Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 24, 14 June 1923 — Page 3

Page PDF (1.42 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T.H., POAHA, IUNE 14, 1923                     EKOLU

 

MA KE KAUOHA

 

NA KANAWAI KAU O 1923

 

KANAWAI 98

[B.H.HELU 218.]

HE KANAWAI

 

E HOOLOLI ANA I KA PAUKU 1195 O NA KANAWAI I HOOPONOPONO HOUIA O HAWAII, 1915, ELIKE ME IA I HOOLOLIIA AI E KE KANAWAI 24 O NA KANWAI O KE KAU O 1919, E PILI ANA I NA AUHAU O KA MEA NOII BANAKO.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

 

      PAUKU 1.  O ka Pauku 1195 o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii, 1915, me ia i hoololiia e ke Kanawai 24 o na Kanawai o ke Kau o 1919, eia ma keia ke hoololi houia ne ii heluhelu ai penei:

      “Pauku 1195.  Na auhau.  O keia mau auhau malalo iho nei o ka noii ana e ukuia aku i ka puuku o ke teritore no ka hooliloia @ ke teritore:

      No ka noii ana in a hoahui apau, na mea kuokoa a i ole ahahui i hoohuiia e lawelawe ana i kan oihana banako a i ole oihana hoaie dala paha, ame @@ ahahui hoaie dala apau e paa ana i kekahi waiwaikumu i ukuia @@i iho malalo o umi tausani dala, umi dala:  o na poe e p@@@@@@ na waiwaikumu i uku ia o umi tausani dala a i emi mai malalo iwakalua-kumamalima tausani dala, iwakalua dala; o ka poe e paa ana i na waiwaikumu i ukuia o iwakalua-kumamalima tausani dala a i emi mai malalo o kanalima tuasani dala, kanakolu dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o kanalim tausani dala a i emi iho malalo o kanahiku-kumamalima tausani dala, kanaha dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o kanahiku-kumamalima tausani dala a i emi iho malalo o hookah haneri tausani dala, kanalima dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o hookah haneri tarsani dala a i emi iho malalo o hookani haneri me iwakalua-kumamalima tausani dala, kanahiku dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o hookah haneri me iwakalua-kumamalima tausani dala a i emi mai malalo o  hookah haneri kanalima hausani dala, kanawalu dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o hookah haneri kanalima tausani dala a i emi iho malalo o hookah haneri kanhiku-kumamalima tausani dala, kaniwa dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o hookah haneri kanahiku-kumamalima tausani dala a i emi iho malalo o elua haneri tausani dala, hookah haneri dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o elua haneri tausani dala a i emi iho malalo o elua haneri iwakalua-kumamalima tausani dala, hookah haneri me umi dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o elua haneri iwakalua-kumamalima tausani dala a i emi iho malalo o elua haneri kanalima tausani dala, hookahi haneri iwakalua dala; o ka poe e paa ana ika waiwaikumu o elua haneri kanalima tausani dala a i emi iho malalo o ekolu haneri tausani dala, hookahi haneri kamalima dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o ekolu haneri tausani dala a i emi iho malalo o eha haneri tausani dala, hookah haneri kanaono dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o eha haneri tausani dala, hookah haneri kanahiku dala; o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o elima haneri tausani dala a i emi iho malalo o ehiku haneri kanalim tausani dala, elua haneri dala; a o ka poe e paa ana i ka waiwaikumu o ehiku haneri me kanalima tausani dala a oi aku, elua haneri kanalima dala; o ia mau huinae ukuia aku e kela ame keia o ka hui i hoohuiia, na poe pakahi amen a ahanui i hoohuiia e lawelawe ana i ka oihana banako a i ole oihana hoaie dala paha, a i ole o laua no a elua, a no lakou apau i noiiia o ia nau dala o ia no ke pani ma na auhau e ae apau a i ole na auhau no ia noii ana i oleloia.  E ukuia mai ka auhau o kanalima dala no na banako lala mawaho ae o ka auhau noii ana i ukuia e ka hui kumu.”

 

PAUKU 2.  E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

 

Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W. R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

 

KANAWAI 99

[B.H. HELU 239.]

