Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 25, 21 June 1923 — Page 1

Ka Nupepa Pookela o na Nupepa Hawaii                  Hoopukaia i na Kakahiaka Poaha Apau

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

@KE LX11-HELU 25.          NUPEPA KUOKOA HONOLULU T.H. POAHA, IUNE 21, 1923 NA HELU APAU-6561

 

Ki he Haole i Kana Wahine i ka Pu a Ki no Iaia Iho a Make

 

He Umi Poka I Komo Iloko o ke Kino o Kela Wahine Eia nae e Palekana Ana no Oia mai ka Make Mai Wahi a na Kauka

 

Ma waho ae nei o ke Alanui Waialae o Kaimuki, ma ka auwina la o @ @akahi aku la i hala, I kiia ae @ wahine e kana kane, me ka @ panapana no umi manawa, a @ okoa ae la no kela kane I kona @ @ho, make ki ana no iaia me @ a make.

i kulike ai me ka moolelo e pili @ i kela ki-pu i lawelaweia, no @ @ mai o ke kane I kana wahine, @ kumu i ala mai o kela hana @ @upo@ @ia nae, aole i make ka @ne, a ma ka hoakaka a na kau@ko o ka Halema’i Moiwahine, @ @ mana olana nui, no ka pale@ mai o kona ola.

 

O Carlos Howard ka inoa o keia @ nana i ki kana whaine me @ @ panapana. Ma ka Sabati ma@ua. ka hoomaka ana mai o ka @ahine ame kna kane e hoopaa@ i ke ao ana ae ma ka Poa@ mai. ua hele no o Mr. Howard @ hana. a i ka hoea ana i ka @ awakea, ua huli hoi aku la @ @ kona home.  a loaa aku la @ wahine e noho ana maloko o @ rumi hookipa.

 

No ka piha loa paha o Mr. Howard I ka huhu ame ka inaina no kana wahine, ua lalau aku la ka @ maka a-i, me ka uumi ana, me @ @la’i ana aku iaia, a kaawale @kahi @, ia manawa i unuhi ae ai @ @ ka pu panapana mailoko ae o @apakeke o kona lolewawae, a hoomaka mai la e ki I ka wahine, no@ manawa, me ke ku ana o ka wahine i ka poka, ma ka umauma, ka poohiwi ame na lima.

 

Ua hoomaka ka wahine @ holo mailoko aku o ka hale, me ka lilo ole o na poka i komo aku i loko o kona kino, i kumu nona e make ai, a no ka no ole no o ka inaina o ke kane, ua hoʻopiha hou iho la i ka pu panapana, no ka elua o ka manawa, a hoomaka aku la e alualu mahope o ka wahine, me ke kiana aku he eha poka, a ku ma ke kua.

 

Ua holo aku la ka wahine a komo iloko o kekahi hale o na makamaka e pili kokoke mai ana i ko laua home, a na ka poe o kela hale, i hoike mai i ka ohe i ka oihana makai, me ke kauoha pu ana mai, e hoouna aku I kaa makai.

 

No ka hooko ana aku i kela kauoha ma ke kelepona, ua hoounaia aku la ke kaa makai aka I ka hoeaa ana aku o na kanaka o ke aupuni no ka home o Mr. Howard, e waiho mai ana oia iluna o ka papahele o kona home, iloko o ke kulana kupouli o kona noonoo, me ka puka poka ma knoa poo.

 

Ua hoihoi awiwi ia mai ke kane ame kana wahine noloko o ka halema’I eia nae, he elua hora mahope mai, ua make loa aku la o Mr. Howard, a koe mai la kana wahine, me ka nui no nae o na poino i kau aku maluna o kona kino, he mau poino nae, a ua kauka o ka halema’i i hoakaka ae ai, aole I kukonukonu loa, e make ai oia.

 

HOOKOMO I KE KOIPOHO O $50,000

 

@k@ o ka aha kaapuni, ma ka @alima aku nei i hala, i hokomo@ @ ai he hoopii koipoho o $50,000 @ k@e ana ia Stanley C. Kennedy, @ noho mai nei iloko o ka halepaa @ mamuli o ka make ana o Miss Catherine A. Hall, he wahine kumu@ ma ka makahiki aku nei i ha@ na alapu i loaa iaia, mai @tomobile aku e hookeleia ana e @ Stanley C. Kennedy.

 

He hoopii koipoho kela i hooko@ia ae e Allen T. Hall ame Alice @ Hall, na makua o ka wahine @ukula i make, ma o ko laua @ loio, o ia ka hui loio o Brown, @ & Davis o keia kulanakau@.

 

Haloko o ka palapala hoopii koi@ o ka hookomoia ana ae iloko o @aha, e hakaka ana na makua@ o ka laua kaikamahine, ua poho @, i ka huina o iwakalua kaukani @, a no kekahi mau poho @ ae i @ ia laua, he kanakolu kaukani @, e komo pu ana iloko o keia @na hope na koina o ka aha.

