Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 23, 7 June 1923 — Page 6

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo Walohia

Ko Vekinia Waiwai Hooilina

Hoopuhiliia na Hana a ka Mea Manao

Ino---Kau i ke Aki i ka

Manawa Hope

 

            I kela hoike ia ana mai iaia ua nee o Veki ma me kona makuahine, a he wahi mamao loa no hoi ia ana e holo aku ai, hooholo iho la oia i kona manao e hele ae e huli ia Mr. Naita ia la no ana o ka hoea ana mai i Nu Ioka; iaia i hoea aku ai i ka hale a ninau aku la i ka poe e noho kokoke ana malaila, hoikeia mai la iaia ua hala o Mr. Naita i na mokuaina ma ka hikina loa, a oiai aohe i hoikeia mai iaia kahi e loaa aku ai o Mr. Naita, ina no kona kelekalapa aku a i ole kakau aku paha i leka nana e hoakaka aku ana no kona hoea ana mai i Nu Ioka, a e ninau pu aku ana i kahi o Veki ma e loaa aku ai, ua paluaia iho kona hoohokaia ana.

            I kona halawai ana me na hoohoka elua, ua pili kaumaha loa oia no ka hui ole ana me "Keonaona", a oki loa aku hoi ka ike ana aku i kona helehelena, elike me ka laua i kuka mua ai, ia manawa, ua ike iho oia iaia iho me he mea la ua hoopouliuli loa ia na la o kona ola ana, no ka mea ua nana mau mai oia imua no kela la a laua e hui ai a hookamaaina hou, elike me na la i hala, o kona manaolana me he mea la i kana noonoo iho ua hoopio loa ia, o kona hauoli o ia mua aku me he mea la ua hoomake loa ia ma keia manawa.

            Iaia ma ke kulanakauhale o Sana Hose, he hana paakiki nana ka hooikaika ana e hookaawale iaia mai ka puulu mai o lakou i holo pu ai, aka nae, ua lanakila nae oia i ka manawa hope.  Ia manawa ua ike oia me ka maopopo i ka nui o kona aloha ia Miss Alekanedero, me kela aloha i oi aku i kona ponoi, a ina nei no kona kaahele pu me Veki ma na wahi ana i hele ai maloko o Mekiko, ina no ua hoike maopopo aku oia ia aloha ona ia Veki, hookahi wale no mea nana i kaohi mai iaia mai ka hoike okoa ana aku ia manao, mamuli o ko Mr. Naita kamailio ana aku iaia e pono oia e waiho malie ia Veki e launa hou, mamuli o ia hooko ana on a ia manao i hoopakeleia ae ai oia a pela hoi me Veki mai na manao hoowalewale ae, aka nae, aole no i pau na kokoia ana a ka makemake ahiki i ka hookoia ana mai o kana noi e ka makuahine o Veki; ma keia hoi hou ana mai la nae hoi ana i Nu Ioka e hookoia ai la ia manao ona, eia ka ua hala mua ka Puulena aia i Hudesona.

            Iloko o kela manawa ana apau e kaahele ana ma na wahi like ole o Mekiko ua kau mau mai kona noonoo no ka la ana e hui ai a kamailio pu me Vekinia, ka makuahine o Veki, a waiho aku i kana noi imua ona no ka aeia mai o Veki e lilo nana, aka nae oia mau manaolana ana a pau e haupa ae ana iloko ona, me ka hoohauoli mau mai iaia i kela ame keia la no ka lilo o Veki i mea aloha nana, ua ulupaia a helelei liilii ma keia manawa ana o ka hoea ana mai i Nu Ioka.

            No elua a ekolu pule kona noho ana ma Nu Ioka, me ka manaolana ia mau la e loaa mai ana la hoi kekahi lono mai ia Mr. Naita mai, a i ole ia mai ia Miss Alekanedero mai, he lono e hoohauoli mai ana i kona noonoo, a i ole e hoike mai ana la hoi i kana mea e hana aku ai, he oki nae ka loaa mai; no ka loaa ole ana o kekahi ike iaia no kahi o Miss Alekanedero i holo aku ai, hoohuli ae la oia i kona alahele he wahi okoa, me ka hooholo ana i kona manao e hooloihi aku i kona manawa e noho ai maloko o Amerika ahiki i ke kau haulelau, no kona manaolana, malia, ia manawa e hui hou ai oia me ka mea ana i kau nui ai, a ma ia manawa oia e hoi hou ae ai i Nu Ioka mamua o kona huli hoi loa ana aku no kona onehanau.

