Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 18, 3 May 1923 — HE MANEWANEWA NO LAHAINALUNA KE KUKUIHELE O KA PAKIPIKA. [ARTICLE]

HE MANEWANEWA NO LAHAINALUNA KE KUKUIHELE O KA PAKIPIKA.

Walowalo e hea ka leo o Kalakua, Walawalaau i ka pali o Kolokini, Me he hanehane la ka leo i Waialoha Me i ka uwe hoouwe a Kalawakea. Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:—Ma ka helu o kau Krfokoa o ka la 12 aku nei, i pahola ae ai ka lono no ka manao ana o ke Komite o ka Oihana Naauao, no ka hoopau ana i ka itamu ko* kua i ke kula nui o Lahainaluna, mai ka haawina mai o keia ahaolelo, ua lilo keia meahou, me ho ipu koheoheo la iloko o'u kekahi o na Laliainaluna i ai i ka momona, a i inu hoi i ka naauao, no kou hele lanakila ana maluna o ka honua, a lehova ke Akua i hana mai ai.

Ua kukuluia ke kula nui o Lahainaluua i ka A. D. 1831, ua like ia me 92 makahiki i hala aku nei, ma ka malama o Sepatemaba ka weheia ana, he 11 makahiki mahope iho o ka hiki ana mai o na misionari mua loa, oia o Rev. Asa Thurston (Kakina), Isev. H. Bingham (Binamu), me ka laua mau wahine, ame kekahi mau liaolo e iho, oia o Dan Chamberlain, T. Holmes, S. Whitnev, S. Euggles, E. Loomis, me na kauaka Hawaii, o Honolii, o Hopu, 0 Kanui, ame Geo. Humehume, ke keiki a Kaumualii oKauai, o ia ka inoa hope loa, ua komo ka manao iloko o na misionari na lakou 1 lawe mai i ka olelo o ke ola o ka euanelio, no ke kukulu aua ia Lahainaluna, a ua hookoia ia manao me lee apono o na lii, me ka hookaawaleia o keia walii, i kahua no ka hoonaauao ana i keia lahui kanaka, a ua ikeia na hua ohaha o ia kanuia ana, a maloko o na ekaleeia apau, iloko o keia mau paemoku he poe Lahainaluna na alakai ahiki $Jfu ma na paemoku o ka Ilenia. Ua moe aku na Lahainaluna kahiko, me ko lakou mau kiahoomanao poina ole, Eev. M. Kuaea, Rev. P. l'ali, Rev. Nawahine, Bcv. J. Kalana, Eev. J. Kekipi, Rev. P. Waiwaiole, a he mau haneri o lakou i moe aku, eia no he mau haneri o lakou e koe nei, he mau koo, a lie mau kia maloko o na luakini i keia la, na alakai himeni ma na mokupuni me na liimeni hookuku, he mau Lahainaluna wale no n a alakai, a he mea eliaeha, meneīnene loa maoli keia a keia ahaolelo e manao nei e hana, a ma na hoonui lilo liewhhewa, maloko o-ka Bila Haawina o ka oihana kula, ua ikeia ka luia aua ma ka akau am® ka liema. Ua komo aku au ma ke kula nui 0 Lahainaluna ma ka malama o Aug. IS7B a pau i ka 1882, a o ia ai i puaia mai, o ia ka'u e maona nei ahiki i keia .la', i ke 60 o ko'u mau makahiki, a o ko'u hoa o ka rui»i hookahi oia no ka iuea hauohano Hon. Chas. Aehi, o ka ua Kukalaliale, oiai au e noho a*ra ahiki 1 ko'u makahiki papa ekahi, ua ikaika loa ka paio ana mawaena o kf. mahiko o Lahaina, e noho ona ia ana e H. Turton (Hale), ame H. R. Hiteheoek, ke kumupoo ia wa, no ka pono wai wale no, mai ka liilii ahiki i lea uui loa