 

Ua maopopo i ko ke Kuokoa poe @helu, ka molelo e pili ana i ka @ ‘iia ana o keia wahine kumu@ e ka kaa otomobile, iaia e hoomakaukau ana e kau ae iluna o ke @uwila, o ia ka hooku’iia ana ka otomobile, e hookele ia ana e @;LEY C. Kennedy, a lelua hora ma@p@ mai, i make loa aku ai oia ma @ o ka Halema’i Moiwahine.

 

@ hooloheia ka hihia o Stanley Kennedy iloko o ka aha kaapuni, @alo o ke kumu hoopii, Iaweola @ke degere ekolu, me ka ae okoa @ i kona hewa imua o ka aha, @ hope iho o ka hoao ana o kona @ loio, no ke ku ole o ka @pii hoahewa, i ke kanawai.

 

No kela ae ana i kona hewa, i @ia mai ai ka hoopa’i e ka aha, @ho oia maloko o ka halepaahao, @ ka manawa o hookahi makahiki @ @aaha@, a he elima makahiki hoi @ kiekie.

 

OI AE NA HANAU MAMUA O NA MAKE

 

Ma ka hoike o na hanau, na mare i m@ na make, no ka mahina aku nei @ Mei i haa, ua hiki aku ka nui o @ hanau elike me ia i hookomoia @ iloko o ke keena o ka papa ola, @ kahi o ka 388; na mare, he 133, he 150 hoi poe make.

 

No na make, o na Kepani ke kiekie loa, ma kahi o ke kanalima, na Hawaii am na hapa Hawaii, he @naha-kumamalima, na Pake, he @ na Amerika he 13, Pukiki, he @, Pilipino 7, Poto Riko 3, Kelema@, a Rukini he 1.

 

Mailoko mai o kei huina o na make, he 87 mau kane, a he 63 mau wahine.  he eha mau make ma ke @ pohihihi, he 5 hoi mau make, @aia, a he 5 mau make, i noho @ ai ke kiure koronelo; a he 70 @u make, maloko o na halema’i.

 

HOOUNAIA HE KAHUNA NO KA HALEPUPULE

 

No ka hoomaopopoia ana, i kulike ai me ka hoakaka a Kauka Richard J. Ayer, o ka halema’i o na poino ulia, ua uluhiaia o J.P. Mol@ @e @una e na manao uluahewa @ hoo@ i hoopuka ae ai ka Lunakanawai Kaapuni O ‘Brien, ma ka Poakou o ka pule aku nei i hala, i kana kauoha, e hoopaaia oia maloko o ka halepupule, ahiki i ka ikeia ana, ua pau kela ano uluahewa maluna oa.

 

Ma kekahi manawa aku nei i hala, ua loaa i na kiure kiekie o k@ Teritore he hoopii hoahewa e ku-e ana ia J.P. Mole, no ka hewa hoeha, maluna o Kealoha Clark, o ia kona hou a@a i kela wahine me ka pahi; he hana i oleloia ae ai, mai ka Haku mai ka ke kauoha, i loaa mai ai ia Mole, e lawelawe aku ia hana hou-pahi.

Ma ka hooleheia ana o ka hihia o J.P. Mole iloko o ka aha a ka Lunakanawai O’Brien, ua nui na ike i waihoia aku imua o ka aha, no no hana i lawelaweia o keia kanaka, ma kana oihana kahuna.

 

I kona manawa ka e pule ai, e waiho ana oia he kiaha wai imua o kona alo, a iloko o kela kiaha wai, e ike ai oia i na akaku like ole, a ma o kela mau akaku la, e hoike ae ai oia, ia na mea a ke Akua i hoakaka mai ai iaia.

 

Ua nui ka poe i hele mai imua o keia kahuna, no ko lakou mau piliakia, a no ka lakou mau makemake me ka ike maoli no ka o kekahi poe, i hoea aku imua ona, i ka hookoia ana o ko lakou mau makemake.

 

Ma ka nana ana nae a Kauka Ayer i ke kulana o J.P. Mole, @a ike oia ua uluhia kela kahuna, i na noonoo uluahewa pili hoomana, a mamuli o kana mau hoakaka imua o ka aha, no kela kahuna, pela iho la i manaoio ai ka Lunakanawai O ‘Brien, ua opulepule oia, a haawi i ke kauoha, e hoopaaia oia maloko o ka halepupule, me ka hoopau wale ia ana o ke kumu hoopii e kue-e ana iaia, no ka hew hoeha, me ka meaeha ku i ka make.

 

Maloko o ka luakini o Kawaiahao ma ka hapalua o ka hora ehiku o ka po o keia Poalima, e malamaia ae ana e na papa himeni o na Kula Sabati o na mokupuni like ole he hookuku himeni, no ke alualu ana i kekahi makana.  He hookahi dala ka uku o ke tikiki, alaiala lohe i na puukani kaulana o na mokupuni like ole.

 

E haalele iho ana ka mokuahi Haleakala ia Honolulu nei, ma ka hora elima o ke ahiahi o ka la apoapo, no ka lawe ana aku i ka poe makaikai i Hawaii, a ma ka kakahiaka o ka Poakahi o keia pule ae e ku hou mai ai; he kanalima dala ka ukumoku no keia huakai makaikai, me ka ukuia o na lilo kaahele apau.

