Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 24, 14 June 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

MOKUNA XVIII. ; :anawa i hoikeia ae ai ka moolelo o na mea a Mrs. Wa;<c ai e pili ana i ke karaima pepehikanaka, i manao J i ke akea, pela hoi na ike lehulehu e ku-e ana ia Lola, | - :i no ka mea nana i pepehi i kona hoahanau a make, i mea na ka lehulehu e nu-ne nui ai. karaima i lawelaweia e ka poe o ke kulana hanohano, ; . ka lilo i mea hoopihoihoi ika nooiioo oka lehulehu, 0 na, karaima i hanaia e ka poe o ke kulana haahaa, 1 ka like ole o ka hewa o kela mau karaima i lawe- . aka no kela kulana hanohano a waiwai e hookomoia • a manao lili iloko o kekahi poe. . ua lilo o Lola i mea kamailio nui ia, no kona hana •, karaima pepehikanaka, elike me ia a ka'lehulehu i : > ai. ma ka moolelo la i hoikeia ae e na nupepa. r>e iho o ke komo ana aku o ka hihia iloko o ka lima hnna makai, a i ka wa i waiho aku ai o Mrs. Wadona - ; apau, no ka lawelaweia ana oke karaima pepehikanawa i hoounaia ai na makaikiu, ma na wahi apau, no h:;ii ana ia Lola. manawa hoi i lohe ai o Kauka Kulana, ke kauka nana ia Alika, i na hoike a Mrs. Wadona, i waiho aku ai anpuni, no ka make ana o Alika, i hanaiia i ka laaumake r. kona hoahanau, ua piha loa kela kauka i ka inaina, ' :ia hoea okoa ana aku imua o ke keena o ka oihana ma-

