Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 19, 10 May 1923 — NA LONO MAI MOLOKAI MAI. [ARTICLE]

NA LONO MAI MOLOKAI MAI.

Ke ai nei na ipu haole, a ke hoounaia aku nei*na oukou e ifa 'paahana malalo 0 ke Komisina mau ipu. E mau aku ana keia hoouna ipu ana, no kekahi mau pule, 110 ka mea eia ke hoomaka mai nei e pala, a 0 lee kanu ana no hoi ua like ole na manawa, nolaila, e mau ana keia lioouna aku 110 kekahi niau pule. Hauoli no na keiki i kanu mua i na liuaai. Ke ohi mai noi na dala a kekahi poe mamuli 0 keia mikiala i na hana maikai. I kela mau la aku uei, mamuli 0 ka ikaika o ka haule ua ana, ua hoihoiia mai na keiki apau iioko 0 na hale hana no ka lioomaemae ana 1 na mea lmna. Ua nele makou i ka hele ana iwalio e hana ai, aka, ua nui nae na pomaikai i loaa mai mamuli o keia mau leuaua. Ua ai makou i na uwala i kanuia he ekolu wale no mahiua i hala ae nei. Aolo no i 00 maikai loa ka uwala, aka, ua nunui kupono no nae, a ua mikomiko maikai ke ai iho. Ma ka nana aku, i na kanalea 0 na Home Hawaii nei e kanu nui ana i ka uwala, e loaa ana kekahi ai helu ekahi 0 ka maikai loa. Iloko wale no 0 ekolu mahina mai ke kanuia ana 0 na mea kanu, a hiki mai i keia la, ke hoomaka nei na kanaka e ola mai na hua mai 0 ko lakou mau lima i kanu ai. Nolaila, aole e hiki i kekahi kanaka ke olelo iho, ua hiki ole e loaa ke ola ma keia mau aina. A 0 ka mea oi aku, ina na kanaka e kanu wale ana no i'ka lakou mau meaai, ame na holoholona a lakou, ua hiki ia lakou e ola me ka maikai, ame ka lawa i'na mea apau. Ua nunui maoli no keia mau uwala, a ma ka nana iho, e loaa ana kekahi kula dala a na kanaka mai keia oihana mai.. Ua loaa mai nei ka leka e hoounaia mai ana na puaa ulaula ke'a ame eono puaa wahine, no ka lioolaha ana aku i keia mau puua iwaena 0 na kanaka e noho mai la ma Molokai. E haalele ana keia mau puaa ia Kapalakiko i ka la 4 o Mei, nei, maliina 0 ka Mokuahi Manukai. Ke hele pu mai nei he kiai no keia mau puaa. O ke koko noloko mai olaila keia mau puaa e laweia mai j nei, 0 ia ke ke'a i lawe mai nei i ka makana helu ekahi 0 ka hoikeike ma Kcnetake i ka malama i hala aku la. O ka makuakane o keia mau puaa he $12,000.00 kona kumukuai i hooliloia aku ai i ka hui hanai puaa na lakou e hoouna mai nei i na puaa i hoileeia ae la maluna. Ua noi mai nei o Lyman, e kuaiia 1 mau pipi waiu, o $100.00 0 ke poo hookahi, no ka hoolawa ana i waiu na na kanaka maluna o na home, a me ka hoomaka aua e hoopulapula i mau pipi na na kanaka ke makemake lakou e komo aku iloko o ia oihana. A e kuaiia i pipi kane mai