 

MAKE MAMULI O KE PA-HUIA ANA E KIANA PAUDA

 

Halawai ia Hawaii o Hanalei Kauai me ka Make Manaonao ma ka Halema’i

 

PA-HU KE KIANA ILOKO O KA LIMA

 

NO KA NALOWALE ANA O KA I’A I HOAAO AI OIA E WEHE I KA UWIKI PA-HU NAE

 

Maloko o ka halema’i ma Kilauea, Kauai, ma ke kakahiaka o ke Sabati, Iune 10, i pauaho mai ai o Thomas Werner, o Hanalei, Kauai, i keia ola ana, mamuli o na poino i loaa iaia, ma o ke pa-huia ana e ke kiana pauda, i kulike ai me ka hoakaka a ka nupepa Garden Island, o ka la 12 o keia mahina.

 

Ma ka moolelo e pili ana i kela pa-huia ana o Thomas Werner e k@ kiana pauda, ua hele oia i ka hoopa-hu i’a ma ka auwina la o ka Poaono aku mamua, ma ka aoao o Hanalei e huli ana ia Kialauea, malalo pono aku o ka home o Mr. Berkmeyer.

 

Oiai ka oia e noho ana ma kahakai, ua ike aku la oia i kekahi kumu i’a nui nolaila ho-a ae la i ka uwiki o ke kiana pauda, me ka mano e kiola aku iwaena o kela i’a, o ka me apiki nae, i kona nana hou ana aku iloko o ke kai, ua nalowale aku la ka i’a, no ia kumu, hoao iho la oia e huki i ka uwiki, a hemo i ole ai e poho wale kana kiana pauda.

Ua lohi loa nae kela hoao ana e huki mai i ka uwiki, no ka mea ua hikiwawe loa ka a ana aku a ka pauda, a loaa ke kukaepele, o ke pa-hu ae la no ia, me ka weluwelu o na lima a elua, pela hoi ka nui o na poino i loaa ma kona helehelena ame kona umauma.

 

Ua waiho maule o Thomas Werner, no kekahi manawa ma kela wahi, alaila me ka nui no o kela mau poino i kau aku maluna ona, ua hooikaika aku la oia e hele ahiki i ka hoea ana no ke awapae ma Hanalei, he hookahi mile ka mamao mai kela wahi mai o kona pa-huia ana e ke kiana pauda, a kau aku la maluna o kekahi kaa, me kona laweia ana no ka halema’i ma Kilauea, a nana no i lele mailuna aku o ke kaa me ka hele ana noloko o ka halema’i.

 

Oiai maloko o ka halema’i, ua hooikaika na Kauka Patterson ame Wagoner; e lawelawe i na hana apau e hoopakeleia ae ai knoa ola, eia nae, mamuli o ke kukonukonu loa  o kona mau poino, ua hiki ole i ko laua akamai ame ka ike i ka oihana kauka, ke kaohi mai i ke ola iloko o kona kino, a mahope o ko laua lawelawe ana i na alahele apau e palekana ai ke ola, no na hora ekolu, ua pauaho mai la oia i keia ola ana.

 

Ua waiho iho oia mahope nei, he wahine kane-make, me ka laua mau keiki elua, me hookahi  hoahanau, James Werner, o Anahola Kauai.

 

EHA MAUWALE IA KEIKI I KE KAA OTOMOBILE

 

Ma ke kakahiaka o ke Sabati iho nei i kekahi poe e noho, a e hele ana me ka hauoli, he manawa nae hoi ia no kekahi ohana e noho ana me ke kaumaha.  Ua ikeia ka oiaio o keia mamuli o ka halawai ana ae o Prescott Jernegan, ke keikikane 10 makahiki a Prescott F. Jernegan, ke kumupoo o ke Kula Makinile me ka eha koikoi mauwale ma ia kakahiaka, ma knoa manawa i hooku’iia mai ai e kekahi kaa otomobile ford ma ke kihi a na alanui Keeaumoku ame Beretania.

 

I kulike me ka moolelo a ka Makai kaa mokokaikala McCallum o ka hoihoi ana ae i ke keena makai e kau ana ke keiki maluna o kekahi kaa hehiwawae a e holo ae ana mai kekahi aoao o ke alanui a i kekahi ma ka manawa o ke kaa otomobile Ford o ka holo ana mai a hookui iaia me ka hiki ole ke alo ae.  Ua koikoi ka eha i loaa ia keiki a no ia eha i laweia ae ai i ka Halema’i Moiwahine.  Ua haki ka u-hahema me ka palapu ma kekahi mau wahi e ae o ke kino o ia keiki.

 

Frankfort Main, Iune 16.  Hookahi koa Palani i make a he heluna hou aku o na ohua i hoehaia maanei i keia la i ka manawa o ke kaaahi e holo ana mawaena o Parisa ame Mayenee i hu ai mamuli o kekahi poka pa-hu i waihoia a i pa-hu ae nana i wawahi i na alahao kaaahi.

