Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 9, 1 March 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

Hele aku la ua o Lola, ,a noho iho la ma ka aoao o ka moe, e hiki ai iaia ke ike pono aku i ka helehelena o Alika, alaila noke iho la i ka uwe, aole he uwe no ka ehaeha ame ke kaumaha, aka he uwe 110 ka hoomanao ana ae, no ka pakele mahunehune ana o ke ola o kona hoahanau mai ka make mai. I ka hala ana o kekahi manawa o ko Lola noho ana ma ka aoao o ka moe, me kona ike ana mai hoi i ka luhi maoli o na maka o ka wahine malama ma'i, olelo mai la oia iaia. e hoi no ka hale malalo e inu ti ai, a e ai i kekahi mau meaai, a e waiho aku ia Alika, nana e kiai ahiki i kona hoi hou ana mai. Aole he laau e hoohainu hou ia aku ia Alika, a hala ka hora hookahi a oi, a ua ai no hoi o Alika i kekahi mau meaai, mamua o kona hiamoe ana, nolaila mamua o kona hiamoe ana o ka mea ma'i, o ka noho malie wale no kau ma ke ano kiai. Ua hoohauoliia aku ka manao o ka wahine malama ma'i, no ke noi ana mai o Lola, oia ka mea nana e kiai ia Alika, nolaila haawi mai la oia i kona mahalo, me ka iho ana aku no ka hale olalo, e ai ai i kekahi mau meaai, a e inu ti hoi, #o ' ka mea aia ka ohana o kela home, ke ai mai la i ko lakou aina ahiahi. Aia no hoi na kau\va ma ka lakou mau hana pakahi kahi i lawelawe ai, nolaila o Alika wale no me Lola, ko ka • hale maluna. I na kaikamahine opio e noho kokoolua la maloko o kela ; rumi, aole he wahi maka'u a hopohopo iki iloko o Lola; iloko o ka meha me ke anoano eehia e halii la maloko o kela rumi, ' aa haawi ae la o Lola i na hoomaikai ana i ke Akua, iloko o ; kona naau, no ka mea ke lohe maopopo loa mai la oia i ka maikai o ka hanu ana o Alika, he hanu ana hoi i ka okoa loa, • mai ke ano mai o ua hoahanau nei ona, he elua pule aku i hala. t No ka hapaha hora paha kela noho malie loa ana o Lola, me ke kiai ana i kona hoahanau, mahope o ka hala ana aku 0 ka wahine malama ma'i, ua kaakaa ae la na maka o Alika, a • iaia i ike mai ai ia Lola, minoaka ae la oia, me ke kikoo ana : mai o kekahi lima, i ka lima o Lola, e kokoke loa aku la iaia, 1 a huki aku la i kona hoahanau a pili me ia, me ka i okoa ana ae ia Lola, e honi aku iaia. Kulou iho la no hoi o Lola ilalo, a honi mai la ia Alika, me ka pnliki ana ae o Alika. "Auhea oe e Lola, ma ka'u hoomaopopo iho, ua like pu au me kekahi mea i hoopaaia iloko o kahi pouli, no na makahiki lehulehu," wahi a Alika o ka pane ana ae me ka leo hawanawana. "Uia ike au i kau mea e kamailio mai nei e Alika, aka e hoomanawanui nae e kuu hoahanau, e hoea mai ana no i ka manawa e hoauhee loa ia aku ai na pilikia apau e hoopuni nei ia oe," i panai aku ai o Lola i ka pane ana me ka leo liilii loa. "Ke kanalua loa nei au i kau mea e olelo mai nei e Lola, a ke hopohopo mau nei au i na wa apau, me he mea la ua ; kokoke mai ko'u hopena." "Aia ko kakou manaolana apau maluna o ke kauka, a ma : kana olelo mai, elike me kana ike, ua maikai loa oe i keia manawa, a e hoi hou mai ana kou mau ano kahiko, ke hala kekahi mau la a kakou e hoomanawanui aku ai." "Pela i'o no, aka nae he keu aku ko'u ano e, mamuli o ka ' pināpina'i o ko'u hanu i kekahi manawa," me ka paa ana ae . o kekahi lima o Alika, maluna o kona puuwai. \ "Mai noonoo oe no ia mea, oiai he nawaliwali maoli kou 1 j kino, a no ka loihi no hoi paha o kou waiho ana i ka ma'i, I 