            Maloko o na mokuaina o Nu Enelani i hoohala ai oia i kona mau la o ke kau wela mahai o na moanawai nui, a maloko o kekahi mau wahi o Kanada.  Ua nui kana mau mea o ka ike ana e hoohauoli nui ia ai kona noonoo, aka, iloko o ka nani o na mea apau a ka maka e ike aku ana a e hookahaha ai, hookahi mea nani oi ae iloko o kona noonoo, hookahi ana mea i makemake ai ina aole ka makemake ame ka naau i maha loa, ma ka hoomaka ana o ka mahine o Okatoba, i ike iho ai oia iaia iho no hookahi manawa i koe aia oia maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka.

            Ua loihi loa keia hele ana mai ana, ua hala loa mawaho ae @ ka manawa i aeia mai ai oia e hele; o i kali mai ka makuakane, ke Sa Wiliama Hita, a hala ka manawa ana i haawi mai ai i ke keiki no ka hoi aku, a no ka loihi loa o nei hele ana a Rupata ua komohia ka manao maikai oli iloko o ka makuakane ua hauhili paha ka ai ana a Kawelea, a i ole ua lilo paha i manua i ke au a Kahewahewa, no ia kumu ua kakau a kakau hou mai ka makuahine iaia e olelo ana i ka manawa e loaa mai ai o ka leka e kau koke iho i ka moku a hoi aku me ka hookaulua hou ole iho, no ka mea e malamaia ana maloko o ka Hitadela he ahaaina hoomanao ma ka la iwakalua o ka mahina, ke kanalima hoi o na makahiki o ka hoomanaoia ana o ka home o na keiki makuaolelo i kukuluia ai he kanalima makahiki i hala aku.

            He kauoha hiki ole keia ia Rupata ke hoopupu hou iho, nolaila i ka manawa, i loaa mai ai o ka leka a ka makuakane iaia, o kona hele koke aku la no ia i ke keena o na mokuahi no ke kuai ana i kikiki ukumoku a no ka hoopaa ana i rumi nona, no ka mea, ma ka hoolaha e kau ana mawaho o ke keena o ka mokuahi e haalele iho ana ka mokuahi Kepalonia i ke awa o Nu Ioka ma ia la.

            I ka pua ana o keia hana, alaila hele hou ae la oia e hoomaaloalo ma kahi kokoke i ka hale i kuhikuhiia mai ai iaia aia malaila o Miss Alekanedero ame kona makuahine e noho ai, me ka ninau pu aku i ka poe e noho kokoke mai ana malaila no na Alekanedero, eia nae, aole hookahi o lakou i hoi mai aohe no hoi oia i maopopo i ko lakou wahi o ka holo ana aku, nolaila, me ia ano hoka i halawai ai me ia, i kau aku ai oia maluna o ka mokuahi ma ka ewalu o Okatoba, no ka huli hoi ana no kona onehanau.

            Aole no i poina mai na hoomanao ana ae a na makamaka heluhelu, na manawa lehulehu a Sa Wiliama Hita i holo mai ai i Amerika e huli ia Vekinia ame ka laua bebe, a iloko o ia mau manawa lehulehu ua hoi aku oia me ka pa i ka nele, a elike me ia nui o kona aloha i kana wahine, ka mea hoi ana i oi pakele aku ai ke aloha mamua o na mea e ae, pela no me Rupata Hamiletona, kana keiki hanai i lilo aku kekahi hapa o kona puuwai i ke kaikamahine ponoi no a ua o Wiliama Hita, aka, aole i hiki mai i ka hopena o ka Sa Wiliama Hita huli ana ia Vekinia.

 

MOKUNA XXXVIII Ka Halawai Ana me Ka Maopopo Ole.

 

            I ka bele hope o ka mokuahi i kani mai ai, o Rupata Hamiletona kekahi o na ohua e ku ana maluna o kona oneki ia manawa, a hoomaka aku la ka nee malie ana mai kona wahi aku i ku ai no ka hoopuka ana iwaho mai ke awa aku.

            Iaia e ku ana a e pili aku ana hoi ma ka aoao o ka hale aia kona mau lima ke pupuu la mamua o kona umauma, me ka helehelena o ke kaumaha no ka halawai ole ana me Veki, me he mea la he mea kaumaha loa ke kau ana maluna o kona mau poohiwi ia manawa, he mau haneri paona ke kaumaha; haikea kona helehelena, kaumaha kona mau maka a e haka pono aku ana hoi kana nana ana i na puoa ame na tower kiekie e ku mai ana ma kahi mamao iwaenakonu o ke kulanakauhale ana o ka haalele ana aku.

