Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 28, 12 July 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

La kamailio aku la oia, no kona makemake e ike ia Silia, o ka pane i hoikeia mai iaia, ua hala aku o Silia no kekahi wahi mamao, no ka ike ana i kekahi mea ma'i; ua noke aku ua kanaka nei i ka niele, no kahi e loaa aku ai o Silia iaia, ua hoole loa mai nae kela wahine, no ka maopopo ana iaia o ka Silia wahi i hele aku ai, nolaila me na manaolana poho, i haalele aku ai o Keoni Naika i kela hale, me ka noke ana i ka namunamu, e hiki ai ia kaua e ka makamaka heluhelu ke ike aku, i kona hele a piha i ke kuaki. Ple mau la mahope mai, ua hoea ae la o Simona Kaapuni 110 ka hale o Silia, no ka makemake e ike i kela wahine, a o ka pane i hoikeia aku iaia, ua hala aku kela wahine 110 kekahi wahi mamao, e maopopo ole ai ka loihi o kona kaawale ana mamua, o ka huli hoi hou ana mai no Ladana. MOKUNA XXV. E hoawiwi aku kaua e ka makamaka heluhelu ma keia wahi o ka moolelo no ka la e hooloheia ai ka hihia o Gai Wakona. | I ka hoea ana mai i ka la e hookolokoloia ai ke kanaka opio,! ua hele oloko o ka rumi hookolokolo a piha i na kanaka, no ka mea o kela kekahi o na hihia ano nui loa. O na oleloike no apau ma kela wa mua, o ka ninauia ana o ka hihia o Gai, ua lawe hou ia mai ia mau ike apau, pela me na ike hou i loaa mahope mai; a ma ka aoao hoi o ke kanaka opio, ua hoike no oia, elike me kana mau mea i hoakaka mua ai, me ke kulike loa o kana mau mea i hoakaka mua ai, me ko keia hookolokolo hou ia ana, aohe wahi loli iki, a ua komohia aku na manao aloha iloko o ke anaina kanaka no ke kanaka opio. I ka manawa i kaheaia ae ai o Keoni Naika, ma ke ano oia ka hoike ano nui ma ka aoao o ke aupuni, ua hoopauia ae na manao pohihihi iloko o ka lehulehu, no ke ano o ka loaa ana 0 na ike hou, e ku-e ana ia Gai, no ke karaima pepehikanaka. Wahi ana, oia ka mea nana i hoolimalima i ka Makaikiu Pita, no ka huli ana i kekahi mau ike maopopo loa, e akaka ai ka mea pepehikanaka oiaio, a he mau maliina ka noii ana o kela makaikiu, ahiki i ka loaa ana o na mea a kaua e ka makamaka heluhelu i ike niua ae nei, maloko o ke pakaukau kakau a Gai Wakona. ' He ehia ae nei mahina ka loihi o ka noho hana ana o ka makaikiu malalo ou?" i ninauia aku ai o Keoni Naika e ka loio o Gai. Ke ole au e kuhihewa, o keia ka elima o na mahina e hele nei." "Iloko o keia mau mahina elima, ua haawiia aku anei ke kauoha i ka makaikiu e hakilo loa oia i ka mea i hoopiiia?" "Ae. 1 ' L hiki ana anei ia oe ke hoakaka mai, i ke kumu nui o kou hoouna ana i ka makaikiu e hakilo i ka mea i hoopiiia? He mau kumu hoohuoi anei kekahi i loaa aku ia oe, i hoike mua ole ia ae i ke akea, i ka wa i hoolohe mua ia ai o keia I hihia?" "Aole he mau kumu maopopo maoli, koe wale no keia. o Gai Wakona ka mea hope loa i ikeia i ka helu pu me kuu keiki, a ua loaa no hoi ia'u kekahi manao no ka hoopoino aku o ka mea i hoopiiia ia Habaki Naika." E hiki ana ahei ia oe ke mai i ke ano o kau mea 1 manao ai ?" . 'Ke manao nei au, ua lohe ka aha i ka'u pane mua no keia ninau, o ia ka hoowahawaha o Gai Wakona ia Habaki, a ua haulehia hoi oia i ke aloha no ka wahine opio, i lilo i wahine hoopalau na Habaki Naika." "Ma ka manawa a na kanaka opio e hele pu ana, ua kaawale ka wahine opio mai ka aelike hoopalau mai me Habaki Naika, pehea iho la e lilo ai ka ninau hoopalau i kumu e lilo

