ana i ke kumu o kona uwe la anei ke kumu o kou noho loihi ana mai nei ma kumu iho la ia o ko'u hoi koke ole ana mai nei no-k-ila i kakali iho nei o kou hoi mai, no ka mea he (» kuu poo i keia po, a manao hoi au ina nei no •uai. ina ua noi aku au ia oe e lomilonii mai," me . •> Aiika i kona poo. Anate Roka, mea o ke kamailio ana mai nei ia vahi hou a Alika, aka nae aole he pane ae o Lola, ■:c hoomau la no oia i ka uwe ana, a o ia ka ua ~ ]tane hou ana aku: ' ia'u ke hoomanawanui, ahiki i ka la apopo, ala•r li oe i na olelo a Anate Roka, i kamailio mai . i i manao mua, e hana mai ana kela wahine ia oe, wi e hookaumahaia ai kou noonoo, aka auhea nae • i'u iho. me he mea la, ua hele maoli au a piha i .waha i ka makuahine o kaua. Ua ike no au he »a ma ko'u aoao, ke kamailio ana ae i keia mea, aka ■ iki ia'u ke hoomanawanui, i kana mau hana ho- : : • 'onoo. Auwe no ka hoi e, he keu a ka eha o kuu ;<uliki ana ae o Alika i kona mau lima a elua ma k'-.a ae la o Lola. i kona uwe ana iaia i lohe aku ana ae o Alika, no ka nui o ka eha o kona poo, r.ku o kekahi lima ma ka papalina o kona hoa- ■ ■ la : :i oe i ka ma'i fiva, he keu aku ka wela o kou mau •:ii ae au i '*ekahi omole laau maloko o kuu rumi, . - - ana ma ko poo, mamua o ka waiho wale i kena . i lawelawe ole aku i kekahi mea e hoopauia ae ai V oe e kii, ua hiki ho pela, e hiamoe kalia, malia o ka i.a hiamoe, ka mea e ike ole ae ai i ka eha," wahi a ka hoao ana mai e minoaka imua o kona hoahanau, • e ke aaki la kona mau niho, no ka hoomanawanui i. :-ha. iho la o Lola, i ka maikai o kela manao o Alika, noe iho la ua mau kaikamahine nei, maloko o ka \ i ka, me ka hoomama loa ia ana hoi o na manao kaui ola. no kona ike ana, ua komo pu mai o Alika iloko -~u manao kaumaha, eia nae ma kela moe ana aku a ■: kaikamahine nei, i loaa aku ai na moeuhane inoino ia kr kahi o ia mau moeuhane o ia no kona kula'iia ana aku e kona makuahine hanauna, me ke ku malie : • e nei iluna o ka welelau o ka pali, e noke mai ai i ka ::ii:i nei. c niaikai iki o kona hiamoe ana ma kela po, e lohe • r.i nakeke like ole, a me he mea la, ma kana hoomaoe l- .he okoa aku ana oia i na leo akaaka hoopahenei \iia. a mamuli o kela mau hiona weliweli ana e ike ka moeuhane, ala okoa ae la oia, eia ka ua puoho .'ika. a e noho ana iluna. . malamalama o ka mahina, e pa mai ana mai ka puka ai. i hiki ai ia Lola ke ike aku, i ka hele o na maka ula. o ia no oe o ke okoko ahi, a ua hele hoi kona .;'ina a liahana i ka wela o ka ma'i fiva, a e noke wale kaikamahine nei, i ke kamailio i kekahi mau olelo ::ihc\va: no kela ano o kona hoahanau, ua ku a maka'u i.ola. nolaila ala loa ae la oia iluna, a holo aku la no :ho ai o ka rumi o Mrs. Wadona, me ke kikeke ana "" " :e Roke, e ala koke mai oe, ua loohia o Alika i kekahi " ' : - ka loa. •:.i kakali ole aku o ke ala mai o ]\lrs. Wadona, hoi : ia ua o Lola noloko o ka rumi o kona hoahanau, a i la i ke kukui, me ka hoao ana e hoomalielie aku ia : nae ua lilo kana mau hoao ana i mea