            Iloko o kona noonoo ia manawa aia ke hana la na manao paiolua like ole nana i hoopilihua loa i kona uhane; o kona hoohokaia ana ka mea nana i hoonaluea loa i kona noonoo no kona halawai ole ana me ka mea ana i lia nui ai, ka mea hoi nona ke aloha i hiki ole ke hookaawaleia mai iaia aku ia mau minuke.

            No ka hora hookahi kela ku ana me ka nee ole aku no kekahi wahi; aohe mai la he hoihoi iloko o kona noonoo no ka ike aku i kekahi mau mea ano hou ma kekahi wahi o ka moku a e hele aku la hoi e nana; ua maopopo iaia a i ole ua manao oia aole hookahi mea hanu ola maluna o ka moku ia manawa ana i ike a i kamaaina ai manua e waiwai ai kona hele ana aku e huli a loaa kona hoakamailio, aohe no ona makemake iho la e hui aku me kekahi mea a kamailio pu me ia; no kahi o kona rumi e hoi aku ai e moe aohe ona noonoo no ia mea ia manawa, aohe no he noonoo iloko ona no kekahi hoa e hui aku ai a leʻa ke kamailio ana no kekahi mau mea ana o ka ike ana ma Amerika, a e hoolaukanaka ia ai la hoi oia iloko o na la ewalu a ka moku e holo ana maluna o ka ili hualala o ka moana.

            O kekahi ia o na la malie a laelae o ke kau; he nui ka wela maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka ma ia la, a he ku no hoi i ka uluhua me ka hoihoi ole, aka nae, iaia e ku la maluna o ka oneki o ka moku a nana aku i na ale hanupanupa o ka moana he oluolu ka pa ana mai a ka makani, a he ono no hoi i kona puu ame kona mau maka ia manawa ke aheahe laumakani e pa mai ana me ka huihui ma kona mau papalina, a no ia oluolu loa ua hoomama ia ae la kona uhane i hookaumahaia.

            Iaia e nana aku ana i ka lewa akea elike me ka loaa a kona mau maka e ike aku ai, aohe wahi kau ao ma na peʻa a pau eha o ka lewa, o ka nani o ka malamalama o ka la e hoolele pau iho ana maluna o ka moana akea ka mea hoohuoli mai i kona noonoo i lupeaia e ka manao, he anapa wale no na ale o ka moana i ka malamalama o na kukuna o ka la e pa pono iho ana maluna o lakou, a ma o aku, maluna o ka lewanuu, na aouli me he mea la ua hookui me ka ilikai i kana nana aku.

            Iloko o keia mau mea nani a pau a kona mau maka e ike aku ana, aohe no i lilo ia mau mea i mea hoonana mai i kona noonoo, heaha la ia mau mea iaia, ia manawa, no ka mea, ua lilo kona ike ole ana ia Veki i puu nui nana e alai ae i ka hauoli ame ka nani o ia mau mea apau ana i hauoli mau ai mamua aku, a me he mea la he hora hou aku no paha ka loihi o kana ku ana malaila, aka, no ka lilo loa o kona noonoo i ka mea okoa, ua hoomaopopo ae la oia i ka loihi o ia manawa, he haawina hoi i loaa ole iaia mamua, o keia ka makamua loa iloko o kona mau la o ke ola ana.

            Ua loihi keia manawa ana o ke ku ana malaila, a oiai no oia e nalu nui ana iloko ona lohe ana oia i kekahi leo i kamaaina i kona mau pepeiao i ka i ana ae:

            "E mama, he makemake no anei oe e noho maanei?  He palulu makani maikai keia waapa nou e loaa nui ole mai ai i ka ehukai.  E kii aku au i noho nou a kukulu iho maanei, a ia oe e noho iho ai ea, hoouhi aku au i kapa hoopumehana maluna ou, i ole oe e loaa i ke anu, ke manao nei au he wahi oluolu maikai loa keia nou e noho ai."

            "Pela no i kaʻu nana iho, me he mea la e kono okoa mai ana no kena wahi iaʻu e noho aku malaila," i pane mai ai ka makuahine me ka oluolu loa: "E hoi io aku au ma kela wahi e noho ai malia, elike me ka loihi o ka noho ana aku pela ka pau ae o ke ano okaikai mai i maa mau i ka ikeia i ka poe ohua a pau, o ka oluolu no o ka makani kekahi mea e halana ole mai ai."

