Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 12, 22 March 1923 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
EHA
HE LEO KAHEA I NA HAUMA-NA O KE KULA HANAI O KAWAIAHAO
No kekahi manawa i hala ae nei, ua hapaiia mai ke kumuhana iloko o kekahi halawai kumau o ka ahahui, o na haumana o ke kela hanai o Kawaiahao (Kaeaiahao Alumnae) e hapai ae ka ahahui i kekahi hana i loaa mai ai kekahi mau dala mahuahua, no ke kokua ana i ka luakini, ka halepule hoi o Kaeaiahao, oiai aia ka luakini malalo o ka hooponopono hou ana a na kamana, i poino o ka luakini.
He oiaio ua kahiko no ka luakini, a he mea pono loa e hooponopono koki ia ae mamua o ka poino loa ana ae, o kekahi mau wahi o ka hale. Me ka huina dala nui e hiki ai ke hooholomua i ka hana, pela i ala ae ai ka noonoo ana iwaena o na lala oka ahahui, e hana i'o ia kekahi hana o kakou.
Noiaila aole i maopopo i ka meakakau pehea la ka nui o no kaikamahine i hoonaauaoia ma keia kula makuahine o Hawaii nei. Ke olelo nei au, he kula makuahine, a no ka men, ma keia kula i puka mai ai ho mau haneri o na makuahine kupono o ka aina e noho mai nei apuni ko Hawaii Paeaina.
No ia mea, ke kaheaia aku nei no kokua ana, elike me ka ke Akua hoopomaikai ana mai ia kakou, e oluolu ana i na mea e loaa mai ana.
Ma ka la 31 o keia mahina e wehe ia ae ana fea nui, ma ka pa luakini o Kawaiahao. He mau pakauku he lohulehu o no ano like ole, e hoomakauia nei, e na haumana kahiko i puka mai ke kula mai.
Aia ka hoomakaukau ana o no laulau puaa malalo o ka wahine a ko kakou Meia, Mrs. J. H. Wilson. E hoomakaukauia ana hoi he mau meaai mama no ke kamahele pololi, ma ka ala, e laa ka laulau me kahi poi no ke kope me kahi palaoa me ke kumukai oluolu no, e hiki aku ai ia kaua. Na meaai no hoi, ka meaono, ka pai, ka palaoa, a nui wale aku, na mea hanalima noeau a ka Hawaii, a akoakoa wale e hele a ikemaka.
Ke hoakaka nei o Kekahuna 11:1 penei, "e hoolei i kau berena malalo iho o ka wai, no ka mea a hala na la he nui, e loaa hou mai no ia oe."
Nolaila, ua hoolei mai ke Akua, ma o Kana poe kauwa la, i ka berena, ka olelo hoi a ke Akau ma o Kana poe kauwa la, mai ka awai mai o ka luakini o Kawaiahao, no no makahiki he lehulehu loa.
Ua apo aku kakou na haumana, elike me ka makaukau i loaa ia kakou. Ua lawe aku kakkou a mahelehele aku i ka mea i loaa ia kakou, mai Hawaii ahiki loa i Niihau. Ua ohi mai kekahi a mahuahua, ua hoiliili mai no hoi kekahi, ua manawalea aku kekahi, elike me ka lokomaikai ana mai o ke Akua iaia, a pela kela ame keia mea pakahi elike me ka hooholo ana a kona lunaikehala.
Nolaila, ua hiki kekahi o ua mau manawa la, ke kahea nei ka leo hamau o ke Akua, e ohi mai i kau wahi berena e hoiliili mai hoi i na mea uuku, e haawi ana hoi i ka ke Akua me ke aloha.
Aole keia leo hea no na haumana wale no a Kawaiahao, aka no ka lehulehu o ko ke Akua poe ohua, e noho ana apuni ko Hawaii Paeaiina; in a e lana ka manao no keia hana nui. e oluolu no hoi e hoouna wahi le@a mai. Mai hooloihi aku i ka manawa, a no ka mea, ke nee nei na hana imau me ka lokahi. Me ka mahalo, MRS. ROBERT B. PAUOLE, (Julia Lovell). 237 Merchant Street.
HOLO I KA HALE KA BILA HOONO'A I KA AUWINA LA SABATI.
O ka B. H. 45, i hokomoia ae ai o E. K. Fernandez ma na la mua o ke kau o ka ahaolelo e hoololi ana i ke kanawai Sabati i hiki ai ke komo pu na hana hoikeike kii onioni. na hoikeike e aw a mau hana @ohauoli ma ka auwina la Sabati, e hoakaka ana mai ka hora 1 aku a ka poeleele ana, ua holo i ka hale o na lunamakaaianana ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, a ua hoounaia aku i ke senate, ma o ke koho ana a 20 ia 0 ku-e. O ka Lunakanawai J. W. Kalua ka hoa aole i hiki ae i ka hale ma ka manawa o ke koho ana.
He liilii loa na paio ana a na hoa maluna o ka bila. Na Pasc@oal i waiho ae ke noi e hooholoia ka bila ma ka heluhelu ekolu ana a n@ Jerves, o Kauai i kokua. He hoololi ka Coelho o ka hookomo ana ae e hookomoia ka huaolelo "Carnivals" iloko o ka bila, ka huaolelo i kiolaia mailoko ae o ka bila, ma kana hoakaka aohe ka he pilikia o na hana hoikeike ma ke Carnivals a aohe hoi he kumu kupoono iki o ke kiola ana ia hunolelo mailoko aku o ka bila. Ua apono o Fernandex. ka mauakane o ka bila, i keia hoololi a Coelho e hookomoia ka huaolelo Carnivals iloko o ka bila, aka nae, ma ke koho ana ua haule ka hololi, a ua ku ka bila @like me ia i hooponoponoia ai e ke komite, a ua hoounaia aku @ ke senate.
NA HANA A KA HALE.
La Hana 17.
Na bila hou i hookomoia ae ma keia la: B. H. 179-E pili ana i ke kau ana i na hoailona hoahanau.-Hayselden.