ai keknhi kanaka opio he enemi no kekahi?" "Pela s i'o no, aka nae aole i maopopo iki i ka mea i hoopiiia, ua pau ka hoopalau mawaena o Hahaki Naika me ka wahine opio," wahi a Keoni Naika me ka hele nae o kona helehelena a kunahihi. 'Ua lilo ka wahine opio i kumu e hoopaapaa ai kela mau kanaka opio, a oiai nae, ua hooponoponoia kela pilikia mawaena o laua, eia nae ma ko'u ike i ke ano maoli o ka mea i hoopiiia, ina no he wahi mea uuku loa ke hapaiia ae ana no kela kumu o ko laua hoopaapaa ana, aole e waiho iho ana kona mau lima, i ka hookau ana N mai i ka poino, maluna o kona enemi ino loa." "Aole anei he mau mea hou i oili ae, nana i hookomo mai iloko ou i ka manaoio, o ka mea i hoopiiia maoli no ka mea nana i pepehi i ko keiki, mamua o ka loaa ana aku o keia mau waiwai, maloko o ke pakaukau i ka makaikiu?" "Aole he mau mea hou ae, koe wale no nae keia, e haupuupu mau ae ana no iloko o'u i na manawa apau, me he niea la o Gai Wakona maoli no ka mea pepehikanaka, a i kekahi manawa, aole e hiki ia'u ke hiamoe i ka po, mamuli o keia | noonoo nui iloko o'u. Ua ike maoli no au i ka piha maalea; |me ke akamai, o ka mea nana i hana i ke karaima, me ka huna ana i na ike apau e ili aku ai na ahewa ana maluna ona, ! 110 keia kumu, i hoolimalima okoa ai au i kekahi makaikiu, ahiki i ke ahuwale ana ae o keia mau ike, e ahewa ana i ka mea i hoopiiia." . "Mawaho ae o ka makaikiu au i hoolimalima ai, aole anei o oe pu no kekahi i hakilo pono ia Gai Wakona?" "Ae owau pu no kekahi i hookolo mahope o kona meheu, no ka mea ua paa maoli ka'u hoohiki, aole loa e moe kuu maka, ahiki i kuu ike ana, ua kau aku na ahewa ana maluna o ka mea nana i pepehi i kuu keiki aloha a make." "Pehea, ua ike mua no anei oe i keia hainaka?" me ka hoikeike ana ae o ka loio o Gai i ka hainaka imua o Keoni Naika, a ke nana aku i ua kanaka nei, ua hele maoli a kunahihi kona helehelena, e hoike mai ana i ka piha me ka maka'u. Aole ua o Keoni Naika i pane koke mai, a o ia ka ka loio o ka hoomau hou ana mai i ke kamailio ana: "E lalau mai oe i keia hainaka, a e lolelole me ka nana pono ana, ina paha ua jke mua oe aole paha?" Lalau mai la ua o Keoni Naika i ka hainaka, i haawiia aku iaia, eia nae ma ka ike mai a ka poe e noho kokoke ana i ka hoike, ua hele kona mau lima a haalulu maoli, a o ka lakou e noonoo la, mamuli mai paha o ka piha menemene o kela kanaka no kana keiki. Mahope iho o ka lolelole ana no kekahi mau sekona, alaila pane mai la ua o Keoni Naika: "Ke hooia nei au, no kuu keiki i'o keia hainaka." Lalau ae la kekaHi lima o Keoni Naika maloko o ka pakeke o kona kuka, a unuhi mai la i kekahi poki uuku, me ka wehe

ana ae he ekolu mau hainaka o kela ano like, a i paa no : kuniia i na huakumu o Habaki Naika, me ka pane ana n , ; "Eia he mau hainaka i like loa me keia, nola:! a ir , he pohihihi kekahi, e hoopauia ana ia mamuli o keia mnu . oiaio," alaila waiho iho la oia i na hainaka maikai. n - r hainaka i hele a hauka'e i ke koko. "Pehea na pihi pulima, e hiki ana anei ia oe ke hooiaie r.,v, he mau pihi kela no ko keiki?" "Ae, aole a'u mau hoohewahewa ana 110 kela paa pihi r , ; ma, oiai owau ponoi no ka mea nana i haawi makana akr, \v ; , i kela mau pihi, ma kona la hanau, a ua ike au, o kona n ,i u paa pihi pulima no kela e komo ana, ma ka po i nalowah oia ma ke ano pohihi loa." "Pehea, ua ike mua no anei oe i keia mau ki?" # me ka hoik?. ikeia ana aku imua o ka hoike na ki, i loaa aku ai i ka mak.i> kiu maloko o ke pakaukau a Gai Wakona. Lalau aku la ifa o Keoni Naika i na ki, a ke lolelole wale no oia, no kekahi mau sekona, alaila pane mai la: "Ke kanalua loa nei au i ka haawi ana i ka'u hoohiki i' KP