 

PIHOLO I KE KAI MAWAHO AE O WAIKIKI A HALAWAI ME KA MAKE

 

LOAA AKU KE KINO O FRED PADEKEN I KEKAHI POE KEIKI OPIO HE LA OKOA MAI MAHOPE O KONA PIHOLO ANA ILOKO O KE KAI

 

Ma k aauw@na la o ka Poakolu, o ka pule aku nei i hala, oiai e lawai’a ana me ka upena kiloi, ma Waikiki ae nei, i halawai ai o Fred Padeken, he limahana no ka halepupule me ka make ma’uwale, mamuli o kona piholow ana iloko o ke kai.

 

Ua hele aku o Fred Padeken, i ka lawai’a a e huli hoi mai ana oia nouka o ka aina, a iaia ka i hoea ai ma kahi he kanalima i-a mai ka aeone aku, ua lohe aku la ka poe e noho ana iuka o ka aina, i kona leo kahea, i ka huli ana aku o kona hoahanau ihope, o George Padeken ka inoa, o ka hele pu ana me ia i ka lawai’a, ike aku la i ke piholow ana iho o kona hoananau i loko o ke kai.

 

Ua pohala koke ae la ka lohe, no ke piholo ana o Fred Padeken iloko o ke kai, ia manawa i holo mai ai o John Kanuha, he kiai, i hoonohoia no ka makaala ana i na kamalii e auau ana, a hoomaka aku la e luu iloko o ke kai, no ka huli ana i ke kino, aole nae he loaa iki, ahiki wale no i ka hoopau okoa ia ana o ka manao e huli.

 

Ma ke kakahiaka ana mai na@ o ka Poaha, ua loaa aku la ke kino make o Fred Padeken, i kekahi poe keiki opio, no lakou na inoa o George King, Valenitne Guerrero ame John Bush, ia lakou i hele aku ai no ka huli ana i ke kino o ka mea i make, ma kahi he ewalu wale no kapuai ka hohonu o ke kai, a he iwakalua-kumamalima hoi kapuai, mai kela wahi o ke piholo ana.

 

Mamua nae o ka loaa ana aku o ke kino make o Fred Padeken, i kela poe keiki opio, ua loaa mua kana eke i’a, me he mea la, ua wehe no oia i kela eke mai kona kino aku i ka wa i piholo ai iloko o ke kai.

 

Ma kela manawa o ka loaa ana aku o ke kino make, ua hele a laau, me ka pili o na wawae a elua i kahi hookahi, aole he mau hoailona maluna o ke kino, no ke kuoloia ana iluna o ka pohaku, koe wale no ke kahe o ke koko mai ka pepeiao mai. 

 

Aole he mau kumu maopopo loa hoomaopopoia, no ke piholo ana Mr. Padaken iloko o ke kai, koe wale no, ke koho ana aku, ua laau paha kona mau wawae, oiai o@a e hoi mai ana nouka o ka aina; a mamuli

o ia kumu, i piholo ai oia, me ka hiki ole ke kau.

 

LAWA OLE NA IKE NO KA EPA O KA OIHANA MAKAI

 

Ma ka manao hoakaka o ka loio Kalana Heen, ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala, e pili ana i na mea i kamailioia ae no ua hana ki-pe i komo ai kekeahi mau makai elua, ame hookahi makaainana, o ia no ka lawa ole o na hooiaio, e hookahuaia ai kekahi mau hana noii a huli pono i ke ano o na hana e lawelaweia nei e ka oihana makai of ke Kulanikauhale a Kalana o Honolulu nei

 

Ma kela Poaha ua ninaniauia kekahi makaainana, i oleloia ne, oia ka mue mua nana i hoala, i ke Kalapu Hoohauoli ma Waikiki, e ka Loio Kalana Heen, imua o Mr. David K. Trask, ka lunahoomalu o ke komisina makai, ma ia ninaninau ana, i hoike ae ai, eia nae, aole e hiki ke kakoola mai kana mau hoakaka, elike me ka manao o ka Loio Kalana Heen.

 

Ma ka manawa i ninauia aku ai ka Lunahoomalu Trask, o ke komisina makai, i ke ano o na mea i hoakakaia ae e kela makaainana, uahoike mai oia, wahi a kela makaainana, ua uku aku oia he elua haneri dala no ka pule, i kekahi makaikiu ma ke ano he dala ki-pe, i wahi e paa ole ai oia i ka hopuia, no ka malama ana i na hana hakihaki kanawai, maloko o ke Kalapu Hoohauoli o Waikiki.

 

He mau dala mahuahua ka kela ana e uku ai o ka pule, a i kekahi manawa, he hana paakiki loa nana ka uku ana i kela huina, aka nae, i wahi nona e pilikia ole ai, ua kono okoa ia mai oia ame kana wahine, e hoolilo aku i kekahi komolima daimana o kana wahine, i lawa pono ai ka huina o na dala i aelikeia, no ka uku ana aku i ka makaikiu i ka pule.