            No nei mau olelo a ka makuahine nee ae la ke kaikamahine i ka akaaka, he leo akaaka hoi i holomama loa ae la ke koko iloko o ko Rupata aakoko no ka mea, he leo ia ana o ka lohe ana aku i kamaaina mua i kona mau pepeiao, a ke lelele la kona houpo me ka pinapinai o ke pana ana a kona puuwai.

            Alaila lohe hou aku la oia i ka leo o ke kaikamahine i ka i ana ae: "O, e mama, aole kaua e luai iki ana ina maanei kaua e noho ai a me keia hoi ka oni nui ole o ka moku.  Noʻu iho ke manao nei au elike ana au me kakahi luina i maa i ka holomoku ka halana ole, nolaila aole au e maʻi ana iluna nei o ka moku.  Pehea la, ina aole oe alaila owai iho la koʻu kokoolua e noho ai ma keia wahi me ka loaa ole o kekahi hoa e kamailio pu ai maluna o keia moku nui ina e maʻi mai ana oe?"

            No keia mau huaolelo a Rupata o ka lohe maopopo ana aku huli okoa aku la oia e nana owai la ka mea nona ia leo, a ia ike ana aku ana me ka hoohewahewa ole, lamalama ae la kona helehelena me ka hauoli; o kela helehelena kaumaha a ano kukule ona o na hora mamua aku ua nalohia koke aku la, me he ao eleele la nana i huna aku i ka malamalama o ka la i puhiia aku e ka makani a waiho ae la ka lewa me ke kalae, a ma kona lehelehe ia manawa e haiamuia ana  e na minoaka o ka hauoli.

            Ia Rupata i oni ae ai, huli mai la ke kaikamahine e nana a o ka halawai koke ae la no ia o ka ike a ko laua mau maka.

            "O, e Miss Alekanedero!" i hooho ae ai ke kanaka opio, o kona hele koke aku la no ia e halawai me Mamalahoa, me kona mau lima e hohola aku ana no ka haawi ana aku i ke aloha, he halawai ana hoi i maopopo mua ole iluna o ke Kepalonia e hui ai he alo a he alo, a ike aku hoi a ike mai me ka hauoli.

            "O, Mr. Hamiletona!" i hooho mai ai no hoi o Veki me ke kahaha nui, me ka manao mua ole o Rupata kekahi e kau pu ana maluna o ia moku ia manawa, a ma kona helehelena ke nana aku he mohaha me na minoaka hauoli.

            Ua hui ae la ko laua mau lima ia manawa a no kekahi minuke a oi ko laua puliki ana i ko laua mau lima, a ke nana mai la hoi o Vekinia i nei lululima ana o na opio me ka hoohuoi iloko ona no keia hui ana o na opio, me he mea la ua kamaaina wale kekahi i kekahi no kekahi manawa loihi mamua aku, mamuli keia o kona ike mai i na hana, na olelo ame na hiohiona o na opio, alaila, nalu iho la ka makuahine me ka ahewa nui iloko ona no kona hookuu ana i kana kaikamahine e hele me Mr. Naita ma, ike koke iho la oia ia manawa ua hihia na opio a ua haulehia hoi i ke aloha mamuli o ko laua halawai ana ma kekahi manawa mamua aku, he hewa hoi ana i hooikaika mau ai e hoopakeleia ae kana kaikamahine mai na hoowalewale mai o kela ame keia ano.

            Ua lohi loa keia manawa no ka makuahine e huhuki ai i ke aloha mailoko ae o ka puuwai o na opio, o keia ka ke au o ka manawa mea o ka lawe ana mai, o kana mea pono wale no o ka hana mai i ka mea maikai loa a e nana mai i ka hopena, ina e hiki ana iaia ke makaala ae i ka manao o na opio i pipili loa ke aloha o kekahi i kekahi.

            "E mama," wahi a Veki o ka pane ana aku, mahope iho o  ka hoihoi ana mai i kona mau manao i auwana mai iaia aku mamua iho, "o Mr. Hamiletona keia ke kanaka opio aʻu i halawai ai ma kela huakai a makou o Mr. Naita ma i holo ai i Kaleponi; e Mr. Hamiletona, e oluolu mai e hoolauna aku au ia oe i kuu mama, Mrs. Alekanedero."

(Aole i pau.)

 

He Moolelo no

KA MEAHUNA POHIHIHI

A I OLE

Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka

Mea Lili-He Moolelo i Piha me na

Wiliau o ke Aloha

 

            O Gai a me Josepine wale no ka i komo aku iloko o ke kaa, aka no na kanaka o ke aupuni, he hookahi i kau pu aku me ke kalaiwa mamua, a o kona kokoolua mahope o ke kaa, nolaila ua loaa he manawa nui i ke kaikuahine ame ke kaikunane e kamailio ai mawaena wale iho no o laua, no kekahi mau minuke pokole.