HE KANAWAI

 

E HOOLOLI ANA I KE KANAWAI 220 O NA KANAWAI O KE KAU O 1917, E PILI ANA NO KE KUKULU ANA I WAIHONA NO KA UKU-HOOMAU ANA I NA MAKAI, NA POE-KINAIAHI AME NA KANAKA PUHI-OHE O NA KALANA AME KULANAKAUHALE AME KALANA, AME KEKAHI POE E KAUKAI ANA KE OLA IA LAKOU, AME KA HOOPONOPONO ANA I KA OHI, HOOMALU AME UKU ANA O IA WAIHONA.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

 

      PAUKU 1.  O ka hapa-mahele ekolu o ka Pauku 3 o ke Kanawai 220 o na Kanawai o ke Kau o 1917, ma keia ke hoololiia ne ii heluhelu ai penei:

      “Ekolu.  I ka make ana o kekahi lala o ia puali makai, keena kinaiahi a i ole puhi-ohe, mamuli o kekahi eha i loaa mai a i ole ma ii loaa, oiai e lawelawe ana i kana hana, a i ole oiai e ohi ana i ka ukuhoomau malalo o na hoakaka a keia Kanawai, e @kuia aku no, no na hoolilo hoolewa, kekahi huina aole e oi aku mamua o hookah haneri dala ($100.00); a ina o ia lala make e waiho iho ana ika wahine-kane-make mailoko ae o ia waihona i iwakalua-kumamalima dala ($25.00) i ka mahina hookah ahiki i kona make ana a i ole mare hou ana paha, a in a keiki elima dala pakahi ($5.00) i ka mahina hookahi ahiki i ko lakou hoea ana in a makahiki he umi-kumamaono, pakahi, e ukuia aku i ka makuahine o ia mau keiki, ina e ola ana, no ko lakou pomaikai, elike me ka loihi o ka noho ana o ia mau keiki a i ole e malamaia ana eia.”

      PAUKU 2.  O ka hapa-mahele eha o ka Pauku 3 o ke Kaanwai 220 i oleloia o na Kanawai o ke Kau o 1917, ma keia ke hoololiia ne ii heluhelu ai penei:

      “Eha.  Ina o kekahi lala o ia puali makai, keena kinaiahi a i ole puhi-ohe, e make ana pela aole e waiho ana i wahine-kane-makea e ole keiki malalo o umi-kumamaono makahiki, aka e waiho ana i makuakane a i ole makuahine i kauka’i nana e malama, o ia makuakane a i ole makuahine paha (aka aole laua elua), i ka loaa ana o na hooia kupono no ia kauka’i ana nana e malama i hooiaia ia papa kahu, e loaa no mai ia waihona aku ka huina aole e oi aku mamua o kanakolu-kumamalima dala ($35.00) o ka mahina hookah.  E imi no ka papa ua pilikia a ehia la o keia huina maloko ne ii hoakakaia e ukuia aku i ka makuakane a i ole i ka makuahine paha pakahi; aka nae, ina aole he wahine-kane-make a aaole keiki a aole makuakane a aole makuahine, aka he mau kaikuaana (kaikaina) a i ole kaikuahine, alaila o ia ukuhoomau e ukuia aku no ia lakou ma kekahi huina aole e oi aku ana ka huinanui maluna o kanakolu dala ($30.00) o ka mahina hookah.  I ka mare hou ana o ka wahine-kane-make i hiki e loaa ka pomaikai o ia huina, a i ole ina paha o ka makuakane a i ole makuahine paha, kaikuaana, kaikaina a i ole kaikuahine paha e pau ana ko lakou ohi ana, alila e pau no ka ukuia ana aku ia lakou.  O kela ame keia ukuhoomau i hoomanaia elike me ia i hoakakaia maloko o keia pauku ua hiki no e hooemiia mai e ka papa kahu in a Manawa apau a lakou e hooholo ai pela, o ke kuleana o ka wai hona ukumau a i ole no kekahi mau kumu e ai paha e ikeia ai he mea ku i ka pono, kaulike a i ole lawa paha.  O kela ame keia ukuhoomau e hoemiia ana pela ua hiki no e hoihoi houia aku i ka huina mua a i ole e hoemi hou ia iho paha elike me ka manao o ka papa kahu he kupono.