ana, ahiki i ka hooneeia ana o H. R. Hitchcock no Wailuku, nolaila niahope mai ua ko ka iini o ka mahiko, lilo ka wai, maloo na lo'i kalo, lilo i aina ko ahiki i keia la, o na lianeri eka aina keia e naliia mai nei, aia apau ae lee kula, ko ka iini o ka poe puniwaiwai. He kula o Lahainaluna e hiki ole ai i na kula e ku nei, ke haliai aku i kona kulana ma ke alakHi a'&a ina hooponopono ana i haumana ma ke kulana akahai, hookanakamakua, ame na ano maikai pili Akua pu, ike lealaiaina, ana aina, ma na mea pill Arematika, he wai auau ia na ka Lahai/ialuna, aka i keia la, ke manaoia nei, e oki ae, i lilo mai ai na aina o ke kula i aina mahiko, aloha no. v Nolaila e na Lahainaluna mai Hawaii a Niihau, e lawe kakou i ke Sabati la 29 o keia malama i Sabati hoalohaloha Akua no kakou, e leha aku ko kakou mau maka i na mauna mailaila mai kokua e hiki mai ai, mai ia lehova mai ko kakou k?>kua, Nana i hana i ka lani ame ka honua. Owau iho no me na waimaka. BEV. W. E. EDMONDS, * SACRAMENTO, Apr. 30. —Ua aponoia e ka kolu o na aha hookolokolo o na hihia hoohalahala ka olelo a ka aha o ke kalana o Sonoma *i keia la e hoahewa ana ia W. A. Cockrill. he loio, ame kekahi Kepani o Y. Akada, na kanaka i ahewaia no ka ohumu a ku-e i ke kanawai e kue ana i na Kepani aole e kuai aina. Jra ka moolelo no ka hewa o Cockrill i hoopiiia ae ai ua hoo}kaika oia e kuai aku i kekahi apana aina ia Akada. E noho ana ka halawai a ka. Aha. hui Kokua a Manawalea a na Poola ma keia Poakahi ae ma kahi mau uia ka hora 7 P. M. a o na lala a pau o ia ahahui u4 make makeia e akoal'.oa ae. No ka malama ole o Antone Paeheeeo i ke ola o kana wahine a hopuia oia no ia hewa he elua pule kona hoopai i kauia mai e ka Lunakanawai Soares ma ka Poalua nei e noho ai maloko o ka halepaahao o ke kalana.

NA HANA O KA HALE. La Hana 53 Aohe mau bila hou i hookomoia ae i ka hale ma keia la: 1 * Na Palapala Mai ke keena mai o ke kiaaina he hoike no ka loaa ana aku o ka H. E. 102 e noi ana iaia e hoolako mai i ka kale i kekahi kope o ka hoike a ka loea kopaa Albert Horner, o ka loaa ana ae iaia, ma ka mea e pili ana mawaena o ka Hui ; Halewili Waiakea ame ka poe home hookuonoono o ia apana. | Na Olelo Hooholo Aponoia e ka haie ka H. C. R. 25 me ka hoololi oie ia. O keia ka *&lelo hooholo e hoakaka ana no ka palapala aila o kekahi mau apana aina i kaa malalo o ka hoomalu ana a ka Hui Kaaahi Hawaii ma Hilo. Aponoia ka H. C. E. 3S a Anderson e kauoha ana i ka papa o na lunakiai kulanakauhale ame kalana e hookaawale i kekahi huina dala no ka uku hoomau ana ia John Amaaiu, he kanaka i hana malalo o ke aupuni no na makahiki lie 24 ma ke ano he kanaka puhiohe no ka bana Hawaii, e hoomaka ana mai ka 1893 a ka 1917. Palapala Hoopii Mai na makaainana mai o Waipio Hamakua, he palapala hoopii, ma 0 Da Silva la kekahi lunamakaainana o Hawaii, e ku-e ana i ka hooneeia