Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 13, 29 March 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

. a . . ® ° ia Ika uwe » me ka walania maoli, no kona lilo : wanne 11 une, a e lilo ana ota i mea paheneheneia mai e ,-ona pohai, o ka poe hanohano, a no kana mau keiki hoi, e .īoaa ana, me he mau keiki la na kekahi mau makua ilihune i» ke kulana haahaa loa. l'a lilo na leo hoomalielie a kana mau keiki i ko laua maKuahme, i mea maliu ole ia aku e Mrs. Wadona. Oiai ua Eanaka makua maoli kela mau kanaka opio, ua hooia mai la iaua innia o ka makuahine, ua hiki ia laua ke hele i I<a hana, me ka ike ole o ko laua makuahine i ka nele ame ka pilikia; iiie he mea la nae, he mau olelo kela, i pa aku ma na pepeiao o kekahi wahine kuli. Mai na la kaikamahine opio mai o Mrs. Wadona, he hookahi mea nui iloko o kona noonoo, o ia no ka noho iloko o kp. nanohano ame ka waiwai; aole ona hiohoi iki e halawai oia nie ke kulana nele a ilihune, a i ole e kaupalena ia paha kona mau makemake, aka o ka iini nui a kona noonoo, o ia no ka #-.ui o ka waiwai, e "hopu ae ai no ka lima hema, kiola, pela ;ioi ka Jima akau; nolaila i ka hoike ana mai la o ka loio no' kona kulana nele a ilihune, he pttupuu ikaika loa kela i ku'iia aku iaia, i oi aku ka ehaeha mamua o ka make ana o kana kane. La maopopo no i ua w r ahine nei, ina no ke kuai hooliloia aku o kona home ame na lako hale apau, e loaa ana iaia he huina elala mahuahua, e ike ole ai oia i ka nele, aka nae o ka loheīa ae, ua kuai aku oia i kona home, i wahi e loaa ai kana dala, o kekahi ia o na hana, ana i makemake oie ai e hoohaahaa i kona kulana. y Xo ka pule holookoa, maloko wale 110 o Mrs. Wadona o kona rumi e noho ai, e hoao ana e hoomalielie i kona mau manao ehaeha he nui, a iaia i oili mai ai iwaho, no ka halawai ana me ka poe maloko o kona home, aia maluna o kona helehelena kekahi mau hiona e hoike mai ana, aole oia i noho wale iloko o kela mau la maloko o kona rumi, aka ua piha kona noonoo, me na mea like ole, ana e hana aku ai, i wahi nona e pono ai ame kana mau keikikane elua. I kekahi la, hele aku la ua o Mrs. Wadona noloko o ka rumi n Lola. ua maikai loa ae kela kaikamahine, eia nae he o ia mau no ka nawaliwali o kona kino, me ka nananakea o kona Aole no o Lola ike iki ia Mrs. W T adona mahope iho o ka haalele ana mai o ka mea malama ma'i, o na kauwa wale no na lakou e lawe aku ana i kana mau meaai, kana poe ike mau i na la apau. Aole no hoi he manawa a Uilama ame Peleka i hele aku ai e ike ia Lola, o ko U'ilama kumu o ka hoomamao ana iaia iho mai kela kaikamahine aku, no ka hoolda ana aku o kana noi, e lilo aku o Lola i wahine nana; a o ko Pelekane kumu hoi o ka hele ole ana mai e hui pu me ia, no kona manao, aia o Lola o ke kulana kaumaha e noho la iloko o ia mau la. z Ia Mrs. Wadona i komo aku ai maloko oka rumi o Lola, e kulou ana ua kaikamahine nei ilalo, me ka honihoni ana i kekahi bo-ke pua, e paa ana iloko o kona mau lima. He keu aku maoli ka u'i o Lola, i ua wahine nei e nana aku la i ke kaikamahine opio, me kona lole keokeo e noho ana, me ka milikaa ana i na pua, a ua lilo kela hiona a Mrs. Wadona e ike aku ana, i kumu nana e hookomo mai i ka manao lili iloko ona, o kekahi kumu nui paha hoi, no kona ike ana, aole e lilo mai ana kela wahine u'i, na kana