      Aka nae, aka o na pomaikai i hoikeia mamua ae nei o ia no ka uku o kela ame keia a i ole o na uku e ae paha e ukuia ana ia lala i oleloia no ia puali makai, keen kinaiahi, a i ole puhi-ohe paha a i ole o kekahi o na poe in oho kauka’i aku malalo ona a i ole mamuli o ke Kanawai 221, o na Kanawai o Hawaii o ke Kau o 1915, elike me ia i hoololiia, a i ole o kekahi koi e ae paha a i ole i manaoia e koi aku i ke kalana a i ole kulanakauhale ame kalana nana e hoolimalima ana i ka lala i oleloia.

      Aka hou no nae, o ia lala i oleloia o ia puali makai, keena kinaiahi a i ole puhi-ohe paha a i ole o knoa mau poe malalo ona, ua hiki i kana a i ole i ka lakou koho ana, haalele ana i ka pomaikai i hoakakaia maloko o keia Kanawai a ma kahi o ia mea e koi aku i kekahi uku a i ole mau pomakai e loaa aku ana paha ma kekahi ano e ae i ka lala i oleloia a i ole i knoa mau poe paha i malamaia e ia malalo o ke Kanawai 221 i oleloia, na Kanawai o Hawaii, Kau o 1915, elike me ia i hoololiia, a i ole ma kekahi ano e ae paha i hoomanaia e ke Kanawai.”

      PAUKU 3.  E mana no keia Kanawai mai a mahope aku o ka la o kona aponoia ana.

      Aponoia i keia la 30 o Aperila, A. D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

KANAWAI 100.

[B.H. HELU 290.]

HE KANAWAI

 

E HOOMAOPOPO ANA I KA UKU NO NA KANAKA I KOMO ILOKO O KA PUALI KOA LAHUI O HAWAII E KOMO ANA ILOKO O NA HANA HOOMAAMAA ILOKO O NA MAHINA O SEPATEMABA AME OKATOBA, 1922.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Teritore o Hawaii:

 

      PAUKU 1.  I kulike ai me ka Pauku 224 o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii, 1915, elike me ia i hoololiia e ke Kanawai 86 o na Kanawai o ke Kau o 1917, o ka huina o ewalu tausani eha haneri kanaha-kumamokolu dala me kanalima keneka ($8,443.50) ma keia ke hookaawaleia nei a e ukuia aku mailoko ae o na dala iloko o ka wai hona puuku o ke Teritore o Hawaii, aole i hookaawale mua ia, mamuli o kekahi mau kikoo dalai  kakauia e ka lunahooia o ke Terotore o Hawaii, maluna o na kikoo aie i aponoia e ke kenerala akukana o ka Paulikoa Kiai Lahui o Hawaii, no ka uku ana in a kanaka i komo iloko o ka Pualikoa Kiai Lahui o Hawaii e kaheaia aku ana e komo iloko o kekahi hoomaamaa ana no umi-kumamalima la mamuli o ke kauoha a ka lunakoanui o na pualikoa o Amerika Huipuia, iloko o ke Teritore o Hawaii, iloko o na mahina o Sepatemaba ame Okatoba, 1923.

 

PAUKU 2. E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

 

KANAWAI 101.

[B.H. HELU 294.]

HE KANAWAI

 

E HOOMAOPOPO ANA I KA HOIHOI HOUIA ANA O NA LILO AHA MA KEKAHI MAU HIHIA.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

 

      PAUKU 1.  O na lunakanawai o na aha apau o ke Teritore o Hawaii e loaa no ia lakou ka mana koho e hoemi a i ole e hoihoi hou aku in a lilo i auhauia maluna o ka mea hoopiiia, ma kahi o na hihia kuikawa a i ole na hihia kupaianaha paha, in a lilo o kekahi hoopii, hana a i ole lawelawe, i kona ike ana, ka lunakanawai o ia aha, ua kuhihewa.

      PAUKU 2.  O na hoakaka ma keia Kanawai e pili aku no ia in a lawelawe kanawai ame na hihia pili kaulike.

      PAUKU 3.  E MANA NO KEIA Kanawai i kona aponoia ana.

      Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

 

KANAWAI 102.

[B.H. HELU 295.]