o na paahao tcritore mai Keomoku mai a i Waipio, i mea e hiki ai i na paahao ke hana i ke alanui e nieie la ahiki i ke awawa. E hoakaka ana maloko o ka palapala hoopii i ka maka'u o na kupa o ia awawa i na paahao, o pau ka lakou mau waiwal na wahine ame na leeiki i ka hoopoinoia. Holo ma ka heluhelu ekolu ana na B. H. 229, 26G, 342, 391, 399, 400, 417, 423 424, 429, 430, 432, ame na B. S. 75, 112, 130, 136, ame 137. Holo ma ka heluhelu elua ana ka B. 11. 433 ame ka B. S. 8. Ahiki i ka Poaono i hala aku la, ko 51 o na la hana o ka hale, 433 ka nui o na bila i hookomoia ae i ka liale; mailoko ae o ia lieluna 110 1 holo ma ka heluhelu ekolu ana a i hoea aku i ke aenate, he 98 mau bila i hoohiamoeia, 121 aia i ka lima o na k6mito like ole, elua iloko o ke korinte kukakuka o na hale elua, a hookahi e kali ana o ka heluhelu elua ia. Xo na bila 110 o ka hale i komo aku' i ke senate ho 46 i lilo i kanawai, a he 41 e kali mai la maluna o ke pakaukau o ke kiaaina no ke apono a kakauinoa ana o ke kiaaina. Hookahi haneri ame eha mau bila a ke senate i komo mai i ka hale o ua lunamakaainana j he 43 o ia huina aia i na komite likfr ole, eha e kali ana no ka heluhelu elua ia, ehiku no ka heluhelu ekolu ia, he 46 i holo ma ka heluhelu ekolu ana a i hoihoiia aku i ke senate, a he eha i moe kau a moe hooilo. Na Hooiilo Mailoko ae o ka haawina dala federala no na hoolilo o ka hale 0 $18,000 he $13,211.63 i hooliloia, koena ma ka waihona he $4788.37, a mailoko ae o ka haawina'dala a ke teritore o $45,000 no na hoolilo'o ka hale $33,283.02 i hooliloia, koena he $11,/16.68. Huina hoolilo'o ka hale mai na haawina dala a elua he $46,494.63, koena ma na waihona a elua he $16,505.35 no ke koena aku o na la hana o ka ahaolelo, o ia hoi no eiwa Ia haua 1 koe. i NA HANA O KA HALE. La Hana 55 [ Na Palapaia | Mai ke keena mai o ke kiaaina he palapala e hoakaka ana no lee kakauinoa ana o ke kiaaina i na B. H. 19, 75, 363, 297, ame 352, ame k« lona ana aku o ka H. R. 112. Mai ke senate mai e.hoouna mai ana i ka hale i na B. S. 106, 152, 161 ame 162 ua holo ma ka helulielu ekolu ana u e hoihoi mai ana i na B. 11. 309, 312-, 393, ame 346 me ka hoololi ole ia, a o na B. H. 131 ame 311 ua hoololiia a aponoia e ka halfe, a o ka H. C. E. 29 ua aponoia e ke senaf%. Apono ka hale i ka hoike a ke komite kukakuka maluna o ka H. J. E. 2, ka B. S. 101 ame 127. Ua hoike pu mai ke senate i ka hale no ka hookohuia ana o Mclnerny, Tavares ame .