Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 6, 8 February 1923 — Nui na Poino i Hanaia e ke Kaihoee ma Hawaii Ame Maui Hookahi Kepani i Make Mamuli o ke Kaihoee ma Hilo-Ikeia Kela Kaihoee ma na Mokupuni Apau o Hawaii Nei [ARTICLE]

Nui na Poino i Hanaia e ke Kaihoee ma Hawaii Ame Maui

Hookahi Kepani i Make Mamuli o ke Kaihoee ma Hilo-Ikeia Kela Kaihoee ma na Mokupuni Apau o Hawaii Nei

He lohe pepeiao wale no i ke kaihoee, me kana mau hana, ma na wahi e ae o ka honua nei, ua pau nae kuhihewa; o ko Hawaii nei poe, i ka ike kumaka ana i ke kaihoee, ma ka auwina la o ka Poaono aku la i hala, ke hele la ia a pau na mokupuni nunui o Hawaii nei, i ke kipaia e ke kaihoee, mai Hawaii mai, ahiki i Oahu nei. O ka lono mua i hoikeia mai i keia kulanakauhale mai Hilo, Hawaii mai, o ia ka pau ana o kekahi mau Kepani lawai'a ma kahi o ka umi a umi-kumamalua ko lakou nui, i ka make i kela kaihoee, aka nae, mahope mai, i loaa mai ai kekahi lohe hou, he hookahi wale no mea i make i hoomaopopoia, me ka nui nae o na poino, i kau aku maluna o na waiwai, a ua hooneleia hoi kekahi poe, me na home e noho ai. Ma Kahului, Maui, ua nui na poino a ke kaihoee i hana ai, me ka make ole nae o kekahi mea, koe wale no ka hoopoinoia ana aku o ka waiwai, i hiki aku ka waiwaiio i kohoia, ma kahi o ka hookahi miliona me elima haneri kaukani dala. Ma Oahu nei, aole he ikaika loa o ke kaihoee, eia nae ma Kahana ame kekahi mau wahi o na Koolau aku nei, ua hoopoinoia na uwapo, me ka hiki ole i na kaa ke holo no kekahi manawa. Ka Hoomaka Ana o ke Kaihoee Ua ikeia ka hoomaka ana mai o ke kaihoee, ma na mokupuni, mahope koke iho o ka hora umi-kuma-malua o ka Poaono nei, ma Hawaii nae ka ikaika loa o ke kaihoee, ke hele la a nui na poino ame na poho i kau aku maluna o na waiwai, e waiho ana mamua o ke alahele a ke kaihoee e pii aku ai, a e emi mai ai. He hookahi Kepani lawai'a o Hilo, i maopopo loa kona make ana, oiai kela Kepani e hoao ana e hoopakele i kona waapa mai ka poino mai; ua loaa pono kona poo i ka uwapo o ka muliwai Waiola, mawaena o Hilo ame Waiakea, a make oia i ka manawa pokole loa. He poe Kepani lawai'a e ae no kekahi i manaoia ua pau i ka make, aka nae i ka pau ana o ke kaihoee, a kai mimiki hoi ma kekahi olelo ana, ua hoi hou aku la lakou imua o na ohana, a pau ae la na manao hopohopo, no ko lakou mau hopena. E ku ana ka mokuahi Matsonia ma ka uwapo ma Hilo, i ka wa o keia kaihoee, me ka hooku'i ana o kona kila ilalo o ka pohaku, i ka mimiki ana aku o ke kai, a i ka wa i pii hou mai ai ke kai, ua lana hou ae la ia elike me mamua.