: iioike aku la, aole he mea o kela ano i hanaia, aka ua ::iaoli no o Alika, elike me ka make ana o ka poe ma'i, :- e inaoli no oia, i ka pipilipaa o ka noonoo o Lola, me r.:v. pu o kona aloha no kona hoahanau. ' -ne nae he hooloheia mai o kela mau hoakaka a Kauka T r-,r.p.. aka haawiia ae la ke kauoha, e nanaia ke kino make • V..;. no ka huli pono ana aku i ke kumu o kona make ana, r . % a ia elike me ka ke kauka i hoakaka ae ai, a i ole, ua paha i ka laaumake. ' manawa nae i hoea mai ai na kanaka o ke aupuni, no .ehe ana i ka hale kupapau, i waihoia ai o ke kino o Alika, V.c loaa iki o ke ki, e hemo ai ka puka o kela hale, o ke--ana nui aku ia, o ka huli ana i ki hou, me ka hoomahuai ana mai hoi o na manao hoohuoi, o Lola maoli no K ka nana i aihue i ke ki, i ole ai e hiki ke komoia oloko o ka >; : iipapau, e huli i ke kino o kona hoahanau i make. I"?. kauoha maoli ia kekahi kanaka Viana ki, e hoomakaukau ;.i - hemo ai ka puka o kela hale, a mamuli no hoi o kekahi p.ana hoapaapa, ua hoopaneeia ka wehe ana i kela puka, h.iia he elua mahina mahope mai. •iai keia mau hana hoao e nana aku i ke kino make o Alika, na makaikiu ke hookolo la mahope o ka meheu o ka laweMa kekahi ahiahi, ua konoia mai o Lola e kekahi o na wa- ' ; e v.*ai\vai o ke kulanakauhale o Kikako, e hele aku e himeni, r-a'ioko o kekahi o na halekeaka no ka pomaikai o na makua na keiki, o kekahi apana mawaho aku o ke kulanakauhale. I a lioea aku o Akeneki ame kona makuahine, no ka lawe ia Lola no kela wahi, maluna o ko laua kaa, elike no me laua mau, i na mana\va e ae e hele ai o Lola e himeni. Ma ka mea oiaio maoli e kukakuka mau ana o Lola me Akerseki, no na anaina apau e konoia mai ai oia e hele aku e hi- •* eni, a mai ia Akeneki aku e loaa ai ka ike ia Lola, no ke npono ole, o ka poe nana i kono mai iaia. !īe manawa loihi loa keia, mai kela manawa mai ana i lohe : i ke kamailio o Kauka Vana Dona, no ka hoounaia ana o . :riakaikiu e huli i ua o Lola, a no ka hoea ole mai o kekahi kela mau makaikiu, nolaila ua ano palaka maoli ka noonoo ke kaikamahine opio, no kona poino; a iaia e komo ana i a lole no ka hele ana aku e himeni imua o kekahi anaina ■ * alihini loa iaia, he nanaina hoihoi maoli kona, me ka piha hoi i ka hauoli. : ka paa ana o kona mau lole, o ko lakou nei kau aku la no naluna o ke kaa, a?a ka pahuhopu no kahi o ka aha himeni hnawiia ana ma kela po. F.a. he keu aku maoli no ka noeau o kou noonoo, ma ka ana i ke ano o kou lole e komo ai e kuu iioaloha,- i pane ; ai o Akeneki, ia lakou o ka hoea ana aku no ka halekeaka, ka wa hoi a Lola i wehe ae ai i kona koloka, a waiho wale r lakona lole. "Me ka mahalo a nui ia oe e Akeneki, a owau pu hoi kekahi aawi aku nei ia oe i ka'u hoomaikai ana, no ka u i ame nani o kou lole e Akeneki," i pane aku ai no hoi o Lola, •: ka noke ana ae o ua mau kaikamahine. nei i ka akaaka. 'Aia he like ole nui mawaena o kaue," wahi a Akeneki, me ' a ma\i no i ka akaaka. "No'u iho, he wahine kela ko u, a e hana mai i ko'u mau lole, nolaila, ina he mau mahalo • kekahi no ko'u lole, aole ia mahalo e holo mai ia u, aole e mē oe, o oe ponoi no ka mea nana e hoolala i ka hanaia i o kou lole. a kulike me kau i makemake ai." Ea. ua ike aku nei au ia Kenerala Vona Odele, e ku ana "•■v>aho o ka halekeaka ia kakou i hoea mai nei," i pane aku o Lola. ma ke ano hoolalau. Owau pu kekahi i ike aku nei iaia, a he keu aku ka hoihoi k r na helehelena, iaia i ike mai nei ia oe; a o ka mea oiaio t ..aoii e kuu hoaloha, ua kailiia mai e oe ka puuwai o na kana'>■3 apau, mamuli o ka nani ame ka u'i o kou leo i ka himeni." "E hoopau oe i ke kamailio ana mai i na olelo o kena ano, • kau okoa aku ai o Lola i kona lima, imua o Akeneki. "Heaha iho la ke kumu nui o kou papa ana mai ia'u no ka —ea aia maluna o kela aliikoa, ka hoohihi ia oe, aole e hiki ke hoohewahewa i kona mau ano, iloko o na manawa apau ana e komo mai ai iloko o na aha hoohauoli, au i himeni ai." "O ka'u mea e hopohopo loa nei, ua oi loa aku ka manao r noohihi o kela aliikoa, mamua o kona makemaīee wale no i ka u'i ame ka nani o ko'u leo i ka himeni," wahi a Lola, me ka Uililuli ana ae o kona poo, oiai iloko o na mahina elua i kaa'iope aku, e lohe mau ana oia 1 na olelo mahalo a kela aliikoa ka mea hoi nana i hookaumaha loa aku i kona noonoo. "Heaha iho la ke kumu o kou hopohopo ana e kuu hoaloha, : " ka mea he kanaka o Kenerala Vona Odela, e haaheo ai kahi wahine." Xo'u e Akeneki, aole he noonoo iki iloko o'u, no kela kanakoe wale no ka nana ana aku iaia, elike me ka nui o ka •"•e a'u i kamaaina ai ma ko oukou kulanakaiihale nei. Aia o'u na mahalo kiekie no kela aliikoa, no kona kulana nimana oiaio, aka mao aku olaila, aole a'u mea i noonoo

"Alaila ua lilo kahiko anei kou puuwai e kuu hoa; aka e kala mai no nae oe ia'u, ina ke hoehaeha aku nei au i kou noonoo," ia Akeneki i ike mai ai i ka hiona kaumaha maluna o Lola, a o ia kana o ke kamailio hou ana mai ma ke ano hoolalau:

"Na'u e pihi aku uko mikinilima, a hele aku kaua e hui pu me mama, e ku mai la kakali ia kaua!"

