Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 10, 8 March 1923 — Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moaula-Nui-Akea i Kaulana. He Moolelo Kahiko no ka Huli Koolau o Kailua ame Waimanalo, ka Nanea o ke Au o ka Manawa. [ARTICLE]

Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moa-ula-Nui-Akea i Kaulana.

He Moolelo Kahiko no ka Huli Koolau o Kailua ame Waimanalo, ka Nanea o ke Au o ka Manawa.

. makani hanu . . •! n ka nahelo, c, o ka ; kīionohi, eia la i ka ... >:a a kaua, aia ka no'a ' •- Pehta ua pololei wahi a Haumea. ; v, ica no'a a kakou ma . kaii." «'ahi a Ahiki. mai ai o Haumea .• kane halekipa a laua . nuhi nei, a olelo mai la. or .i r.na iho o ka lima i | , . o k? kane, e hai aku i . a. mai puiwa oe, . - • kuia i loaa i keia wa- .. .. kiimu o kuu ui ia oe, . , : 'ike ia kakou ke kumu • r. kuia.'a ua maopopo ae .. , < o Oi' ia." •: f .3 ; .ri mea?" 'wahi a Ahiki. • , ; spai keia wahine au, a o ki - . kua o kela opu o Kahau- - - ( .\r.nu aku no paha auanei •. •.. no ka hoi ke kupanaha : ; ka he mea loaa ke keiki - r : nn waie aku no a ka maka, paV.a aia la hoi a hui kino ■ : jc, ōiaila la hoi, hiki ke _ - r ria ka o ka noho o keia : no olua e na wahine, ua V..-. hoopahulu no lioi ka olua rTrahirie ia kakou." \ > kf*ia hr hoopaliulu, nka he - V. a i ka oiaio, a mai hin hoole manaoino mai ia . * i ua ike au, ua hapai kuu .; • - unana a ke onaona nau e •a ■ p n f»lua e kuu mau hale . •• ko kakou hoohale ana, -••<! keia la, aole hookahi po j i. aku ai maluna o Muliwair. k!ei aku hoi i na pani pukn A o. a hamohamo aku hoi i •' kapa a olua e na wahine, o . 'K r.a r -. oka halia waiho ilpko, ::io no."' • r.oi paha la. ua lalau io oe n : elua, mai huna .oe, aole - r ou moopu me maua f ka v ■ lnimoe oe o ka po?" ••a auanei ka ia moe mo 'oha'n a Kiha. he aka wale wahi n Ahiki. • '•' • Ti:;^. o kau i hana ai i ka -- ' ; a ka ko ao e hoike mai nei, - .o' ui kp akua ia kakou iloko t V. nina liuna. a pehea kou ko niii no niaua?" ! i;o:iha )«?"* wahi a Ahiki. • - ko !r:>vc ae no hoi ia maua " - . "r.nī:s wahine» nau!" • •'"' -:o'u manao paha ia a kakou ' i> i. nohe hihi, o ke ku a "• »■ - .i: mnmua o kuu alo, i ko'u n ia'u. aole i aneane ku :- : kr. ir.• ka ua o Nahunahu, :r .ihn wale iho no ka manao r.u :.i. a ua pa mai la nae i ka leo, i ka mea palupalu •<ai. hoaha lioi ko'u mea e • i.-" n'-:n ai ia leo o olua. '' Ho:aio i na po apan a kakou • - - •. i. aohe po ha'o o'u i ka ••'•• r nl-,ia i ke kaa lau ohua, f ■-- ilaulole ika limu," wahi a i - . H- r.nnao no ka hoi kou a.kar-_ ■- *rho nei. uumi wale iho no f ; ra paha oe e hoopa mua -r. :r.a::a, me neia kakou. ka luna « ia niea, k •.va hookomo. ona pailaka. ■ ' :-.k& ia manu, ua kāu ika pua, i.ni laha o!e, o mauna Anir'" 1-3; Kaelo. pili me Makalii, ' i'ala ke peku kalii ia. :i aku au.o ka hoki lele pa. x - •" : kaha mai, pau na pali m ia ku'a, ua alolio ia, • :t A kapena oluna 0 Komita. ka maua e nana aku ai •" ?r.e he mea la. k0 kino paa i ka ole. ■ wale no ka i ko waha, '' ' ua hoopauia ko kakou r > ia poaianuhea," wahi .-:a hoomakaukau ka hoao n ma kou. aoao ia e ke i maopopo ai ka hoao - ro.! iki i kana mau wahine ' •"': i manao mua ia e kona - r:ina ua lilo ia i mea hauoli *"va anau o Kailua ame "Wai- : . u.i hiki aku ia lono imua r • 1 aikaue alii. aole uo ho ihe n Tinana e kaii ae ai, i mea ~r iopopo ai 0 ka moe o kana ' ' " 1 ka wahine, hoouna mai - kukini i kapaia kona K puaikahi, e hele mai e - A Mki, ina he oiaio kona v '-*. ' kokoolua nona. "•' '■' * noho ana me kona mau • "•• hene, ame na kanaka 0 • • '.::i olelo mai la ua kalohe ii impa), ia Ahiki; "Halulu T -i'i o keia mea e holo mai * -• aia loa, he olelo paha nou!" :,e a Jia lohe o kou pepeiao e h.i.r ; " wa j,j a Ahiki, "aohe r -'-0i lohe halulu lal"