            I ka hoea ana aku o ke kaa, mamua o ka home o Tiodora, puili mai la o Gai ia Josepine iloko o kona umauma, me ka hookaheia o ko laua mau waimaka, no kekahi manawa pokole, a i ka hookuu ana aku o Gai ia Josepine, pane aku la oia i keia mau olelo hoolana:

            "Na ke Akua e kiai a e hoopakele ia oe mai na poino mai, a Nana no iloko o Kona lokomaikai, e hoohalawai hou ia kaua i loko o ka hauoli," a mahope o ka haawi ana ae i ke aloha hope, nana aku la o Gai, ahiki i ke komo ana o kona kaikuahine iloko o ka hale, haawi ae la oia i ke kauoha i ke kalaiwa, e hoomaka aku ka holo ana o ko lakou kaa.

            No laila, no ka elua o ka manawa, i hookomoia aku ai o Gai Wakona maloko o ka halepaahao ma kela po, a noho hookahi iho la hoi o Jesepine maloko o ka rumi o Tiodora, me ka hiki pono ole iaia ke hiamoe ahiki i ke ao wale ana ae ma kekahi kakahiaka mai.

            Hakalia no a oili mai kekahi la ae, o ka hana mua loa ma ko Josepine aoao, o ia no ka hoouna ana aku i ke kelekalapa ia Mr. Kelekolio, e hoike aku ana no ka paa ana o Gai i ka hopuia ma ka po mamua aku, me kona hoakaka pu ana aku, aia oia maloko o ka home o Tiodora kahi i noho ai.

            He manawa pokole wale no, mahope iho o kela hoouna ana aku i ke kelekalapa ia Mr. Kelekolio, ua hoea koke mai la no ka pane ma kekahi aoao mai, e hoik mai ana iaia nei, e huli hoi koke mai ana o Mr. Kelekolio ame Tiodora ma kela la no, e hoea mai ai ma kekahi manawa o ke ahiahi.

            Ua lilo kela pane i loaa mai ia Josepine, i mea hoolana mai i kona manao, a he hookahi hana i koe, o ia no ka hele ana aku e ike i kona kaikunane maloko o ka halepaahao.

            I ka pau ana o ka aina kakahiaka, haalele iho la ua o Josepine i ka hale, ma ke alahele e hoea aku ai imua o Gai, eia nae iaia e hele la ma ke alanui, he hookahi ana mea e lohe la, ma ka waha o na kanaka, o ia no ka loaa ana o na ike maopopo loa, no ke karaima i hanaia ma Welfika, i ke kau hooilo aku i hala a hoomanao mai la oia, ua hookomoia na mea i loaa ai i ka makaikiu maloko o na nupepa o kela kakahiaka, pela iho la i loaa aku ai ka ike i na kanaka, no ka lakou mau mea e kamailio ana.

            Aole ua o Jesepine i makemake e hoikeike aku i kona mau ana kaumaha i wahi e hoopilikiaia aku ai ka noonoo o kona kaikunane, nolaila aole oia i lawe mai i na mea a na kanaka e kamailio ana, i mea ano nui, nolaila iaia i hoea aku ai a hui pu me Gai, aole oia i hoike wale aku i kana mau mea o ka lohe ana, aka ua kamailio wale no laua, maluna o na mea e hoolanaia ai ko laua mau manao pakahi, he mea oiaio, mamua o ka haalele ana aku o Josepine i ka halepaahao, ua ike maoli aku oia i ka mohala maikai o ka helehelena o kona kaikunane.

            "E hele mau mai ana au e ike ia oe i na kakahiaka apau," wahi a Josepine iaia e makaukau ana e haalele iho i kona kaikunane.

            "Ae, mai hoalo oe i ka hele ana mai e ike iaʻu," alaila puliki okoa mai la o Gai ia Josepine, a ke kaikuahine e hoomaopopo aku la, aia iloko o kona kaikunane ka manao hopohopo, no kona kaikunane, no kona pakele mai ke kau ana aku o ka hoopaʻi maluna ona, oiai ua ikaika loa na ike ma ka aoao o ke aupuni, no kona pili i ke karaima pepehikanaka.