I ka paa ana o ke kihi o ka mikinilima o Lola, o ka haalelef iho la no ia o ua mau kaikamahine nei, i ka laua wahi e kuff ana, a hele aku la e hui pu me ka Madafme Vana Dona. Ma ka olelo pokole ana ae, ua lilo ka himeni ana a Lolaf ma kela po, i hana hoohauoli loa i kaf poe i hoea ae malokof fo kela anaina hoohauoli, no ka mea o kfa mua loa kela o ka lohe ana o ka hapanui o lakou ia Lola i kaf himeni, a o ka piha oluolu, ka paa rula, me kona mau ano mafikai apau, o na mea ia nana i ume mai i na manao hoohihi o nfa mea apau, a lulumi mai la lakou e haawi i na hoomaikai anaf iaia nei, me ko lafkou apo ana mai, me lie mea la, he kaikamahine o Lola i Hkef aku me ko lakou, aole hoi he mea e hulfi ana i ka pono o kona fola ana ma ka hana himeni.

Oiai nae ua o Lola e himeni ana, heaha la ia nana ana mair iwaena o ke anaina, ike mai la oia i ka noho o kekahi kanakar malihini, me ka haka pono loa ana ro na maka o ua kanaka nei maluna ona, aole he hoolalau o rrkana nana ana, ahiki wale no i ka pau ana o ka himeni.

I ka manawa e hoomaha ai kana hrimeni ana, a hele holoholo mai la oia iwaena o ke anaina, e ike ana oia i kela kanaka ma-r lihini, i ka hookokoke mai iaia, a i ka rwa hoi i hoea mai ai i ka hele ana o na mea apau noloko o kekrahi keena i hoomakaukauia no ka ai ana ma kela po, ua horokahahaia mai oia, : ka ike ana aku i ua malihini nei, e noho rmai ana ma kekahi raoao o ke pakaukau mamua pono aku ona, me ka nana ole rmai nae iaia nei/aka ma kekahi ano, me he mea la ua hiki rloa ia Lola ke ike aku, aia kela kanaka ke hakilo mau mai la iaia.r

O Kenerala Vona Odela ko Lola hoa e noho pu nei ma ker pakaukau, a oiai aole oia e himeni rhou ana ma kela po, ua rpau ae la no ka manawa i hookaawaleia nona, nolaila he hana paakiki nona, ke kaawale ana mai krela kenerala mai; a i ke ku ana ae o na mea apau mai ke pakrraukau mai, hele aku la rrlaua nei i ka holoholo me ka huki ana aku o ke Kenerala Vona Odela ia Lola noloko o kekahi keena, ra o ia ka ke aliikoa o ka pane ana mai:r

"He wahi maikai maoli keia no kaua e hoomaha liilii ai,"r me kona lalau ani aku i kekahri noho, a uwai mai la no' Lola e noho iho ai ilalo. /r

"Aole paha he.mea maikai ko'u norho'ana ma keia wahi, e kapa mai ana ka Madame Fotani i kro'u paarula ole, i ka haalele i kana anajna hoohauoli, me korna ae mua ole mai." "Aole oia e hoahewa mai ana ia oe, ker nalowale oe no kekahi mau minuke helu wale no, oiai he rmea ano nui ka'u i manao ai e kamailio aku imua ou, a o kre kumu no hoi ia Q ko'u huki ana mai nei ia oe noloko o keria rumi, e lohe ole ia mai ai ka kaua mau olelo e kekahi mea."r

Noho iho la o Lola ilalo, aorle no kona makemake maoli e rhooko aku i ke noi a kela aliikoa, aka no kona ike maoli iho !o no, i ka hiki ole iaia ke ku-er aku i kela kanaka, aka nae aia no iloko ona, ka hoomaopopo,' nro ka mea a kela kanaka i markemake ai e kamailio mai iaia.

Ke ku malie la ke Kenerala Vona Odela, me ka hoonuu anaw o kona mau maka i ka oiwi kino kilakilwa o Lola, me kona helehelena u'i, a ke pinapina'i wale la no hoi wkona hanu, i kau a mea o ka nui makemake iloko ona, e liwlo mai o Lola i milimili na kona puuwai, a i ka hala ana o kekahwi mau minuke o kela ku malie ana a ua aliikoa nei, ia wa i wowaka ae ai kona waha, a pane mai la:w

"Auhea oe e ka Mademosele Peretwoni, ua haulehia au i ke aloha ia oe, a i lawe mai nei au ia oew noloko nei o keia rumi, no ke noi ana aku ia oe e haawi mai wi kekahi manaolana no kaw hiki ia'u ke lawe mai ia oe i wahine wmare na'u i kekahi la ma wkeia mua aku."

