Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 28, 12 July 1923 — KA NINAU WEHE HOUIA O IWILEI. [ARTICLE]

KA NINAU WEHE HOUIA O IWILEI.

Iso kekahi mau makahiki, ua lilo ka liuaolelo iwilei, i mea hoomaopopoia, aia' ma .ia walii kahi i ku ni o na liale hookamukama. Aka, uo kekalii mau makahiki i kaaliope ae uei he umi paha, .ua hoopauia keia wahi, a ua lilo kela aoao o ko Kulanakauhale o Honolulu nei, i wahi no na oihana 'liana halakahiki ame na hana aila ea. Ua ikeia aku he mau haneri 0 ua keiki 0 na Jahui like ole e hele aiiu 113 kela aoao, no na haua halakahiki. A ua pau no hoi ka ikeia aua 0 kela mau hana hookamakama n\a keia wahi. Aka, i ka hoopauia ana 0 kela mau hana hookaniakama ma kela wahi, ua hele laula aku kela haua ma na wuhi liko ole 0 k.e kulauakauhale nei o llonolulu. I na la 0 ke Aupuni Moi, ua. hookaawaleia no he wahi no ia hana, a o na wahine e lawelawo ana i kela oihana, ua lilo lakou i poe hele mau iniua o na kauka, 110 ka nanaia o ko lakou ma'i. Ia mau la, aoJe laha 0 na ma'i hoopilikin mai i na kane amo na wahine, mamuli 0 ko lakou moe pu ana aku. He mau la ia e ikeia ana na wahine maemae ame m wahine i ae ole ia e hoohana aku ia hana. Aka i keia la, ua loaa ole he wahi hookaawaleia uo ia mau hana, a no keia loaa ole, uft nianaoia 0 ia. ke kumu e laha nei aa ma'i 0 ia ano. Ha nihau nui keia e nuneia nei 1 keia muu la. O ia hoi ka wehe hou ana, i wahi o ia aiio, a i ole, loaa no paha. Ke ku-mai nei na kanaka naauao, i niahae na nianao maluna 0 keia ninau. Kc hoole loa nei kelealii hapa, e wehe houia. A ke ku mai nei hoi keka|ii poe, a ke koi mai nei, 0 weheia. 0 ko kumu nui a ka poe 0 koi mai nei e weho houia kekahi wahi no na hana hookamakama, 0 ia no ka manao aua, uo ka nele i ua wahi 0 keiu apo, ke kumv o na haaa pu'e wahine e lawelaweia uei i keia mau la. He ninau ano uui keia, aole no ke Teritofc wale uo, aka, no. knkou e ka lalmi kekahi. O ka mua uae, aole e hiki e wehe houia 0 Iwilei. Ua pau ka' manao aua e welie-hou ia kekahi 0 keia ano ma Iwilei, 110 ka rtea, ua nui loa na keiki liilii e hele nei ma kela wahi i lea hana, a 0 ka iko ana aku i ua hana 0 ia ano, he m6a ia e a'o mai ai i mi keiki i ka manao ame ke ano o'ia mea. Nolaila, aole e hiki e manao houia ka wehe ana o ia hana malaila. No ka manao ana e loaa kekahi wahi no keia hana, 0 ia paha ka 1 uiauu 0 noonoo aku ai 0 kei amua. īna e hiki ana, alaila, u awaiwai kekalii 0 kela weh'e ana i wahi 0 I ia ano. 0 ka ninau ia uiauaiwa, ua hiki anei e aku keia poe apau ma kekahi walii 0 ia anol A e lilo ana kela loaa aua 0 kekahi wahi o ia ano, i mea lioopau ae i na hana karaima, pu'e, a ku-e i ka maluhia 0 na kaikamahii.\g? ninau e noonoo aku ai o keia io ka wehe ana i kekahi walii 0 ia ano. Ina aole, alaila, e hooneleia ka weheia ana 0 na wahi 0 ia ano. Aole paha he ninau hoopaapaaia ka loaa ana 0 kekahi wahi kupono j no ia mau hana. Eia no he mau wahi ma ke awa 0 Kalilii, i na mokupuni liiliī o Mokauea, ke manao nei kokahi poe, 0 kahi ia no keia hana. A e makaalaia na wahine e hoi ana nia kela wahi e lawelawe ai i ka lakou oihana. E paa kela jWahi i lea paia. E hanaia i alahaka e hiki aku ai kela wahi. A 0 ua kanaka e makemuke ana e hele no na liana 0 ia ano, ua maopopo kahi e hele aku ai. O na wahine hoi, e nana mau ia lakou, e na kauka, a 0 na wahlne ma'i, aole e aeia e heie mai e hoohaukae wale aku i na kane. E loaa hoi kahi e koopaaia ai kela poe wahiue, i hiki ole ai lakou e hele mai iwaho, a e hoolaha i ka lakou ma'i. He mau manao maikai io no keia, a e loaa io ana no paha na wahlne e hoi aku i kela wahi. E loaa io ana no paha kahi e lapaauia ai kela mau wahine ma'i. Aka, e pau ana anei keia mau hana hookamakama? E pau ana anei ka loaa ana o na wahino i ka ma'i? A mai ia lakou mai hoi i na kane e moe aku aua me lakou? O keia paha kekahi mau niuau e pono e laweia mai a e noonooia, no ka mea o keia kekahi mau mea pili aku i keia w v ahi e manaoia uei e wehe hou. Ke koi mai nei kēkahi poe, mamuli 0 ka nui hewahewa 0 na kane mamua 0 na wakiue kekahi kumu e ulu mai nei na hana pu'e. Eia me kakou he mau taueani 0 na koa amo na nela. Hc poe opioplo wale no, i ikaika na kino, a aole e manaoia ana e nelē ana ko lakou makemake e loaa na wāhine. A elike me ka dui mau o keia poe kane, e mau aku afla ko lakou makemāke wahine, a e mau aku ana na hana pu 'e. Aole ao paha i hewa keia poe e olelo aai nei ua nui na kane 0 hele mai nei me na ma'i mamuli o na