            I ka haalele ana aku o Josepine i ka halepaahao, hooholo iho la oia, aole he pono iaia e hoi koke aku i ka hale, no kona mehameha loa i ka noho hookahi, nolaila hele holoholo aku la oia noloko o ka paka, a i kona maloʻeloʻe ana i ka holoholo, hoi ae la ma kekahi wahi mehameha, noho iho la ilalo, no ka hoomaha ana.

            Ma kela auwina la holookoa, aole ana hana e ae, o ka noonoo wale no, ma na mea like ole, ua lilo ka pololi ame ka makewai i mea ole iaia, a ua ano nawaliwali maoli kona kino, oiai he pola kope wale no kana i inu ai ma kela kakahiaka me hookahi apana palaoa.

            No kona manao nae, ua huli hoi mai paha o Mr. Kelekolio ame Tiodora, ku ae la oia a hoi mai la no ka hale o kona hoaloha ; a oiai oia e pii aku ana ma na anuu o ke alapii, e hoea aku ai iluna o kalanai ku ana no o Keoni Naika mahope ona e hookokoke aku ana i ke alapii, me ka pane koke ana mai o Josepine iaia:

            "Heaha mai nei kau o keia wahi?" wahi ana, me ka hoi hou ana mai o kona mau ano koa apau, elike me ia i ike mau ia nona i na wa aku i hala.

            "I hele mai nei au e ninau, i ko Tiodora wahi e loaa ai iaʻu," i pane mai ai o Keoni Naika,  me he mea la, aole loa he mau ano ino i ikeia nona.

            "Aole oia ma ka hale nei i keia manawa, aka ua hala aku no kahi mamao," wahi a Josepine.

            "Ua maopopo no iaʻu, ua hala aku oia no kekahi wahi, aka ihea nae oia e loaa aku ai iaʻu, o ke kumu ia o koʻu hele ana mai nei e ninau pono."

            "Ua hala aku oia no Menetone, me Mr. Kelekolio, he elua ae nei pule i hala, a ma kaʻu mea i lohe ai, he hookahi mahina okoa a laua e hoohala ai ma kela wahi, mamua o ka huli hoi hou ana mai no Ladana nei," oiai no nae ua maopopo i ua o Josepine, aia kona mau hoaloha ma ke alahele e hoea mai ai no ke kulanakauhale ma kekahi manawa o kela po.

            "Ina pela ua hiki no iaʻu ke kakali a hala he elua pule, alaila au holo aku no ka halawai pu ana me ia.  Eia ka paha oe ma keia home e noho nei ea?"

            "Heaha kou kuleana e ninau mai ai no koʻu wahi i noho ai?  He keu aku oe a ke kanaka mahaoi."

            "Malia paha pela iʻo, aka nae no kahi i noho ai o kou kaikunane ke ake nui loa o kaʻu ninau, e maopopo eia la oia ihea?"

            "Ua maopopo no ia oe kona wahi e noho nei, a he ninau hoonaukiuki wale mai no kena au e Keoni Naika iaʻu."

            "Ae ua maopopo iaʻu kona wahi e noho mai nei," me ka noke okoa ana ae o Keoni Naika, i ka akaaka ma ke ano hoohenehene.  "Ma kaʻu hoomaopopo, aole he mau mea ano nui i hanaia e olua, mahope iho o ka hoi ana mai a noho ma keia kulanakauhale, koe wale no na mea i kamailio mai iaʻu."

            "Ke koi aku nei au ia oe e Keoni Naika, e hoike mai i ke ano o ka hoea ana o na mea au i lohe ai, maloko o ke pakaukau kakau a kuu kaikunane?"

            "E hoea mai ana no i ka manawa kupono loa e paneia aku ai o kena ninau, a o ko kaikunane ponoi no ka mea nana e pane ae imua o ka aha, i ka wa e hoea mai ai i ka hooloheia ana o kona hihia," me ka minoaka ana mai o ua kanaka nei, e hoikeike mai ana no kona piha i ka hauoli, no kela paa ana o Gai iloko o ka halepaahao.

            "Ke manaoio nei au, o oe ponoi no e Keoni Naika, ka mea hiki ke hoakaka mai i ka meahuna pohihi, e pili ana i ke karaima pepehikanaka i hanaia ma Welafika ; a ke manaoio nei au, he kanaka oe e Keoni Naika, i hawahawa na lima ma na ano hana raraima ekaeka apau.

            "Mahope iho o ka nalowale honua ana o ko keiki hanauna a hui pu iho me ka loaa ana o ka ike iaʻu, ua hooikaika mau oe ma na ano apua e lilo aku o Tiodora i wahine nau, me ka hoohoka ana i kau keiki; ua konoia mai au e manaoio aku, o oe ponoi maoli no ka mea nana i hookaawale ae iaia mai kou alahele ae, i wahi e hookoia ai kau mau kuko palaualelo.