ka Hui Pipi mai 0 Molokai, i niea e hiki ai e hoolahaia aku kela. koko Ayeshires, aole no hoi 0 ka pipi kane pii loa. A me keia pu, ua inakumakeia e kukulu i hale uwi waiu, a 0 ka waiu e hooliloia aku i na kua mea keiki e noho-mai nei. 0 ke koena no hoi e hanaia i kaiima, a hoolilo aku, a 0 ka waiu mawaho ae 0 keia e hanaiia i na puaa ame aa moa. He mea keia i makemake nul ia 0 ka loaa aua 0 na pipi waiu uuiikai, no ka mea aole waiwai o ka hanai ana aku i na pipi liilii 0 k|l waiu, 110 ka mea oia ai hookahi no ka lakou e ai mai ana, a 0 ka uwi ana, ua like no. Nolaila 0 ke knuaka e manao ana e hanai pipi liilii 0 ka waiu, ho kanaka ike ole kela 1 ka imi dala ana. Ke hoolala mai uei o Lyman e kanu i na ipu haole liko ole ame na ipuala. O ka lepo ma Molokai, mauka a makai nei no, ua maikai loa 110 ke kanu ana i keia mau ano ipu. He kula dala keja ina e holopono ana keia mau lioolala ana. Aka, .0 ka pilikia wale no, 0 ka nalo ai ipu. Ina e loaa ole ana keia nalo ifta Molokai alaila, e loaa ana kekahi manaolana, aka, ina e komo aku ana, a ua ikeia no keia nalo ma Molokai mamua aku nei, e lilo ana ke kanu ipu ana i mea hoolulii 110 ka mea, aia wale no a uhiia ka hua opiopio ~i kekahi mea, alaiia puka. Aka, iloko no nne 0 ia luhi, eia 110 na Kepani ke liooulu mai nei i ka ipu, a 0 lakou no keia e ohi mai nei i ke dala a ka poe 0110 i keia huaai. Ke nana aku nei makou me na maka e kau ana no na mea e hiki ana i na kanaka Hawaii ke hooliana aku i mea e loaa ai ia kakou 0 na pomaikai e ohiia. Eia ko makou pilikia 0 ke kaa huki okumukumu laau. O ka laweia ana no e ka hale liana kaa, aole 1 hoihoi.hou ia mai no ekolu mahina leeia. Aole hiki e hukiia nu okumukumu laau e na kaa liilii 0 makou, nolaila, ke kakali nei na kanalea 0 ka hemo ae 0 na kumuiaau a hoomaka aku e kanu ka lakou mau meakanu. O ka'u e noi aku nei e kuai koke mai ke Komisina i kaa nui 0 60 lio ka ikaika no ka mea ina penei makou e kakali ai, aole loa lie manawa e paa kajj. Ina 110 e loaa aua. ke kaa nui i keia manawa, ua hiki ia*u ke ike aku e loaa ana no ka hana a keia kaa 0 keia mua aku, i ka manawa e hoomaka ai na hana 0 ka eli ana i ka auwaha 0 ka wai e kiiia aku ana 110 na kanaka ma Palaau. I kei,* la ua hiki e ikeia aku, aole e hilei ana i na kaa 0 keia ano ke huki i na ukana ke liiki mai i ka manawa 0 kela hana. A o kekahi no hoi, i lea manawa e hoihoi aku ai na hana no ke kanu lialakahiki, aole e pono aua ia hana ina h 0 mau mahina ka loihi 0 ka palau ana 0 na aiua. Mo ka hikiwawe 0 ka palau ana, ame ke kanu ana ka hiki 0 ia hana 0 ke kanu halakahiki. Noloila, e ike mai ke Komisina, 0 ka loaa 0 kekahi kaa ikaika ka pau 0 keia mau pilikia e ulu mau mai nei i ko makou hoohana ana aku me keia mau kanaka e makemake mai nei e hoomaemaeia ko lakou mau aina. Eia kekahi poe ua hiki mai nei, a ua loihi maoli ko lakou kakali ana 0 ka maemae 0 ko lakou mau aina, no ka mea aole he wahi hana i hanaia no lakou. Ke ku mai nei na kumukiaAve me ka hiki ole e huki ia lakou. He pilikia nui keia, a aole no nae e poho ana ke ke loaa ia kakou keleahi kāa nui ikaika elike me ka'u e koi aku nei. Ke ai mau nei makou i na ipu o keia kanu ana iho nei. Eia aku no ua ipu a hua hou mai, o na kanu hope ana iho nei a makou. 1 keia la ua paa maoli ka aina i na lau uliuli like ole. Ua hui aku ka ipu me ka uwala. A he nanl maoli ke nana aku. Ua lawa no hoi niakou me na meaai na na pipi "waiu ke loaa mai. Eia ka mauu ala£afu ke hoomaka mai nei e ulu nui. Ua kaa aku makou ma kela aoao o na pilikia, a ke nana aku nei o na 1 mahina e ooki ai keia mauu, a 0 ka loaa inai o na pipi waiu ka mea i makemakeia i keia la. Aole no paha 0 ka pipi pii loa 0 ke kumukuai, aka, o ka pipi no e hiki ana e loaa i mau kumulau no ka hooulu ana no keia mua aku. Ma ka nana ana iho i na loaa 0 keia mea 0 lea waiu no keia mau makahiki e nee nei, ua hiki loa e ikeia, he oihana keia e loaa nui ana na pomaikai 0 keia mau makahiki e nee nei, ua hiki loa e ikeia, he oihana keia e loaa nui ana na pomaikai 0 keia mua aku. A me keia manawa e noonoo mua ke Komisina no ka hoolawa ana ame ke koi ana aku i na kanaka Hawaii e komo iloko o keia oihana, no ka mea he maalahi loa ka hana, a 0 ka mea nui wale no 0 ka maemae 0 ka uwi ana amo ka malama ana 1 na pipi waiu. I keia la no hoi ke ikeia mai nei ka pilikia o na keiki liilii t ai nei i keia mea 0 ka wr.iu pipi, mamuli o ka maikai ole • ka waiu,

ame kona malamaia ana a e ikaika mai ana na kanawai 0 keia mua aku 110 ka mea, 0 kekahi kumu nui 0 ke emi a me ka make 0 na keiki liilii mamuli mai no 0 ka waiu, 0 ia hoi, ua maemae ole na kini ame 11 a onlole kahi i hokoinoia itku ai ka waiu mahope 0 kona hemo ana mai ka pipi wahine mai. Ma ka maalahi nae 0 keia oihana, lio maalahi. Ina e nui ana kau mau mauu e hooulu al. Ua ikeia keia hiki loa ame ka maalahi 0 ka hooulu ana i na auo mauu apau ma Molokai. I keia la ke hoao nei ke kauu ana o na mauu i loaa ole ma Ilawaii nei mamua aku nei. A ua ikeia me ka nui o ka wai 0 hoopulu ai i na loi kahi 0 kanuia ai keia mau hiki aua e loaa ka ai me ka emi loa 0 ke kumukuai. O keia iiio la no ka moa 0 pii ai 0 kawaiu, ame ka luhi o keia oiliana, aka, ina e loaa aua ka mauu me ka liilii loa 0 ka hana, e lilo ana keia oihana i mea hoonui mai i ka pomaikai no ka poe e lawelawe ana. Aolo paha lie wahi i oi aku 0 ka maikai no ke kukulu aua i keia oihana, elike me Molokai. Ua hiki e loaa na pipi me ke kumukuai kupono i keia mau la ma na mokuaina like 010 0 Amenka. A ina pela, a he hiki Avale.no e loaa na ai maikai no keia mea o na pipi waiu ma Hawaii nei, a aole manawa 0 ka pii 0 ka waiu elike me keia manawa, e hiki ana no e loaa ka pomaikai i na kauaka Hawaii e makemake ana e komo iloko o keia oihnna. He maikai, a he hiki wawe 0 ka ohi ana i na pomaikai.