keiki. Mahope iho o kona ku malie ana, no kekahi mau sekona me ka pane ole, alaila, ninau aku Ia oia ia Lola: "Nohea mai kena bo-ke pua i loaa ai ia oe?" wahi ana, no kona manao, pela" iho Ia oia e hoohele aku ai i kana ninau, i wahi e loaa ai he kamailio pu ana me Lola, ahiki i ka oili okoa ana aku o kekahi manao nui, ana i makemake loa ai e hoike aku i kela kaikamahine. "Na Elioka keia bo-ke pua o ka hoouna ana mai na'u, ma o kekahi la o na kauwa lawelawe," i pane ai o Lola me ka pii ana ae o ka ula ma kona mau papalina. "Pela i'o ka hoi!" i pane aku ai o Mrs. Wadona, me ka aaki jana iho o na niho ma kona mau lehelehe. "Aole au i manao mua, he nui ka Elioka dala, e hoomaunauna wale ai oia, ma ke kuai ana i kekahi bo-ke pua nani elike me kena. Aole me na dala uuku e loaa mai ai kena bo-ke pua, aka me na dala mahuahua." Aole a Lola pane no keia mau olelo kohu ole a Mrs. Wadona, aka ua oi loa ae la nae ka ula o kona mau papalina, a ke hoohuoi la o Mrs. Wadona, malia aia ka manao hoohihi iloko 0 Lola no Elioka. a o ke kumu ia, i ae ole ai kela kaikamahine 1 ke noi a Uilamr. e lilo aku i wahine nana. "I hele mai la au no ke kukakuka pu ana me oe e Lola, no na mea e pili ana i ko kakou noho ana, o keia mua aku," wahi a Mrs. Wadona, mahope o ka hala ana i ko kakou noho ana, o keia mua aku," w r ahi a Mrs. Wadona, inahope o ka hala ana o kekahi mau sekona loihi o ka noho hamau ana o ua wahine nei. No kekahi mau olelo a Mrs. Wadona, akahi no a ea mai ke poo o Lola iluna, me ka nana ana mai i kona makuahine hanauna, no ka mea ua loaa aku ka hoomaopopo ana ia Lola, no ka nui maoli o na haawina hoehaeha i kau aku maluna o Mrs. Wdona, no ka make ana o kana kane, a o ke kuleana hoi noho aku ai ua o Lola maloko o kela home. No kela noonoo o ke ala ana mai iloko o ke kaikamahine opio, ua halo'ilo'i mai la na kulu waimaka ma kona mau lihilihi, eia nae aole oia i pane mai, a o ia ka Mrs. W T adona, o ka hoomau hou ana aku i ke kamailio ana. "Malia paha, aole i loaa aku ka lohe ia oe, i ke kulana oiaio o ko'u noho ana, pela au i hele mai la e kamailio ia oe; o ia hoi, mahope o ka make ana aku nei o Mr. Wadona, kou makuakane hanauna, ua hoikeia mai la ka lohe ia'u e kona loio, ua kana oihana, a he wahine makilo au i keia la, me ka nele ma na ano apau. w O keia maoli ka mea oiaio loa a'u e hoike aku nei imua ou e Lola, ua nele au, aohe wahi e hopu ae ai, e loaa ke dala, koe wale no na pono hale apau e waiho nei o keia home, a ua nele au i ke dala, no ka uku ana aku i ka auhau, a i ka uku inisua o keia hale, i ka wa e kikooia mai ai, iloko o na pule kakaikahi wale no, mai keia la aku." "Ke kaumaha loa nei au, no keia pilikia i kau mai maluna e kuu makuahine!" wahi a Lola me ka leo oluolu loa, o ka mea i loaa i'o ka manao kaumaha. "Ua manao loa au, i ka make ana aku o kuu makuakane hanauna, ua waiho iho oia mahope nei, i kekahi huina dala mahuahua, akahi nae hoi a pau ko'u pohihihi, ke hoakaka mai nei oe i ka mea oiaio loa. Auhea nae oe e kuu makuahine, mai hoopilikia i kou noonoo, no na mea pili dala, no ka mea ke hauoli loa nei au e haawi aku i na kokua ana, i wahi e ike ole ai oe ia mea he pilikia. Ina he makemake kou i ke dala, ua hiki ia oe iloko o na manawa 4Tapau ke hele mai imua o'u, e haawi aku no au, elike me ka nui au i makemake ai."