£>hingle i komitc kukauka maluna o ka B. H. 7, a o Kiee, McTnerny ame Shingle maluna o ka B. H. 28, a o Shingle, Tavares ame W. H. Rieo maluna o ka B. S. 28. O ke komite a ka hale 0 r k« koho ana no ke kuka ana me ke komite o ke senate maluna o ka B. S. 28 o Lowrey,.Coney ame Auld. Ma ka huluhelu ekolu ana o na B. H. 160,' 269, "377, 388, 428, 434, ame na B. S. 5, 14, 244, 395, ka i hooholoia, a hoopaneeia mai ka heluhelu ekolu ana i na B. S. 125 ame 73 a keia la. ame na B. S. 44, 90 ame 151. O na B. H. 383, 436, 188 ka i holo ma ka heluhelu elua ana a hoopaneeia mai ka heluhelu ekolu ana a keia la, a o na B. H. 353 298 ka 1 hoomoeia ma ka papa. La bana 66 Ma ka noho ana o ka halawai a ka hale ma keia la elua mau lioa o ia liale i komo hope aku mahope o ka manawa pule. Na Palapala Mai ke senate mai he palapala e hoike mai ana i ka hale no ka holo ana o na B. H. 177, 188, 380, 383, 395, 436, ame na B. S. 44, 73. 90, 125, ame 351 ma ka heluhelu ekolu ana ia hale, a o ka B. H. 244 ua waihoia ma ka papa, a o na hoololi a ka hale i hana ai maluna o ka B. S. 14 aole i apono ia hale. Mai ke senate hou mai no he mau palapala lehulehu e hoouna mai ana i na B. S. 157, 158, 179, ame 166 ka S. C. E. 14, a e hoike pu mai ana i ka lokahi ana o ia hale i na hoolpli a ka hale i hana ai maluna o ka B. S. 73, a e hoihoi mai ann i nn B. H. 198, 231. 238,282. 351, 390, 402, 403, 429 me ka.hoololi ole ia a o na B. H. 94, 180, 423, i hoololiia ua apono ka hale; ua lokahi o!# ka hale me ka hoololi a ko senate i hana ai ma-: luna o ka B. H. 100, a koho ka luna-: hoomalu Cooke ia Petrie, Viears ame Anderaon i komite kukakuka na ka' hale; o ka B. H. 34 i hoololiia mai e ke senate ua hoopaneeia mai ka noonoo ana a keia la. Aponoia na hoike a na komite kumau o ka hale ia lakou na B. H. 83, 364, 416, ame na B. S. 73, 124, 139, 153, a hooholoia ma ka holuhelu ekolu ana, o na B. H. 396, 418 ame 419 ua hoomoeia ma ka papa. <

La Hana 57 Aohe mau bila hou i hookomoia ae ma keia la no ka lawa ole o ka manawa, oiai. he ©kolu wale no la hana I koe a pau kē kau. Elua makahiki i hala aku nei he 250 ka nui o na bila i kakauinoaia e ke kiaaina a i keia kau he 89 walo no ahiki i lseia la. Mai ke keena mai o ke kiaaina he palapala e hoike ana no ka lilo nua o na B. H. 525, 275, 283, ame 288 i mau kanawai, o ka piha ana hoi ia o ke 89 mau bila i lilo i mau kanawai. Holo ma ka heluhelu ekolu ana na B. H. 364, 416, ame na B. S. 76, 124, 139, ame 143. Hoopaneeia ka noonoo hou ana maluna o na B. H. 100, 344. Holo ma ka heluhelu elua ana na B. H. 121, HB, 317, 358, 431, ka B. S. 97; aponoia na H. C. K. 33 ame 40. Mai ke senate mai e hoihoi mai ana i na B. H. 333,, 414, 415, 424, aine 433 ame na B. H. 281 ame 422 ua hoololiia; aponoia na hoolali i lianaia maluna o ia mau bila, a hoole ka hale i ke apono ana maluna o na hoololi a ke senate i hana ai ma* luna o ka B. H. 342, a koho ka noho ia Kalua, Vitousok amfe FeTreire i komite kuka me ke komite o ke senate maluna o keia bila. Apono ke senate i ka H. C. B. 25 a hoihoiia mai i ka hale me ka hoololi ole ia. Apono pu ia eka hale ka hoike a ke komito kukakuka maluna 0 ka B. H. 139 ke kanawai e hooponopono ana i ka lawelaweia ana o na kula olelo e. O na hoa o ka hale 1 koho kue i ka