"Ina iho 0 ka hiki koe, mai kahi mamao mai keia malihini anoai paha he olelo kana nou." Pau no keia mau olelo a Haumea ku ana ke kukini a ke alii ma ka ipuka. "Mai maloko mai, mama ka elele a kuu lani, he huakai keia au, heaha ka huaoklo a ke alii a kaua, au i lawe mai nei!" "I hoouna mai nei ko aikane ia'u, e hele mai e ninau ia oe, oiai ua hiki ae ka lohe i ke alii he mau hoa ipo kou e noho nei, a e hoao ana oe i ka wahine, 0 ia kona mea i kena inai nāi'ia'u e hele mai e ui ia oe, he oiaio paha ia lohe 0 ke alii, aole paha?" "Auhea oe e ke kukini a kuu alii, hiki mai la oe, a ike i ke au nui ame ke au iki" 0 kau huakai elele, a eia no imua 0 ko alo na hooiaio e noho iho la, a 0 ia iho la na hoa 1 lono aku la kuu alii i ka olelo, he mea oiaio, a 0 oe no ka hoike nui. oiai ua ike maka iho la no oe." "Ae ua ike iho la au me ko'u mau maka, na'u ia e hoi aku a ha'i i ke alii." "E ai a maona alaila hoi, ua ike no oe he loa ke alahele, aole hoi ia he puolo paa i ka lima 0 luuluu." "Mai nana oe e kuu alii ia mea he ai, ua maona ke kanaka, ua ike iho la i na papalina 0 ka pua o ka Ahihi me ke Kamakahala 0 Nuuanu, ohuohu nō ke alo o ke alii, a ono no hoi ka ai ana 0 ka mea maikai, i ka piko no oe lilialiha. "E hoi au a hoike aku i ke alii," 0 ka huli aku la no ia 0 Kapuaikahi hoi no ke alo o Olomana. I ka hala ana aku o ke alii kukini, ua oleU> mai la o Ahiki ia Haumea, oiai nae aole lakou i maopopo 0 ke aiwaiwa keia o Nuumea, aka 0 ka lakou e manao nei, no Puna keia kaikamahine elike me kana olelo, a o Lupea hoi kona inoa. "Ea," wahi a ke Konohiki, "Pehea oe i ike ai i keia leukini a ke alii i hai mua mai ai oe i ka lono ia'u, a ia makou hoi apauf" "O ko'u pepeiao he lohe, ina 110 1 kahi mamao kekahi e hele mai ai', a he holo oiu, e lohe ana au i ka halulu o kona wawae ke hehi iho, pela au i lohe ai i ke kapuai wawae 0 ke kukini a ke alii." "Ua kupanāha no ia haawina i loaa ia oe, a pomaikai.no hoi kaua ia ike kupanaha i loaa ia oe e ka wahine." • E huli ae hoi kaua e mea heluhelu a nana aku i ka hualeai a ke kukini. laia i hiki ai i ke alo o Olomana ua ui mai la ke alii: "Pehea kau huakai, he oiaio na mea a'u i lohe iho nei no kuu aikane?" "Ae," wahi a ke kukini, "he hoike ikemaka au ia oe e ke alii, ua ike aku nei au i na wahine a ke aikane, 0 ka pala luhiehu 110 a ka pua Koolau i ka nahele, o ka u'i no o na wahine a ko punahele, like u like, o ke ala no o ka pua o ke Kamakahala. 0 ka hanu no 0 na wahine a ko aikane ua liko, a hookahi nae 0 laua i hiki ia'u ke olelo aku ia oe, 0 ka u'i ia a'u i ike, r.;e he mea la e paani mau ana ka ula ohelohelo i kona mau papalina, a he u'i hoi a'u i ika aku nei, e loaa ole ai iluna 0 Oahu nei ke imi ae, i ke kokoolua elike me kona, a pehea la i loaa ai i ko aikane kela kaikamahine." "Auwe," wahi a ke alii, "elua ka wahine a kuu aikane a pnnahele hoi a'u!" "Ao," wahi a ke kukini, "he elua makani kaelewaa 0 Kailua, e hoehoe mai la ko punahele i na loko 0 Kawainui me Kaelepulu." "Ka! laki no, i kona nolio no paha hooipo me .Hauwahine, ka u'i 0 ka waihalan'a 0 ua Koolau pali hauliuli la, mau aloha ka noho ana me ka mea puuwai aloha a haawi i na kulia 0 ka laki, hoeHiahi no ka 'hoi kuuna, ku ka hohono i ke alo o Olomana he palani ka i'.o. "E holo hou ae oe a ninau i ke alii ahea la hoao, e hai mai hoi oia ia oe i hoouna aku au i kekahi mau mea e pono ai ka la nui 0 kuu aikane, a i ikeia hoi kona punahele ia'u, e na mea apau." 0 ka huli ae la no ia 0 Kapuaikahi a holo mai la no Kailua. Oiai no ka elele e holo mai ana a kokoko, ua hoike hou ae la no ua eueu nei i ka i ana aku i ke kane: "Ei ae hou no ka elele a ke alii ke holo mai nei, o ka halulu no o kona kapuai wawae ka'.u e lohe nei, 0 kā hoea iho koe," aole no i u iho, ku ana o Kapuaikahi ma ka puka. "Auwe 110 hoi ko mama e! Heaha keia huakai au i holo hou mai nei? Ua huhu anei kuu alii i kuu lawe ia laua nei i mau hoa noho no'u?" "Aole, aka i hoouna mai nei ko aikane alii ia'u, e ninau aku, ahea la hoao na punahele a ke alii, i hele mai hoi oia ame kona alo alii e hauoli pu me oukou. 0 ia wale no kana i hoouna hou mai nei ia'u? Loaa mai no ka olelo la, 0 ko'u hoi no ia a ha'i aku." "Aole no i hoomaopopoia, manao ae nei no ke kanaka 0 ke alii, 0 ka hoao no i ke opu weuweu a noa ae, aole hoi o ke kuu ae i ka nui, eia ka hoi ke alii ke kaukolo mai nei 1 ka punahele ana, heaha la hoi, e hoi oe a hai aku i kuu lani i ka po 0 Mahealani e hui ai. a ina no kona hele mai ne ia alo o maua, aohe mea nana e kaua i kana hua-