"Alaila e manao ana anei, oe, he wahine au e ae ana e hoohaahaa ia'u iho, ma ke noi ana aku i kau mau kokua ana mai iloko o ko'u wa o ka pilikia? Aole loa! Aole au i makemake e hoopaa ia'u iho malalo o kekahi mau mea, e koiia mai ai au mahope aku, e panai aku i ka maikai, no ka maikai i hanaia mai no ko'u pono." ' Hilinai pono mai la o Lola ihope o kona noho, a nana aku la i kona makuahine me ka manao kahaha, a o ia kana o kar pane ana aku: "E noi aku ana au ia oe, e huikala mai ia'u, ina ua hoopilikiaia aku kou noonoo ma kekahi ano. O ka mea oiaio no ea, i lohe oe i ka iini maoli o'u, o ia no ke ake ana e hoomama i kou mau manao kaumaha apau." "Malia paha o kena maoli no ka mea pololei, aka nae, aole au i hoea mai la imua ou, 110 keia hana, he hana okoa no ka'u i makemake ai e ike ia oe, he hana oi ae o ke ano nui ame ke ko'iko'i. Malia paha aole oe i hoopoina, i kela mau kamailio a kaua maloko o kou rumi, iloko o kekahi manawa ae nei i hala," me ke kuhikuhi ana aku o kekahi lima o Mrs. Wadona, i ka rumi o Alika. I kela lohe pono ana aku o Lola, i na hoakaka a kona makuahine hanauna, no ke ano o kana mea i makemake ai e hui pu me ia nei, puliki ae la kona mau lima i ka bo-ke pua ana e paa ana, no ka mea aole loa 'oia i hoopoina i na olelo i kamailioia mawaena o laua, a o ka mea oiaio maoli, ua lilo na olelo a Mrs. Wadona, me he akua lapu hoomaka'uka'u la, e holapu mai ana imua o kona alo, i kona wa e ala ana, a e hiamoe ana paha. Aole a Lola pane no kela mau olelo a Mrs. Wadoua, a o ia ka ua wahine nei, i hoomau hou mai ai i kana kamailio ana: "He mea makehewa wale no, ka hoonui olelo ana mawaena 0 kaua, aka e hoike aku no au i ka mea oiaio loa. Ma kela kamailio hope ana a kaua, i hoakaka aku ai au i ko'u manao, e noho hamau no au, me ka hua'i ole ae i ka'u mau mea apau 1 ike ai e pili ana i kau hana, ke maliu mai oe, e lilo i wahine na kuu keiki. Malia ua lawe mai oe ia mau olelo a'u ma ke ano he mau olelo pa!aua4elo wale no, oiai nae o ka mea oiaio loa, he mau olelo kui'o ia e hiki ole ai ke hoihoi hou ia mai. "Nolaila o ka manao nui o keia huakai a'u i hele mai la e ike ia oe, no ka hooponopono ana no ia i keia kumuhana, no ka hope loa. Ina e ae mai ana oe me ka maikai, e lilo i wahine mare na Uilama, alaila e noho hamau no au me ka hua'i ole ae i ka meahuna a'u i ike ai nou, oiai aole he hana maikai ma ko'u aoao, ka hoao ana e hookomo aku i ka wahine a ka'u keiki iloko o kekahi poino nui. "He ohana nele a ilihune ko'u ; o ka pono wale no o Uilama kuu keiki, o ia kona hooikaika aku ma kekahi mau liana e pono ai oia, oiai nae, i ka wa e ola ana o kona makuakane, aole ona mau mea hemahema, ua lako oia ma na āno apau, no keia kumu, he pono e loaa aku kekahi mau kokua ana iaia ma keia ola honua ana. Ina nei no kou ae me ka maikai e mare aku iaia, me ka leaa pu o ke kuleana iaia e lioohana a.i i kau mau dala, alaila e noho aku ana kakou apau iloko o ka oluoluo atne ka hauoli, me he mea la, aia no kakou iloko o kela mau la, mamua aku o ka make ana o Mr. Wadona." #No'u iho, aole loa āu e ike hou ana ia mea he hauoli!" wahi a Lola me ka haalulu o kona leo. "He mea oiaio loa kena, no ka mea eia na ao hakumakuma o ka hoohuoi ke kau keha nei maluna iho ou, aka n-a—." "Pehea la oe e Anate Roke, i piha ai me na manao lokoino, 0 ka hookau ana mai i na hoohuoi ana maluna o'u, owai ka mea nana i hoopoino aku i ko Alika ola?" "Pehea auanei e hiki ai ia oe e Lola ke hoole ae, no ka mea ke