waiwai ole, • ' a ua pane koke mai la o Alika iaia: -. aoie o'u makemake iki e komo mai o Anate Roke kuu rumi! O, mai hoike iki aku oe iaia, owau ka - i kamailio aku ia oe, oia ponoi no ka mea nana i ui ki'u, no kou hoihoi ole ka ia'u, a ua lilo ka au ~r.lr.hua aku i kou noonoo. No na hana ame na olelo " ( :.hine. i hoomamao mai ai au mai ia oe mai, me ka :ki ole no nae ia'u ke hoomanawanui iho, no ka mea ;.n ia oe e Lola, a ua maa kaua i ka pili ana kekahi -"-i- -" mea kekahi ma ka honua nei, e hiki ai ia'u ke hana : e hui hou mai ai kou aloha no'u nei, ua makaukau i .Mia aku. ina no ia ma ka molia maoli ana i kuu ola :k(.' aku ana au ia oe e Lola i kekahi meahuna," me ' k'. ana iho o ka leo o Alika. "Ua hele au a puni i ke • a nei, aole nae e hiki ia oe ke ike mai, aka nae o < -ai.., mai ka liilii mai ka lalapa ana o na hunaahi, i '."' k ahiki i ka nui loa ana. Aole no e kala kahiko ke :i ik ko o*u, eia nae ua hiki no ia'u ke kinai aku ahiki \nate Roka ea, ua like pu kona puuwai me ka- pohaku •* kona alelo, ua like ia me ka hamale kila, a e kiola : ana oia i na hunaahi maluna o'u no kekahi manawa ki i ka lapalapa okoa ana o ke ahi i kuu nui kino. "u aku keia a ka haawina ehaeha me ke kaumaha, ua ■ :io anei ia-oe, ka loihi o ka manawa a kela wahine e " mau mai ai ia'u? Ina nae e ike aku ana au, e aloha e ia'u, alaila e hiki-ana ia'u ke hoomanawanui i kana i nia keia hope aku." nii e kuu hoahanau, he o ia mau no kuu aloha ia oe ka'u a'o wale no ia oe, e moe malie ilalo, a na'u e ' ku i ko poo me ke kawele wai," wahi a Lola, me - ana ae a kii aku la e hooma-u i kekahi kaw r ele uuku a hoi mai la me ka hamohamo ana iho nia ka lae, kapalina o Alika, me ka hooho ana ae hoi. '•e ke-u aku a ka wela o kou mau lima, a o kou kino ho- ; aka e hoomanawanui kaua, a e hana, aku au i ke- : f hoomaalili :a mai ai keia wela." r - <' ■"•le keia he wa'ni wehn a uuku mai, owau wale no ka 1 -<a hahana mai keia ahiahi okoa mai nei R o ke ao waie

ae no koe oka po. O ke hu'i hou mai la kuu poo! E nana mai paha oe i kuu lauoho, ua hele a hihia, kohu inoo nahesa, a ina paha no ka ike mai o Anate Roke i keia mau' ano o'u, e kapa mai ana oia, ua loohia au i kekahi ma'i pupule. Aole au i makemake e make koke, aka e ola aku au, me ka hoao ana ma na ano apau, i wahi nou e aloha mai ai ia'u." Ma kela wahi o na kamailio mawaena o na kaikamahine» ua konio mai la o Mrs. Wndona, a i ka wa i ike aku ai o Alika, kau ae Ia oia i kekahi lima ona iluna, a kauoha aku la, e haalele koke mai kela wahine ialoko o ka rumi. ''O e Lola, e hoopakele mai oe ia'u!" wahi aua o Alika i hooho ae ai. "Eia hou ae no ua Moo Nahesa nei, me kona mau maka nui hoomaka'uka'u, mai ae aku oe e nana niai oia ia'u, no ka mea ua hele au a piha me ka weliweli iaia. Ea, e kipaku aku oe i kela moo ino iwaho oko kaua rumi!" alaila puliki mai la oia ia Lola, me ka pee ana mai o kona poo iloko o ka poli o kona hoahanau. I kela ike ana mai o Mrs. Wadona, i ke kulana ma'i maoli 0 Alika, aole ana mea