Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 10, 8 March 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

Ia Mr. Kelekolio i hoonoho aku ai ia Tiodora iluna o kekahi noho, kamailio hou mai la oia i ka i ana: "E hoike mai oe ia'u i keia manawa i ke kumu nui o kou hoea ana mai la imua o'u, iloko o keia manawa poeleele! Ke ike aku nei au, ua hele oe a piha me na manao maikai ole, heaha mai ke kumu o keia ano ou, a'u e nana aku nei?" "O Keoni Naika, ka makuakane hanauna o Habaki, oia ka mea nana i hoehaeha mai i kuu noonoo, ahiki ole ia'u kc noho 'hou aku maloko o ke kula. I keia auwina la iho nei, i hoea ae ai kela kanaka, a hoike mai la, i kona haulehia ana i ke aloha no'u, me ke kamailio okoa ana mai i na olelo hooweliweli, no kana mea e hana mai ai maluna o'u, ke ae ole aku au i kona makemake. Ua hele au a piha me ka hoowahawaha iaia, nolaila ma ko'u noonoo ana i ka hana pono ma ko'u aoao, hooholo iho la au e holo mai imua ou, a noi aku i kau mau hoopakele ana ia'u, mai kela kanaka mai." Ua piha loa o Alr. Kelekolio i ka huhu, i kona wa i lohe pono mai ai i ke kumu o ka hoea ana aku o Tiodora imua ona, a o ia ka ua kanaka nei o ka hooho ana ae: "Ke kanaka hilahila ole! Ua aa anei oia e kamailio mai imua ou, i kona mau manao lapuwale?" wahi ana me ka hoopuka ana i kekahi mau huaolelo kupono ole, me hc inea la, ua palaka loa kona noonoo, no ko Tiodora noho aku imua o kona alo, e hoolohe mai i kela mau olelo. Ua hookahaha loa ia nae ka manao o Mr. Kelekolio, pela pu hoi ko Tiodora manao, no ka nui maoli o kela huhu o kona kahu hanai, a i kela ike ana mai o ua o Kelekolio i ka noho aku o Tiodora e holoi ana i kona mau waimaka, ua wikiwiki mai la oia i ke kamailio ana: "E noi aku au i kau mau huikala ana m'ai ia'u e kuu keiki, "e hoopoina loa oe mai ka noonoo ana, ua hoopuka ae au i kekahi mau olelo kupono ole, pehea hoi e hiki ai ke alo ae. i kau a mea o ka piha hoonaukiuki maoli, i ka hana a kela kanaka hilahila ole. Aole a kaua kamailio hou ana no keia niea, e hoomanawanui au, ahiki i ka loaa ana ia # oc o kekahi mau meaai, a ikaika hoi kou kino, ia wa oe e hoike piha mai ai i na mea apau a kela kanaka i hana ai." Ma kela wahi, i ku ae ai o Mr. Kelekolio, a alakai aku la ia Tiodora noloko o ka rumi aina, oiai ua makaukau 110 na meaai, 0 ko laua noho iho la no ia, me ke kaa ma ko Mr. Kelekolio aoao, ke kamailio ana, ma na kumuhana like ole, a i ka hala ana o kekahi manawa o ko laua noho ana, me he mea la, ua hoopoina ae la o Tiodora i kona mau pilikia iho, a komo pu aku la me kona kahuhanai, ma ke kamailio ana, a iloko Ho hoi o ia manawa hookahi, ke ai la oia i na meaai, me ka hopohopo ole, o kekahi kumu paha hoi, ua hele maoli no oia a pololi. • O ko laua ai hoi ia ahiki.i ka maona ana, ia wa i pane mai ai o Mr. Kelekolio: "Ina e hoomau mai ana oe i ka hoike ana* ia'u, i ke koena aku o na mea au o ka hoakaka ana mai 1 pili ia oe iho, e hoolohe no au, me ka manao hialaai, me ke kahamaha ole aku nia.kekahi ano." No ka hooko ana aku i ke noi a kona kahuhanai, hoomaka aku la o Tiodora e hoike i na mea apau elike no hoi me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike nuia ae nei, a aole laua i