ku okoa mai nei na mea oiaio, no ka hohaewa ana mai ia oe, no kekahi karaima ekaeka loa au i hana ai? Ke hoomanao nei oe no kela omole laaumake, ke kiaha aniani, ame na haneri kaukani dala ekolu a Alika, o ka ili ana mai maluna mahope iho o kona make ana. He mea uuku anei kela?" "Ua piha anei kou naau e Anate Roke me ka lokoino, ame ke aloha ole? He oi aku kuu hauoli, ina owau pu kekahi i make, aole au e lohe i keia mau olelo pili i ke dala mai kou mau lehelehe mai, me he mea la, o ke dala wale no ka mea nui iloko o kou poo, i ke ao ame ka po. Healia auanei ka'u e makee wale aku ai no i ko Alika mahele o ke dala, oiai ua nui ka'u dala, e maopopo ole ai ia'u ke ano o ka hoolilo ana aku?" "O keia ka manawa mua loa a'u i lohe ai i kekahi mau olelo hupo loa, elike me keia au e hoakaka mai nei e Lola, no ka nui loa o kau mau dala. No'u iho, pehea ka nui o ke dala, e loaa ana ia'u, aole no ia he mea e lawa ai ko'u makemake, a ua makaukau loa au e hoolilo aku i ka'u dala, ma na mea e hoohauoliia mai ai ko'u noonoo." "Alaila o ke kumu nui anei o kou manaoino no'u mamuli no ia o ka nui loa o ka'u dala, ke hui pu ia me ko Alika kuleana? lie oiaio ka ka Palapala Hemolele i hoakaka mai ai, o ka puni dala, oka mole ia o na hewa apau. Ina o ke dala kou makemake e Anate Roke ea, alaila ke haawi aku nei au i ka'u mau dala apau nau, me ko'u lawe ole i hookahi keneka no ke kokua ana mai ia'u. O ka mea nui iloko o ko'u noonoo, o ia no ka loaa o ka maha ia'u, me kou hele hou ole mai e hoouluhua i kuu noonoo, me keia mau mea ku i ka hooweliweli. "Ua hiki ia oe ame ko keiki, ke lawe aku i na haneri kaukani dala ekolu, a Alika, a aia a loaa he manawa kupono no'u e hele aku ai e hui pu me ko'u loio, alaila ia wa au e kakauinoa ai i na palapala apau, e hookuu, a e haalele loa ana i ka'u mau koi i ko'u mau waiwai ponoi." "Me ka mahalo a nui ia oe e Lola no kena mau hoakaka, aka nae auhea oe, aole au i lawa iho la i ka ekolu haneri kaukani dala, eia au ke paani nei i ka'u pepa hahau, no kekahi pomaikai oi aku." "Alaila e koi pu mai ana anei oe, e haawi aku au i ko'u mahele apau loa ia oe? Ina o kou makemake ia ea, e lawe aku ia mau waiwai apau, a e ku 110 au a hele mai keia wahi aku, me ka noho ana ma kekahi wahi kaawale loa e loaa ai ka maha 1 kuu noonoo, me ka hoouluhua ole ia mai, me keia mau hana hoohuoi o ka hilahila ole maluna o'u." "Alaila e manao ana anei oe, e loaa kekahi wahi maluhia ma ka honua nei no'u? Aole loa" , . "Nawai hoi e ole ka loaa o kekahi wahi maluhia ia'u; no ka mea o ko'u kaawale mai ia oe aku, o ka loaa ana ia o ka noho maluhia ana ia'u, a maha no hoi ka noonoo. Aole loa au i hoopilikia aku ia Alika kuu hoahanau ma kekahi ano, aole loa 110 he wahi noonoo iki iloko o'u, e hookau aku i ka poino maluna ona, ua ike no oe e Anate Roke, kē kamailio aku nei au i ka mea oiaio loa." "Alaila pehea i loaa aku ai ka omole laaumake ia'u iloko o ka lehu? Pehea i paku'i ai ke kiaha aniani i ka hohono o ka laaumake?" Aole he mea i maopopo ia'u, a aole no au i ike iki, i kela mau mea, ahiki i ko hoikeike okoa ana mai imua o'u. Ua oi aku kau mau hana hoehaeha e kuu makuahine hanauna, mamua o ka mea hiki ia'u ke hoomanawanui, a ua konoia mai au, e ku au a hele mailoko aku nei o keia hale, me ka noho hou ole iho i hookahi la me oe maanei nei," wahi a Lola me kona ku okoa ana ae iluna, me ka hele a piha me ka inaina. Pahola ae la ka minoaka ma na papalina o Mrs. Wadona, me ka i ana mai: (Aole ) pau)