wahine ma 'i mai. U'a hiki keia hoikeia mai e na kauka, 110 ka mea aole e nele ka hele aku 0 keia poe e lapaauia mai. O keia iho la ke kulana i keia la e ikeia nei. Aka, ke ku mai nei uae kekahi poe, a olelo mai, aole 110 e pnu «na na hana hookamakauia ina 110 e hookaawaleia ana i Avahi no na hana 0 ia ano. Ma keia paha, ua pololei 110 keia poe. Aole io 110 e pau ana keia hana o ka hookamakama. A 0 ka wehe ana mai i na wahi 110 keia haua, aole io no e hoopauia ana keia mau haua ma kekahi mau wahi e aku o keia kulanakauhale. A ina aole e pau ana, alaila, aole no e pau ana ka laha ana o na ina'i mai na hana mai 0 keia ano, i ua kane e makemake aua e moe wahine. A ina 0 ka mnkemake 0 keia mau hanu, 0 ia no ka hoopauia ana o na hana pu'e ame ka hoopau aua i na ma'i, aole keia 0 ke alanui e hiki ai e hoopauia. E imi hou aku paha kakou i mau alanui hou aku, ina io ua iini nui kakou e loaa kekahi hoopauia ana 0 keia mau liewa elua. Ke manao nei no ko oukou mealeakau, aole he waiwai 0 ke komo 1 ana aku 0 kamaiiio maluna 0 ka ! wehe houia ana 0 kekahi wahi, no Ike kumu, na Amerika keia hoopau ana i na wahi o keia ano. Ina ua | makemake ole ke Aupuni !Federala j e hoomauia aku keia mau wahi un [ pau ae la malaila. A no keia mau 'kumu, e huli hou ;iku kakou i mau wahi e hoopauia ai keia mau hana hoopilikia mai ia kakou e ka lahui Hawaii. ; O ke alanui wale e pau ai. o ke alualu ana e hoike ma ke akea i na hale e weheia mai ana 110 keia mau haua. lna e hiki ana i na kanaka manao maikai ma like ole e ku mai a kuhikuhi i na kauhale e lawelaweia ana na hana hookamakama, alaila e hele loa ana keia poe ma -na wahi okoa loa aku 110 ka laweiawe ana i ka lakou hana. A i ka hiki 010 ana iho la'e pau keia mau mea, heaha aku na hana no ka pau 0 keia mau hewa nui l e ike ia uei, a e lilo nei hoi i uiau mea hoopilikia mai i na kaikamahine opiopio a kakou? Ke manao nei ko oukou meakakau, o ke alanui wale no 0 ka loaa aua he ikaika 1 i na kanaka makemake e hoopau ji keia mau mea, a e loaa na kanawai 0 hiki ai e kokuaia mai na ftana e lioopauia ai. O ka inu rama kekaln mea nana e lioonawaliwali niai nei i ka noho aua 0 na kanaka. 0 keia • mau la. Eia ka rama ke haaia mai nei, a ke muia mai nei ma na wa 1 !!! apau. 0 ka loaa ana 0 keia moa 0 lea rama, kekahi mea nana 0 hookomo «ku aei iloko o na kannka ka uiakemake *ia e haihai nku i na kanawai e aku o kakou. lna e hiki ana e loaa na kauaka hiki e hiliuaiia ma na kulana e lilo ai i mau kial no ka pono o na kanaka o keia noho ana, e loaa ana paha he pau no keia mau karaima. Aole au e manao ana, no ka pau 0 na hana hookamakama. Aolo 110 paha he manawa e hoopauia ai ia mau hana, no ka mea ua hanaia mai ka hookumuia ana mai o ka- honua ahiki mai i keia la. O ka emi ana mai eae paha oia mau haua, e hiki ana. Aka -o ka hoopau loa I ana, aolo o hiki ana. 1 0 ka ninau e hoihoi ae kakou maluna o na hana pu'e i na kaikamahine e hele ana ma na alanui 0 j kakou, a me na kaikamahino liilii

