Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 9, 1 March 1923 — Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moauia-Nui-Akea i Kaulana HE MOOLELO KAHIKO NO KA HULI KOOLAU O KAILUA AME WAIMANALO, KA NANEA O KE AU O KA MANAWA. [ARTICLE]

Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moa-uia-Nui-Akea i Kaulana

HE MOOLELO KAHIKO NO KA HULI KOOLAU O KAILUA AME WAIMANALO, KA NANEA O KE AU O KA MANAWA.

. r . r u ae la no kaua, elu. i na hana eueu a ko! 110 o ke onaona maka . .. ... r0 me ke onaona lima aole v. f : - nie Hauailiki, ho koele j . r . • ola i Paliuli. ' i nei au me ka noonoo nui T3 e kuu mau hale kipa, hoa-_~-fl keia po. aia a makaukau v Vīi rr.ai no au ia olua," wahi i, S--u.>.iki. , īa, a mai hoonui hana -• \c- kaue, o ka mea i loaa, fu.~ • - ■ • > ;avn w »hi a Haumea, oiai T-, a hipuhi laau ia la ke Kona hana hoinau ipo a keia e kuku ana iluna, ua ..... -- ; :a. ka hali'ali'a aloha i ke - ; no kona mau lioa hoinau, , •;>: :,ku nei ua hueu nei ike •. . - o i-i hiona iluna oka laua •- - a -vn i paheahea ae ai o Hau- ; k in eiau lalani olelo: X u ...ai ami ia'u ka liula, "r ;-:.----na v.-ai iluna o Kalanamaiy■ k i r .;■ nr.a iluna o Papiohuli, Hl.i: aina apo i ka Ohai, i ke kapa pili o Kahelu e, H- heiuheluna keia na ka mav.. "k:i malama ika po nei-i, « 0 r >'.:a e — V;'.; i o koia īnau olelo paheahea U: ; ;n: «a ho-aia ke aloha wela v 0 k- Konohiki, me he mea la ? r -i.. ,'i ; .pn ;i mau aloha. H-;; ; la oia me ka puliki ana r.ii ia Kahauolopua iloko o kona • rr.o ka oielo ana ihe:

'•E •-'ni aku au ia oe 6 kuu hale, - noo'Kamaaina ia kaua me ko v V a hnle hoi o'u nei ma ou • - V. kr.'i mai nei ia'u ka ha- ' i manao no olua, nolaila, (■ hr: ;i kii hou mai ia olua." r .ku la lakou a ku iwaho r * V. i ana o i\a olelo, a ; ;'i nhu ke Konohiki hoi, a ia "r~3 r."i hoi e ani peahi aku ana na Hualalai i ka wa e nana mai - k~. laua kane ihope. I ka hiki ana o Ahiki i ka hale, heo'n'e aku la oia i kona alo * sV!i no ka hoomakaukau ana, a ae la ia Paku'i, kona aipuu~u'3 m:i. no ka haawi ana i i'a ame i V e tahi mau meaai na kana mau hale 1 -ahie?. 1 ī"a hookoia ia mau mea apau, s o Kamuku mo na kanaka o ke a'ii. 'k-: ana i ka hale, a Haumea e : rV .-i r.?i me ke aikane. vr': v .r, iho la o Ahiki i ke kauoha ii Paka'i, no ka makaukau o ka * '.ī-aīiina a ke alii i kona wa e hoi • i. me na malihini. Ti sku la oia a hele aku la no "x v i ■ kona mau hale kipa, e ma•"••'A' •; nna i ko lakou paina kair.a mea a ke Konohiki i v .skn «ii, i ka makuakane me >: :aka a lakou nei e ai ana, Konohiki, pa kahea a "• ~ • iauwnhine, noho iho la lakou •'i r nn manao oluolu o ke ka- ~ " " i malihini kipa. i k ana ae o na pali Koomni la ka luna a Paku'i r.r i ana i ke Konohiki, ua na mea apau no ka pa- - - .i ke alii me kona mau hoaai, - " :naia na luna e hai i na • : ke alii, e hele mai i ka po ~ malihini, mahope iho e o 'ir.a o na la okolu. īa o Ahiki a olelo aku kiīkou me na makua. no o -i v .r.s!imoe kakou i ko'u wa- - p'.. me a'u no hoi i moe : ka po nei." r r^r ' ia," wahi a ka eū. : -iv.ihi e pailaka ai, mala- " ■'•••-"•; maua o oe ka mea i ike ana e hiki ai kakou i — -2 i: .na." "ii ae la lakou nei mo na hele aku la no ke alo r ke KonohikL ; > no me ke alo alii, pela no " •' :• .'.pau olaila, ua lilo ae la ' "' P a ke alii, i mea nui i:orrj aloalii. ' •' < - n lawa, ua inu no hoi a kena •'" • o kamaaina, a o na "• r e. hoi, ahiki i na hora lilii - :<L -■ = - : hoi ai na mea apau ma - ■'■'( o me hoo- » -o Itq ipukani hokiokio kapalulu " -•?• p- >.a ihu, eia nae, he po moe " kanaka, he po ala ko ke '"••• i ' '• s '• no ī hana a4 i ka 0 '* 3 no * p°' : mau lakou i na wa apau, e - * - i l.a ike ana o ua aiwaiwa nei, k* pehu i ke kaha r -'a. ia wa i hoohuoi aku ai - aikane. "anoe hoi kou wahi ** r,a e aikanel" /' T hoi?" wahi a Kahauo•T«. oe a malohai, me he mea &s*i !a!" hoi o 7 _u ma'i a kaua e noho