B. H. 180-E hookaawale ana i haawina dala no na aina hookuonoono ma Kapaa, Hamakua, Hawaii-Silva. B. H. 181-E hookaawale ana i haawina dala no ka hana ana i ke alanui o ke awawa o Hanapepe, Kauai.-Jerves. B. H. 182-No ka hana ana ike alanui o ka aina hookuonoono o Kaluapuhi, Waikalua.-Coelho. B. H. 183-E pili ana i ka hoohana ana me ka malam ana i ma alanui.-Hussey. B. H. 184-E hoakaka ana no ka hookaa ana i na auhau apau a pela aku-Cunha. B. H. 185-e pili ana i na hora e hamama ai ke keena kakau kope.-Vitousek. B. H. 186-E koi ana i mau bona a mau palapala hoopaa mai na on a mai o na kaa otomobile hoolimalima no ka halihali ana i na ohua.-Vicars. B. H. 187-E pili ana no ka auhau ana.-Fernandez. B. H. 188-E pili ana i ka wehe ana ame ka hana hou ana i alanui hou a i ole na alanui e moe nei i nei manawa ma Honolulu.-Fernandex. B. H. 189-E pili ana i ka hoopaa ana i na inoa a na keiki hanau hou.-Vitousek B. H. 190-e pili ana i na aina lealii.-J. W. Kalua.
Hoike a ka Lunahoomalu
Mailoko ae o ka haawina dala a ke aupuni federaia o $18,000 h@ $13,457.07; a mailoko ae o ke $45,000 a ka ahaolelo i hooholo ai no na hoolilo a keia kau he $10,762.35 i hooliloia a koe he $34, 237. 65.
Ua hoike pu mai ka lunahoomalu he 178 ka nui o na bila i hookomoia aku iloko o ka hale o na lunamakaainana iloko o na la he 16 i hala, he 130 o keia mau bila aia iloko o na lima o na komite, he 26 mau bila i holo i ka hale a i hoounaia aku i ke senate, 8 mau bila i hoomoeia ma ka papa, he 12 e kali ana no ka heluhelu ekoluia, hookahi bila i aponoia e ke kiaaina, a hookahi bila e kaliia ana no ke apono ana mai o ke kiaaina. Ua komo pu mai iloko o ka hoike ka nui o na bila ame na olelo hooholo i komo aku i na komite like ole o ka hale.
La Hana 18
Na bila i hokomoia ae i ka hale ma keia la: B. H. 191-E hookumu ana i buro no ka hana e pili ana i ka pono o ke keiki.-Wilder. B. H. 192-E pili ana no na hoailona ame@na aniani.-Cunha. B. H. 192-E hoakaka maopopo ana i ke ano o ka aeahaukai, ke ano o na kanaka hoohaunaele ame ka hoopa'i.-Vicars. B. H. 194-e kauoha ana i ka oihana hoonaauao e haawi i mau bona no ka hoolako ana i ka oihana koa.-Muller. B. H. 195-E hookaawale ana i haawina dala no ka wahine kanemake a Lani Burns.-Holt. B. H. 196-E pili ana i ka aha kiekie.-Vitousek. B. H. 197-E pili ana ka auhau ana.-Vitousek. B. H. 198-No ka hana ana i auwaha hookahe wai ua no na apana pa-hale pili kahakai o Waiohuli. Keokea, Maui.-Paschoal. B. H. 199-E noi ana i haawina dala hou no ke alanui maloko o na aina hoojuonoono o Kiolakaa ame Keaa, Kau.-Wilhelm. B. H. 200-No ka hana ana i mau alanui no na apana pa-hale ma ke Kiekiena o Alewa.-Auld.
Na Palapala Hoopii
Na Hussey he palapala hoopii e noi aua e ninaninau aku ka hale i na mea apau e pili ana i ka Pa Ilina o na Poola Hawaii ma ka Apana o Pauoa.
Na Palapala
Mai ke senate mai he palapala e hoike ana ua aponoia eia hale ka H.C. R. 11, a ua holo ma ka heluhelu ekolu ana na B. H. 11, 112, a me 114 me na hoololi i hanaia.
Waihoia aku i na komite kumau like ole na bila malalo nei:
I ke komite hookolokolo na B. S. 24, 50 ame na B. H. 179, 185, 186, 188, 190; i ke komite kulanakauhale, kalana ame ka hana kivila ka B. S. 46; i ke komite ola, makai ame ka oihana koa na B. H. 183 ame 189.
Hoopaneeia ka noonoo ana i ka B. H. 37 a ka la apopo, a o ka B. H. 134 ua holo ma ka heluhelu ekolu ana mahope o kekahi hoololi i hookomoia ae e Vicars.
Hoopaneeia ka halawai mahope o ka noho ana no 35 minuke wale no.
NA HANA A KE SENATE.
La Hana 16
Aohe mau bila hou i hookomoia ae i ke senate ma keia la.
Holo ma ka heluhelu ekolu ana ka B. S. 51, e hookaawale ana i $15,000 pakui no na hoolilo o ke komisina limahana o Hawaii, mahope o ka hookomo ana ae o Senatoa Jarrett i kekahi hoololi ia bila a moe ia hoololi ma ka papa.
Na Bila i Holo ma ka Heluhelu Elua ia Ana
B. S. 24-E pili ana i ke pulu o ka hooiaio ana i kekahi palapala hoolilo. B. H. 8-E pili ana i ke kanawai i pili i na hana epa a hoike wahawee. B. H. 65-E hoopau loa ana i na degere ekahi ame elua no ka laibila. B. H. 66-E pili ana i ka hoopau loa ana i ke degere ekahi ame elua o na mea ino wale. B. H. 111-E pili ana i ke kuai ame ke kuapo ana a na kahu hanai i ka waiwai paa o ka lakou mau hanai. B. H. 112-E hoamana ana i na kahuhanai oka poe i loaa i ka ma'i pupule e hoolilo aku i na waiwaipaa malalo o na aelike no ka hooko ana aku ia @uai mamua o ka loaa ana o ka poe i kuleanna ia mau waiwai i ka ma'i. B. H. 113-E pili ana i ke koho ana i ka mahele o ka hui.
