Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 12, 22 March 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

;i'n hoololiloii ana ma kekahi ano, a ina owau mahe oi aku ka ppno, e waiho malie iaia elike me ia i nei," wahi a k'e kanaka opio, me ka holoi ana ae i waimaka. . : y,eia ea, alaila e hookau aku oe i ke pani aniani maluna ... • aliu i keia wa!"' . . • ve no ka hoi e! Heaha ke kumu o kou makemake ana koke ia ka pahu; i keia manawa? He hana ku i ka lot . . ke pani ana i ka pahu, no ka mea he oi aku ka maikai o •.elehelena ke narta iho, me ka hamama o ka pahu elike a kaua e ike aku nei." .i'u apono i ko u manao, no ka mea ke hopohopo loa i kemo mai aua nei kekahi mea iloko nei, a hoopa i ke ":a mea i hala, a i wahi e maluhia ai oia ma na ano apau, •: ■■■ j)ono e hoopaain ke pani i keia wa." a l.lioka paakikii wale ana aku, aka aia nae iloko ona, .i'Mo ehaeha, no kel i hana a kona makuahine, nolaila lalau -in i ke pani anirmi, a hookau iho la iluna o ka pahu, huli ana mai o k e "kanaka opio, a nina-u mai la i kqna - - ihine: "Owai ke hoonohoia ana no ke kiai ana i ke kino •ka i keia po?" \!r. \\"adona ka i manao, oia ke ala e kiai i keia po, eia - :.e naiulu kona i kei{a la, a manao au, owau no paha ka . - :..'.ra e kiai, no ka n*ea aole e hiki ia Uilama ame Peleka .• he mau kanaka maka'u wale kela i ke kupapau, a aole ;.:!inai i kekahi o na no kela hana nui ko'iko'i. "i nui maoli kau hana, e pono' ole ai ia oe ke ala hou e V'.i i keia po, pehea, e hiki ana anei ia oe ke hilinai mai ia'u, r' ke kiai ana i keia po? 1 " wahi a Elioka me ka mohala maiKā: nna ae o kona helehelena; me ka nana ole aku nae i kona *rr:ku?.hine. o komo auari»ei ka manao hoohuoi iloko o kela ■. ,: i:.c nu ko ia nei k.uma i makemake ai e lilo aku anā ke k.,v ana i ke kino wailuti:i. Ke 'nilinai piha nei au ia oe e Elioka, aka nae aole paha e hiki nono ana ia oe kei a hana nui, no ka mea ua hele koui V:?'ehf-!ena a piha me na Ihoailona o ke kaumaha ame ka ma'nh/.uhiwahi a Mrs. A il/adona, oiai nae ke hauoli loa la e: .. ina no ke kaa i'o aku> o ke kiai ana ia Elioka, e hiamoe Jrale'a ai kona po, aole hoi e ala hou e kiai. "Aole o'u pilikia iki ma kekahi ano, koe wale no ka nianao ;.-v.maha a luuluu no keia. hopena i loaa ia Alika, a ke hauoli :nei au e pani aku i kou w r ahi, ina he manao hilinai kekahi no'u, no ka palekana o Alika malalo o ko'u malu." "Me na mahalo he nui.ia oe e Elioka, a ua hoomama loa oe i ko'u manao, nolaiila e hoi aku au e hooluolu, oiai aole : : iki ia'u ka moe mai'kai ana, mai kela manawa mai i loor\: ai o Alika i ka ma'i, r£hiki wale no i keia manawa a kaua t kamailio nei." kela wahi o ka laua mau kamailio, i koi okoa aku ai 0 Mrs. Wadbna ia Elioka„ e iho laua i ka hale, malalo no ka : : u ana i kekahi kope ikaiika, i hiki pono ai iaia ke kiai me ka huia o na maka. Hakalia no a pau ka Mirs. Wadona ai ana, o kona hoi aku la no ia e hiamoe, a aole oia i ala koke mai ahiki wale i ke kiekie ana o ka la ma kekahi kakahiaka mai. ka ai hoi ia o Elioka .i kona aina ahiahi ahiki i ka maona a::a. hoi aku la oia noloko o ka rumi e waiho ana o ke kino vaih:a o Alika, a hoomaka aku la i kana kiai, a i ka hoea a*a i ka hora umi o kela po, ua halii iho la ka meha ame ke :.noano maloko o kelā haJe holookoa, no ka mea ua hoi aku k.