Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 31, 2 August 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

Ma kela halawai ana ae no hoi o laua i kahi hookahi, a mahope iho o ka haawi ana, i ke aloha o kekahi i kekahi ia wa i hoomaka koke mai ai no o Keoni Hikona i ke kamailio ana: "Aole no he nui o ka'u mau mea i manao ai e kamailio aku ia oe, he uuku wale no ia, no kuu ike, he manawa wale no no u, e haalele iho ai i keia ola ana, pela au i kauoha aku nei ia oe e hele mai e ike hope ia'u. Ke hoomanao nei no oe no ka make ana o kuu wahine he umi-kumamalima makahiki ae nei i hala, a no ka maua mau keiki hoi, oia o Ana ame Keoni ua make pu no laua he eono wale ae nei no makahiki i hala, a owau hookahi wale no koe e ola nei o ko'u ohana ponoi, nolaila mawaho ae o'u, o oe wale no ko'u ohana i koe e ola nei. He nui ko'u mau waiwai, a no ko'u makemake ole, e kaa i ka mea malihini a pili ole mai ia'u, ka hoohana ana aku i kel la mau waiwai o'u, pela au i makemake ai, e holo.aku ia maluna ou, ame kau ohana. Ua hana au i kekahi palapala kauoha hooilina, maloko o ua palapala nei, e haawi ana au i na mea apau nou." Ma kela wahi o ke kamailio ana mai a Keoni H.ikona, ua kunu iho la oia, me ka hele maoli a pau kona aho, aia J. x oi o Mrs. Wadona ke noho aku la, me ka naau i hele a piha me ka hauoli, i ka lōhe ana, oia ka hooilina o na waiwai o kela kanaka, a iloko o kona noonoo, ua palekana oia mai kona lilo ana aku i wahine ilihune.. I ka loaa ana nae o ka maha kupono ia* Keoni Hikona e hiki ai iaia ke hoomau mai i kana kamailio ana, hoomaka mai la oia e olelo: i "Ke hoomanao nei no oe no Emalaina; oia kekahi mea nui maloko o kela palapala hoilina. Ua hanaia kuu hooilina, he eono ae nei makahiki i hala, mahope iho o ka make ana aku o Keoni ame Ana, a mamua ae hoi o ka make ana aku o Emalaina, aole au i hoololi hou i na mea i paa maloko o kela palapala kauoha a'u, no ko'u lohe ana, he keikikane ka kekahi a Emalaina e loaa nei; he keiki i haaleleia iho mahope nei iloko o ka nele a me ka hooikaika wale no oia e hana ai, i wahi e loaa ai kana ai, a e hiki ai iaia ke uku i kalii e hoomoeia ai o kona poo. "He mea punahele loa o Emalaina ia'u, a he punahele pu no oia i ka poe apau i kamaaina iaia, a mamuli o kekahi hana mikai loa ana i lawelawe mai ai no'u, aole loa au i hoopoina iki iaia, ua lawe mai au i kela hana, ma ke ano he aie nui ko'u iaia. Aole oia i pili niai ia'u ma ke koko, no ka mea he kaikamahine oia na ka'u wahine me kana kane mua, nolaila aole e holo aku ko'u waiwai maluna ona, pela au i hana maoli ai i palapala kauoha hooilina, no kuu makemake, e loaa pu iaia he mahele o ko'u mau waiwai. "Ua pau na mea a'u i noonoo ai, i ke kakawia maloko o kela kauoha, a ke waiho nei maialo o ka malu o kekahi kanaka a'u i hilinai ai, aia au a haalele iho i keia ola ana, ia wa auanei e hooko aku ai kela kanaka i na mea apau elike me ka'u kauoha iaia." "Pehea Ia e hiki ai ia'u ke olelo ae, no ka nui o kau mau hana lokomaikai i hana mai ai no'u, e kuu makuakane," i pane aku ai 0 Mrs. Wadona, ma ke ano hookamani, i ka wa a Keoni Hikona, 1 hoomaha iho ai, no ka paupauaho. "Mai haawi mai oe i na mahalo ana ia'u, oiai aole mamuli o ko'u oluolu, i hana ai au i keia mea, no ka mea aole o'u aloha maoli ia oe; oka nana ae hoi, o oe ke keiki a kuu kaikaina. Ina he mea kekahi e ola nei iloko o Ko'u ohana ponoi, aole loa e loaa aku ia oe i hookahi keneka, o ko'u mau waiwai. No Emalaina ka'u i makemake loa ai, e