haalele ialoko o ka rumi aina, ahiki i ke kani ana o ka hora umi-kumamalua o kela po, e no ka mea ua nui maoli na ninau a Mr. Kelekolio i waiho mai ai imua o ke kaikamahine opio, no na hana a kela kanaka ino maluna ona, oiai ua makemake maoli 110 ka loio, e loaa aku ka ike piha iaia no ke ano o kela kanaka. "Ua aumoe maoli keia a kaua e ala nei, a ua loihi loa ko'u niele ana ia oe e Tiodora, aka nae ia oe e hoi aku ai noloko o kou rumi, e hookuu aku ana au ia oe e hiamoe, elike me ka loihi au e makemake ai, me kou hoopilikia ole ia aku. Aia kou rumi ma kekahi aoao mai o kei akeena a kaua e nolio nei, a ua haawi aku au i na kauoha i na kauwa lawelawe, e haawiia ia oe kau mau mea apau i makemake ai. a o kau mau kauoha, ka lakou e hooko, ina ia he mea e loaa ai o ka hauoli ia oe. Maloko nei no o keia keena kou aina kakahiaka e laweia mai ai, i na manawa apau a mamua ae o ka hora umikumamalua o ka la apopo, i manao ai au e hui hou me oe a ke lana nei kuu manao, aole paha oe e mehameha loa, i ka loaa ole o ka hoa olelo no kekahi mau hora pokole." Haalele aku la o Tiodora i kona wahi e noho ana, me ka | hele ana mai a hopu aku la i ka lima o Mr. Kelekolio, me ka pane ana iho: "Ua hele au a piha loa me ka hauoli i keia manawa, a. ua ike maoli iho no i ko'u palekana malalo o kou malu, me he i mea la 110, aia au malalo o na kaupoku o ka home o ko'u makuakane ponoi." I pane ma ka aoao o Mr. Kelekolio, no kela mau olelo a Tiodora, pa'ipa'i iho la oia ma ke poo o Tiodora, oiai hoi kona mau kulu waimaka, e hiolo ana ma kona mau papaliiia, me ka pane ana ae: [ "Ua hoohauoli pu mai oe e kuu keiki i ko'u manao, me he j mea la owau maoli no kou makuakane, oiai nae he kanaka au | i ike ole ia mea he keiki, e kapaia mai ai ka inoa makuakane | maluna o'u." "Ma ko'u manaoio, o oe ke kanaka noho wahine ole, maikai hookahi ma ka honua nei, oiai ua ike maka au i kau mau hana maikai a oluolu ia'u, pela iho la au i kapa aku ai ia oc y he kanaka maikai loa, a ina e hoomakaleho mai ana kekahi wahine u'i, e lilo aku oe nana, e komo mai ana ka manao lili iloko o'u nou," alaila noke okoa ae la o Tiodora i ka akaaka. No ko Tiodora akaaka hoi, he hookahi ka akaaka pu ana me Mr. Kelekolio, a ma kela wahi o na kamailio mawaena o laua, i haawi ae ai ke aloha poeleele, a hoi hou aku la o Mr. I Kelekolio, noloko o kona keena oihana, a hoi no hoi o Tiodora ! noloko o kona rumi me. [ "Xa ke Akua e kiai a e hoomaikai mai iaia," i hooho ae ai o Mr. Kelekolio, iaia i noho iho ai oia wale no maloko o kona keena. "He keu āku maoli no ke kulike loa o na ano o keia kaikamahine. me kona makuahine," alaila nui iho la kona ha nu, me ke ku ana ae iluna, a hoi poloiei aku Ia noloko o kona rumi moe. Ma kela hoi ana aku a Tiodora e hiamoe, ua oluolu maikai maoli kona moe ana, a aole no hoi oia i ala koe mai ahiki i ke awakea.loa ana o kekhi kakahiaka ae, ua hele ua kaikamahine nei a piha hoihoi, aole he wahi hoailona iki o ke kaumaha ma kona mau maka, no ka ike paha hoi kekahi, ua palekana oia mai na hana hoopilikia aku a Keoni Naika maluna ona. Komo iho Ia oia i kona lole, me ka hele ana aku t hoomae-