 

Mahope mai ka, ua hoopii hou ia ae la ka huina o na dala ki-pe a kela makaainana e uku ai i ka makaikiu, he eha haneri dala; me ka hiki ole iaia ke uku ia huina no ka nui loa, no ia kumu, i komo okoa aku ai na makaikiu a hopu iaia.

 

Ua hoolimalima kela kanaka i kekahi loio, a ma o kela loio la, i hooponoponoia ai me na luna oihana, ahiki i kona hookuuia ana me ka wahine, me ka lawe ole ia mai o kekahi kumu hoopii, e ku-e ana ia laua.

 

Ma kela mau hoakaka ka apau a keia makaainana, aole he mea e ae i hiki ke hooiaio mai, i ka oiaio o na mea apau, oiai o kona hoa-hui a kokoolua ma ka malama ana i kela Kalapu Hoohauoli o Waikiki, ua holo aku oia no Amerika.

 

Mamuli o ka hua’iia ana ae, o na hana i lawelaweia maloko o ke Kalapu Hoohauoli ma Waikiki, ma ka wa e ninaninauia ana ka hihia ki-pe o ka Makaikiu McDuffie, ua nui ka poe hoohalahala, me ke ku-e ikaika i ke ku o kela kalapu, ma kahi kokoke i ko lakou mau home ma Waikiki, no ia kumu, ua kauohaia aku ka poe e lawelawe ana i na hana hakihaki kanawai malaila, e na ona no lakou ka aina ame ka hale, e ku a hele, e huli i mau kahua okoa aku no ka lakou mau hana, nolaila aole he lawelawe hou ia o na hana i kamaaina iloko o kela kalapu.

 

EIWA MAHINA HOOPAAHAO KA HOOPA’I I KAUIA MAI

 

Mamuli o ka ae okoa ana aku, no kona pili i ka hewa lawe aihue, i na dala i waihoia aku malalo o kona malu, i kau mai ai ka Lunakanawai Kaapuni R.J. O’Brien i ka hoopa’i hoopaahao, o eiwa mahina pakahi no na kumu hoopii elua, maluna o Herbert L. Kinsles, ke kakauolelo mua a ke KOmisina Home Hawaii, ma ka Poakahi iho nei.

 

Ma ka manawa mua i laweia mai ai ka hihia o Mr. Kinslea imua o ka aha, ua hoole oia i kona pili i ka hewa, aka ma ka Poakahi nei nae, ua hoololi ae la oia i kana pane mua, a ae okoa aku la i kona hewa, malalo o kela kumu, i hookauia mai ai ka hoopa’i hoopaahao maluna ona.

 

Ma ka moolelo e pili ana i kela hihia, ua law ae o Mr. Kinslea i kekahi mau bila kikoo elua, a kikoo aku maloko kekahi hale oihana o keia kulanakauhale, me kona lawe ana i kela mau dala nona ponoi iho, aole i hoihoi aku iloko o ka wai hona o ke Komisina Home Hawaii.

 

He mau kikoo dala kela o $87 ame $87.50 pakahi, o ka hoounaia ana mai e kekahi mea mai Molokai mai, no ka uku ana i ka wahie, i hooliloia aku iaia, a ua hanaia hoi kela mau kikoo ma ka inoa o ke Komisina Home Hawaii.

 

Ma ka hoakaka a ka Loio Charles S. Davis imua o ka aha, ma ka manawa ka o ka loaa ana mai o na kikoo dala ia Mr. Kinslea, ma kona ano he kakauolelo na ke Komisina Home Hawaii, ua lawe aku la oia i kela mau kikoo dala a haawi i ka puuku o ke teritore, no ka hookomo ana iloko o ka waihona o ke aupuni, ua hoole mai la nae ka puuku, i ka lawe ana aku i kela mau dala, no ke kumu, aole he kuleana o ke komisina, e kuai hoolilo aku ai i ka wahie.

 

Ua hoea hou aku o Mr. Kinslea o ka lunahooia, a ua hoole mai no kela luna oihana, i ka lawe ana aku i na kikoo dala, nolaila ua lawe okoa aku la oia i kela mau kikoo imua o kekahi hale oihana, a lawe mai la i ka huipa, elike me ia i hoakakaia maloko o ua mau kikoo nei elua, a oiai ua hele aku oia o inu rama, no laila ua lawe ae la i na dala o ka loaa ana mai iaia, a hoolilo aku la no kona mau makemake iho.

 

Mamuli o na hoakaka a ka loio o Mr. Kinslea, no ke kumu i laweia ai kela mau dala, e ka mea hoopiiia, ua hoakaka ae ka Hope Loio Kalana Ashford imua o ka aha, he mea pono e hookauia mai ka hoopa’i hoopaahao, maluna o ka me i hoopiiia, i loaa ai kekahi haawina a’o kupono loa iaia, a ma ka noho ana aku iloko o ka halpaahao no kekahi manawa, e kaawale loa ana ka hoowalewale mai iaia aku, e lawelawe hou ole ai oia i na hana o ke ano, i hoopiiia ae ai oia.

