Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 9, 1 March 1923 — KA WAIU A NA BEBE. [ARTICLE]

KA WAIU A NA BEBE.

Aole paha he ninau ko'iko'i i oi aku mamna o keia, o ia no ka loaa ana i na bebe ai waiu o na waiu maemae i liiki ai e loaa ia lakou ke ola kino i inakemakeia no lakou. A i keia mau la o ka hanaiia o na keiki me ka waiu, ke IHo nei i mea ko'iko'i ka loaa ana o ka waiu maemae no lakou.

I ke an o ko ka&ou mā.u kupuna, aole -waiu 0 ae e hanaiia ana i na koiki, koe "wale no o ka waiu o na makuaiine, i hanaia mai e ke Akua. Aka, mahope o ke komo ana mai nei 0 na naauao hou, ua lawe pu ia mai na -waiu hou, mawaho ae 0 na makuahine, 0 ia no ka waiu kini, ame ka waiu pipi. Aole pela Ike au kahiko, 0 ia h.oi, aole no i loaa mua ka waiu i na makuahine 0 ia mau la, aka, aole he mau waiu kini, a i ole pipi paha ma ko lakou aoao. Ua liie no ka nele me na makuahine o keia la. Aka, i ka loaa ole ana nae, aole i n ele na kanaka Hawaii 1 ka imi ana i na mea e hiki ai e ola kela keiki. O ka mua, ua imiia i makuahine e hanai ana i ke keiki a ua haawiia aku kela keiki, i kela makuahine, a na kela mokuahine e hanai ahiki i k«. ukuhiia ana 0 kela keiki O ia hoi na ha 'i mai ka waiu, a aole he waiu i ikeia he mau pilikia paha kekahi, no ka mea aole he wai oi aku 0 ka maemae mamua 0 ka waiu 0 kekahi makuahine. O ka wai 0 ka uala maka kekahi mea e hanai ia ai i na keiki, a he nui wale aku na mea e hiki ai e lianaiia ai na keiki liilii, ina aole he waiu 0 ko lakou makual}ioe.

Aka, i keia naauao hou i komo mai iioko 0 kakou, ua haiileiei» E»

ike o ko kakou mau kupuna, a i keia la, he mau waiu hou keia e hanaiia nei. Aole he hewa o keia mau waiu, aka, aia ma ka hooponopono ana, ame ka malama ana ka pilikia. Ina kakou e lawe mai ana i na waiu kini. O keia waiu, ua oi aku kona maileai mamua o ka waiu pipi, no ke kumu, ua ljoomoaia ka waiu, a hookomoia iloko o kekahi kini. Aole he ma'i i hiki e ola mahope o kona hoomoaia rfna. Aka, i ka hanaia ana aku i mea e kupono ai no ka hanai ana aku i kekahi, ua maemae ole ke> kini, ka omole paha, a i ole 0 na mea paha e hanaiia aku ai o kela keiki. 0 ka waiho o kehahi koena waiu iloko o ka omole, me ka hoomaemae ole ia kekahi alanui e komo ai na anoano o ka ma'i. He nui na alanui e loaa ai na pilikia like ole* O kekahi i ka manawa a ka_ pakuahine e moe ai, ua loihi ka waiho ana o kela waiu a ua awaawa. No keia mau kumu, ua loaa na 'keiki i ka ma 'i, a o ka hopena o ka make ana tfku o kela keiki. A aole keia he mea uuku, no ka mea ke hoike mai nei na kauka ke make nei he 8 keiki iloko o 10 ma keia hanai -yraiu kini ana. Aole no waiu kini ka hewa, aka, no ka malamaia ana o kela omole a i ole wahi o kela waiu i malamaia ai. O ka waiu pipi hoi, he oi aku paha na keiki e hanaiia nei i keia waiu mamua o ka waiu kini, aka, ua 01 aku na keiki make ma keia alanui, mamua o ka waiu kini. No ka mea, eia kekahi waiu, ina ua ma'i ka pipi nona mai kela waiu, aole he mea nana e pepehi ana* i kela ma'i oloko o kela waiu. I kona hookomoia ana iloko o ka hau, a wehe mai, a waiho hou ia a oi aku ka mahana mamua o 50 degere, ua oi aku ka hikiwawe o ka ulu ana ae o kela ma'i mamua o kona kulana mua, a mamuli o keia, ua lilo kela waiu i mea hoopilikia n}ai i keiki e ai ana. A o na waiu hoi i hookomoia iloko o na mikini nana e pepehi i kela mau ma'i, e pau ana kekahi i ka make, aka, aole no nae e pau loa ana. A me keia pilikia, ua komo pu mai no na pilikia o ka hoomāemae ana o na omole, ame r na wahi e waihoia ai kela waiu.

