Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 13, 29 March 1923 — NA KUMU AKEAKEA I NA HOME HOOKUONOONO [ARTICLE]

NA KUMU AKEAKEA I NA HOME HOOKUONOONO

Ma k«i Niipepa Advertiser a Kakina o ka la 9 o Maraki nei makou i ike iho ai i kekahi leka hamama i hoopukaia mai e A. Horner, ka mea nana e kiai nei ka pono o na kanaka home hookuonoono apuni ke Teritore nei o Hawaii. He leka keia e pono e heluheluia e na ka? naka e noho nei ma na home hookuonoono ame na kanaka i hoomaopopo ole paha i na kumu o ka hoi hope ame ka hiki ole no e holonma

keia mea. Eia iho ua leka nei: Ua heluhelu iho au i kau mauao pepa "Na Mea Maikai i Kiloiia," me na manao ohohia, a ua makaukau au e lawo mai a e hookipa i kou mau manao wehewehe no ka huaolelo "home hookuonoono," o ia lioi: "Ke'kukulu ana i mau home kuokoa no na oliana maluna o ka aina i kukuluia ae nialuna o ia mau wahi ka nohona hauoli ana amo ke kuokoa, ame na mea e loaa mai ana mai ia noho ana." Ua makaukau pu no hoi au e lawe mai a liookipa i kau mau lioakaka, inahope mai o na liooikaika ana no na makahiki he 30 a oi aku, a i ole ina np paha e papaluaia iho keia manawa, o ka moeuhane o ka hoolilo ana ia Hawaii he aina piha i na home aolo e hiki e hookoia. Aka no nae, he mea liiki ole e hoole ia o keia manaolana iloko o ka lioupo o kela ame keia kanaka o ia no ka manao ana o noho ona maluna o kona home iho, aole keia mauao i hookomoia aleu iloko wale no o kekahi lahui a i ole aupuni hookahi paha v I 0 keia makemake e loaa kahi home, ua ulu ae iloko o na umauma o na leanaka Hawaii i na la kahiko i hala akij elike no me ka raaikemake o na kanaka o keia mau 'Ja e nee nei. Ua ike mua ke Alii Hawaii i keia mea, a iloko o ka makahiki 1853, ua hookaawaleia ae kekahi mau kuleana no na tausani o kona mau makaainana. 0 keia mau aina i hookaawaleia pela, o ka hapanui, ua waeia nie ke akahele ma na wahi kupono a lie mau aina momona. Eliko mo ka nee ana o ka manawa* o ka hapanui o keia mau apana aina momona o ka lepo ua kuaiia mai e na kanaka e lawelawe ana i na hana nui, a i ka hoea ana mai i na makahiki hope o na kanawalu ua koe kakaikahi mai keia mau apana aina iloko o ka nolio ona ana o ka poe mua no lakou mau aina a i ole i ko lakou mau hooilina paha.

I keia manawa o k<i inakemake o ka hapanui. o na kanaka e noho ona maluna o ko lakou mau liome pakahi iho, a o na' poe e paa ana i keia mau apana liilii kekahi i komo pu aku ka piakemake, a ua hooiia āe keia manao pela, a nmmuli o ka ikāika o na koi o ''hoi hou i ka aina" ua hiki ole i ke Aupuni Hawaii ke alo ae a no keia kumu ua hooloheia keia mau' koi. Mamuli o keia, ua hooholoia kekahi knnawai kupono ole no na hoine hookuonoono. Mahope kol>e ilio o kona hooholoia ana ua ana ia kekahi mau apana aina nunui a ua llaawiia aku elike me ke kaiioha a ke leanawai.

Aole he mau akeakea ma keia kanawai o kou hoi aku no a kukulu i kou hale, a e hoike mni ka mea ona aina' i kekahi walii ano hoike ana mai ua noho oia maluna o keia apana aina no kekalii manawa i hoikeia mai; e kanu iho oe he mau wahi kumulaau a o kekahi pakeneka o ka huina nui o ka aina e kaniiia e oe me kekahi mau mea kanu. I ka loaa ana aku o na kila ua hoopauia keia mau koi. 0 ka hiki kupono a i ole o ke kamaaina paha i na hana i makeinakeia e lawelawe aku aole i koi ia mai. Mamuli-o keia ua ae ia na kanaka apau e komo aku e noi a e lawe i keia mau aina mahi, i hui pu ia hoi me na kanaka "makemake hao aina," na kanaka "makemake kuai aina'" ame na kanalea "kii wale no," ame keia ua komo aku kekahi poe i makemake i'o i home no lakou. Ua laweia aleu kekahi mau apana e na kanaka e noho ana ma Kaleponi a ma Honolulu nei no hoi. Aua hooipau'aku no keia poe e noho ma ko iakou mau liome kahiko ma na kulanakauhale, aka ua hiki no nae e hooko i na koi elike me ke kuhikuhi a lee kanawai a ua loaa aku ko lakou mau kila aina.

