Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 23, 7 June 1923 — KE KAKAWAI HOOLE WAIONA. [ARTICLE]

KE KAKAWAI HOOLE WAIONA.

(Hoomauia mai.) Ehiku hapa-umi p na waina e hanaia nei ma ka honua i keia wa, ke hanaia nei ma Palaui, Kepania ame Italia. O Palani np ka lahui helu ekahi ma ka inu ana i ka okolehao. Ua loaa ia Palani he hale inurama uo kela ame keia 20 ohana. Ma ka makahiki 1921 he $1,225,000,000, ka nui o na dala i hooliloia no ka rama ma Palani. Auwe hoi ka naaupo ino. Ipa aeia ka hapaia ana a;ne ka inu laula ia ana o ka bta anio ka waina, ua like no ia me ka hoi ana 0 ka puaa i holoiia a maemae i kona ki'o lepo. Pehea la kakou e na kupa Amerika Hawaii, e ae ana anei kakou e lawe hou ia aku ka pomaikai a kakou i loaa ai mailoko mai o ke Kanawai o ka Hoole W'aiona a e hoi hou kakou iloko o ka ino weliweli o ka wa o ka hale inurama hamama? Aole, aole loa ka- j kou e ae ana! Ke ku-e mai nei kekahi poe i ke Kanawai Hoole Waiona, me ka olelo ! ana, aole kuleana o ke kanawai o j ka aina e hoao, e 80 mai ia lakou j i ka lakou mea e inu a e ai ai. 1 Auwe hoi ka naaupo. Olelo mai no hoi lakou, ua lawe ke Kanawai Hoole Waiona i ko lakou kuokoa. 0 ka manao o ke kanawai, ame ke kumu i hanaia~ai na kanawai, no ka malama ana i ka ponp ame ka maluhia o ka lehulehu. Aole loa he pono ke manao kekahi kanaka he kuleana kona e hana i kona makemake iho, ina he men ia e pilikia ai kona hoalauna. Aole i hiki kekahi kanaka lee hookaawale iaia iho me ka manao, e ola ana, a e hana ana oia nona iho, a no kona pono iho wale no. Aole hiki ia'u hana i kekahi mea maikai a. pono, me ka loaa ole ana 1 ko'u mau hoalauna kekahi hapa 0 na pomaikai o ia hana pono a'u 1 hana ai. Pela hoi i hiki ole ni au ke hana i kekahi hana pono ole ekaekn, me ka pili ole o kekahi o kona liaumia i ka aahu o ko'u mau hoaloha, e launa pu ana me a'u. Ina e hana au i kekahi hana e hewa a e pilikia ai kou hoalianau, alnila ua ku io no au i ka hoahewaia mai. Aole anei i hana ke Akua i ka honua me kona nani, kona maemae, leona mau pono ame kona mau pomaikai apau, no ka pomaikai kaulike o Kana mau keiki apau? Ua mai anei ke kuleana ia'u e lawe aihue i ko ha'i haj)a mahele 0 keia mau pomaikai? Auhea oukou e ka poe e o|elo nei ua ko oukou kuoleoa <r ke kanawai Hoole Waiona, u«a kuokoa anei ke kanaka e noho ana malalo o lea mana o ka lama? Ua kuokoa anei ke kanaka i hiki ole ko hoole i ka leo hoowalewale o ke kiaha e aleale ana me ka waiona? Aole kekalii kauwa kuapaa maluua 9 ka honua, 1 paa i na kaulahao weliweli ikaika loa elike me ia kanaka. Ua like \oa iho la no ia-kanaka me ka nala \ paa he hihiaia iloko 0 ka punawelewele 0 ka nananana. Oi aku kona paa malalo 0 kekahi haku e hoopilikia aku ana iaia, mamua 0 ka mea i paa iloko 0 ka aweawe 0 kekahi hee nui. O kona hopena he ilihune, he nawali'wali, he luuluu he make mainoino, ke ole oia e hookaawale iaia iho, mailoko ae 0 na aweawe o keia hee weliweli ino e hoopaa nei iaia. O ke kanaka i haawi iaia iho iloko o ka lima 0 ka rama, e ao ana ia e kuai i ka aina, ka home ame kona mau pono honua apau, i mea e loaa ai iaia ka rama e keiia ai i kona ono wela loa. Lilo kona ohana, kana wahine, ame na keiki

i mea ole iaia i kona wa e ona ai. Haalele kona noonoo kanaka iaia, a noho mana ia kona kino e kekahi uhano elaimonio, he uhane e alakai ana iaia iloko o ka moekolohe, ka aihue, ka pepehikanaka ame na karaima like ole apau. He kuokoa anei keia? Aole loa, e noho pio ! ana oia malalo o kekahi haku inoino loa» nana e hahau nei iaia me ka huipa e ai iloko o ka io ame ka [ uhnnr. Nolaila e na hoa, e ala kakou, I a e kaua lokahi kakou no ka make ! loa ana o keia enemi o ko kakou aina, ahiki i ka hukiia ana o kona 'mau aa ame kona mole, apau lou kona ulu ana. 0 keia mea o ka rama, o ia no kekahi mea nana e hoopilikia nei i ko kakou mau opio, ame ko kakou poe u'i. Ma ona la e mokuahana ai na home maikai o kakou. Ma o ka rama la e pilia ai ko kakou mau halepupule ame ko kakou mau halepaahao. Ma o ka inu nui ana i ka rama a lianau nawaliwali mai ai ka k?kou mau keiki, a make opiopio no lakou. Na ia mea o ka rama e hoopaa i ko kakou lahui maikai ilalo o ka ilihune, ame ka nele. Fa lilo no ia i pohaku kaumaha ]oa ma ko kakou mau a-i a ina aole i weheia, e piholo ana kakou iloko o ka wai, a make ana kakou. Aole mea e ae nana e hoopakele iu - kakou o kakou wale iho la no lea mea e paa nei i kela mana. Na i kela ams keia e hoola iaia iho; a ma o kela ame keia hoi, e ola ai ka lahui, a mau ke kuokoa o ka aina. Eia no kekahi mau olelo kaulana a Aberahama Linekona; "Ua haaheo pono no kakou no ke kaua n kakou i kaua ai a lanakila ma ka makahiki 1776. O ke anoano iho la no ia e jilu kawowo ai, a e hoo-