Aolh paha e hiki ana e'pau keia pilikia. No ke kumu, aole no na makuahine anaii i lawa me ka waiu. i'na 4 kekahi manawa e loaa ana a lawa ka waiu mai kona umauma mai, a i kekahi manawa, e'lawa ole ana. I ka lawa ole ana, ua imi aku la kela makuahine i waiu no kana keiki. Ina aole e loaa ana ka waiu pipi e lalau ana ika waiu kini. Aia manawa e hoomaka ai ka pilikia o kela makuahine ame kela keiki, no ka mea ina e hapa ana ka makaala ana o kela makuahine, e poino ana ke keiki. Aole nb ka makemake o ka makuahine e pilikia, aka, no kona ike ole a i ole hoomaopopo ole paha i kahi e hiki mai ai- keia mau pilikia. A o ka hopena ua hala aku la ia uhane a ke Akua i-lnakemake ai e komo mai iloko o keia ao. Ma na waiu pipi ka ikaika ]oa o ka pilikia e ike mai no hoi kakou la. A i keia mau la, ua nui na kanaka uwi waiu pipi. O kekahi poe, ua hana mai me ka maemae. O kekahi poe xta hookomo iha» i maa pakeke wai iloko o ka lakou waiu, no ka mea o ka nui o ka waiu ke kumu e nui mai ai kana mau dala. A mamuli o ke anaia ana o na waiu, ua loaa aku keia mau hana kolohe, a ua nui na kanaka i hele aku e ho.opunipuni i kumu e hemo mai ai, Aole lakou la e manao mai ana no'kau keiki liilii, o ka lakou la no ka nui o ke dala.

A o kekahi no hoi, o ka maemae ole o na kini e hoekomoia mai ai keia waiu. Ua maikai no paha hoi ka waiu, aka, ua kapuluia mai na kini, a ua hoomaka mai kela waiu e awaawa, a o ka hopena, ua lilo i mea hoopilikia mai i na keiki e ai aku ana i kela waiu. Ke make-

make mai nei i mau kanawai e hoopai ana a e koi aku ana i na kanaka uwi waiu e hoomaemae. mai lakou i ka lakou waiu. Ke makemake pu ia mai nei e loaa na wahi e hooliloia aku ai keia waiu me ka maemae, ame ka hiki ole e ulu ae na ma'i oloko 0 ka waiu, mamuli 0 ka waihoia ana ma kahi anuanu. A o keia mau mea apau no ka hoopakele ana mai ina keiki. Aka, ina e maemae oie ana no kau malama ana, e ka makuahine i keia mea 0 ka waiu,- ua lilo iho la no keia mau hoopakele ana a ke kanawai i mea ole, no ka mea ina ua maemae ka waiu a hiki i kou hale, a mahope aku ua hoohemahema oe makuahine i tela waiu, alaila, ua pilikia hou no ua "waiu la. Nolaila, e na makuahine Hawaii, ina aole he waiu ma kou umauma no kau keiki, e hele mua oe e a'o ia mai i ke ano o ka hanaiia ana o ka waiu kini, a i ole o ka waiu pipi paha, 4 a 0 malama i ka maemae i na mana-1 wa apau. O keia kekahi alanui ē emi nui nei ko kakou lahui. Mai oi aka ka | maikai ina no mai kou iimwma oe e j hanai ai i kau keikL Ina he pili- j kia kekahi, e huli aku i kahi o pilikia, a malaila e lapaau ai. Ua 01 aku ka 0

mamua. o ika hoohemahema ana a nele loa, a kauka'i aku i mau waiu okoa ka mea e ola ai ke keiki. Aole kakou e ka lahui i hoomaopopo i keia mau mēa hoopilikia, no ka mea, aole kela ame keia i ike aku i ka poopoo o kela ame keia. A he lahui no hoi kakou i maa i ka lioomaopopo ana i ka ike iho no o na makua, He haawina keia i ulu ae iwaena o ko kakou lahui, no ke kumu mai kinohi mai, ua noho lako kela ame keia ohana me ko lakou mau laau lapaau iho no, a ua lilo keia ike o kela ame keia ohana i mea malama loa ia, a ua hooiliia aku keia ike i kela ame keia hanauna. He okoa no na laau o na ma'i paaoao, na ma'i ea, ka ai kupono no na keiki liflii, na ai no na manawa kapu mauuiqae, na ma'i lonopahu, ame na haki paha. Aka, ike komo ana mai ona naauio oko na aina e, ua 'oia mai ko kakou mau kupuna he mau hana kahuna keia, a ua haalele kekahi poe i keia mau ike, a i keia la ke hopu wale nei kakou i na ike o kahi e mai, a ike iho la kakou la i na pilikia o keia mau laau hoonui hana. Aole paha he lahui ma ka ili honua nei i loaa mai ka ike lapaau o ke/ kakou mau kupuna, aka, ua haalele nae kakou, a i keia la, ua lilo keia haalele ana o kakou i mea hoonele mai ia kakou ,a hoopilikia mai 1 na keiki liilii, na pua ame na makua o keia mau 1a e nee mai nei. Aole wale no kakou i haawi wale aku i ko kakou mau aina, aka, ua haawi wale aku kakou, a ma kekahi olelo ana paha, ua kiloi wale aku leakou i ko kakou mau laau hoola, a lalau i na mea hoopunipuni a ka poe 0 ko na aina e. ' A i keia'la, ua pau na kanaka ike i keia laau i ka make, a eia kakou ke hoaa nei. 11 Ua lawe ae nei kakou i na haole, ame na laau Kepani, ame na laau 'o ko na aina e mai, a no keia kumn, ua hemahema kakou. A mstmuli o ka nele ko lawe io nei i ka ha'i. Pomaikai wale ka ohana i puni ole i na pelo e kiloi, a ke malama mai nei no i keia ike o ko kakou mau kupuna. A nani ia ua nele kakOu, hoōkahi no hana pono, o ka hoōloW i na a'o a ua maū kaukii' nei'o kō na aina e mai, a e hooko' 1 na a'o e haawiia mai ana. Aole e hiki i ka nele ke hoopaapaa aku, no ka mea, aole au. O keia mau pilikia nae i kau mai maluna o ka kakou mau koiki, ke leau nei a aia no ia kakou e ola ai.