mua ana i keia mau ki, a ina paha ua ike mua i'o au. alaiia o keia ki nui, ka'u e hoomanao nei, ua halawai mua ka ike a ko'u mau maka me ia mea." "E hiki ana anei ia oe ke hoakaka mai., i kau wahi i i' K e mua loa ai i keia ki nui?" "Ke ole e kuhihewa ka'u hoomaopopo ana, me he mea la. v..i kulike loa keia ki me ke ki a'u i ike ai malalo o ke kanaka nana e malama ana i ka halepule ma Welafjka." "Owai ka inoa o kela kanaka?" "O Mr. Kalipa." "Eia anei oia maloko nei o keia keena hookolokolo." "Ae, aia oia maloko nei." Me ka noho no o Keoni Naika ma ka noho hoike, ua kahoaia aku la o Mr. Kalipa, me ka hawaiia ana aku o na ki elua iaia e nana mai, a o ia ka ua kanaka nei i hoakaka ae ai: "Ke hooia nei au, ua kulike loa keia mau ki, me na ki a ■ e malama nei," wahi ana, me ka wehe ana ae i kekahi luiihu: ki, mailoko ae o l<a pakeke o kona lolewawae. Wehe ae la oia he elua mau ki, mailoko ae o ka huiiiuiki, a waiho iho la ma ka aoao o na ki, o ka haawiia ana niai iaia e nana; ua kulike loa kela mau ki apau eha, aohe he anoe o na ki nunui, kekahi mai kekahi ae a pela no hoi me oa ki uuku mai. "Pehea, he manawa e ae anei kekahi au i ike ai, i keia tr.au ki elua i haawiia aku nei ia oe e nana?" "O keia ka manawa mua loa a'u e ike nei, a ua manao maoli no au, aole he mau ki i hanaia elike me keia ia'u, eia k i auanei, ua kuhihewa ia noonoo mua o'ut" "Jleaha na mea hiki i keia mau ki ke wehe?" "O keia ki nui, o ke ki ia e wehe ai i ka puka, e komo :ū iloko o ka ilina ilalo o ka honua, mahope aku o ka luakini ir.a Welafika; a o keia ki uuku, o kē ki ia, e hemo ai kekahi pani puka uuku, e moe ana no na wahi waiho o na kino make ilalo o ka honua." No kela mau hoakaka a Mr. Kalipa, ua ikeia aku la ka o:v! 0 ke anaina, e hoike mai ana, i ko. lakou piha me na mana. pihoihoi, alaila hoomau hou aku la no ka loio pale i ka nieie ana: "Pehea la, ua manao anei oe, ua hanaia keia mau ki eln.i. mai ke ana mai o kau mau ki?" "No kena ninau, aole e hiki ia'u ke pane aku, no ka me.i aole he manawa i kaawale aku ai keia mau ki mai a'u aku," wahi a Mr. Kalipa me kona hoike okoa ana mai i kona pilu 1 ka hoonaukiuki, ina he mea kekahi nana i aihue i kana huihui ki mai iaia aku. "Pehea, he hana maa no nae paha ia oe ka lawe hoomakaikai ana i kekahi poe nolalo o kela ilina o ka poe make ea T " "Ae, he nui wale ka'u poe i lawe e hoomakaikai, o ka mea nae nana i hookahaha loa mai i ko'u manao, o ia no ka maopopo ole ia'u, o ka lakou mau mea i makemake ai, e hele iloko o kela wahi kupono ole." "Pehea, ua lawe no anei oe i ka lawehala nolalo o kela ilina 0 ka poe make?" "Aole au i lawe hoomakaikai iaia, aole no i kona kaikuahine, 110 ko laua makemake ole no paha e ike i kela wahi." "Ua pau ae la ka'u mau mea i makemake ai e ninau ia 01 e Mr. Kalipa," wahi a ka loio o Gai, me ke kauoha ana aku 1 ka hoike, e hoi no kona wahi mua i noho ai maloko o ko keena hookolokolo. "E ae mai ke kahu o ka aha," i ku ae ai ka loio o Gai iluna.