Na Senatoa Lucas h@ S. C. R. e noi ana e hookaawaleia i $300 no kekahi kakauolelo kokua i ke Kakauoleo o ke Teritore o Hawaii. Ma ka noonooia ana o keia olelo hooholo i hooholoia ai no i ke kau i hala ma ke noi a C. P. Iaukea, ke kakauolelo o ke Territore ia manawa; ua hoomoeia ma ka papa no ka wa mau loa.
NA HANA O KE SENATE
La Hana 18
Ekolu mau bila hou i hookomoia ae i ke senate ma keia la:
B.S. 114-E noi ana i haawina dala o %15,000 no kekahi alanui mawaena aku o na aina hookuonoono o Kaauhuhu.-Akina.
B.S. 115-No ka hooponopono ana i na hale oki lauoho a kahi umiumi.-Jarrett.
B.S. 116-E noi ana i haawina o $12,000 no ke alanui holopuni o Palolo.-Jarrett.
Holo ma ka heluhelu ekolu ia ana na B. H. 42 ame 68 ame na B. S. 36 ame 48.
NA HANA A KE SENATE
La Hana 18
Na bila hou i hokomoia ae ma keia la:
B. S. 69-E hookaawaleia ana i $100,000 no ke kokua i ka hoopiha ana i na aina haloko o Waikiki.-Kealoha.
B. S. 70-E hookaawale ana i $24,000 no na kula ehiku o na pokii, i. elus no Hawaii, hookahi no Maui, hookahi no Molokai, elua no Oahu, a i hookahi no Kauai.-Lucas.
Holo ma ka heluhelu elua ana na B. S. 47 ame 64 ame na B. H. 113 ame 99.
Moe ma ka papa ka B. S. 45 i hoo-komoia ae ai e Jarrett, e hookapu aua i ka poe e ae aole e komo iloko o na wahi koho baloka, koe wale no na hoa o na luna i kohoia, na kakauolelo ame ka poe koho baloka.
La Hana 19
Aole mau bila hou i hookomoia ae i ke senate ma keia la.
Aponoia Ka hoike a ke komite o na loaa ame na hoolilo maluna o keia mau bila malalo nei:
Ka B. s. 54 e hookaawale ana i $75,000 no ka hoonui ana ae i ka wai ame ke alanui o na aina hoopulapula ma Molokai.-Desha.
Ka B. S. 53, e hookaawale ana i $11, 066.95 e hoololi ana mai ka waihona o na hoolilo kaa mau a i ka waihona a@e o na Home Hawaii i hoahu hewa ia.-Desha.
Ka B. H. 2-e haawi ana i uku hoomau o $500 o ka mahina i ke Kamaliiwahine Kalanianaole.
Holo ma ka heluhelu ekoly ana ka B. S. 65, e hookaawale ana i $2034 no ka uku hou ana aku i ke Kamaliiwahine no kona mau lilo o ka hoomaemae ana i ka halepupapau o na alii ma Maunaala, a pela pu me ka B. H. 57, e hookaawale ana i $13, 225.45, no ka uku hou ana aku i ka Waterhouse Trust Co., no na lilo hoolewa o ke Keikialii Kalanianaole.
Holo ma ka heluhelu elua ana na B. S. 58 ame na B. H. 92 ame 117.
Holo ma ka heluhelu ekolu ana na B. S. 42, 47, ame 64.
NA HANA A KA HALE
La Hana 18
Na bila hou i hookomoia ae i ka hale ma keia la he umi-kumamakolu:
B.H. 201-E hoakaka ana no na ukuhana ame na hoolilo o na aha kaapuni.-Na ke komite o ke Kulanakauhale.
B. H. 202-He bila e hoakaka ana no ka uku ana aku i ka mahiko o Lihue no ka hana ana i ke alanui o Ahukini.-Coney.
B. H. 203-He bila keia e pili ana i ka lawai'a ana maloko o ke alawai oki o Waikiki.-Anderson.
B. H. 204-E noi ana i uku hoomau no Andre Silva.-Fernanadez.
B. H. 205-E noi ana i $10,000 no ka hana ana ike alanui mai ka Uwapo Huhio ahiki i Keaukaha, ma Hilo, Hawaii.-Silva.
B. H. E pili ana i na ukuhana ame na hoolilo o na aha kaapuni._Pedre.
B. H. 208-No ka hana ana i alanui mai Kalapana ahiki i Kamaile, Puna.-Pedro.
B. H. 209-e pili ana i na laikini o na hale pahupahu ame maika.-Paschoal.
B. H. 210-E pili ana i na ukuhana ame na hoolilo o na aha kaapuni.-Lalua.
B. H. 221-E noi ana i $10,000 no ke alanui mai Honaunau ahiki i Hookena.-Aona.
B. H. 212-E hookaawale ana i haawina dala kokua no Mrs. Mary Dun.-Wilhelm.
B. H. 213-e noi ana i uku hoomau no Mrs. Martha Kaaiai Branco.-Anderson.
Moe ma ka papa na B. H. 153, 104, 149, 24 ame na H. R. 19 ame ka H. C. R. 7.
La Hana 19
Hookahi wale no bila i hokomoia ae i ka hale ma keia la o ia keia malalo nei:
B. H. 214-E hookaawale ana i haawina dala ao $13,000 no ka hana ana i ke alanui o ka apana o Piihonua ma Hilo.-Silva.
Holo ma ka heluhelu ekolu ana na B. H. 48, 62, 83, 162 179.
Na Palapala Hoopii
Na Lunamakaainana Vitousek he palapala hoopii e pili ana i ka lawai'a o na Hawaii maloko oke awa o Kewalo.
Na Lunamakaainana J. W. Kalua he palapala hoopii e ku-e ana i ka hoololoia o ke kanawai e pili ana i ke koho ana i ka lunahoomalu o ke Kalana o Maui.
Na Olelo Hooholo
Na Coelho he olelo hooholo e noi ana no ke kokua ana i na kaikamahine e hele ana i ke kula no ka imi ana i ka naauao; a o ka lua, e noi ana i ke komite malama ola o ka hale e noii aku i ke ano ame ke kulana o na hale aupuni ame na halenoho ma ka mea e pili ana i ka maemae o ka malamaia ana.