1 pela oe i ike ai, i kena haawina, aia no paha ia mea i ka poe j 4 apau e waiho ana i ka ma'i no kekahi manawa loihi." | "E paa mai paha ko lima ma keia wahi, ke ike nei au ike « ano e o ka pana ana o ko'u puuwai," alaila paa i'o aku la o j Lola, ma kahi a Alika i kuhikuhi mai ai iaia, a he oiaio, i ka paa. ana aku o kona lima, ike iho la oia i ke kapalili o ka pana ana, me ka hele hoi o ka helehelena o Alika a a'ia'i pu, ke ! liki la hoi kona kino, me ka puupuu ana o kona mau lima, o ia I no ee oka mea e aneane loa ana e lele ae kona hanu; aka nae 1 ka hala ana o kekahi mau minuke pokole, ua auhee aku la kela ano o Alika, a o ia kana i hooho ae ai: "He keu aku keia a ka haawina ko'iko'i loa i kau mai ma-, luna o'u." "E kahea ae au i ka wahine malama ma'i e hoi mai," wahi a Lola me ka manao hopohopo no ka palekana o kona hoahanau, me ka eu ana ae e ku iluna, no ke kii ana aku i ka wahine malama ma'i, ua pane e mai la nae o Alika i ka i ana mai: 4 "Mai haalele mai oe ia'u, aka e noho mai no kaua, oiai ua hala aku la ka pilikia, a malia he manawa loihi loa, alaila hoi hou mai," i pane mai ai o Alika, me ka hopu okoa ana mai i kekahi lima o Lola, a puliki iho la. ; Mamuli o kela au'a a Alika i kona hoahanau, ua hoomau : aku la no o Lola i ka noho ana ma ka aoao o ka moe, me kona hakilo loa nae ia Alika, no kela hopohopo mau no iloko ona, malia e hoi hou mai ana kela ano ana i hoomaopopo aku ai maluna o kona hoahanau i na minuke mamua iho. Iloko nae o kona nanea, ua hoopuiwa loa ia aku o Lola, i ka puliki ana mai o Alika i kona lima, me ka hooho pu ana ae: "Ke hoi hou mai nei kela ano paupauaho o'u," wahi ana me*ke au wale ana ae no o kona poo i o a ia nei, me he mea la, o kona hope loa ia. "E hapai ae oe ia'u a noho iluna, aole e hiki ia'u ke hanu pono! "E wiki hoi oe!" alaila eleu mai la o Lola me ka hapai ana ae i ke poo o Alika.mai ka uluna mai, no ka hoonoho ana i kona hoahanau iluna. Aole i ala pono mai ke. poo o Alika iluna, ua hanu ino ae la oia no ekolu manawa, a hina aku la kona poo iluna, o ka lima o Lola, o ka pau ae la no ia o kona onioni ana. Hookuu awiwi aku la o Lola ia Alika ilalo o kona wahi

moe, me ke kahea ana ae me ka leo nui, o ka mea i piha me aa manao pohoihoi: "E kokua, ua maule hoi o Alika! E wiki, e hele mai kekahi mea e kokua i keia manawa!" Aole nae he mea i hele mai e kokua, elike me ke kahea a Lola, nolaila haalele iho la oia ialoko o ka rumi, a holo aku la no ka hale malalo, iaia nae i hoea aku ai no ke poo o ke alapii, ia wa 1 oili mai ai o Mrs. Wadona, no ka mea ua lohe aku oia i ka leo kahea o Lola, pela oia i pii mai ai no ka nana ana i ke kaikamahine ma'i. "Heaha keia pilikia au o ke kahea ana ae nei i mau kokua?" \vahi a ua o Mrs. Wadona i pane mai ai me ka leo kuoo, me ka nanakee ana mai hoi ia Lola. 'X T a maule hou ia o Alika, e holo aku au e kii i ka wahine malama ma'i," wahi a Lola, me ka iho ana aku no ka hale olalo, me ka nana hou ole mai ia ]\īrs. \Yadona. Ua loaa aku la ka wahine malama ma'i ia Lola, a i ka loh< ana ua maule.o Alika, pii awiwi mai la oia iluna, me ka paa an& aku i kei&hi lima o ke kaikamahina ma'i. no ka nana ana