mahuahua ai, ahiki i ka loaa pouo ana o ke kuokoa i na kanaka apau e noho ana maluna o ka honua.

"E huli kakou a e nana i kc kaua ana no ka hoole rama. Ma ia kaua ana e ike ai kakou, il ko kakou hookuuia ana mai ka noho ino ana, e hookuuia ana na kauwa noho kuapaa, a e Hlo ana ka maiui o ka mea nana i hookuapaa ia lakou i mea ole; e oi aku ana ka n\ū o ka hoolakoia ana o ka poe nele, e oi aku ana ka nui o ka ma'i i hpolaia, a oi aku hoi ka nui o ka luuluu i hoolaia, ma o ia kaua aua, e pau ai ka make ana o na keiki liilii i ka pololi, aole e lohe hon ia ana ka uwe o na wahine kane-make, ma ona la hoi "e eha ai kekahi kanaka, a e pilikia ole ai ola ma kana pono apau. f< Aia loaa ia kakou ka lanakila piha, i ka wa e loaa ole ai kekahi kamva noho kuapaa, malalo o ka rama, aole hoi kanaka ona maluna o ka honua, alaila nani loa ka haai heo o ka aina, kahi i hanau ai, a ulu ae ai i keia mau kaha ana elua ma o laua la hoi e loaa ai ka lanakila." O kekahi kumu i hiki ole ke hooko pono ia ke kanawai Hoole Waioua o ka malama pono ole ana, a me ka hooko pono ole ana o kekahi mau Lunakanawai ame kekahi mau makai, i na kuleana ame na hana 0 ko lakou mau oihana. He poe luna kpia i waeia, a i hoomanaia, a 1 ukuia e ka lehulehu o na makaainana, aka ke kumakaia nei kekahi o lakou i ko lakou mau hoaloha nana i w.ae a i hilinai ia lakou. Mahope o ko lakou hoonohoia ana iloko o na oihana aupuni, huli koke mai ~ao lakou e nahu i ka lima e hanai nei ia lakou. Ua hiki no kekahi o ke kuai aku i ko lakou inoa hanohano no kekahi mea ku-e i ko ,Jakqu lunaikehala. A olike me ke kumakaiaia »ina o ko Itakou Ilaku no kanakolu apana dala e kekahi hoa pna mau iloko o kona poli, pela no kekahi o keia naau kauwa aupuni i kumakaia ai i na keiki ame na wahine o ka poe na lakou i wae ae ia lakou ma ko lnkou ae ana i ka hanaia ana ame ka inu nui ia o ka waiona, me ka hoao ole e kinai i koia hana hewa ana. Ua maneo no ka poli o kekahi o ko lakou mau lima. Aole kekahi enemi maluna o keia honua, i oi aku ka ino, o kana mau hana, mamua o keia mea o ka rama. He

mea no ia e ai ana i ke kino ame ka uhane. Nolaila, e na makaainana, e ala kakou me ho puali koa ikaika la, a e pepehi kakou i keia enemi me ka hooki ole, ahiki i ka nalohia ana o kona poo ma na welelau apau o ka aina kaulana o na Kamehameha. Ke noi-aku nei au ia oukou apau o wehe ae i ka oukou mau pahi kaua o ka pono, a e kaua wiwo ole aku, no ke kuokoa ame kamaluhia o ka hanauna keiki e ulu ae nei i keia wa. Aia no ke Akua ma ka aoao o ka poe ku-e i keia mea o ka rama no ka mea, ua papa loa Kana mau olelo, i ka inu ana i Ka rama, a ua ku ole no ia i Kona makemake. īna e hooikaika kakou, lanakila io ana kakou maluna o keia mea ino.

E n«ina mai ana na maka o ko kakou alii nui o Kamokameha i laweia i ka lnni, mailuna mai, a e mahalo mai ana no oia i kana mau luami, ke hooikaika hooki ole ma ke ku-e aua i keia, mea hoopilikia, no ka moa nana no i mnlama i ka halawai hoole rama mna loa, i malamaia ma Hawaii nei, i ka wa ana i knuoha ai i na alii apau, e halawai pu me ia ma Kailua, Hawaii, i kona wa e ola ana, ao ka noonoo ana i k:\ mea pono © hana iii. Ua ike i ka pilik?a e ili :nin maiuna o kona lahui, ke mau ko lakou inu nui ana i keia mea ino keia wai ahi a ka ilikea i lawe mai ai i kona aina, kooa onehanau i alolia nui ia eia. E hamau e na hoaloha. • WWM. M. WADPOUPB, Peresideno Hale Laa ma Laie.