\ j.i.e apau o kela home e hiamoe, a ua kinaiia hoi na kukui ap?.::. a koe wale no he kiikui hookahi, maloko o ke keena a ke kanaka opio e kiai ana. Ke noho la o Elioka me ka hoomanawanui, a he hapalua h e.a koe kani ae ka hoi:a umi-kumamalua o kela po, ku ae h o;a iluna, a hele mai lrt 110 kahi o ka puka, me ka wehe ana n-.ai a hemo me ke ki, alaila alaalawa mai la kana nana ana : aho o ka pouli, ?kona ike ole mai i kekahi mea, pani hou aku la oia i ka puka a paa, me ke ki ana aku, a hookomo ino la i ke ki iloko o ka .pakeke o kona lolewawae. X. ka hana a Elioka Hakoka o ka hele ana aku e hopkp, a h:i-i'ic,e iho i ka hana kiaii, i waihoia aku maluna ona, na keia aku ia o ka nee aita o ka moolēlo e hpike niai, nolaila e : anawanui mai no kaua e ka makamaka heluhelu. he ao ana ae ma k«ikahi la mai, o la n oka hoole- •' 'i'.a aku o ke kino o Alika, p kekahi ia o na la ino, nui ka •; inakani, a nui pu no hoi me ka hu'ihu'i, me he mea la "k heie oloko o na rumd r ° pih.i me ke kawa-u, a hui pu ■ h.,.i me ka haawina. ; kau aku maluna o na mea arau. hele loa i ka pilihu puanuanu. Mamua o ke kani aiaa o .iora eiwa p kela kakahiaka, ua :.k akoa mai la na hoaloha kakaikahi o ka ohana Wadona, rt-.a r.u hoi me ka po«e apau olpko p kela hale, nploko o ka '\ waihoia ai o k?e kino wailua o Alika, no ke kilohi hope ara iho maluna o ka helehelena o ke kaikamahine opio, a lak .: i ike ai ilpko o lei pule aku i hala, he kulana hpihpi kpna, kc ola kino maikni. 5 a waihpia ka pahu kupapau iwaenakonu o ka rumi, i hiki ai i na mea apau e noho ana iloko, ke nana aku i ka helehelena | -~r.e ka ike pono ia, a o ke anaina i malamaia, o kekahi 1 o na anaina ku i k.a eehia. Ma ka hora e malamaia ai ke anaina haipule hoolewa, ua ihu mai la o Lola pia. hppkahi wale np, a nphp ae la ma kekahi me ka haka pono ana o kpna mau maka maluna o ka pahu e waiho ana ke kino wailua o kona hoaloha. Ma kona aole kela ano kaumaha elike me ia maaku. me he m*ta la, ua auhee aku ia haawina mai iaia asu. aia nae ka haikea ke halii la ma kona helehelena, o ia no o kekahi kaikamahine i waiho loihi iloko o kekahi ma'i ikaika loa. Aia o Mr. ame Mis. Wadona ke noho pu la ma kahi hookah:. a ma ka aoao heina aku hoi o Mrs. Wadona kana mau keikikane elua, a ma kekahi aoap p ka pahu kupapa'u, e huli pono aku ana imua p Lpla, aia p Elika Hakpka malaila kahi noho ai, a ke nana. aku i ke kanaka opio, ua hele oia a piha ka haalulu, me ka leha mau ana aku o kana nana ana malīina o Lola. a maluna o ka pahu kupapau. ' Ma kela manawa a Lola i komo mai ai iloko o ka rumi, ua kau aku la ka Eliioka nana ana maluna' pna, eia nae aohe v> shi mea a nana ikā mai o Lola iaia, a i ole i kekahi poe okoa ae paha, aka hele polplei loa aku la oia, a noho iho la maluna 0 -<ekahi nphp ka?£wale. He kahunapule i. hele na lauoho a keokeo, oia ka mea nana 1 nialama i ke anaina haipule, he kahunapule hoaloha na keia ' ka ohana Wad<Dna, a i kamaaina hoi i na keiki a Wadona,