kai, a mai hoonui oia i kona noonoo no ka laukua ana a nui." "E hoi au ua lohe ae la i ka olelo," wahi a ka elele. I ka hiki ana o ka elele imua 0 ke alii, a ha'i i na mea apau ia wa i kauoha ae ai oia i na aialo 0 kona aloalii ame na kanaka no ka hele ana i Kailua e kukulu i lanai no ka ahaaina hoao 0 kana aikane. I kekahi la ae, ua liele no hoi a aui ka k, hooho ana na kanaka, 1 ke alo o Ahiki. "Huakai nui hoi keia e hele mai npi, eia la mai ke Koolau loa mai!" "Aole na he huakai okoa, 0 ka huakai kena a ke alii, nolaila hoomakaukauia mai na mea apau e pono ai o ka malihini kipa." I ka hiki ana mai o ka huakai maopopo ae la, he huakai no ka hele ana mai e hoomakaukau i ka la nui 0 ka punahele a ke alii, a ua lilo ia i mea kamailioia e na alo alii elua, i hui ae la, me ko lakou mau manao mahalo no ka u'i pookela o ka la puka i Ha'eha'e a lakou e kuhihewa nei. Pela no hoi ko lakou mahalo i ka u'i 0 Kahauolopua, eia ka he ano nukoki i ka wa i moku ole, ai ke aa ulu 0 ke kanaka, i okia ae ia ka hana o ka pikp waiwai ole. a koe iho )a ka piko waiwai, ua hoholaia ae la ia hiona mua ona e na j hana hoopahaohao a kana aikane,' ahiki i ka manawa 0 ke konohiki i j hiki ole ai iaia ke pale ae ia halia kuko me ka manao, no ka mea, ke ike aku la oia ia . Nani wale no o Kapaakea, O ke kula aku i Punalau, Lalauia iho ko puni, Oiai ka loaa i ke kino, 0 waiho ae nei a nele* Nolio ana ke kuko iaia la, He manao no e kii aku, 1 hpa i lua no ia nei I noho _no a koi ae, E ake no a hoolale, E lohe oe auanei, O You mo ia la ka puana. Ua lilo i mea hookulanalana i ka manao 0 Ahiki kana mea e hoao ai, oiai e hoonu'a īnai ana o Haumea i ka manao hoohihi 0 ke Konohiki no kana aikane. (Aole i pau.)