nei, koe wale no ka nialohi, ano makehiamoe niau, o ia ko'u anoe." "Pehea ho waimaka-lehua no oe i -keia mau kaulana mahinaf ,, "Aole la," Tvahi a Kahauolopua.. "Alua o'u ku, aohe ikeia o ka ivaiula iliahi o Waimea, he paa paha i ka makani kiu Waiahulu." | "I na pela, ua hapai oe," wahi a Haumea. "Ka, kupanaha no hoi oe e ke aikane, me ko ike iho no ka hoi ia kaua, aohe a kaua kane, a ipo la hoi e noho nei, e loaa ai la hoi ia mea maikai, o oe a o\yau huli ae aua ua kaulana mahina, eia hoi oe ke hoopahulu mai nei ia kaua." "Aole paha keia he hoopahulu e ke aikane," wahi a Haumea, "aka o kou helehelena ia a'uenana aku nei; anoai ua lalau no hoi paha ka hale o kaua ia oe, huna mai hoi oe ia'u." "Aole la," wahi a K&hauolopua. "Pehea, aole ou moemoo a ipo i ka po (uhane) me kekahi mea?" "Ae, o ka moe kahaula, ka mea loaa mau ia'u, i na po apau, pomaikai ka po ha-o, aole nae me ka mea e aku, aka me ke kane hale no a kaua." "īna pela, ua ma'i i'o oe.", ''Kupanaha hoi ha, i ke aka walo no o ka Wailiula alohi e ka ainako!" "Manao ka oe pehea? I ha'i aku au ia oe e ke aikane, ua hapai oe, a na'u e hoohuoi i ke kane a kaua." Oiai no nae lakou nei e lulana ana i Hauo'a, ke alawele a ke kaupu, a e hoohanini ana Ma-na i ka Waiopua, hoaleale i ke kaha o Kaunalowa, i na kokoia olelo o kahi alii, ia wa i lalau aku ai o Haumea i kekahi kuina kapa, a popo iho la mamua o kona alo, me ka pane ana mai ia Ahiki: "Hele ka hoi ko'u maka a oni oloko o ka onohi, he maka ua paha. "Pehea auanei e maopopo ai ke ano o ia oni o ko maka, oiai aohe kahuna oonei, aia no ke kahuna i Ike alo o kuu aikane alii, ina paha he hele no kakou ilaila maopopo ka hana, a kena maka. ou e ka waliine." "He maopopo no, ke ae mai oe, ame kuu aikane, e puu no'a kakou. E kii oe i pohaku iliili i hookahi a lawe mai, o ia iho la ka mea e hailopa ai o ka poe o ko makou wahi, he,mea hoiko pololei kela."

"Ina pela ua pono, na'u e kii aku " I ka loaa ana mai o ka pohaku, ia wa i kuhikuhi aku ai o Haumea i. na ano apau o ka puunoa. Aole paha laua i manao mua, e hihia ana laua i ka upena alihilele a ka eu nolaila hoomaopopo mai'la o Ahiki i ka puunoa. - Ia wa i olelo aku ai o Haumea: "E hoopili ae i.ko mau lima a waiho mai imua o'u, a na'u e uhi.i ke kapa, aia i kau lima e waiho ai i ka pohaku, alaila koho au a me ia nei; - pela e maopopo ai ka hana a ke kiionohi ia kakou." Ua hooko mai la o Ahiki i na hana hoeelo a ke aiwaiwa, pupuu iho la i kona mau lima iluna o ka moena mamua o Haumea, a uhi iho la o Haumea i ke kapa. Huli ak\i la kona alo i kohi e, mai ia Ahiki aku, me ka i ana maiy "hunaia ko no'a, aia oe a i mai oe ua nalo, alaila ia wa kakou e nana ai i ko ano o keia oni o kuu kiionohi, a na ko lima e paa ana i ka nō'a e maopopo ai ia'u." Ua hookoia na mea apau eliko me ka manao o ka '.t'i a i ka i ana mai o Ahiki ua nalo, ia wa i huli mai ai o Haumea, a lalau iho la t i ke kapa, a wehe ae la. I na lima o Ahiki e pupuu ana,j ia wa o Haumea i pane ae ai i ke aikane: "I koho au i ka iloko o ka I lima o ke kane a kaua a i hala, alaila he maka ohana keia nou, aka i pololei, alaila no kau» no keia ame ke kane a kaua." Ko ike pu ae la no kaua, e ka mea heluhelu, i na hana hoeepa .a keia wahine, a mamuli no o na hana a keia kino hookahi i kaulana ai o Waolani ahiki i keia la, ke ano pono ole o ka hana a ka hoa kanaka, o ka puka mai la no ia o ka olelo, he eepa no Waolani, eia ke kumu o ka eepa la. He hookahi no keia wahine, J)e lehulehu na inoa, a he waohaakuna hooulu kanaka no Hawaii nui a Kane.. ''Auhea oe e ke kane, he ma'i ko maua, a o ia keia a kakou e nar»a nei i keia oni o kuu maka. O ko lima ak,?u, o kou lima no hoi ia, a o ka lima hema o ko maua no hoi ia. "Ina i ku ka no'ama kou aoao, alaila nau keia onohi maka, a mai kaumaha oe i ka wa e lohe ai i ka olelo, oiai o ke ola ana ia o ke kanaka." Kau iho la ua eu nei i kona lima iluna o ka lima hema o Ahiki, a huli aku la i ke aikane, me ka olelo aku he hu'ihu'i pu wale no kaua Ir, hopu iho la i ka lima akau, a olelo mai la i ke kane, wela lioi oe, eia ko no'a la i keia lima ou, a ua maopopo ae la ia'u, ka hana a kuu kiionohi, he lala, hewa ka maka no ke kanaka. He aa iloko e ulu ai, He liolio ia nei la, He oluolu i-ho, He ma-i hoi mai—e! (Aole i pau.)