e hr*na mai ai, aka huli hoi hou aku la oia noloko o kona rumi, m.e ka hele nae a piha i ka hoonaukiuki, no na olelo ana o ka lohe pono ana mai, i kamailioia ae e Alika ia Lola. I wahi nae e olelo ole ia mai ai oia, i ka wahine lokoino, kii okoa aku la oia e hoala i kekahi kaiiwa, 110 ka holo ana e kii 1 ke kauka a i ka hala ana aktt o ke kauwa ma kana misiona, hoi ae la oia noloko o kona rumi, lalau aku la i kekahi kawele, me ke kii pu ana aku i kekahi po'i wai, alaila hoi hou mai la noloko o ka rumi a na kaikamahine opio e noho ana, no ke kakali ana ahiki i ka hoea ana mai o ke kauka. I kela ike hou ana mai no nae o Alika iaia, Ua kipaku okoa mai la oia ia Mrs. W r adona e hele iwaho, me ka hoohalike ana mai i ua makuahine lokoino nei ona, he moo nahesa, ka mea ana i heluhelu ai ma kekah imoolelo, no ka hooliloia o na mea apau i pohaku, ke kau aku ka haila ana a kela moo maluna o lako.u. Ua lilo na hoomalielie ana a Lola i kona hoahanau i mea maliu ole ia mai, a i ka ike ana o Mrs. Wadona, i ka ulu-ku loa o ko Alika īiiailao, no kona noho aku iloko o ka rumi, ua okoa iho la oia, me ka waiho ana- aku ia Alika malalo 0 ka Lola maiama ana, ahiki i ka hoea ana mai o ke kauka. * "Aole au he kaikamahine opulepule, elike me ka kela wahine 1 kapa mau mai ai'ia'u," wahi a Alika imua o Lola, mahope iho o ka hala ana aku o Mra. Waddna, a i kona manawa hoi i ae mai ai, e hiamoe iluna o ka uluna, mahope o ka hoomalielie ana aku o Lola iaia. "E hele koke aku oe e kii ia Elioka, a nana e hoike mai ia oe i ka mea oiaio loa, owau kekahi o na kaikamahine huapala, i like aku me kou ano e Lola. He u'i okoa no nae kou, ahe u'i okoa no hoi ko'u, aka nae i wahi e hoopauia ae> ai kou pohihihi, e hele koke oe e hoala ia Elioka, no ka hele ana mai iloko nei o kuu rumi !" "E hoea mai ana no o Elioka i ka wa pono, aka nae i hoike aku n oau ia oe e kuu hoahanau ea, o oe kekahi 6 na kalkamahine huapala; a o ke kapa ana mai o Mrs. Wadona ia oe i ka pupuka, o kela kekahi o na olelo wahahee loa'," Wahi a Lola me ka hoao ana e hoomalielie, 'me kona hele ole e kli ia Elioka, no kona ike no, ht,. mau oltlo uiuahewa wale no kela na Alika i kamailio mai ai iaia mamua iho. Ua akakuu loa mai la kela ano o Alika, mamuli o ka Lola mau olelo e hooluolu aku arta i ka manao o kona hoahanau, a ma kela ano laua i noho ai, ahiki i ka hoea ana inai o ke kauka. He manawa pokole v;ale no a ke kauka i nana iho ai ia Alika, huli ae la oia imua o Loia, a kāmailio mai la: "O keia kekahi ma'i ikaika loa i loaa'i ka lede Opio, e pono ai e lawelaweia na makaala loa ana iaia; a e hookoia hoi ka'u mau kuhikuhi apau, no na mea e hana aku ai no kona palekana. Aole o'u makema£e e ili mai maluna o'u< ke ko'iko'i, 0 ka hopena poino e kau mai ana maluna ona; no keia kumu 1 makemake loa ai au, e makaiila loa ia ke kiai ana iaia, mai keia manawa aku." Hoakaka aku la o Lola i ke kauka, no s ka makemake ole o Alika, e ike ia Mrs. Wadona, me ke kipaku ia ana o kela makuahine o laua, mailoko