ka maopopo ana iaia aole he pana o ka lima i koe, ua hoike okoa mai la kona helehelena i ke kaumaha ame ka hopohopo, me ka l>uli ana mai imua o ka poe i hoopiha aku ialoko o kela rumi, a i mai la. "E holo koke aku kekahi mea e kii i ke kauka i keia manawa!" wahi ana, ana kekahi mea mama i holo aku e kii ike kauka, aole no hoi i emo iho, hoea ana no ua kauka nei me ka nana ana iho, ma na wahi apau e ikeia ai he pana kekahi, aole nae ona ike iho i ka pana, aia nae ke kaumaha ma kona helehelena kahi i nohoalii ai, a o ia kana o ka pane ana ae: <f Ua pau ka kakou hanā no ka mea ma'i, no ka mea ua haalele mai ke ola i ke kino," me ka nana pono ana mai maluna o ka helehelena haikea o Alika, e waiho oni ole la. Hakalia no a pau ka hoike ana o ke kauka i ka hopena i aku maluna o Alika, ia wa i kuwo okoa ae ai o Lola, me ka noke ana i ka uwe kumakena, a mailoko mai o konai mau manao ehaeha, i kaheu ae ai oia: "Aole e make kuu Alika! Auwe no hoi oe e kuu hoahanau hoomanawanui e, eia ka o kou ma'i no keia a wehe ka pili aloha a kaua." Ua hoopaia aku ka puuwai o ka poe apau miloko o kela rumi, i na olelo kaukau a Lola no kona hoahanau, a no ka hoomama ana i ka manao o Lola, i paa ma iai ke kauka i kona lima, ma kekahi poohiwi o ke kaikamahine opio, a i mai la: "E kuu keiki, aohe mea hiki ia'u ke hana aku, no ka hoopakele ana ae ia Alika inai ka make mai, oiai ua haalele kahiko ka hanu ola i kona kino, mamua o ko'u hoea ana mai nei. Aole no au e kala kahiko i hopohopo ai, no ka hoea mai o keia hopena maluna ona no ka mea iloko o keia manawa o kona ma'i ana, aole he manawa a'u i ike ai i ka pololei o ka pana o kona puuwai," alaila i ke akakuu ana mai o ko Lola mau manao kaumaha, ia wa i ninau mai ai oia, i ke ano o ka hoea ana mai o ka make maluna o ka mea ma'i, me kona haupu mua ole nae, o kela iho la ka hopena o ko Alika ola ana. L T a kaa ma ka aoao oka wahine kahu ma'i, ka mua o ka hoakaka ana mai, no kona hoomaopopo ana, i ka paupauaho o Alika no elua manawa ma kela la, aka nae i ka hala ana o kekahi manawa leihi, me ka hoi hou ole mai o kela haawina maluna o Alika, manao iho la oia aole he pilikia i koe, nolaila hele aku la oia no ka hale malalo, no ka ai ana i kona aina ahiahi, a waiho iho i ka mea ma'i, malalo o na kiai ana a Lola.

. Mahope mai o ka wahine kahu ma'i, i hoakaka aku ai o Lola me ka leo haalulu, i kona ike pono ana i ka paupauaho o kona hoahanau, a i ka elua no hoi o ka manawa i hoea hou mai ai kela haa\>ina maluna o Alika, o ka pau loa ae la no ia o kona hanu ana, a holo okoa oia e kii i ka wahine kahu ma'i, e hele mai e nana i kona hoahanau: "Aole anei he mea hiki kekahi e hana aku, i wahi e ola hou mai ai oia?" wahi a Lola me ke kuwo hou ana ae me ka leo 0 ka mea i piha i ka ehaeha. "Aole he mana ma ka honua nei i hiki ke hoihoi hou mai 1 kela ola iloko ona! Ua hoao aku au i ko'u ike, e hoopakele ae iaia mai ka make mai, ua hiki ole nae, nolaila aohe a'u mea hou e hana aku ai nona!" "Auwe no hoi oe e Alika .e ! Ua hoolana loa ia mai hoi kuu manao, i kou oluolu ana ae, e palekana ana oe mailoko mai o keia pilikia, eia ka e haalele hookahi iho ana oe ia'u ma keia ao, a o ka'u liana nui paha auanei ia e noho aku ai, o ke kanikau mau nou, me ka hoomanao ae i na wahi apau a kaua i pili ai!" "E hoopau oe e Lola i kou uwe ana.'" i pane mai ai o Mrs. Wadona, me ke kulou ana iho ma na pepeiao o Lola, a hawanawana mai la i kekahi mau huaolelo, e lohe ole mai ai ka poe maloko o kela keena. "O kou noke ana i ka uwe c Lola, e hookomo aku ana no oe ia oe iho iloko o ka pilikia. He