niai ko laua wa kamalii mai ahiki wale i ke kanaka makua ana. Me na huaolelo e pili ana.i na ano o Alika i kona wa e ola ana, i hoomaka mai ai oia e wehe i kana haiolelo pokole, e pili ana no ka mea i make, a o na olelo wale no nana i hoopa mai i ko Lola uhane, o ia no ka hoakaka ana ae o ua kahunapule nei, i ka pipilipaa o ko Alika aloha no ua o Lola; a oiai ua moku ke kāula nanā i hoopaa i na kaikamahin'e a elua, iloko o ke apo o ke aloha, o ka mea wale no nana e hoohui hou i kela maawe kaula i moku, o ia no ka hiki ana mai i ka manawa a Lola e hoi aku ai iloko o kela: kulanakauhale i hana ole ia e'na lima o ke kanaka, ke kulanakauhale hoi, e ike ole ai i na kaumaha ame na ehaeha. I ka pau ana o ke anaina haipule, i haawiia ai he manawa hope loa no na mea apau e ike ai i ka helehelena o ka mea i make. Aia o Mrs. Wadona ke ku la me kana mau keiki ma ka aoao o ka pahu, a ke nana aku mamuli o ka nui maoli 0 ko Mrs. Wadona uwe, me he mea la, he kaikamahine ponoi loa o Alika nana, oiai nae, i ka manawa e ola ana o Alika, oia kekahi o kana mau kaikamahine hoowahawaha loa. Iwaena o ka poe apau maloko o kela rumi; o Elioka hookahi ka mea i ku ole ae iluna, ke noho malie loa la oia ilalo, me ka alaalawa mau ana o kana nana ana maluna o ka poe apau e nana la i ke kinowailua, me he mea la, aia ka hopohopo ame ka maka'u iloko ona, no kekahi karaima ko'iko'i loa i hanaia eia. 0 Lola ka mea hope loa o ka hele ana mai a ku iho la ma kahi o ke poo o Alika, me kona noke ana i ka uwe, aia hoi kona mau lima ke puliki la ma na maka, a iaia i wehe ae ai 1 kona hainaka, a nana mai la ma ka helehelena o kona hoahanau, ua hiki hou ole iaia ke kaohi aku i kona manao aloha, ua noke okoa ae la oia i ka uwe me "ka pupue wale ana iho no ma ka aoao o ka pahu, i ole ai oia e hina aku ilalo. Aia o Mrs. Wadona ke nana mai la ia Lola me na manao o ka mea i piha me ka hoihoi ole, a ke hakilo pono mai la hoi o Elioka i ke ano o kona makuahine, a no ka hiki hou ple iho iaia ke hoomanawanui, i ka hana a kela wahine maluna o Lola, ke kaikamahine hookahi ana i aloha ai, ku okoa mai la ] oia iluna, me ka hele ana mai a hopu aku la i kekahi lima o Lola, me ka huki ana aku, ma kahi e, aole nae he wahi mēa a neeu aku o Lola aka ke ku malie la no oia, me ka nana pono ana maluna o ka helehelena o kona hoahanau ana i aloha ai. "Ua lawa kou ku ana e Lola, e hoi mai oe maanei r\ei e ku | ai," i pane iho ai o Elioka me ka leo oluolu. "Ke kali nei ke ] kanaka hoolewa i kana hana, i kou kaawale ae," alaila huki | okoa aku la oia ia Lola, eia nae ma kahi o ko Lola hele ana aku me ka maikai, ua maule iho la oia, a waiho ana iluna o ka papahele. ! Me na lima ikaika, i lalau iho ai o Elioka ia Lola, a hoihoi aku la noloko o kona rumi, me ke kii ana aku i ka wahine maj lama hale, a waiho aku la ia Lola malālo o kona malu, o kona hoi hou la no ia noloko o ka rumi kupapau. laia nae i hoi hou aku ai, ua paa loa ke pani aniani i ka; uhiia; a ua paa hoi ka pahu i ka lakaia, me ka haawiia ana o ke ki ia Mrs. Wadona, 'nolaila ua hiki hou ole ia Elioka ke uumi iho i kona mau manao kaumaha no Alika, aka noke okoa ae la oia i ka uwe kuwo, ka niea nana i kono aku i na mea apau, e nana mai maluna o ke kanaka opio me na manao aloha nona. Oiai, aole he hana aku i koe, ua hapaiia ae la ka pahu kupapa'u, a Uweia aku la noluna o ke kaa, me ka ukali ana aku o ka huakai hoolewa, no ka ilina o ka ohana Wadona iloko no o ka ino, a waihoia aku la ke kino o ke kaikamahine opio, me ka nui ae o ka poe maloko o ka luapao i hookaawaleia no kela ohana wale no. MOKUNA XI. 1 ka huli hoi ana aku o ka ohana Wadona no