La Hana 20
Na bila hou a ka hale i hookomoia ae ma keia la:
B. H. 215-E pili ana i ka hoopii no ke hewa karaima.-Na ke komite Hookolololo.
B. H. 216-E pili ana i ukuhana o na lunakanawai apana ame kekahi mau kakauolelo o na aha.-Fernandez.
No ka Ikaika, Wikani, Konahao, Pukonakona, Hcoulu Kino ame Hoomaemae Koko B.B.C. No ka Opu, Akepaa, Puupaa ame Aalolo, L@popaa ame Rumatika
B. H. 217-No ka hoakaka maopopo ana ame ka hoopa'i o ke ko@ohewa i ku-e i ke kanawai.-Clark.
B. H. 218-e hoakaka ana no ka uku o ka poe na lakou e nana i na buke o na banaka.-Lowrey.
B. H. 219-E pili ana i na uku i kuupono e ukuia ae e na hui.-Lowrey.
B. H. 220-E hookaawale ana i haawina dala o $5000 no ke alanui o ka aina hookuonoono o Waiakea.-Pedro.
B. H. 221-E hookaawale ana i $8500, no ke alanui Peek 18 mile o Olaa.-Silva.
B. H. 222-E hoakaka ana no ka kanu hou ia o ka Puu o Pa'upa'u ma Lahaina, Maui, me ka laau.-Farden.
Na Olelo Hooholo
Na Pedro he olelo hooholo e noi ana e hoomau aku ke Kalana o Hawaii i ka uku'ana ia Mrs. Mary Gomes i uku hoomau o $25 o ka mahina, komo pu me ka la 30 o Iune, 1925.
Na Palapala
Mai ke senate mai he palapala e honkaka ana no ka holo ana o na B. H. 57, 89 ame 113 ma ka heluhelu ekolu ia ana, a e hoouna mai ana i na B. S. 42, 47, 64, 65 ame ka S. C. R. 6.
La Hana 21
Elima mau bila hou i hookomoia ae i ka hale ma keia la:
B. H. 223-E pili ana i na hoopa'i paahao i hooholo ole ia me ka manaopaa.-Vitousek.
B. H. 224-E hookumu ana i keena oihana no na hana hou no ke aupuni kulanalauhale a kalana o Honolulu.-Vitousek.
B. H. 225-E pili ana i na hookuu ana mai ka auhau ae.-Hussey.
B. H. 226-No ka hoolako ana ae i maheleolelo Pukiki iloko o ka aha kaapuni.-Hueesy.
B. H. 227-E hoakaka ana no ke karaima pili i ka pu'e wahine.-Clark.
Na Olelo Hooholo
Na Vicars he olelo hooholo e noi ana i ka loio kuhina e hoolako ae i ka hale me kekahi hoike e pili ana i na lilo o eha makahiki o ka malamaia ana o ka hana a na paahao ma ke alanui Keaumoku, mokupuni o Hawaii.
Holo ma ka heluhelu ekoly ana na B. H. 190 ame 194, na bila i hookomoia ae ai e J. W. Kalua ame Muller, a hoounaian aku i ke senate.
Holo ma ke heluhelu elua ana na B. H. 175 ame 215.
Na Palapala
Mai ke senate mai e hoihoi mai ana i na B. H. 92, 117 ame ka H. C. R. 15, a e hoouna mai ana i na B. S. 31, 54, ame 58. Ma ka H. C. R., 15 a ke senate i hoihoi mai ai ua hoololiia e ke senate, na ka hale e uku i ka elua hapakolu o na hoolilo no ka holo ana i Molokai, a hookahi hapakolu na ke senate. Aponoia ka hoololi.
Mahope o ka waiho ana ae o ke komite pa'i ua waihoia aku na bila e ka lunahoomalu Cooke i na komite like ole. I ke komite kulanakauhale ka B. H. 216, i ke komite hookolokolo ka B. H. 217, i ke komite o ka oihana mahiai ka B. H. 222, a i ke komite wai wai na B. H. 218, 219, 220 ame 221.
WEHEWEHE ANA I NA NINAU HOONANEA A MR. THEODORE KELSEY KE KILO I'A
"Mama Kona i ka Wai Kau mai i ka Maka o ka Opua." O na Kona nei, he mau aina "kamehai." Aole muliwai, aole kahaeai, aole no he mau halokowai. O ke ola o keia mau aina, Kona Akau, ame Kona Hema, aia ka wai i ka maka o ka opua ke ola.
I kau ole ke ao ma ke komohana o na aina o na Kona nei, a hala he mau mahina elua, a ekolu paha, aole no e ua ana. A in a i kau mai ke ao hakumakuma ulaula, eleele, kohu ano ua , aole no e ua ana. A i kau mai ke ao keokeo maoli e ike mau ia nei i na la apau, aole no ilaila ka iini a ka manao am ka makemake.
Penei e akaka ai: Ina i pii ae ke ao mailoko ae o ke kai a i ole, mai ke ao pili lani ae, a ike aku na kupa, na kamaaina, na keiki papa hoi o ka aina o na Kona, he ao opua elike me ka mahu o na hale wiliko ke keokeo, alaila, e hooho ana na kuupa o ka aina e ua ana kakou. A ua kapaia aku kela ao e ka poe kahiko, he ao opiopio. Alaila, olelo ae la na kupa o ka aina, ola kakou, pau ka pilikia.
Maha ae la na mea apau oiai, o ka poe noho uka mahiai, ka oi loa aku o ka pilikia. O ka poe i ike i na punawai o ka nahele, o lakou ke pono; a o ka poe i ike ole i na punawai, he pilikia maoli. A he mea oiaio, ua io no, ke ikeia keia ao opiopio.
Maha na Kona ke ikeia keia ao. O keia ao ke ao i kapaia aku ai e ka poe kahiko o na Kona, "Ka Wai Kau Mai i ka Maka o ka Opua." Aole o na ao i hoikeia aku nei mamua.