me ka huli papu ana aku imua o ka lunakanawai, "ke maiw nei au aole e hiki ke hoomauia aku ka hoolohe ana i keia ln hia, ahiki i ka loaa ana mai o kekahi mau ike e ae, mawaho » na ike e ku nei i keia wa. "Aole a kakou mau kumu hoopohihihi i koe, e kanalua ih" ai, no keia mau ki i hanaia ai, ua maopopo ae la na puka e hikai ia laua ke wehe aku a hemo, a ina he mau ki i'o keia e Ij.v mama ai na puka o ka ilina malalo o ka honua e pili p» h me ka luakini ma Welafika, alaila me ke kanalua ole au !•:- olelo ae, o ka hana i lawelaweia maloko o kela wahi, he hain ia e hoopiiia ae ai ka lia maeele ma ko kakou mau k'umu pepeiao. Ma na mea a'u e hoomaopopo nei, ua hanai akeia inau Kjne na laka o na puka e ku la ma kela ilina, oiai ua lohe ae nei ti" kakou ij<a hoakaka a ke kanaka malama halepule, aole )<>:■ he manawa, i kaawale aku ai kela mau ki, mai iaia aku. j "Ma ke ano he mea e makee ana e ikeia ae na mea oiaio aiM" i pili i keia hihia, ke noi nei au, e hoopaneeia ka hoolohe .!•: i ka hihia o Gai Wakona, ahiki i ka huliia ana o na wahi oloko o kela ilina iloko o ka honua, a e kuekaaia hoi na ]>•"•- poo apau,M wahi e loaa mai ai he mau ike hou, ina ia no pono o ka aoao o ke aupuni, a no ka pono paha o ka mea i hoopiiia. Ma na ano apau, ke nana aku, ina he karaima pepehikanaka kekahi i lawelaweia, aole loa he wahi oi aku ke kupono e hunaia ai ke kino make o Hahaki Wakona, ma mua o kela ilina ilalo o ka honua." Ua ike mai la ke kahu o ka aha, a pela hoi me ka papa kiur<. i ke kupono o ke noi a ka loio o ka mea nolaila hoopaneeia ka hoolohe hou ana i ka hihia ; a ua lilo 110 hui kela hoopaneeia ana, i mea na ka lehulehu apau e mahalo loa ai, Oiai e kakali ana, ahiki i ka wa e hoolohe hou ia ai ka hihia. ua hoihoiia aku la o Gai no ka hoopaa ana maloko o ka halepaahao, oiai hoi ka lehulehu i huli hoi aku ai me kela manao. ina nei no ka loaa aku o ke kino make o Hahaki Naika malo k° o ka ilina, malalo o ka honua, alaila, elike me na ike i waihoia ae imua o ka aha, o ka hoea ana mai ia, i ka hooiaioia ana o Gai Wakona maoli no ka mea nana i pepehi i ke keiki a Keoni Naika., Me ka hoohakalia ole iho, ua hoounaia na makaikiu no Welafika mai Ladana aku, no ka huli ana ialoko o ka ilina o ka P oe niake maloko oka honua. Ua kuekaaia na wahi apau oloko o kela ilina, e noke mau ana na makaikiu i ka huli ma na poopoo apau, i kela ame keia la, aohe nae he mea i loaa aku ia lakou, no Habaki Naika. Ua nanaia na luapao apau, he o ia mau no ke kulana o na mea e waiho ana maloko o kela mau lua, me he mea la, aole i hoonioni hou ia, mai ka manawa mai i hookomoia ai na pahu kupapau o ka poe make maloko olaila, a koe wale no kela luapao, a Mr. Kalipa i hana hou ai, ma kela po au e ka makamaka heluhelu e hoomanao nei, no ka ukali ana o Keoni Naika me ia. (Aole i pau.)