mae iaia iho, a i kona hele ana mai noloko o ka rumi f waiho ana kekahi mau meaai, ai ka hoea ana mai okc k , lawelawe, a ike ika noho aku o ka malihini, ua lawe lm ;i ~.. la oia ina koena aku c na meaai, o ko Tiodora ai iho Ia - , t i kona aina kakahiaka, me ka hoonuu maoli, i kau a iro, , ka ono. E nanea ana no nae oia i ka ai, me ka noonoo nui aua i no na hana maikai a.Mr, Kelekolio iaia, ma o ka hookipa aku iaia me he kaikamahine ponoi la na kela kanaka, mai la ka puka o kela keena, a' he mau sekona mahope i komo ana no o Mr. Kelekolio, i ukaliia mai e ka Ke^. mahope ona. J ka ike ana mai o Tiodora ina keonimana, ua haaw; v la oia i kona aloha ia laua, ine kqna hookahahaia ana aku ; rtC no ke komo ana aku o ka Rev. Ldimona, ka mea ana i -i noo mua ole ai, ua hoea mai kela kalumapule no Ladai "Ua hoopuiwaia aku paha kou noonoo e kuu kaikam.i;-, ; e no ko'u hoea ana mai la i keia kakahiaka, o ka mea oiai-. ; IIP ea, na Miss Lovela au i hoouna mai nei no ka hele ana i;-,f. ( nana ia oe, ina paha he maikai kou noho ana maanei, a ka Rev. Edimona, ma ke ano hoakaka no ke kumu o k :i hoea ana mai no ka home o Mr. Kelekolio. "Ua hoea ae oia me ka hele a piha me na manao pih« no ko'u home ma ka po nei, mahope iho o ka heluhelu ;, 5 kau leka, a ua hopohopo loa oia no kou palekana, 110 kon !y lC hookahi ana nu; no T.adana nei, a mahope o ko maua 1. a,. kuka pu ana, i olelo aku ai au iaia. owau ke holo mai ; kulanakauhale e nanu «ti ia oe, pela iho la au i hoea mai l.i "Ke hoomaikai aku nei au ia oe. no ka lawe ana ae i ke ko'i o ka hele ana mai e nana ia'u," wahi a Tiodora, nie a ■ , ike ana iho, i ka nui maoli o ka hana a kela kahunapule. . ne ka uku ana ina hoolilo o kona alahele, oiai ua hoakaka . aku o Mr. Kelekolio iaia, no ka hoea niua ana aku o ka ke Edimona i Ladana, no ka ike ana ia Gai, nolaila o keia ! ( . hou ana aku, he hoonui wale ana no kela i kona mau hooli "Ua hoike aku nei au imua o Mr. Edimona, ina mea ,v: au i hoakaka mai ai ia'u, ma ka po nei, a ua hoopihaia akr. <<■;{* me ke kahaha, ame ka hoonaukiuki pu no Keoni Naika; kela haawina hoonaukiuki no i loaa ia'u, o ia haawina hoi 1 ii. no ka i loaa iaia, a owai hoi ia mea nele i ka huhu, i ke ! ■.. maoli ona hana a kela kanaka ika hilahila ole," i konio i; ai o Mr. Kelekolio ma ke kamailio pu ana. "Pehea la kou manao, aole anei, o Keoni Naika kekahi ,n.;naka ino lapuwale iloko o ke koloka o ka hookamani ame ka epa?" i ninau mai ai o Tiodora ia Mr. Edimona: "He keu i'o aku kela a ke kanaka ino lapuwale," wahi a Rev. Edimona, me ka leo i piha me ke kaumaha, oiai a« l< hiki iaia ke manaoio, ua piha o Mr. Naika me ka epa aim- k\ hookamani. "Ua hilinai aku au i kela kanaka, me ka maua . oia kekahi o na kanaka maikai, eia ka auanei, ua kuhiho^,, ia hilinai ana, akahi hoi au, a maopopo. eia ka he nahcs-a , i iloko o ka hulu hipa." Ma kela wahi o na kamailio ana mawaena o na mea ua kikeke hou mai la kekahi mea mawaho o ka puka, a i;., ke ake ana e maopopo, ka mea Uana i kileeke mai mawai> ku okoa ae la o Mr. Kelekolio, a hele aku la e wehe i ka puka. o kana mea nae i ike aku, o ke kaikamahine lawelawe e mai ana, me ka hoakaka ana mai, aia kekahi keonimaua !■;.