Aohe wahi mea a pane ae o Lwola, a i ole nana mai paha iaia nei, o kana mea e ike aku la, o iwa ka eueu o na lehelehe o ke kaikamahine opio ana i aloha ai, waia hoi kona mau lima ke pupue wale la no i ka puliki ana i wka aoao o kona noho aolew no nae he nana o ua aliikoa nei i kelwa mau ano, aka hoomau hou aku la no oia i kana kamailio awna.

"He nui a lehulehu wale na wahiwne huapala a'u i ike ai; a ua loaa no hoi ia'u kekahi noonwoo, e loaa he home no'u e hauoli ai, me kekahi mea nana e hwoohauoli, a e hoolana mai iw ko'u mau manao. Ua nana aku au mwaluna ou e Lola ma ke ano, o oe hookahi wale no ka wahinwe iwaena o na kaukani, nana i hoopa mai i kuu puuwai, a ua wike maoli iho au ia mea whe aloha, aole he wahi aloha ae nei a uuku mai, aka he aloha wi hiki ole ke anaia kona hohonu ame kona kiekie.

"Aole e hiki ia'u ke hoakaka mwaopopo aku ia oe i ke ano i kailiia aku ai ko'u puuwwai me wna manao hoohihi nou, koe wale no, i ka wa e kani ai kou lewo himeni, me he mea la, e holo ana ka maeele iloko o'u, a i ko'uw wa e hui pu ai a kamailio me woe, me ka nana ana aku hoi ma kou mau maka nohea, ua hiki whou ole iho ia'u ke kupaa, aka ua kaili aku oe i ko'u mau manao hoohihi apau maluna ou, a mawluna ou wale tio.

"Ua ike maoli iho no au, i ka loliw ano e loa o ko'u mau ano, e ake wale ana no o ka ike aku i kou mau maka nohoa; no-w laila e kuu aloha; ka wahine hookahiw hoi a'u i aloha ai, e haawwi mai ana anei oe i hookahi huaolelo e hoolana ana i ko'u manao, no kou lilo i mea milimili na wkuu puuwai?" Oiai nae e kakali aku ana i ka Lola pawne, ūa hiki loa i kela aliikoa ke ike akii. me ka hoohewahewwa ole, i ke poho wale o kona mau manaolana, oiai aia na hionwa apau maluna o ka wahine opio, ana e ike aku la, he hookwahi no ana mea e pane mai ai, o ia ka hoole ana inai i kana noi.

wI kela hooki ana iho o Kenerala Vona Odela i kana uwalo wana mai, ia wa i ku ae ai o Lola iluna me ka malie loa, a huli mai la imua ona, me ka pane ana mawi hoi me ka leo o ka mea i piha i ka ehaeha: *w

"E nonoi aku ana au i kau huikalwa ana mai ia'u e Kenerala Vona Odela. He mea oiaio loa, uwa lilo ko'u hui pu ana aku me oe, iloko o na anaina hoohauwoli i haawiia, i mea hoohauoli wmai i ko'u manao; a ua nui no hoi leo'u mahalo no kau mau hana oluolu, a ku i ka lokomaikai i hana mai ai no'u. Aolew wloa au i moeuhane mua, e lilo aria kela hookamaaina ana o kaua, i kumu e hookomoia aku kwekahi noonoo hoohihi iloko ou no'u elike me kau i hoakaka wmai nei. I pane no kou mau manao i hoike mai nei imua o'u, ewia no k amea oiaio loa, aole we hiki ia'u ke lilo i wahine mare nau, aka e kapa mai oe ia'u he hoaloha, ina ia e lilo ana i mewa maikai ia oe."

No kela mau hoakaka a Lola, waaki iho Ia ke ku'i o ke aliikoā, upo'i iho la hoi kona mau lehewlehe, a ua like pu oia me kewkahi kanaka, i hiki ole iaia ke kamailio ae i hookahi huaolelo. wHe kanaka ke Kenerala Vona Odela i komo iloko o na hoouka kaua hahana loa me na enewmi'; ua Jioopaapioia oia, ua wloaa iaia na palapu he nui, eia nae aole oia i hopo iho ia mau pilikia apau; aka no keia hoole wale aku la no o Lola i kaw mea nui a kona puuwai i li'a mawi ai, e lilo aku i kokoolua nona, no keia ola ana, ua oi aku kona ehaeha, mamua o ka mea hikiw iaia ke hoomanawanui; no ka wmea, o na manaolana no kona wlilo aku i kanaka hauoli loa ma ka honua nei, ua weluwelu liiwlii ia, a me he mea la, ua naha maoli kona puuwai. (Aole i pau)w