110 ia hana. O keia palia ka ninau kupouo e kalaiia i kei.i maoiawa. O ka loaa ana mai o na kanawai no ka hoopa'i ana aku i keia mau hana ka mea mua e hanaia ai. Ua lioao ilio nei na makuahine i alakai ia e I:c Kamaliiwahine, a ua liaule wale ia kauawai a lakou i makemake ai. Aka, aole no ka haule anu, e hoopau loa kakou i ka hooikaika ana e holo kekahi mau kanawai oia ano. Ua ike kakou, o iia kaikairtahine a na Hawaii ka oi aku o ka hoopilikiaia o keia mau Ja. Ke manao nei kekahi poo aole no na kaikamahine ka hewa, aka, no na makua. He hana paakiki paha ka manao ana aku no na makua ka hewa, a i ole no na kaikainahine paha. O ka mea ikeia aku nae. o ka nui no o na hana hoowalewale o keia mau la; ke kumu nui o keia mau hōna. A o ke alnnui e enii mui ai na hana lioowalewale o Jce koikoi o na kauawai e lioopa'i mai ana no na liana 0 ia ano. Aole ke kolohe e kakali ana a ike aku ua hemahema keia kaikamahine mai kona mau makua mai, aole, loa, e kii ana no oia i ka men a kona maiiao i niakemake ai. Uu ikeia keia ma o kekahi keiki i kii 1 kekahi wahine ma Puu o Uaiakaa. He haoa keia i hiki ole e ikeia aku. Ua liana mai ka manao kolohe i kona manao ana e hiki ana o lanakila, aka, ua haule wale, a «a paa k« kino i Kawa mamuli o ia mw hana ana. A e pau ole an aao keia mau hana, ina e mau ana ka uuku o ka hoopa'i no keia karaima ano uui maoli no. Ifta e loaa ana kekahi mau kanawai koi-

| koi uo keia hewa. ke manao nei ko oukou meaknkau. e hiki ana e hoopauia koia mau haua. Jic niau hana nae keia i ike ole ia i na ln i luila aku 0 kakou. I a pu'e 110, aka, aole ufto hoi me ka hana mai i na hana ku-e loa elike me keia. Ua olelo ae o Kukina, uo 100 niakahiki 0 konu manuo uuu, aole kekahi kanaka Hawaii i kii i kekahi kaikamahiiie haole a pu'o elike me keia i hanaia i keia mau la aku la i hnla. He mau niea nae keia e lilo ai i mea uoOuoo nui ia e kakeu na Hawaii. Aole ko kakou he lahui makeuinke i na.haua karaima. Aka, he lahui makee i ka noho maikai ana. I keia mau la no hoi ke nui-. nuii nei na liana wawahi hale amō na kanaka aihue. O keia kekahi mea i ike ole ia no kekahi mau makahiki loihi ma Hawaii nei. H*j lahui kakou i maa i ka hoohaniuma i na kauhale. I keia la nae aolo 0 hiki e hftna pela, no ka mea ua piha kakou me na lahui ike i ka aihue.