HE KANAWAI

 

E HOOKAAWALE ANA I HAAWINA NO KA POMAIKAI O ANTONIO MANUEL LUIZ.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

PAUKU 1.  O ka Puuku o ke Teritore o Hawaii ma keia ke hoomanaia aku nei a ke kuhikuhiia aku nei e uku aku, maluna o na kikoo dalai  hoopukaia e ka lunahooia o ke teritore, mailoko ae o na dala o ka loaa laula o ke teritore aole i hookaawale mua ia, i ka huina o eha haneri kanaha-kumamahiku dala ame 50/100 keneka ($447.50) ia Antone Manuel Luiz, no ka hoihoi ana aku no na hoolilo i ulu ae mamuli o kona kuai ana in a aina aupuni ma na Home Hookuonono o Kaauhuhu, Mokupuni o Hawaii.  O ia uku ana e hanai maluna o ke kikoo aie a i ole mau kikoo aie i aponoia e ke komisina o na aina aupuni.

      PAUKU 2.  E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

      Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

KANAWAI 103.

[B.H. HELU 301.]

HE KANAWAI

 

E HOIHOI HOU ANA I KA HUI I KAUPALENAIA O HENRY WATERHOUSE, MA KE ANO HE MEA OHI NO KA PEOPLE’S BANK, I KAUPALENAIA, NO NA DALA I UKUIA E IA I KA HENRY DAVIS HUI HOOIA, KAUPALENAIA, NO KA HOOIA ANA I NA BUKE O KA PEOPLE’S BANK, KAUPALENAIA, AME KA SECURITY TRUST COMPANY, KAUPALENAIA, A E HANA ANA I HAAWINA NO IA MEA.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

      PAUKU 1.  No ka uku ana aku i ka Henry Waterhouse Trust Company i Kaupalenaia, ma kea no he mea Ohi no ka People’s Bank, i Kaupalenaia, no na dala i ukuia aku e ia i ka Henry Davis Audit Company, Kaupalenaia, no ka hooia ana in a buke o na People’s Bank, Kaupalenaia, ame ka Security Trust Company, Kaupalenaia, eia ma keia ke hookaawaleia nei main a loaa laula ae ka huina o elua tausani dala ($2000.00).

      PAUKU 2.  Na ka lunahooia o ke Teritore o Hawaii ma keia ke hoomanaia aku nei a ke kuhikuhiia aku nei e kakau i kikoo dalai  ka puuku o ke Teritore o Hawaii, no ka uku ana ma ke kauoha a ka Henry Waterhouse Trust Company, Kaupalenaia, no ka huina o eha tausani dala ($2,000.00) i oleloia a e haawi aku ike kikoo dala i oleloia ia Henry Waterhouse Trust Company, Kaupalenaia.

      P(UKU 3.  E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

      Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

KANAWAI 104

[B.H. HELU 313.]

HE KANAWAI

 

E HOOLOLI ANA I KA MOKUNA 140 O NA KANAWAI I HOOPONOPONO HOUIA O HAWAII, 1915, E PILI ANA I KA MANA O NA HOOPII WAIWAI AME KA LAWELAWE ANA.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

      PAUKU 1.  O ka Mokuna 140 o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololiia nei ma o ka paku’i ana aku i pauku hou e ikeia o ka Pauku 2475A e heluehelu ana penei:

      “Pauku 2474A.  Ka hoololi ana i ka hoopii ma ke kanawai i hoomaka hewaia maloko o na hihia waiwai.  Ina i kekahi Manawa e ikeia ana o kekahi hoopii i hoomakaia maloko o kekahi hihia waiwai ua kupono e laweia mai ma kea no he hoopii ma ka aoao o ke kanawai o ka aha, ua hiki e hoololi kokeia i ka aoao kanawai a e lawelawe ia aku pela, me na hoololi ma na lohe e ikeia ana he ano nui.”

      PAUKU 2.  E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

     

      Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

KANAWAI 105.

[B.H. HELU 337. .]

HE KANAWAI

 

E HOOLOLI ANA I KA MOKUNA 137 O NA KANAWAI I HOOPONOPONO HOUIA O HAWAII, 1915, E PILI ANA I KA LAWELAWE ANA O NA HIHIA KIVILA.@

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

 

PAUKU 1.  O ka Pauku 2376 o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii, 1915, ma keia ke hoololi ia nei ma o ka paku’i ana aku i hap-mahele hou mahope o ka hapa-mahele 7 e heluhelu ana penei:

      “8.  O na koi e ulu ae ana mailoko ae o ia mau lawelawe like ana no, a i ole i pili paha me ia kumuhana o ia hoopii, a aole i h oohuiia maloko o kekahi o na hapa-mahele mamua ae o keia pauku.”