 

HOOLE KA MEIA I KA HOOPAU ANA ELIME ME KE NOI

 

HOOMAU NO OIA I KA NOHO ANA O WOODS AME O’CONNOR I MAU HOA NO KE KOMISINA

 

HOIKE AE OIA I KA HIKI OLE KE HOOPAU

 

LOAA OLE NA HOOIAIO NO KA HOOPILIMEAAI O KELA MAU HOA O KE kOMISINA

 

O ka pane a ka Meia John H. Wilson i haawi ae ai,, no ka palapala hoopii a kekahi mau makaainana o keia kulanakauhale, o ka hoouna ana aku iaia, e noe ana e hoopau mai oia i na Komisina Woods ame O’Connor, o ke Komisina Makai, no ko laua kupono ole e hoomau hou ia aku i mau lala no kela komisina, o ia no kona apono ole ana i kela noi, aka e hoopaa ana no ia laua, ma ko laua mau kulana pakahi iloko o ke komisina makai.

 

Ma kela pane, e hoakaka ana ka Meia Wilson, i kona noonoo ana me ka akahele loa, i na hana apau i lawelaweia e ke komisina makai, no ke kumu hoopii a Mr. J. D. Austin, e ku-e ana i ka Makaikiu Arthur McDuffie, a ua noonoo pu no hoi oia i na hoike a ka hapanui o ke komisina, plea me ka hoike a ka hapa uuku, ame na palapala elua i hoounaia aku iaia e ka Lunahoomalu Trask o ke komisina, a o na mea i loaa iaia, ma kela noonoo ana, o ia no ka hiki ole ana iaia, ke hoopau aku i na lala o ke komisina, i noiia mai ai e hoopau, a ua manaoio oia, o kona hooko ana aku i kela noi, he kumu hoemi mai ia i ke kulana makai o ke komisina makai, iloko o ka hooponopono aupuni ana, ma keia mua aku.

 

Ua lawe mai ke Meia Wilson, i ke kulana o na lunakanawai, a hoohalikelike me na lala o ke komisina, ma ke ano ua kulike loa ka lakou mau hana, nolaila i ka haawi ana o na lala o ke komisina i ka lakou olelo hooholo, ua lilo ia i mea paa, me ka nana ole ia, ina paha ua kulike ole ia olelo hooholo, me ka manao o ka poe e ae ua hana na lunakanawai o na aha hookolokolo pela, eia nae aole oia i ike iki, i ka hoopauia ana mai o kekahi lunakanawai e ka Peresidena, ka mea nana i hookohu aku ia lakou.

 

Ua hoakaka hou ae oia ma kana pane, malia paha ua lawa na ike i waihoia aku imua o ke komisina, no ke kakoo ana i ke kumu hoopii hoohalahala e ku-e ana i ka Makaikiu McDuffie, aka nae, i ka waiho ole ia ana mai o kekahi mau hooioio ana, no ka lawelawe maoli ia ana o na hana hoopilimeaai e na lala o ke komisina, ua nele oia i kekahi kahua maopopo loa e hoopau aku ai i na komisina i oleloia, koe wale no ka manao ana iho, ua haawi aku laua i ka laua olelo hoolo, elike me ka laua i manao ai he pono, aka nae, ina he manawa kekahi e waihoia aku ai imua ona, he mau hooiaio kupono loa, no ke ku-e ana o kela mau hoa o ke komisina i ka laua hoohiki oihana, alaila ua makaukau oia e hoopau ia laua me ke apono ana mai o ka papa lunakiai.

 

HE HUAKAI MAKAIKAI NO KA MOKUPUNI O HAWAII

 

Mamuli o ka holopono loa o n@ huakai makaikai, a ka hui mokuahi holo pili aina, i hoolala ai o na manawa ae nei i hala, a hui pu iho me ka nui o ka a o ka pele iloko o keia mau la, e haalele iho ana ka mokuahi Haleakala, ma ka hora elima, o ke ahiahi o keia Poalima iho, no ka lawe hoomakaikai ana i ka poe apau, e makemake ana e holo ma keia huakai.

 

I ka hoea ana o na malihini makaikai no Hilo, e laweia ana lakou e hoomakaikai ia Hamakua, maluna o ke kaaahi, a i ka huli hoi hou ana mai no Hilo, e haawiia ai he paina no lakou, maloko o ka hokele o Hilo, a mailaila aku e lawe hoomakaikai ia ai i ka Wailele o Waianuenue, mailaila ae, no ka luapele o Kilauea.

 

E noho ana na na malihini makaikai no ka hale o ka luapele, i loaa ai he manawa maikai loa no lakou e ike pono ai i ka nani o ka pele, i ke ao ame ka po, a i hiki ai no hoi ke hele makaikai aku ma kekahi mau wahi e ae, a mahope iho o ka pau ana o ka aina awakea, e huli hoi mai ai na mea apau no Hilo ma ka auwina la o ka la Sabati, e ku hou mai no Honolulu nei, ma ka hora ehiku @ ke kakahiaka o keia Poakahi ae.

 

No ka hele no o ka nupepa a piha i keia pule, i hiki ole ai ke hoopukaia aku kekahi mau palapala i kakauia mai e na makamaka.