aku o ka rumi, a i ka wa i lohe mai ai o ke kauka, i kela mau hoakaka, ia wa oia i kamailio hou mai ai: "Ina o kena ka mea oiaio, alaila aole loa e aeia kela wahine e hookokoke aku i ka mea ma'i, a e komo mai paha maloko nei o keia rumi. Iloko o ka hora hookahi mai keia manawa, aku, e lioea mai ai kekahi mea malama ma'i, no ke kiai ame ka makaala ana iaia nei, a mai keia manawa aku, o ka'u e kauoha aku nei ia oe, e ka lede opio, e malamaia ka maluhia maloko nei o keia home, aole na hauwalaau, na liamumu ame na hana lealea o na ano apau." Nolaila mamuli o ke kauoha ame ka makemake o ke kauka, ua papa loa ia ka hele mai o Mrs. Wadona noloko o ka rumi o Alika, a ua lilo kela papaia ana, i kumu e hoalaia aku ai ka manao huhu iloko o ua wahine nei, no kona hooliloia aku me he kamalii la. Iloko o ka hora hookahi, ua hoea i'o mai la kekahi mea malama ma'i makaukau, a kaa aku la ka makaala ana ia Alika malalo ona, me ke kokua aku no nae o Lola iaia, no ka mea aole e hiki i ua o Lola ke kaawale mai kona,hoahanau aku, oia hookahi wale no ka mea e hiki ai ke hoomalielie aku ia Alika, ke hoea mai i ka manawa e uluahewa ai o kona noonoo. I ke ao ana ae ma kekahi la nfki, o Elioka hookahi wale no kana mea e kahea mai ai, o ka pilikia nae, ua haalele iho kela kanaka opio i ka hale i na hora' o ke kakahiaka, no kekahi hana okoa, nolaila aole oia i hoi koke aku a hoea i na frora 0 ka auwina la; a i ka maopopo ana ia Lola, aia o Elioka maloko o kona keena kahakii, kii koke mai la oia iaia, a noi aku la i kona oluolu, e hele mai e ike ia AHka, ua ma'i loa ia maloko o kona rumi. Me ka hoohakalia ole iho no hoi, i haalele aku ai o Elioka 1 kana hana, a hele mai la noloko o ka rumi » Alika, a he oiaio, i kona hoea ana mai, ua noho malie maoli o Alika, aole hoi kela noke mau i ke kamailio, elike me ke ano o ka poe i loohia i ka ma'i fiva ikaika loa. 1 kela manawa nae a Alika i ike mai ai i ke komo ana aku o Elioka noloko o kona rumi, lamalama ae la kona mau papalina, a hoao mai la oia e minoaka, me ka pane ana mai: "Ua hoohauoli loa ia mai kuu manao, no kou hoea ana mai la e Elioka. O oe wale no ka mea i ike i ka oiaio-; e hoike ae oe ia Lola, ua aloha au iaia me he kaikuaana ponoi loa la no'u, a e hoike pu aku hoi oe, aole au he kaikamahine opulepule, elike me ia i kapa mau ia mai ai e kela wahine ino." "Hele pololei mai la o Elioka, a noho iho la ma ka aoao o ka moe o Alika, alaila hopu aku la i kekahi lima, me ka paa ana iho, a i ka pau ana o na olelo a Alika i kamailio mai ai iaia, ia wa ua o Elioka i pane aku ai. "Mai hopohopo iki oe ia mea, e hoike aku ana au i ka mea oiaio loa ia Lola," alaila kulou aku la oia imua, me ka noke ana i ke kamailio, i na olelo e hooluoluia aku ai ka noonoo o ka mea ma'i, a no kekahi manawa loihi kela noke ana aku o Elioka i ke kamailio, ua auhee loa aku la kela ano eena ma na maka o Alika, alaila upo'i iho la kona mau lihilihimaka, o ka hiamoe aku la no ia, a hooho ae la o Elioka me ka leo malie: .(Aole t i pau).