ka home, i ka pau ana o ka hoolewa, e waiho mai ana o Lola iloko o ke kulana ma'i fiva ikaika loa, me ke kamailio olalau ana, me he mea la e hoole loa ana oia, no kekahi niea ana i hana ole ai, me ka maopopo ole nae o ke ano o ka mea i hanaia, koe wale no o Mrs: Wadona ame -kaua e ka makamaka heluhelu. "Aole au i hana ia mea! Aole na'u i hana! Ua ike no oe, aole loa au eaa ana e hooko i keia mea!" o keia iho la ke ano o na olelo olalau a Lola e kamailio ae ana, i kela ame keia manawa, a ua ku maoli i ke opulepule ke nana aku. Ua kauohaia ke kauka e hele mai, a mahope iho o kona nana a\ia i ke kulana o Lola, i hoike ae ai oia i keia mau hoakaka: "Ua lilo ka make ana o kona hoahanau i kumu hookaumaha 'ioa i kona noonoo, no ka mea iloko o na la aku la i hala, aole oia i ai nui i na meaai, a oki loa aku hoi ka loaa ana iaia ha hiamoe maikai ana. Ke hopohopo loa nei au no ke kulana o keia kaikamahine, aka nae e hoao no au elike me ka ike i loaa ia'u, e hoopakele iaia, mai ka ukali ana aku mahope o ke alahele a kona hoahanau i hele aku nei." Iloko o Mrs. Wadona, aole ona manaoio iki i na hoakaka a ke kauka, no ka hopena e kau mai ana maluna o Lola, no ka mea oia hookahi wale no ka i maopopo i ke kumu nui loa 0 ko Lola kaumaha, eia nae aole i lilo kona manao hoowahawalia no kela kaikamahine, i kumu nona e ai iaia iho mai ka rumi aku o Lola, aka e hoea mau mai ana no oia 1 kela ame keia manawa, me ke kokua ana aku i ka mea malama ma'i, ma na hajia apau e pono ai o Lola, oiai nae he nmu hana maalea wale no kela, i ole ai e hoohuoiia aku oia, no kona lilo i enemi no ke kaikamahine opio. Ue hookahi nae la mahope mai, oiai ua o Mrs. Wadona e ninini ana i kekahi owili pauda iloko o ke puna, no ka haawi ana aku ia Lola, a no kona nanea loa paha, hōopuka okoa ae la oia i keia mau olelo. "Ina nei no kona make aku, o ka hoea ana mai ia i ka holopono ana o na mea apau." "Ea, heaha kau mea e kamailio nei?" i ninau koke mai ai ka mea malama ma'i, iaia i loho mai ai i na olelo i hoopukaia ae e Mrs. Wadona. "E namunamu wale ana no au, me ke kamailio ana i na kuhikuhi a ke kauka, i ke ano o ka hoohuihui ana i ka laau, i ole ai au e kuhihewa," wahi a Mrs. Wadona, ma ke ano puiwa a hikilele. "Aole o Lola i make mamuli o kela ma'i, eia nae ua loihi kona waiho ana iloko o ka nawaliwali, no kekahi mau pule lehulehu, a i ka hala ana ae o na la ikiiki loa o ka piHkia, ua pii) malie ae la kona maikai ahiki i ke ola loa ana, o ka mea apiki nae, ua loaa iho la o Mr. Wadona i ka ma'i, a no hookahi pule no o kela ma'i ana, ua make aku la oia, a hoihoiia aku la e hoomoe ma ka ilina hookahi no i waihoia aku ai ke kino wailua o Alika. Ua ko'iko'i maoli ka haawina kaumaha i kau aku maluna o Mrs. Wadona, eia nae, ua hoao oia e hoomanawanui elike me ka hiki iaia ke auamo, me ka hoao ana e hoopoina ia mau haawina. He elua nae pule mahope iho o kela make ana aku o Mr. Wadona, ua hoea mai la ka loio o Mr. Wadona, a hoike mai la ia Mrs. Wadona, ua poho ka oihana kalepa waiwai a kana kane, a o kahi pono wale no i koe, o ia ka home a lakou e noh'o la, a mawaho ae o kela, aole he mau waiwai, e hiki ai ke kokua mai i ka ohana, elike me na manawa i kaahope aku. Ua lilo keia nuhou a ka loio i hoike mai ai, i kumu hookaumaha loa i ka noonoo o ua haaheo nei (Aole pau).