            "Mahope iho o ka hookoia ana o ia manao lapuwale ou, ua loaa hou iho la ka ike ia oe, aole ka i aloha aku o Tiodora i kau keiki hanauna, a ua hoopauia hoi ko laua hoopalau; aka iloko o ia manawa hookahi, i loaa pu aku ai ka ike ia oe no ke aloha ana o kuu kaikunane ia Tiodora, a i wahi e hookaawaleia aku ai kuu kaikunane mai kou alahele aku, hookau aku la oe i ke karaima pepehikanaka maluna ona, no ka hoopakele ana ia oe, mai ke karaima au i hana aku ai maluna o kau keiki, a no ka imi ana i ke alahele e lilo aku ai o Tiodora i wahine nau.

            Ua kamailioia aku kela mau olelo e Josepine me ke koa a makaʻu ole, aia hoi o Keoni Naika, ke ku aku la me ka helehelena haikea, a ina paha he poe e ae kekahi e hoolohe mai ana, ua ku maoli o Keoni Naika i kahi o ka hoka, aka nae elike me ke ano o na kanaka lapuwale apau, ke hookuoo mau la ua kanaka nei, a o ia kana o ka pane ana mai:

            "Ina e hiki ana ia oe ke hoolilo aku i ka manao o na k@ure, e manaoio mai ai i kau mau olelo, alaila e pakele ana ko kaikunane, mai ka amana likanaka mai, a owau o kaua ke ku ana i kahi o ka hoka," wahi a ua kanaka nei, a Josepine e ike okoa mai la i ka hele a piha i ka huhu.

            "Aia a hoea mai i kela la, e ike auanei oe, i kekahi mea kupaianaha loa nana e hoopakele ae i kuu kaikunane," wahi a Josepine me ke kuoo, ka mea hoi nana i hookunahihi aku i ka helehelena o Keoni Naika, me he mea la, ke hoomaopopo mai la oia, no ka hoea mai i ka hookoia ana o na olelo a keia kaikamahine opio.

            "Ina no e ahewaia ana kuu kaikunane no ke karaima ana i hana ole ai, aole no he wahi pomaikai iki e loaa aku ana ia oe, no ka mea aole loa he wahi manaolana iki, no ka hooko@ o kou mau manao lapuwale no Tiodora, ua lilo kou manao, ame kau mau hana epa, i mea waiwai ole imua ona i keia wa.  Pehea la oe i manao ai, ma ka hoopilikia ana aku i kuu kaikunane, e loaa mai ai ia oe kekahi pomaikai nui?"

            "He hookahi no pomaikai e loaa ana iaʻu, o ia ka panai ana aku i ka ino no ka ino," me ka wiliwili okoa ana mai o Keoni Naika i kana puupuu, me ka hilahila ole imua o Josepine, me ka hookeke okoa ana mai hoi i kona mau niho, o ia no oe o kekahi ilio e makaukau ana e lele mai e nahu i kona enemi ino loa.

            "Aole maluna wale no o ko kaikunane e kau aku ai kuu in@ina, aka maluna pu ou kekahi, aole malaila wale iho la no pau, aka maluna o Tiodora, no kona hoao ana mai e hoohoka a e hoohaahaa iaʻu.  E hoike aku anei au ia oe i na mea e hoopauia ae ai kou pohihihi?

            "Ma kou manawa o ka hoea ana mai a noho ma Welafika, o oe ka mea mua loa nana i hoao mai e hoohoka i koʻu mau manaolana, no ka lilo mai o Tiodora i wahine naʻu.  Ua lilo oe i mea kupale ma kona aoao, ua hookomo aku oe iloko ona i na manao, e ala mai ai kona hoowahwaha noʻu, no ia mau hana au, aole loa au i hoopoina; a ua paa kaʻu hoohiki, e hooka@ aku no au i kekahi hoopaʻi maluna ou, he hoopaʻi hoi, e ike maoli iho ai oe i ka ehaeha a me ke kaumaha, no ke komo hokai wale ana mai ma na hana i kuleana ole ai oe.