      PAUKU 2.  E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

      Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

 

KANAWAI 106

[B.H. HELU 43.]

HE KANAWAI

E PILI ANA I NA DALA E LOAA MAI ANA I NA KALANA A I OLE KULANAKAUHALE AME KALANA E LOAA MAI ANA MAI NA AHAHUI MAI E LAWELAWE HANA ANA NO KA LEHULEHU.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

 

PAUKU 1.  O na dala apau e loaa mai ana i kekahi Kana a i ole kulanakauhale ame kalana mai kekahi ahahui mai e lawelawe hana ana no ka pono o ka lehulehu malalo o na hoakaka a kekahi palapala laikini i haawiia ku ia ahahui e malamaia no maloko o kekahi waihona kuikawa maloko o ka waihona puuku o ia kalana a i ole kulanakauhale ame kalana a e hoolilo waleia no no na hana hou maluna o na alanui o ka lehulehu elike me ia e hoomanaia mai ana e ka papa o na lunakiai o ke kalana i oleloia a i ole kulanakauhale ame kalana, mai kekahi Manawa a i kekahi manawa.

      PAUKU 2.  E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

      Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

KANAWAI 107

[B.H. HELU 72.]

HE KANAWAI

 

E HOOPONOPONO ANA I KE KUAI ANA O NA MEA KUAI I HOOHANA MUA IA A I OLE KINA’UNA’U, NA UKANA AME NA LAKO WAIWAI.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

 

      PAUKU 1.  E lilo no i hana ku-e i ke kanawai no kekahi mea, hui a i ole ahahui, ka hoolaha ana maloko o kekahi nupepa, nupepabuke, palapala, leka a i ole kekahi palapala hamama, hoolahaia, hoolawaia a i ole hoounaia maloko o ke Teritore o Hawaii, a i ole maluna o kekahi papa-hoolaha, pepaoole’a, pepa mawaho o na kini, a i ole ma kekahi ano e ae o ka hoolaha ana, no ka hoolaha, kono ana aku i ka makemake o kekahi mea, a i ole e hoolaha ana no ke kuai ana i kekahi mau lako waiwai, o na ano like ole, ina ua a he kina’una’u ma na ano apau, a i ole he mau mea hapa paha a i ole o kekahi mea “i hoohana mua ia”, a i ole i kina’una’u paha, o na lako like ole a i ole i hooleiia e ka poe na lakou ia mau mea, no ka mea aole i helu ekahi, koe wale no a ua hoikeia mai ma kahi ike wale ia e pili kokoke ana me ka inoa ame ke ano o ia mau mea waiwai, a i ole lako like ole paha, a o ia hoke ana me ka aloalo ole, olelo a i ole hoakaka paha e kuhikuhi ana me ka moakaka loa i kea no o ia mau mea waiwai kuai elike me ia i hoolahaia ma kea no he mau mea i hoohana mua ia a i ole he mau mea kina’una’u, a i ole i haaleleia e ka poe nana i hana ia mau mea, elike me ka mea oiaio i ikeia.

      O kekahi mea, hui a i ole ahahui e ku-e ana i kekahi o na hoakaka a keia Kanawai e ku no i ke ahewaia no ka hewa mikamina, a i ke ahewaia ana no ia hewa, e hoopai’ia ma o kekahi hoopa’i aole e oi aku mamua o elima haneri dala ($500.00) a i ole ma o ka hoopaahao aole e oi aku mamua o eono mahina, a i ole ma o na hoopa’i no a elua dala ame ka hoopaahao.

 

PAUKU 2.  E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

     

Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

KANAWAI 108

[B.S. HELU 74.]