keu no hoi, o ka hala ana aku o Alika mai keia ao aku, o kou lilo ana no ia i kaikamahine waiwai loa, ma o ka holo ana o ko Alika mahele o ka waiwai o ka makuakane hanauna 0 olua maluna 0".» No kela mau olelo a Mrs. Wadona, ua hoopau okoa ae la 0 Lola i kona uwe ana, me ka eeke ana mai ia Mrs. Wadona aku, aia nae iloko ona kekahi manao kahaha loa, me ka nalu wale ana iho no i keia manao: Heaha la hoi ka manao o na olelo a keia wahine? Me he mea la ka hoi, ua lilo ka make ana aku la o Alika, i mea'nona e hauoli loa ai? "E hoi koke oe e Lola noloko o kou rumi, aole keia o kahi kupono au e hoikeike r(iai ai i kou mau manao kaumaha," 1 hoomau hou inai ai o Mrs. Wadona i ke kamailio ana, me ka lalau pu ana mai i ka lima o Lola, a huki mai Ja, no ke ku ana iluna, a hoihoi aku la noloko o kona rumi moe. Halealia no a komo o Lola iloko o kona rumi ,0 kona haule aku la no ia moe hoololo, me ka hookahe ana aku i kona mau waimaka o ke kaumaha ame ka ehaeha no kona hoahanau, a i ka hiki hou ole ana iaia ke uwe, moe hoololo wale iho la no oia, me ka hoolohelohe ana mai i na kamailio mawaena o ka poe maloko b ka rumi o ke kino make o Alika e waiho ana, eia nae aole ona lohe mai he hookahi huaolelo. I No kekahi mau hora kela moe malie ana o Lola, me ka j onioni ole ae aia hoi kona mau lima ke puliki la, ma ke ano 0 ka mea iloko o ke kanikau, alaila kaakaa ae la kona mau | maka me ka hooho ana ae i keia mau olelo: "Eia oe ihea e Alika. Ua haalele i'o mai anei oe ia'u? Ina pela ihea oe e loaa aku ai ia'u ke imi aku," me kona ala okoa ana ae iluna, a haha wale ae la no kona mau lima iloko o ka pouli, me he mea la ua uluahewaia kona noonoo. I ka nana aku, aole loa e hiki ia Lola ke hoomaopopo i ke kumu i make hikiwawe loa ai kona hoahanau. He hookahi wale aku no pule mamua, o Alika kekahi o na kaikamahine maikai o kona ola kino: ua hele pu me Elioka iloko o ka halekeaka, me ka piha hoihoi, eia ka iloko wale no o na la ehiku, 1 omiloia mai ai kona kino. a pau ka pana ana o kona puuwai, a pau pu hoi ka lohe hou ana i kona leo. "0, aole loa e hiki ia'u ke manaoio, penei iho la kou hopena e Alika," i noke hou ae ai o Lola i ka uwe helu, a i noke wale ia no eia i ka uwe, ahiki i na hora o ka wanaao, a oiai e wewehe ae ana ke laula o ka malamalama, ala ae la oia mai kona hiamoe ana, a hoolono ae la, ina pha he mea kekahi maloko o ka rumi 1 waiho ai ke kino make o Alika. Aole ona lohe aku i kekahi nakeke, ua nohoalii iho ka meha 'ame ke anoano maloko o kela home nui. Pehea la, ua uhi anei kela poe i ka helehelena o Alika. ua hoihoi ae i kona mau lima maluna o ka umauma, a ua haalele iho iaia maloko o kela rumi puanuanu, a ho ; aku lakou, noloko o ko lakou mau rumi no ka hooluolu ana? O kela na mea i hoalaia mai iloko o ko Lola noonoo, a jna ua haaleleia iho ke kino wailua o Alika, me kekahi poe ole na lakou e kiai iaia, ua ku inaoli kela hana i ka lokoino. No ke ake ana nae e ike pono, ina paha ua haaleleia aku ke kino o Alika me ke kiai ole ia, ala ae la oia iluna, me ka nihi hele ana mai, a loaa ka puka, inawaena o kona rumi, a ka rumi o Alika. iaia i wehe mai ai i ke pani puka, aole i kiia, o kona pale ae la no ia i ka puka a hamama, iaia i kiei aku ai iloko. he halii keokeo ke uhi ana maluna o ka moe o Alika. aua hiki iaia ke ike aku ika waiho oke kino o kona hoananau ma'ialo ae o ka uhi keokeo