            "Ua loaa iaʻu ka ike, o oe kekahi kaikamahine koa a makaʻu ole, e liko ai kaʻu mau hoopilikia ponoi ana aku maluna ou, i mea ole loa ia oe; nolaila hoololi ae la au i ke ano o kaʻu mea e hana aku ai.  No kekahi manawa loihi, i maopopo a@ iaʻu, o kou kaikunane hookahi wale no kau mea aloha, ina nei no ke komo o kou kaikunane iloko o kekahi pilikia, e ili mai ana ke kaumaha ame ka ehaeha maluna ou, nolaila i ku@ ike ana mahope mai, o ko kaikunane kekahi e hoao ana e lilo aku o Tiodora iaia, akahi no a hookahua pono ia iho la ke ano o kaʻu mea e hana aku ai, o ia ka hookomo like ana ia olua a elua iloko o ke kaumaha.

            "Iaʻu nae i lohe pono ai i i na olelo mai ka waha mai o Tiodora, e hoakaka ana no kona haulehia i ke aloha no Gai Waikona, ua papa-kolu ia ae ka inaina iloko oʻu, no oukou apua.  Ina i lilo oe i mea kokua mai iaʻu, ma ka hoohulihuli ana i ko Tiodora mau manao, ahiki i ka ae ana mai me ka maikai, e lilo owau ke kapena nana e hookele ia moku kalepa, aole loa oe e ike i na haawina hoehaeha, elike me ia au e auamo nei @ keia la.

            "Malia paha e hiki ana ia oe ke hoike aku imua o ka aha, i na olelo e kamailioia nei mawaena o kaua, aka nae aole he hoike ma kou aoao, e hiki ai ke hilinaiia mai; no ka mea ua ike ka lehulehu, i ka nui maoli o koʻu kaumaha no ka make ana o kuu keiki, a o kaʻu mau olelo e hoakaka ai imua o ka aha hookolokolo, ke hilinaiia mai ana."

            He ku maoli na olelo a Keoni Naika i ka hoonaukiuki, aole e hiki ia Josepine ke ku malie a hoolohe hou mai i na olelo o kela ano, nolaila me kona haawi hou ole mai i manawa no Keoni Naika, e hoopuka aku ai i kekahi mau manao e hoopii aku ai i kona huhu no kela kanaka, pane mai la oia, i ka i ana mai:

            "E ku oe e Keoni Naika, a hele mai keia wahi aku!  O oe ke kanaka nona ka puuwai i piha me ka eleele, i oi aku i ka eleele o ka lanahu.  E lohe pono oe e Keoni Naika i koʻu manao, me koʻu nana ole ae i ka hopena e kau mai ana maluna oʻu, a maluna paha o kuu kaikunane, e hooikaika aku ana au me kuu kino wahine ma na ano apau e auamo ai oe i na hopena awahia o kau mau hana ino; a e hoomanao pu hoi i keia mea oiaio loa, maloko ponoi no o ka lua au e eli ai no kou mau enemi, iloko olaila oe e poholo aku ai.

            "No ka elua o ka manawa, e ku koke oe a hele mai kuu alo aku, a mai aa oe e hele hou mai e kamailio iaʻu!"

            Me kela kino kane o Keoni Naika, kela ano koa iloko ona, ana i manao ai, e lilo ana kana mau olelo ku i ka hoehaeha i mea e nele ai o Josepine, i na olelo kupono e kamailio aku ai iaia; ua ku maoli ua kanaka nei i kahi o ka hoka, no ka mea i kela kauoha hope ana aku a Josepine iaia, e ku a hele mai ke alo aku o ke kaikamahine opio, o ke emi hope aku la no ia @ ua kanaka nei a ku ana i ke anuu ilalo loa o ke alapii, a kaha aku la hele no ke alanui, me ka pane hou ole mai i hookahi huaolelo.

           

MOKUNA XXIII.

 

            Ua hele a aumoe loa ma kela po, akahi no o Mr. Kelekolio ame Tiodora a hoea mai no Ladana, a lilo ko laua hoea ana mai, i mea e hoomamaia ae ai ko Josepine manao kaumaha, me kona hookipa ana mai i na malihini me na manao ohohia, me he mea la, aia maluna o kela mau hoaloha, kona mau manaolana apua, no ka palekana o kona kaikunane.

            Hakalia no a pau na olelo hikimua o ka launa ana mawena o Josepine ame kona mau hoaloha, ua hoomaka aku la o Josepine e hoakaka i na mea apua e pili ana i ka hopuia ana o kona kaikunane e ka makaikiu, a no kona piha loa i ke aloha ame ke kaumaha no Gai, ua hoopuka okoa ae la oia i keia mau olelo, oiai hoi na waimaka e kiheʻaheʻa ana ma kona mau papalina:

(Aole i pau)