HE KANAWAI

 

HOOLOLI ANA I KA PAUKU 2258 O NA KANAWAI I HOOPONOPONO HOUIA O HAWAII, 1915, ELIKE ME IA I HOOLOLIIA AI E KE KANAWAI 41 O NA KANAWAI O KE KAU O 1919, E PILI ANA I NA AHA HOOKOLOKOLO O NA KEIKI OO OLE.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

 

      PAUKU 1.  O ka Pauku 2285 o na Kanawai i Hooponopono Houia a Hawaii, 1915, elike me ia i hoololiia ai e ke Kanawai 41, o na Kanawai o ke Kau o 1919, ma keia ke hoololia nei i heluhelu ai penei:

      “Pauku 2285.  Na lunakanawai, kuleana hookolokolo.  O na lunakanawai kaapuni e noho ana maloko o na keena e loaa no ke kuleana kumu maloko o na hihia apau malalo o na Pauku 2284 ahiki i 2291 huiia, a o ka aha e nohoia ana eia lunakanawai malalo o na pauku i oleloia e kapaia no he aha no na keiki oo ole; aka nae, maloko o ke kalana o Hawaii ame Maui ua loaa no in a lunakanawai apana like ole ke kuleana like ole maloko o ko lakou mau apana, me na lunakanawai kaapuni o na aha kaapuni iloko olaila kahi i ku ai ia mau apana; a o na lunakanawai kaapuni o ka aha elua, ekolu ame eha aha hookolokolo kaapuni ua hiki no e lawe mai i ka mana o kekahi hihia i hoopauia o kekahi lunakanawai apana, me ka nana ole ia hoopauia ana e ia lunakanawai apana.  Ina ua hiki ole mai, pilikia paha a i ole kuleana ole e hoolohe o ia lunakanawai, ua hiki no i kekahi lunakanawai e ae e noho ma kona wahi ma o ka hoonohoia ana mai e ka lunakanawai kiekie o ka aha kiekie.”

      PAUKU 2.  E mana no keia Kanawai i kona aponoia ana.

     

      Aponoia i keia la 30 o Aperila, A.D. 1923.

 

W.R. FARRINGTON,

Kiaaina o ke Teritore o Hawaii.

 

 

 

 

 

KANAWAI 109

[B.H. HELU 55.]

HE KANAWAI

 

E PILI ANA I KA LELE ANA MA NA MOKULELE A E HOOLIKE ANA I KE KANAWAI E PILI ANA IA MEA, A E HOOPAU ANA I NA KANAWAI APAU I KULIKE OLE ME KEIA.

 

E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii:

 

      PAUKU 1.  Wehewehe ana i ka manao o kekahi mau huaolelo.  Maloko o keia Kanawai, “mokulele” ua pili ia i na baluna, mokulele aina, mokulele kai, ame na ano mokulele e ae e lele ana maloko o ka ea.  O ka mokulele kai, oiai o ia e lana ana maluna o kekai, e hooponoponoia no ma o na rula e pili ana i ka holo kai ana; a oiai e lele ana maloko o ka ea mawaho ae o ka ea maluna ae o ke kai, e hoohalikeia no me ka mea lele ea.

      “Mealele” e huipu ana no ia me ka mea lele, pailaka, mea hoolele baluna, ame na kanaka e ae e lawelawe ana i kekahi mokulele oiai e lele ana.

      “Ohua” e hui ana no ia me ka poe e kau ana maluna o kekahi mokulele aka aole e lawelawe ana i kona hoohanaia ana.

      PAUKU 2.  Mana iluna o ka ea.  O ka mana iluna i kela ea maluna ae o ka aina ame na wai o keia teritore ke hoolahaia ae nei aia no ia iloko o ke teritore, koe wale no a ma kahi i acaia aku i a e paaia ana e Amerika Huipuia.

      PAUKU 3.  Ka ona o keia ea malun aae.  O ka mea ona i ka ea maluna ae o na aina ame  na wai o keia teritore ke kukalaia ae nei ua kau maloko o ka poe ona lehulehu like ole o ka aina malalo iho, koe ka mana no ka lele ana elike me ia i hoakakaia maloko o ka Pauku 4.

      PAUKU 4.  Mana kanawai o ka lele ana.  O ka lele ana maluna o na mokulele maluna o na aina ame  na wai o keia teritore ua hiki ma ke kanawai, koe wale no a oiai ma kekahi kiekie a haahaa e lilo ana i mea hoopilikia wale mai me ka hoohanaia ana o ia whai aina a i ole wai paha, a i ole o kahi maluna ae o ka aina a i ole wai paha, e hoohanaia ana e ka ona, a i ole e lawelawiea ana e lilo ana i mea hoopilikia i ke ola o na kanaka a i ole waiwai paha i ku i ke kanawai maluna o ka aina a i ole wai paha malalo iho.  O ke kau ana o kekahi mokulele maluna o na aina a i ole wai paha okekahi mea okoa aku, me kona ae ole, ua ku-e i ke kanawai, koe wale no a he kau hiki ole kea lo ae.  O na poho mamuli o keia kau ana mamuli o na ulia, elilo no i mea kau aku maluna o ka mokulele a i ole mea nana e hoohana ana, i ka ona a i ole i ka mea paa hoolimalima, elike me ia i hoomaopopo ia maloko o ka Pauku 5.