Eia ka lua o na hoailona o ka ua o na Kona nei. Aia iluna i ka mahina; i ka manawa kau mahina hou. I ke kau ana o Hilo, ame Hoaka: a in a e huli ana ka waha i Kau, a kupololei kekahi kihi o ka mahina iluna a ilalo, e nui ana ka ua. A huli ka waha o ka mahuna i Kohala, iluna kekahi kihi a ilalo e ua ana; aole hala ka hoike a ka mahina.
Ina i kau ka mahina a nana aka na kamaaina o na Kona, a ua huli pono iluna ke alo o ka mahina,e nui ana ka la, aole e ua. A in a pau ia kaulana mahina, a kau hou ka mahina, a iluna no ke alo, aole no e ua ana. Ea, kupaianaha maoli no ka hana a ke Akua i keia mau aina.
Aia i ka lani ke ola ame ka make, a na maka maoli no e nana aku ana. Nui maoli ao ke aloha o ke Akua i keia mau aina. Pela no paha kekahi mau aina oke Teritore o Hawaii nei, a i ole, o na Kona wale nei no paha!
Eia ke kolu o na hoailona, o na aina o na Kona nei. Ina e kau mai ana ke ao eleele ma ke komohana o ua mau aina nei o Kona, a halii paa i ka ilikai o ke kumu lani, elua mea nui e hiki mai ana. He kai, ame ka makani. He mea pololei loa keia.
E ninau no i na keiki papa o ka aina o na "Kona kai opua i ka la'i," olelo iho auanei kekahi poe, he kalekale wale iho no na Kawaikaumaiikamakaokaopua; o ka oiaio, o ka oiaio wale no ka'u e hoike ai imua o ka lehulehu. He nui loa aku na mea kupaianaha i koe o @a aina o na Kona nei.
Ina e loaa ana he wa kupono no'u e hoike hou aku ai, i kekahi mau mea kupaianaha i koe, a ka poe heluhelu e ike iho ai i ke kupaianaha maoli no o na hana a ke Akua ma keia mau aina.
Eia ka lua o na ninau hoonanea a kuu hoaloha maikai Mr. Theodore Kelsey.
Ua holo kekahi mau kanaka lawai'a o Molokai, he makole kekahi, a he ohule kekahi, i ka lawai'a maluna o ko laua waa. Ia laua e holo ana ahiki i kekahi kipuka one e ikeia iho ai ka papaku olalo, alawa iho la ke kanaka makole iloko o ke kai, a hooho ae la me ka i ana: "E, ka i'a nui a kaua!" Ke maopopo mai la i ke kanaka ohule he mau olelo hoohenehene kela iaia.
Nolaila, pane mai la oia me ka piha hoihoi i kona hoa: "Aia i heka!" "Eia iho i ke kipuka one," i pane koke mai ai ka mea mua nana na olelo hoopahenehene i kona hoa, a hoomaka like laua e akaaka.
Ke hoomanao nei au i keia mau lalani mele a Kamapuaa in Pele. penei:
Makole makole akahi,
Hele i kai o Piheka,
Heaha ka ai e ai ai,
He lihilihi pau i ke akua,
He akua la he akua,
He akua na'lii o Kona,
Papa ia moku nui.
I ka wa kahiko, ua hoohalikeia ke kanaka poo ohule, me ke kipuka one. Ma na papa okilo hee apau, o na Kona nei, he papa pohaku a ako'ako'a no hoi; o ke kipuka one, he wahi ia i hoopuniia e ka pohaku apuni, a kipuka one iho la.
Ina he pohaku, a i ole opu ako'ako'a paha iwaena o keia kipuka one, he hee no ka i'a malaila. Ma na kipuka one apau aole noho ka hee; kokolo no ka hee ma kahi o ka pohaku, a ako'ako'a. O ko'u ike ia i ko makou papa okilohee; pela no i hoopiliia ai i ke kanaka ohule. Ua puni i ka lauoho, a koe oluna o ka piko poo.
Eia ka olelo kaulana no ke kanaka makole ame ohule. He makole auanei, o hoomau i ka huhu. O ka makole aole ia e ola ana, ahiki @ kona hooluolu ana; a pela no me ka ohule. Nolaila, i oleloia ai ka makole, ame ka ohule, he huhu. Aole i ko laua mau kino kanaka i kapaia aku ai, aka,i ko laua mau kina.
Ekolu. "Ahu ka pala o ka hoi ana mai." Pili keia i ka poe lawai'a, ame na hana like no apau i hoi nele mai, aohe wahi mea hookahi i loaa. Penei:
Ina i holo ke kanaka lawai'a i ka lawai'a a po ka la, a hoi mai, aole wahi i'a hookahi, o ka hokeo, o ke aho, ame ka makau wale no; eia ka olelo a ka poe kahiko.
"Ahu ka Pala o ka Hoi Ana Mai." He nele loa, aohe wahi mea hookahi. O ia ka manao o kela mau mamalaolelo; elike no hoi me ke keiki uhauha i hoikeia ma Luka 15:18-20. Hele e uhauha apau ka waiwai, hoi wale mai, aohe wahi mea hookahi. "Ahu ka Pala o ka Hoi Anna Mai." He nui wale aku na manaopili, aka, ua lawa keia.
Kilo hou ia mai ia i'a!
Z. P. K. KAWAIKAUMIIKAMAKAOKAOPUA,
Keiki o ka makakila niho Elepani.
NA MANAO HOAKAKA O KEKAHI MAKU'AHINE NO NA HANA A KO KAKOU AHAOLELO.
Mr. Solomon Hanohano; Lunahooponopono o ke Kilohana Pookeia Aloha nui:-E ae oluolu mai kou hanahano i kekahi wahi kaawale o ke kaua Kilohana i ko'u mau manao hoakaka no na hana a ko kakou mau Hale Kaukanawai e hana mai nei i keia mau la e nee nei.