• ka hale malalo kahi i noho ai, ua makemake oia e ike i k.i Rev. Edimona. "Ua hoike mai nei anei oia i kona inoa ia oe?" wahi a '' . Kelekolio i ke kaikamahine lawelawe. "Aole." "Ina pela, e hele aku oe a olelo aku iaia, e pii mai n<>!u , i nei!" i hoike aku ai o Mr. Kelekolio i ke kaikamahine la\w lawe i kona manao. He manawa pokole wale no mahope iho, o kela iho hou ,nu aku o ke kauwa ilalo, ua hoea mai la kekahi keonimana opi? malihini, a komo mai la iloko o ke keena a Mr. Kelekolio um e noho ana. O keia keonimana e ka makamaka heluhelu o Mr. Kuom no ia. kela keonimana i hookamaaina aku ai iaia iho me (iai Wakona e noho ana ma ka hale hookahi, a i noi aku ai ia Gai, nana e hana i kekahi malapua, māwaho mai o kona mnu rumi hoolimalima. w Ma ke ano hoolauna iaia iho, haawi mai la oia i na olelo hikimua, ma ke noi ana mai, e huikalaia aku oia, no kona hoea ana mai e kahamaha i ka lakou nanea ana. alaila huli ,ic imua o ka Rcv. Edimona. me ka haawi ana aku i kona lim.-i no ke aloha ana, a pane aku 1a: "La ike au i kou hoea ana ae nei no ka hokele e kuu Uoaloha. a no ia kumu, ua konoia mai au e hookolo niai mahope <<\\ ahiki i kou loaa ana iho la ia'u ma keia home. Ua poina 1..a anei kou hoomanao ana no'u ?" Ke nana pono loa la ka Rev. Edimona ma ka helehelein 0 ke keonimana opio, aole nae he wahi hoomaopopo iki ilok-. ona, ī kana wahi mua i ike ai iaia, me kona pane ana aku nae A°le o u hoomanao no ko'u halawai mua ana me oe, a in;iw paha ua hui mua kaua. alaila ua palaka maoli ko'u noonoo." "Owau no keia o Eduwada Kuene," wahi hou a ke keonimana opio. "Auwe no ka hoi kuu hoohewahewa ia oe e!" wahi a ka Rcv Eelimona niē ka piliki ana iho i ka lima o kt keonimana 0..i./ a hoike mai la hoi kona mau maka i ka hoihoi, no ka mea akahi no oia a hoomanao, no kona kamaaina mua ana iaia. . Ea ,' ua ' 011 loa maoli kou ano, inai kela manawa mua I, mai a u i ike ai la oe. a ina no i lioea ae oe no ko'u home aole ana no e liiki la u ke hoomaopopo aku, ooe ia. Ke liauoli lui au ī keia halawai hou ana o kaua." * "Owau pu kekahi i loaa ia liaawina o ka hauoli, nu keia lu;i houana, j panai aku ai no hoi ka malihini. "N'o kela iiiii no i oko o u, e hookamaaina hou aku me oe, pela iho la au 1 hahai okoa ma, ai ahik, i kou loaa ana, aka nae e huikalaikekahf." C ruh '" aa °ka llool — -Aohe rula 01 ae o ka maikai, mamua o keia hele okoa ana la ou , e I >u n,c a»• a i" a pela iho la ke ano ona apau ma ka honua nei, l,e keu aku maoli ka maikai, e ka,n > e i l ' ? ekahi ' aoie > E a ,""i od '„ 'k h°°jaunaia, alaila kamaaina iho la. tL ae mai oe īa u, e hoolauna aku īa oe i kuu • \t Kelekolio. E Mr. Kelekolio. he hoaloha kahiko kei/ke^ninn' na opio lIOU oia kekahi ona hoaloha oiaio loa. F Mi'" a nada, ke hoolauna pu aku nei au ia Mr. Kuene ia oe " haawl mai la ° Mr. Kelekolio ame Tiodora i k I manao apono no kela hoolauna ana aku i ka Rev FH i ke kanaka opio, alaila kaa mai l a ke knm , ;i aoao oM, Kelekolio ika pane ana n.a" ° " ,a ua'L'^iano" 1 ::,-: oe" He t aU / - hi -a. maloko o kela hale loihi eku nei nw'ke '°° " a !l ma anei ko " "Ae, aia ko'u mau rumi, ke pUi p U , a K ° m °, hana? " .h. . „ obo ira . hi£ wx;."r'r ra - ->— sbu i noho a». ma i oko 0 e h °^' au^n^> . >,-■ Wakona, » k „„ CAole J pau)