      PAUKU 5.  Poho maluna o ka aina.  O ka ona o kela ame keia mokulele e hoohanaia ana maluna o na aina a i ole wai o ke teritore paha e kau ana no ke poho apau o ka poino – ana o kekahi mea a i ole waiwai maluna o ka aina a i ole wai paha malalo, i kau mai mamuli oka pii ana ae a iho ana iho paha a e ole lele ana o ka mokulele, a i ole o ka haule ana a i ole hoohaule ana o kekahi mau mea mailuna mai olila i kekahi mea, ina paha mamuli o ka hoohemahema o ia ona a i ole aole paha, koe wale no a o ka poino ua kau mai ma kona ano apau a i ole hapa paha mamuli o ka hemahema o ka mea i poino, a i ole ona paha a i ole mea hoolimalima paha.  Ina ua hoolimalimaia ka mokulele i ka manawa o ka poino ana i kekahi mea a i ole waiwai paha, o ka ona ame ka mea hoolimalima e pili aku no ke poho ia laua ka ona ame ka mea hoolimalima paha, a ua hiki laua e hoopii huiia, a i ole o kekahi a i ole o laua like pakahi.  O ka mea lele aole o ia ka ona a i ole aole he hoolimalima e kau aku no ke poho maluna wale no o ka poino no kona hoohemahema.  O ka mea i poino a i ole ona a i ole mea hoolimalima e paa ana i ka waiwai i hoolimalimaia, e kau aku no ka aie maluna o ka mokulele i lilo mamuli o ia mea i loaa ai ka poino elike ka nui o ia poho i kau aku mamuli o ka mokulele a i ole na mea paha i haule mai mailaila mai.

      PAUKU 6.  Hooku’i ana o ka mokulele.  O ka pilikia o ka ona o hookah mokulele i ka ona o kekahi mokulele okoa aku, a i ka poe hoolele a i ole ohua paha maluna o kekahi o ia mau mokulele, no ke poho i kau mai mamuli o ia hooku’i ana maluna o ka aina a i ole iloko o ka ea, e hoonohonohoia no mamuli o na rula o ke kanawai e pili ana in a hoopii poho maluna o ka aian. 

      PAUKU 7.  Kuleana maluna o na karaima ame  na hoopii koi poino.  O na karaima apau, na hoopii koi poino amen a hewa e ae i hanaia a i ole e ku-e ana i kekahi mea lele a i ole ohua paha oiai e lele ana maluna o keia teritore e hooponoponoi ano ma o na kanawai o keia teritore; a o ka ninau ina paha e kau ana ke poho mamuli a i ole i ka mokulele oiai e lele ana maluna ae o keia teritore ua ku ika hoopii poino, karaima a i ole o kekahi hewa e ae paha mamuli a i ole ku-e paha i ka ona o ia mokulele, e kauai aku no mamuli o na kanawai o keia teritore.

      PAUKU 8.  Kuleana maluna o na aelike.  O na aelike apau i hanaia ame  na ninau kanawai e ae apau ana a i komoia aku e na mea hoolele a i ole ohua paha oiai e lele ana maluna ae o keia teritore elike o k o lakou mana me he mea la ua hanaia maluna o ka aina a i ole maluna o ka wai malalo iho.

      PAUKU 9.  O ka lele hoopilikia ana he mikamina.  O kela ame keia mea lele a i ole ohua paha, oiai e lele ana maluna ae o kekahi wahi i paapu i  na kanaka a i ole wahi in oho pipipii e na kanaka a i ole maluna ae o kekahi wahi i akoakoa nuiia e na kanaka maloko o keia teritore, a i hoao e lele me ka hooakamai a i ole lele ana ma kea no hoikeike, a i ole oiai e lele ana no kekahi hoikeike

 

(E nana ma ka ano 4.)