Ma kekahi o na kolamu o ka Nupepa haole "Star Bulletin", i ike iho ai au i na manao o kekahi o na makuahine haole e ku'e ikaika loa ana i ka hookohuia mai o Mr. William W. Rawlins i Lunakanawai Elua no ka Aha Apana Amerika, iloko nei o ko kakou Teritore, a no ke kumu mamuli o kona hooikaika loa ana e hoao ana ma na ano apau e hookuuia kela mau keiki kolohe i kamaaina ia "Ka Puali o Kakaako".
Ma keia minau a ma ko'u ano he makuahine au no na keiki he 12 e ola nei ke kakoo nui nei au i na manao ku-e keia mau makuahine haole a no ka pono no hoi o ka'u mau kaikamahine opiopio, Aka ma kekahi mahele, ke olelo nei au e ke kuleana ia o kela ame keia loio e hana ana oia me kona ikaika apau no ka pono o kona mau haku i mea nona e mahaloia aku ai, i ka nui o kona ike, kona akamai, kona makaukau, ame kona naauao ma kana oihana. eia nae hoi, ua haawi mua ka papa loio o ko kakou Teritore nei, ame ke Komite Kuwaena Nui o ka aoao Kalaiaina Repubalika i na kakoo ana, ma ka waiho ana aku nei i ka inoa o Mr. Rawlins imua o ka Loio Kuhina Nui o Amerika no. Kana apono ana mai, a mai iaia aku hoi imua o ka Peresidena. Ke hoopii aku nei hoi kuu mau hoa makuahine haole no ka hookohu ole ia mai o kela inoa.
Ke mahalo nui nei au. Aka @e olelo ae nei au penei i ua mau maka haole nei o'u, ma ka la hana elua o ka Hale o na Lunamakaainana ua waiho aky ka Mea Hanohano o Hawaii Hikina Evan da Silva he Bila Kanawai imua o ka Hale o na Lunamakaainana oia ka Bila Helu 37 (in a pela) e kauoha ana ia Bila Kanawai e auhauia na wahine koho baloka apau o keia Teritore, (Pehea la na wahine kupa Amerika ole,) mai ka 20 makahiki ahiki aku i ke 60 elike me ko na kane e ku nei he &5.00 o ka makahiki, a hui pu me ko'u kane piha ka $10.00?
Ke olelo nei au no'u ponoi iho, ke uku nei kuu keiki hiapo i ka $5.00 auhau a e uku aku ana ka lua o kau keiki i kona $5.00 i keia makahiki, a o kuu kaikamahine e piha ana iaia ka 20 makahiki i keia 1924 ae nei. Auwe no hoi ka mea ehaeha e, oiai eia no lakou apau malalo o ka malu maua na makua; oiai o ka nohona kuaaina ana, he nele a he ilihune, ka hapanui o ka manawa e hooikaika ana ma na ano apau no ka pono o na keiki o ke ola noho hime ana, ame ka hoonaauao ana ia lakou; a oiai no hoi aia he 2 o ka'u mau keiki e hoonuauaoia nei ma ke Kula Nui o Lahainalua; a pela i ulu mai ai ka noonoo iloko o'u e hoike ae i ko'u mau manao hoakaka imua o ka lehulehu o'u mau hoa makuahine Hawaii, e ike mai ana i keia.
E oluolu hoi kuu mau makamaka makuahine haole, e haawi iho hoi i ka lakou mau noonoo akahele ana maluna o keia ninau ano nui loa, a waiho ae hoi i ka lakou mau ku-e ana imua o na hoa hanohano o na hale a i elua; aole hoi i ka ninau hookohu lunakanawai wale no, oiai he ninau ky hookahi wale no ia, a poina hoi keia ninau ano nui, oiai he ninau keia no ka lehulehu o keia Teritore holokoa.
Ua hookomo pu ae ka Mea Hanohano Senatoa Lucas iloko o ka Aha Senate he Bila Kanawai e hoomahuahua ana i ka Auhau Kula i $10.00, a koi no ka auhau alanui $2.00, ame ka auhau kino (poll) e $1.00. A in a e lilo ana keia bila kanawai i Kanawai, alaila ua like me $13.00 a ke kane e uku ai i kona auhau. A in a hoi e holo ana ka Silva bila kanawai i ka hale, no ka uku o na wahine i ko lakou auhau o $5.00 a pii aku iluna o ke senate, a hoololiia mai elikle me ka Senatoa Lucas, alaila e uku pu ana na wahine i ka auhau o $13.00, a ua like me ka $26.00 a ke kane e auamo ai nona ame kana wahine.
Ina e hooomaopopoia ae ka'u mau hoakaka maluna ae nei, a i na makua nui a na keiki auwe no hoi e he ma'i ahulau nui i ike ole ia kona lua mai kinohi mai, iloko oka nohona ohanan ana!
Ma keia wahi ke haawi nei au i kuu hoomaikai nui i ka Mea Hanohano Henry L. Kawewehi i kona ku-e ikaika loa ana ika ninau koho baloka o na wahine, mamuli no o kona hopohopo o kau mai ke ko'iko'i maluna o na wahine i ka uku ana i ka auhau, aole hoi me ka manao kinai i ka loaa ana oka mana koho i na wahine. Ua haawiia mai ka mana koho ia kakou na makuahine mamuli o ka hooholo ana o ka ahaolelo o ka makuaina o Tenesi ellike me ke kuhikuhi a ka Ahaolelo Nui. Nolaila i keia la, eia ka ninau uku auhau o na wahine ke hanu mai nei ka pukaihu iloko o ka Hale o na Lunamakaainana; a ke komo mai la hoi ke poo iloko o ka Hale o na Senatoa. Auwe no hoi, Aloha no!
Ke haaheo nui au i ka loaa ana ia'u oka mana koho baloka aka he mea ku-e ikaika loa au i keia bila kanawai auhau o na wahine, ame k@ hoomahuahua auhau ana ae, a ke manao nei au pela no paha na manao o ka hapanui o na makuahine Hawaii i loaa ka noonoo maikai, ame ke kaulike mai Hawaii nei ahiki aku i Niihau.
O ka hoololoia ana mai o keia mau bila kanawai, a eia no ko laua mau ukali:
-Bila Kanawai o ka Hale "Ohi hapuku ka wahie o Kapaau." 2-Bila o ke Senate "He ai a mano nana kumupali."