Eia iho kekahi hoike ana o ia mau hana i hanaia:

Mahope koke iho o "kou lawo ana i keia kulana a'u e paa nei, ua hui au me kekalii o na kanaka i hoikeia ma na papakuhikuhi lawe aina, ua latve i kekahi apana aina i na la 'o ka hoomakamua ia ana o keia mea he home h>)okuonoono, a i loaa kekahi apana iaia. Ua ninau aku au heaha liana nei maiuna o kona apana aina hookuonoono? Ua pane mai oia aole au i ]awe i kekahi apana aina hookuonōono. Ua pane aku au "kupanaha maoli keia. 'O oe kekahi maluna o ka papakuhikuhi. E noonoo iho oe ina paha e hiki ana ia oe e hoomanao i keia mea au riaWo ai i apana aina hookuonoono.'' Ua pane mai oia, "Ke hoomanaoio nei au i ka weheia ana o kekahi apana aina ma Hawaii no ka hookuonoonoia, ua hele mai ka ha"ku i ko'u pakaukau hana, (he malama buke kana hana), a ninau mai ina paha au e lawe ana i home hookuonoono no'u." Ua pane aku au, "aole o'u makemake i homo hookuonōono no'n." 2\o keia pane a'u, ua olelo hou mai kou haku, "ua hiki anei ia'u e lawe i kekahi apana ma kou inoa?" Ua pane aku au, "ina ua makemake oe pela ua hiki n0. ,; A mamuli j>aha o kona

iSekokia an'a ua. pane hou aku au, '' Aolo» nao e lilo i mea lioolilo aku i ka'u dala."

Ua lioike hou nfai keia mea ia'u, aole oo e lohe hou i kekahi mea e pili ana i keia apana aina a hala wale kekahi mau makahiki ahiki wale nae i ka manawa o ka hoopukaia ana mai o ka palapala sila o ua aina la, alaila ua hele hou mai ua haku nei ona a oleJo mai la: "Eia ke kila o ko apana aina, a eia ka palapala kuai mai ia oe niai i ka hui mahiko a'u e noho hana nei, e oluolu oe e kakau iho i kou inoa maluna o keia laina i kikokikoia." Ho hookahi wale no keia o na hana i hanaia elike me keia inalalo 0 ke kauawai liOme hnokuonoono. Ua hiki e ike kokeia aku ma keia kanawai, aole o loaa ana na mea i makemakeia, a mai kela ame keia manawa, ua lioololiia, aole nae he mau hoololi e koi mai ana e waeia na knnaka e makemake ana e lawe 1 keiu mau aina, ko? wale uo a he kupa oia no ka aina a i oie ua hiki paha e lilo i kupa. 9 O k.o kanawai e ae ana i na kanaka e lawe i ua aina aupuni elike me ia i hoikeia maluna ae, ua hewa ma kona liookumuia ana, a mamuli o kieia mau kumu pela i hiki ai e loaa kela hoike a Brewer & Company, a 'u i hoike mai ai i mea e hooia mai ai i kau mau olelo maluna o kela manao, "Na Mea Maikai i Kiloiia" i hoopukaia mai ai e oe. O na kanaka makemake i'o i na home hookuonoono, a he nui a leliulehu wale lakou, ua hoao mau ia e hoohaiki ko lakou mau pono maniuli o ka poe i oi ae paha ka makaukau e noho kokoko mai ana, a ua lilo keia i mau mea akeakea mai i ko lakou holomua ana, a ma kekahi mau mea, ua hiki ole. A o kekahi mau mea nana i hoopilikia mai i ka holomua ana o na liana ma keia mau walii #ja no ka loaa ole o na alanui kupono e liemo aku ai a i ole e komo mai ai iluna o ko lakou mau aina. Me ka oiaio, owau iho no, A. HORNER.