 

E MALAMAIA ANA HE HOOKUKU HIMENI MALOKO O KAWAIAHAO

 

EHIKU MAU PAPA HIMENI O NA KULA SABATI E KOMO ANA E ALUALU I KA MAKANA I HAWAIIA NO KE AHA’I ANA I KE EO

 

Maloko o ka luakini o kawaiahao, ma ka hapalua o ka hora ehiku, o ka po o keia Poalima iho, Iune 22, 1923, e malamaia ae ana he hookuku himeni e na papa himeni o na Kula Sabati apuni keia Teritore, i hoea mai nei i keia kulanakauhale, iloko o keia mau la a ka Aha Paeaina e noho nei maloko o Kawaiahao.

 

O na papa himeni e komo ana iloko o keia hookuku himeni ana, o ia no na papa himeni o Haili, Hilo, Hawaii, ma ka aoao o ka Mokupuni of Hawaii, ka papa himeni o Kahului, Maui, ma ka aoao o ka Mokupuri o Maui; na papa himeni o Kawaiahao, Kaumakapili, Kalihi-Moanalua ame Makua, ma ka aoao o ka Mokupuni o Oahu nei ame ka papa himeni o Lihue, Kauai, ma ka aoao o ka Mokupuni o Kauai.

 

Aole he papa himeni mai ka Mokupuni mai o Molokai, ua hoole ke alakai o kela papa himeni, i ke komo ana ma keia hookuku, mamuli o ka wae ole ia ana i hookahi himeni a na papa himeni e mele mai ai no ke alualu ana i ka makana.

 

O ke ano o ka hookuku ana o na papa himeni ma kela po, o ia no ka wae aua mai o kela mau papa himeni pakahi, i kekahi himeni, a lakou i manao ai, he himeni maikai loa e @hai ai i ka makana, ma kekahi olelo ana ae hoi, na kela ame keia papa no e mele mai i kana himeni iho, a ma ke ano o ke mele ana, ame ka hoopuka, ana I na olelo, plea hoi ka pakaia ana o ka himeni, e haawi ai na lunakanawai i ka lakou olelo hooholo, i ka papa himeni iaia i lilo ai ka makana.

 

Mawaho ae o kela himeni hookuku, e mele mai ana kela ame keia papa himeni, he mau himeni hoonanea, ma hope iho o ka pau ana o ka himeni hookuku; no laila e loaa ana i ka poe makaikai, he wa maikai loa e lohe ai i kekahi mau himeni nani, a lakou i lohe ole ai mamua.

 

Iloko o na makahiki i kaahop@ aku nei, ua malamaia he mau hookuku ana iloko o na papa himeni o na Ahahui C.E., ke Kula Sabati, me ka haawiia ana he mau makana no ia mau hookuku ana.

 

Iloko o na makahiki mua i malamaia ai keia hana hookuku himeni iwaena o na papa himeni on mokupuni like ole, he mau manawa ka ka papa himeni mai Molokai mai i aha’i ae ai i na makana @ alaila i kekahi makahiki mai, lilo @ ka papa himeni o Oahu nei ka makana, o ia ka papa himeni o Kaumakapili; a i ka makahiki koke aku la no i hala, i lilo ai ka makana i ka papa himeni o Kalihi-Moanalua.

He like ole na makana i haawiia iloko o na makahiki, @ malamaia ana keia hana hookuku himeni, mai ka hae mai, ka buke Baibala ame na buke himeni, a i keia makahiki, he kiaha dala ana ka makana.

 

O ka papa himeni, a na lunakanawai e haawi ai i ka olelo hooholo no ke kaa ana iaia ke eo o ka hookuku himeni ana, e haawiia ana iaia keia makana, ma ke ano ha@wi lilo loa.  aia no a hoea mai ia wa hookuku himeni hou aku, alaila hoomaopopoia ka makana e loaa ana i ka papa himeni helu ekahi.

 

He hookahi dala ka uku o ke tikiki, no keia hana hookuku himeni, he kaki oluolu loa, ke hookukuia ae me kekahi mau hana, i @mi mai ko lakou waiwai, mamua o na hana himeni ma keia po, no ka mea e loheia ana na himeni nani, a ko honolulu nei poe, i lohe ole ai mamua.

 

NA MEAHOU @ @ @HANA HOOMALU

 

Mahope o ka hooku’i a@ o ke kaa otomobile a M.D. Koeher e kalaiwaia ana e Mrs. @ Kahele, maluna o ke alahaka o Kawailoa ma ke Sabati i hala i ho@ia, ai o Koeher a hoopiiia ae no ka holo@ui me ka nana ole i ko hai pono, a ma ka hooloheia ana o kona hihia mamua o ka aha hoomalu ma ke kahiaka Poalua ei he $10 kona hoopa’i o ke kauia ana mai e ka lunakanawai Soares.