Aole a'u olelo ana nona makuahine i loaa na keiki lehulehu elike me a'u nei he nohona ulakolako ko lakou, a ua hiki hoi ia lakou ke auamo i keia mau auhau; aka no na makuahine o ke kulana me a'u nei ka nel@, e paaua ana mai kakahiaka a po me ka hooikaika, ame ka hoomana wanui i mea e pono ai na keiki no lakou ka'u e hoakaka nei.
Heaha no la hoi keia mau hoopipii auhau hou ana. I na la kaapuni haiolelo a na moho holo baloka eia no ka hapanui o ka lakou mau olelo: "Ina oukou e koho mai mai ia makou a puka, a hele makou i ka Hale Kau Kanawai e hana mai ana makou i na kanawai maikai no ko oukoiu pono ame ka oukou mau keiki." Eia nae eia wale no i ka lihilihi o na la o ka noho ana o ka Ahaolelo, o ka pohaku alapaa o Kaueleau ka mea mua loa i hooili iho maluna o ko makou mau poohiwi palupalu.
Kahaha! Palau no hoi ka olelo. He okoa ka olelo a ka waha, a he okoa ka hana a ka lima. Hoomanao ae la au i kahi moolelo a ka Mea Hanohano Senatoa S. L. Desha i haiolelo mai ai imua o makou no ka "Alopeka ame ke kanaka mahiai."
I ke kanaka mahiai e mahi ana i kona waena, oili ana keia Alopeka me ka nui o kona hanu a nonoi mai la i ka oluolu o ke kanaka mahiai no ka huna ana iaia ma kahi e nalo ai mai kona loaa ana i ka poe hahai holoholona, e uhai mai nei mahope on a. Nalo no hoi kahi Alopeka oili ana no ka poe hahai holoholona, a pa no ka ninau i ke kanaka mahiai, "Ua ike iho nei no anei oe he wahi Alopeka i holo mai nei maanei." Pane ke kanaka mahia: "ua hala aku nei ma o," eia nae ka mea apiki ke walaau la ka waha ua hala ma o, ke kuhi nei no nae ka lima i kahi o kahi Alopeka e pee la, me ka haka pono mai no nae o na maka kolohe o ua wahi Alopeka nei i ke ano hana a ka hoaloha mahiai; a i ka hala ana aku o ka pie hahai iaia, o kona oili mai la no ia a ku ana mamua o ke kanaka mahiai a pane mai la: "Eia au ke hele nei ua malaelae ke alahel, o ke aloha no kou."
Kahaha iho la ke kanaka mahiai a pane mai la, "Aole ka paha oe e mahalo mai ana ia'u no kuu hina ana ia oe a pakele ai hoi oe@" Pane kahi Alopeka: "Mai haawi au i kuu mahalo piha ame kuu hoomaikai nui ia oe, in a oe i hana pololei oiai no kuu mau maka e haka pona aku ana ia oe, a e hoolohe ana no hoi kuu mau pepeiao ikau mau olelo, e olelo ana ko waha ua hala mao, eia nae oko lime e kuhikuhi pololei ana i kuu wahi e pee ana; a in a i hoomaopopo pono mai na kanaka i hahai mai ai ia'u i ke ano o ka walau ana a ko waha ame ke kuhi ana a ko lima, in a la ua lilo au i moepuu iloko o ko lua au i huna ai ia'u.
"Kupanaha no hoi kau hana e ka hoaloha he okoa ka olelo a ka waha, he okoa ka hana a ka lima, oke aloha no kou a eia au ke hele nei."
Nolaila ke olelo ae nei au, in a e hooholoia mai ana keia mau bila kanawai auhau alaila o ka Alopeka kolohe a ke kanaka mahiai apiki, a o lakou nei kau kanawai, aole wahi paewa iki; palolo ka waha u@ ka pono o ka lehulehu, hana ka lima i ka Bila Kanawai Auhau o na wahine. Malia hoi o ike mai kuu mau lunamakaaianana hanohano o Hawaii Komohan i keia mau hoakak@
ana. haawi iho i na noonoo akahele ana o ke kulana kanaka makua, a hoopuka iho i ka oukou olelo hooholo o ke kaulike, a lawe ae i kela mau huaolelo kaulana a Kaulia; "Kill the Snake,"
O keia ka lawa o ko'u mau manao hoakaka me na homaikai nui ama ke aloha no ia oe e Mr. Lunahooponopono ame na keiki hooni uwila o kau keena.
Oau iho no me ka haahaa,
MRS. ROBT. KAHALIOUMI,
Keauhou, Hawaii Mar. 15, 1923.
AHAUI EUANELIO O KA MOKUPUNI O KAUAI.
E noho mai aua ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Kauai nei, ma ka luakini Hawaii o Lihue, i Aperila la 20-22, 1923 hora 9:30 @ m, Poalima.
E hoomakaukau e na Kahu ekalesia i na Hoike Papahelu Makahiki mai Ianuari 1922, ahiki i Dekemaba 1922, a pela pu me na hoike Kihapai a n aelele elike me ka manuwa i haila, a e hoomanao pu i ka waihona o ka Aha ame ka Malama Ola a ka Aha, ke hoea aku ke noi a ke Komite Ola.
Ke kono pu ia aku nei na Kahu Kula Sabati me na Elele Kula Sabati, e hoomakaukau pu i na hoike apaphelu me na hoike Kihapai no eono malama mai Oct. 1922, a i Maraki 1923. E houna ae i hookahi kope o ka hoike Papahelu i hoopihaia e ke Kahu Kula Sabati elike me ia e hana mau ia nei, a pela no hoi i ka hoike kihapai a ka Elele Kula Sabati, i ke Kakaul@ka o ka Aha Kula Sabati J. M. Kaneakua, elua pule mamua ae o ka noho ana mai o ka Aha Kula Sabati.
E hoomanao pu i ka waihona o ka Aha Kula Sabati ame ka Malama Ola o ka Aha, ke hoea aku ke noi a ke Komite Ola.