bila oia o Anderaon, Joseph, Holt Ferreira ame Paaehoal. OLELO HOOHOLO Na Levi P. Joseph i hookomo ae lie palapala hoopii niai na makaainana mai o Laliaina e kue anr> i ka lioopaaia o ke kula nui o Lahain.iluna. Waihoia okn ike komite hoonaauao. NA PALAPALA Mai ke keena mai o ke Kiaaina he palapala e hoakaka ana. no ka vito ana o ke kiaaina i ka B. H. 45 a ka hale, ka bila e pili ana i ke kanawai sabati. Hooponeeia mai ka noonoo ana a ka hale maluna o ka vito a ke kiaaina a ka Poakahi uei. Mai ke aenate mai e hoihoi mai ana i na B. H. 64, 215, 229,.'366, 38 413, 417, 428; hoopaneeia mai ka noonoo nna maluna o ka B. H. 191 a ka Poakahi nei; aponj>ia na lioololi a ke senate i hana ai maluna o ka B. H. 399; a e apono pu mai ana ko senate i na hoolo'i a ka hale i hana. ai maluna o ka B. S. 124, me ka hoapono pu i ka hoike a ke komite kukakuka nialuna o ka B. H. 139 a pela me na H. C. R. 31 ame 37, a e hoouna mai ana i ka S. C. B. 15. Kolo nia ka heluhelu ekolu ana na B. H. 141, 148, 317, 358, 430, 431, ame ka B. S. 97. Holo ma ka heluhelu ekolu ana ka B. S. 161, 158 ame ka B. H. 369. Moe ma ka papa ka B. S. 116.. Apono ole ka hale i na hoololi a ko sonate i hana ai maluna o ka B. H. 36 a koho ka noho i komite kukakuka na ka hale maluna o l:a bila. La hana 53 NA PALAPALA Mai ke senate mai e hoike mai ana i ka hale ro ka hooholoia ana o na B. H. 35, 160, 188, 208, 278, 287, 303. 403, me kn. hoololi ole ia, a o na B. H. 161. 177 ame 269 i:a hoololiia; apono ka hale i na hoololi i lianaia maluua o keia mau bila: ma ka B. H. 139 i hookomoia ae ae e Silva ua koiia na wahine a pau e hookaa ae i ke aupuni i na auhau kino, alanui ame kula, ua hoololiia mai keia biia e ke senate a ua lokahi ole ka hale me ke aenate maluna o na hoololi i hanaia, a koho ka noho ia Lowrey, Muller ame Silver i komite kukakuka. Ua hoihoiia mai me ke aponoia e ke senate ka H. C. R. 40.

I okahi n? hrue & elua maluua o u;i hoololi i hanaia maluna o na B. H. 328, 342, 100, 7, ame na B. S. 14, 63, 28, 18. Aponoia e ke serate na hoololi a :ka hale'i hana ai maluu'a o na B. S. 95 ame 105 a hookohuia he komito kukakuka maluna o ka B. H. 3S. Apono k'e senate i ka H. C. R. 14. e like me ia i hoikeia mai i, ka hale. Holo ma ka>heluhehi ekolu ana na B. H. 49, 372, 405, ame na B. S. 106, 120. 122, 135, 155 ame 158. Moe ms». ka papa ka B. H. 320. ame ka 189 ka bila e hooli ana i nu kanawai auhau. Holo ma ka hi'luhelu elua nna na B. 'S. 90,'i:;3, 132, 167, 19. NA HANA A KA HALE La Hana 59 Na Rev. Robert Ahuna i pule mamua o ka hoomaka ana o na hana o ka hale. no ka lua o ka manawa, ma kahi o Rev. Wm. Kamau. NA PALAPALA Mai ke keena mai o ke kiaaina he palapala e hoakaka anu no ke kakan nna o kp kiaaina, 5 kona inoa maluna o na B. H. ;)8. 96, 167, 200, 206, 218, 239, 290, 294, 295. 