 

Mahope koke iho o ka hora 6 o ka po Poalua nei ua kelepona ae la na luna o ka Home Hoola Salvation Army ma Manoa i ka oihana maki no ka ikeia na aku o kekahi kanaka e maauhele ana ma kahi kokoke mai ia Home, me ka lilo o@ kanaka i mea hoopilikia aku i ka noonoo o na luna o ia home.  O ka Makai Ben Kalani ka i hoounaia ae no ia hihia a iaia i hiki aku ai ma ke kihi o na alanui Waila, ame Punahou, ilaila i loaa aku ai kela haole o C.C. Wagner ka inoa, he haole i like loa, kona mau ano apau me na hoakaka’i i hoikeia ae nei i ka oihana makai, a laweia ae oia @ hoopaa no ka ninaniuauia ana mai.

 

Hooku’iia o alfred Pio, he 12 makahiki, ma ke ki@i o na alanui Kuakini ame Liliha ma ka auwinala o ka Poalua nei e eha loa mahope o kona kulaiia ana a hina ilalo me ka ikaika e ka kaa otomobile e kalaiwaia an ae Mrs. B.H. Clarke.  I kulike me ka hoakaka a ka Makai Ben Kalani o ka hoihoi ana ae, e paani ana ka keia keiki ma ke alanui, a me kona noonoo ole i ka pilikia e hookokoke mai ana mamua ona o kona holo aku la no ka ia a kaa pono mamua o kahi o ke kaa e holo mai ana.  Mahope o kona hapaiia ana ae iluna o ke kaa ua laweia aku oia no ka Halema’i o na Kamalii no ka lapaau ana mai iaia.  Aohe i pili ka h@wa ia Mrs. Clarke no keia eha an@ o ke keiki nolaila, aohe ahewa anaa ka oihana hoomalu iaia.

 

No ka inu ana i ka laaumake me ka manao e lawe ae i kona ola a i make ole nae ma ia hoao ana @ i laweia ae ai o Dora Saito, he Kepani kahi umiumi no 20 makahiki i hala i ka halema’i o na ulia poino no ka lapaau ana iaia.  Ma ka hoakaka a ka wahine Kepani i ke kuene Sam Kaiwi o ka Halema’i iaia i oili mai ai iwaho mai kahi o ka hana ma ke kihi o na alanui Moiwahine ame Kaiwi ma ka auwina la Poalua nei no kekahi mau @ @ @ka @oloh@ i komo mai iloko o ka halehana a powa iaia i lilo aku kana mau dala he umi, i kona manawa i hoike aku ai i kona mau makua no keia powaia ana na nukuia mai oia, a @kpua piha loa i ka huhu pela oia i inu @ i ka laaumake no ka hoopo@ ana a@ i kona ola.  Eia nae, mahope o kona lawia ana @ i ka halema’i a haawiia na kokua iaia ua hoihoiia aku oia i kona home ma ka lanakila.

 

KOHO KA AHAHUI KAAHUMANU I NA LUNANUI

 

Ma ka ha’awai makahiki i malamaia ae e ka Ahahui Kaahumanu maloko o Kawaiahao ma ka auwina la o k@ @ia ae ai na lunanui o ka aha@ no keia makahiki @ @ aku nei.

 

O keia ka umi kumamawalu o @ halawai makahiki i malamaia a@ @ kela ahahui me ke kohoia ana @ Mrs. Lucy K. Peabody i peresidena a o ke Kamaliiwahine Abigail Kawananakoa ame Mrs. Kauikeolani Wilcox i mau peresidena hoohanohano.

 

O na lunanui e ae o ka hui i ko hoia ma kela @alawai, no keia makahiki e ne@ aku nei, o ia keia malalo iho nei.

 

Mrs. Helen Kamaiopili, hope-@ reside@; Mrs. Lahilahi Webb, kakauolelo; Mrs. Lilia K. Aholo, hop@ kakauolelo; Mrs. Esther Wilson Kelele, puuku;  Mrs. Elllen H. Dwight, lunahooia; Miss Kawailani Silva, lunahoomalu o ke komite ma’i m@ pua, ame Mrs. Louisa Arhens, Mrs. Caroline Robinson, Mrs. Elizabeth H. Gitte@, Mrs. Ah@ Ayau, Mrs. N@nea Simerso@, Mrs. Coroline Wallace, Mrs. Lizzie K. Kahookano, Mrs. Julia P. Kahanamoku, ame Henry Smith n@ lala o ka papa @ooko.

 

Ma na hoike a na lunanui i waiho @e ai ma ke@ halawai, he kulana holomua loa k@ ka Ahahui Kaahumanu i ka makahiki i hala, a he 2! mau lala h@ komo mai iloko o ka ahahui i keia makahiki, a he ehiku hoi mau lala, i haalele mai i keia ola an@.

 

O kekeahi @a@a hou i lawelaweia o ka ahahui i ka makahiki i hala o ia no ke kukulu ana i ahahui lala ma Wailuku, Maui.

 

Ua loaa mai nei ka olelo hooholo a ka aha kiekie o Amerika, no na mea e pili ana i na kula o na lahui e, e hoakaka ana, no ka hiki ol@ ke kaupalena ia ke kuleana ame k@ pono i loaa i na lahui e, e kukulu ai i kula ponoi no ka lakou mau keiki.