I. K. KAAUWAI,
Lunahoomalu o ka Ahaui Euanelio Mokuupuni o Kauai.
ABBIE KAAUWAI,
Kakauolelo o ka Ahahui Kula Sabati o ka Mokuupuni o Kauai.
KE PII AE NEI O KAHUKU A KAUMALUNA O NA MAUNA HUIHUI OU E HAWAII AINA.
Mr. Lunahooponopono, Aloha @@-O Mr. Andrew Adams ka luna hoohana nui nana e hapai mau @@ i ka u'i, ame ka nani o ka @@@@ lewa a oni o Kahuku ma na @@@ apau, Aperila 8, Sabati, e lilo an@ @@ la i la nui e weheia ana ka @@@@ nani nona na oka 5 malaila @@ paani like ole; e ike i na hui k@@@ popo e paani ai.
Ua kauohaia aku nei, ke kaaahi holo kuikawa, e lawe mau ma@ @ hoihoi aku i na hui kinipopo @@@ na makaikai no Kahuku nei, i @@@ ame keia Sabati e ka lunahoo@@@@ nui o Kahuku plantation.
Kekahi keia o na paka nani loa @ lawa kupono ai na kima elua e @@@@ ni ai, a ua mahui wale mai u@ @ hiki pu mai ana ka Bana Hawaii ma ia la no hoi e kapaia ai k@@@ mua mai kekahi mau hui kinipono e hoomaamaa maluna o keia ka@@@ kinipopo mai Leilehua mai, I @ ame Honolulu, a mai Honolulu m@ i keia Sabati 18. Ke lilo nei k@@ kahua kinipopo i wahi maikai no ka poe makaikai i hiki aku i @@ eha haneri a oi aku. Ua hanaia @@ alanui otomobile a nani, na ala@@ helewawae, i ole e huikau.
E noho mua mai ana ka ahah@@ Mokupuni o Oahu nei, ma ka Poa@@ 5,6, 7, ame 8, Sabati ma Kahuku nei, a nolaila ke manao ae nei @@ meakakau, e komo pu aku ana malihini paeaina no ka hoona@@ like ana aku, e ike i na han @@@ hauoli o ka la i ike kumaka i @ nani o Kahuku, i ole e lohe pepeia@ i ka nupepa.
JOEL K APUAKEHAU.
KUU PAPA JOHN PAIKAKA, UA HALA.
Ia oe e ka Lunahooponopono. Aloha oe:-E oluolu mai oe, in a @@ wahi rumi kaawale kahi e hookipa aku oe i nei puolo aloha o k@@ papa i haalele mai i keia ola ana, o @ hoi o Mr. John Paikaka, i mea e @@@ mai ai na kini on a mai Hawaii a Niihau.
Ua haalele mai ka makou mea aloha i keia ola honua ana: @@ kii mai ka anela o ke Akua, a la@@ aku iaia, e hoi no ke mea, ua H@@@ makuakauia he wahi home nani mau loa e kona Makua i ka laui.
I ka hora 6:30 a.m., kakahiaka nui Poaono, o ia ka la 17 o k@ mahina o Feberuari 1923, i haale@ mai ai kuu papa aloha. I ka hora eha o ia ahiahi Poaono i laweia aku ai kona kino wailua no ka pa ili@a o Leilehua, a ua piha no hoi na makahiki o kuu papap i ke 58, me ho okahi pule.
E Leilehua e, kahi a kuu papa @ hele ai i ka hana, ua pau ko ike hou ana ia papa Paikaka e maalo ana ma kou mau alanui, Auwe kuu papa aloha!
Ke haawi aku nei au ka'@ hoo@ maikai palena ole i ka poe apau i haawi iho i ko lakou aloha makana pua maluna o ke kino o kuu papa heleloa; pela no hoi me ka poe apau i lawe aku i ka makou mea aloha, ahiki i kona homelua.
E oluolu oukou e lawe aku i ka'u hoomaikai palena ole, maluna o ou kou pakahi apau a na ke Akua @ hoopomaikai a oi iho maluna pa kahi o kakou apau, Amene.
Ke hooki nei au maanei, me ka hoomaikai nui aku i ka Lunahoop@ nopono ame na keiki ulelehua k@@ pau o ka papapa'i.
O maua iho no kana mau keiki me ka luuluu, no kuu papa aloha.
MRS. LUCY K. MAWAE.
JAMES E. MAWAE,
Me ka ohana.
HALAWAI EUANELIO MOKUPU NI O OAHU.
E malamaia ana ka halwai a @@ Aha Euanelio Ahahuina o ka Mo@ puni o Oahu ma Kahuku, ma ke@ aoao o keia mokupuni, ma ka Poaha@ Poalima ame Poaono, o Aperila 6 ame 7. Ua makemakeia na @@@@ apau o ia aha e akoakoa ae ma ke@@ a ma ka manawa i hoikeia ae la. @@ ka lawe pu ae o na elele i na hoik@ kihapai.
Ma o ka hoololo ana a ka aha.
J. K. NAKILA.
Kakauolelo
6548-Mar. 22, 29, 1923.
HOOLAHA LA HOOMANAO
E akoakoa ae na Aliinuupule @@ na Mamo o ka Ahahui Poo, Ka Ha@@ o na Alii o Hawaii, ma ka luai@@ o Kawaiahao, i ke kakahiaka Sabati, Maraki 25, 1923, i ka hora me hapa, me na Ahu, no ke kona pu ana me ka Ahahui Kamehameh@ ma na hana hoomanao haipule n@ ke Alii Jonah Kuhio Kalanianaole.
Ma ke kauoha a ka Iku Lani H. ano.
W. J. COELHO,
Iku Kau.
6548-Mar. 22.
KA AHAHUI KAAHUMANU
Ua makemakeia na lunanui a@, na lala apau o ka Ahahui Kaahumanu, e hele ae i ke anaina haipu@@ hoomanao no ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole i hala, ma Kawaiahao, i ka hora 10 a.m., o keia Sabati iho, Maraki 22. Hel mai me ka aahu jpiha o ka Ahahui.
LAHILAHI WEBB,
Kakauolel@
6548-Mar. 22.