301, 313, 320 ame na B. S. 54 ame 126. Mai ke senate mai he palapala e hoakaka nn ka lokahi ana o ia hale maluna 6 na B. H. 164, 177, 269, 33S a e hoihoi mai ānn 5 na B. H. 3•», 160, 188. 208. 220, 278, 303. 403. me ka hoololi ole ia. O ka B. H. 138 a Silva ua hoololiia e ke senate hiki ai i na wahine apau ke ukn i ka auhau kino, kuln ame alanoi; ua hoole ha hale i ka hool&li i hanaia mai e ke senate a ua kohoia o Lowrev. Muller ame Silva i komite kukakuka na ka hale maluna o keia hila . Ua aponoia ka H. C. R. 40 e ke senate. Holo ma ka heluhelu eko!ju ana na. B. H. 49. 372, 405. ame na B. S. 106. 120, 322, 135, 153 ame 158. Hoopaneeia ka noonoo ana o ka hale maluna o ka B. H. 45 a ka. la hana hope loa, o keia ka kanawai sabati. Aponoia ka olelo hooholo a Hussey e noi ana i ka halekoa kahiko no ka hoohanaia ana e na ahahui aloha aina. O ka B. S. 161 i waihoia ai ma ka papa ma ka Poaono i hala, ua hapai hou ia mai mamuli o ke noi a Vitousek, a hooholoia ma ka heluhelu elua anna ,a waihoia raai no ka heluhelu ekolu ana ma ka la i nehinei. Holo ma ka helnhelu elua ana na B. S. 166, 111, 164, 19, ame 133,. 132 Moe ma ka papa ka B. H. 189. No ke kalaiwa ana o A. Eno<s i kona kaa me ka mama loa mawaena o ke 35 ame ke 40 mlle i ka hora ma kahi i kaupalenaia he 15 mile wale no i paa ae ai oia i ka hopuia ma ka auwina la Sabati e ka makai Bob Lillia.

ELIMA A KA IWAKALUA MAKAHIKI KA HOOPA'I. Ma ka Poakahi aku nei o ka pule i hala aku la, i kauia aku ai ka hoopa'i paahao e ka Lunakanawai o'Bricn maluna o "Willie Cockett, ke keiki i kaulana i ke ino o ke Tin Can A.lley o hana oia ma ka hana oolea aole e emi iho malalo o elima a aole hoi e oi aku maluua o 20 makahiki, maioko o ka halepaaliao. Ma ka manawa i hookolokoloia ai o Cockett me Charles Moloni ua ao like laua i ko laua pili i ka lievra Trawahihale a ua hoopa'iia mai o Molani e hana oia ma ka hana oolea maloko o ka halepaahao aole o emi iho malalo o elua makahiki aole hoi e oi aku nialuna o ka 20. O Leon Srauss ko laua loio. O Kekoa ke kolu o na keiki i hoopiiia ae no keia hewa like, ua hopu like ia oia me Cockett ame Molani, a mamuli o ko Kekoa opiopio ua emi iho kona mau makahiki malalo o ka 15 ua waihoia ae kona hiliia na ka aha hookolokolo o na opio e hooholo i ka hoopa'i nona. 0 keia mau kanaka opio ekolu ua hopuia lakou a hoopiiia ae no ka hewa wawahihale no ke komo ana a aihue i kekahi mau waiwii 0 ka halekuai o I ->ona Kpo mi Kalihi ma ka po o ka la -ō o Feberuari 1 hala. No ke ku iho o ko T. H. Hazelton kaa, o®kko kna uwila o lee alanui e ku ana i paa ae ai oia i ka hopuia ma ka auwina la Poakahi aku nei i hala. No ka huli pokole aua ae lioi o ko I. Valcntino ma ke leihi alanui a hooku'i me kekalii kaa i paa ae ai oia i ki hopuia, a no ke oki ana o Bergman i kekahi liuakai hoolewa me kona kaa oiai ka huakai hoohewa e kpi ana, i paa ae ai ia haole i ka hopuia o kekahi o na makai mokoka: kala.