Ma ka oleloia, i ka wa e mimiki aku ai ke kai, ua hiki aku ma kahi o ka 500 kapuai kahi maloo o ke awa, mai ka aina aku. O ka uwapo keia o ka hui alahao o Hilo, ua hoopoinoia c kela kaihoee, i hiki aku na poino i kohoia ma kahi o ka $10,000, o ia ka uwapo e moe ana ma ka muliwai Wailuku, ma ka akau aku, o kahi hoolulu kaa ma Hilo. Ke Kaihoee ma Kahului E pili ana ka mokuahi Kilauea ma ka uwapo o Kahuli ma ka manawa o ka hoomaka ana o ke kaihoee malaila, ua hooku'i ke kila o kela mokuahi ilalo o ka honua paa, me ka lele ana o ka poe oluna o ka mokuahi iuka, eia nae, i ka wa i pii hou mai ai ke kai, ua lana hou ke Kilauea, me ka loaa ole he mau poino. O ka mokuahi Mahukona keia e ku ana iloko o ke awa, ma kahi kokoke i ka palekai o Kahului, ua kaualakoia kona heleuma, aka nae ua pakele mai no kela moku nnai na poino mai. He mau kaa otomobile kekahi e holo ana ma ke alanui, i laweia aku e ke kaihohee, no kanalima kapuai mai ke alanui aku. O ka hale ukana keia i hele a piha i ke kopaa, no ka hookau ana mai iluna o na mokuahi, ua komoia e ke kai, ma kahi he elua kapuai ka hohonu. Nui ka Poe Makaikai Ma kela auwina la Poaono, ua hele ka uwapo Haalilianianu ae nei a piha i ka poe makaikai, i ke kaihoee, ahuwale ka papaku olalo o ke kahawai o Nuuanu, a ikeia na mea like ole, i kiolaia iloko o ke kahawai. O ka poe akahi no a ike ia mea he kaihoee, ua lilo ia mea ano

hou ia lakou, me ka hookahahaia ana o ko lakou manao, no ke ano o ke emi ana ame ka pii ana mai o ke kai. Ma na uwapo ae nei hoi. ua piha ia mau wahi i ka poe makaikai, me ke emi ana o ke kai, mawaena o na uwapo 7 ame 8, ma kahi o ka eha kapuai, a iloko o ka manawa pokole loa, ua piha hou mai la, elike me ke emi ame ka pii ana mai o ke kai. Ma ka olelo a ka poe i hele a kamaaina i na uwapo ae nei, akahi no manawa i ikeia ai na pohaku ako'ako'a malalo o na uwapo, aole mai mua mai. E ai ana ka poo oluna o ka mokuahi Niagara e pili ana ma ka uwapo ehiku i ka manawa i mimiki aku ai o ke kai, a na ka uuina o na kaula uwea i hoopaaia ai o ka mokuahi i ka uwapo, i kono aku i na kanaka hana oluna o ka moku, e hele mai e nana, a mai nui paha ka poino e loaa i ka uwapo, a i ole mokumoku paha na kaula uwea, ina aole i hoalualu koko ia, a ua lana ae hoi iluna, i ka wa e pii mai ai ke kai. Ahuwale ka Papaku ma Waikiki Mawaho ae nei hoi o Waikiki, ma kahi e auaukai ia ai, he mau hora loihi ka hana ana o ke kaihoee i kana hana malaila. Ua hoomaka ka mimiki ana o ke kai he 50 minuke i hala ok a hora umi-kumamalua o kela awakea Poaono, a pau ma ka hora eha o ke ahiahi. Iloko o kela mau hora, he umikumamalima manawa i emi ai a i pii mai ai ke kai, me ka ahuwale o ka papa; a i kela ame keia manawa e emi ai o ke kai, ke umi minuke {illegible} kali aku ai, {illegible} hou mai ana. nolaila ua nui ka {illegible} manawa {illegible} kekahi poe e hele ai e hopuhopu i na i'a ame na papa'i, ma na wahi maloo o ke kai. Ke Kumu o ke Kaihoee Elike me ka ike o ka poe naauao o ke ola'i mai ke kumu o kela kaihoee i ikeia ai ma Hawaii nei; a ma ka lono kelekalapa i hoike ia mai i Honolulu nei, mai Wakinekona mai, he elua mau hoone-i ola'i ikaika loa i ikeia ma kela la, a ma ka hoike a ka mea ana ola'i, o ka hoone-i ola'i mua, ma kahi no ia he elima kaukani mile ka mamao mai Wakinekona mai, a o ka elua o ka hoonee-i ola'i, ma kahi he elua kaukani me ehiku haneri mile, e kuhikuhi ana nae kela mea ana ola'i, mai ka Moana Pakipika aku kela mau hoone-i ola'i ana. Ma ka hoike hoi mai Kapalakiko mai, ma ka Poakahi iho nei, e hoakaka ana ia, i ka hoike ana ae o ka Poropeka T. J. J. See, ka mea kilo ho-ku o ke aupuni ma ka Mokupuni o Mare, o kela mau hoonaueue ola'i o ka Poaono aku nei, mamuli mai no ia o ka puka ana ae o kekahi mauna ma na Mokupuni Society.