loaa aku iaia kekahi pomaikai, ua make nae oia, a o kona mahele o ka waiwai a'u i hookaokoa ai, e holo aku ia maluna o kana keiki« ola nei, o ka'u wale no e makemakenei, o ia kou alunu ole i ka waiwai nou wale no, aka e lilo oe i mea kokua, ma ka haawi ana aku i kela keiki, i kona kuleana iloko o ka mahele o kona makuahine," alaila nana pono mai la oia maluna o na maka o Mrs. Wadona, me he mea la , e noii nowelo mai ana, ina paha e hooko i'o ana kela wahine, i na mea apau ana i makemake ai iaia e hana. """"Elike me kau mau mea apau i makemake ai e kuu makuakane, pela no au e hooko aku ae," i pane aku ai ua o Mrs. Wadona, eia nae, ke onioni wale la 110 ua wahine nei maluna o kona noho. Aia iloko o ka noonoo o Mrs. Wadona iloko o kela manawa, ka nalu nui ana, no ke ano o ka waiwai o keia elemakule, ame ka nui o ua waiwai nei, a ke hoole loa la kona uhane, no ke kuleana mai o ke keiki a Emalaina iloko o kela waiwai, no ka mea, aole loa he wahi pili ma ke koko o kela keiki, iloko o kona ohana. O kela keiki e kamailioia nei, he keiki oia na Emalaina, o Elioka Hakoka no ia, a aia iloko o Mrs. Wr.dona na manao hoowahawaha no kela keiki, mamuli o kona lilo ana, i mea ku-e mai i kana mau hana apau i hooiala ai, e hookomo aku ia Lola iloko o ka poino. O ka iini hookahi iloko o ua wahine nei, e noho aku la imua o Keoni Hikona o ia no ka hana ole o kela kanaka i kekahi palapala kauoha hooilina, ma ia ano, e holo aku ana kona mau waiwai apau maluna o ua o Mrs. Wadona, me ka melele ole aku i kekahi mea i kuleana ole elike me keia keiki a Emalaina. Ke ike la oia me ka maopopo loa, ina no ka hoea mai o ka manawa, e kau ole aku ai he ahewa ana maluna o Lola, no ke karaima pepehikanaka, a mare o Elioka i kela kaikamahine, alaila e komo pu ana o Elioka iloko o na hauoli ana, me ka waiwai o Lola, a hui pu iho hoi me keia waiwai, e loaa aku ana iaia, aole o kana o ka nui o ke dala a kela kanaka opio, a no keia mea ana e noonoo la, ua aneane maoli e hiki hou ole iho iaia ke noho malie me ka hoonalonalo ana i na mea e hakoko la iloko o kona noonoo. "Owai la hoi ka inoa o ke keikikane a Emalaina? Ua poina loa au i kona inoa, no ka loihi loa o keia manawa!" i ninau mai ai o Keoni Hikona. "O Elioka Hakoka ka inoa o ua keiki nei," i pane aku ai o Mrs. Wadorta me ka hoihoi ole. "Ae, o ka inoa no ka hoi ia la, o ka poina haalele loa ka hoi ia ia'u. O kela kekahi ona keiki maikai, ma ka'u ike hope ana iaia, ia'u i hoi aku ai e ike hope i kou makuakane, e nolio pu ana no oia me Emalaina ia wa, a ua make aku kona makuakane. Ma kela huakai a'u, no ka aina hanau, ua loaa ia'u kekahi ma'i ko'iko'i loa, a o Emalaina ka mea e lawelawe mai ana no'u, me kona makaala mau no ko'u pōno, ahiki i ko'u ola ana, a no ia hana a Emalaina, aole loa e hiki ia'u ke hoopoina, ahiki i ka uhi ana iho oka lepo maluna o kuu kino. Oia kekahi o na wahine maikai, me ka piha oluolu, a ke makemake nei au ia oe e nana pono, no ka loaa aku o ka mahele piha o kela keiki iaia." "Elike me kou makemake, pela no e hookoia aku ai; a owai ka mea au i hookohu aku ai, ma ke ano he hooko kauoha ?" wahi a Mrs. Wadona ma ke ano hoomalae. "O Vona Odela kona īnoa, he kenerala oia i komo iloko o ka oihana koa, a oia kekahi o na kanaka a'u i hilinai loa ai, o Kikako kona wahi noho, a ua hoouna aku au i ke kauoha iaia, e hoea mai ana paha oia i keia la."

"Ina nei no kona hoea koke ole mai, ahiki i ka lele atia o kn'u aho hope loa, alaila e kuhikuhi aku oe iaia, i kahi i waiho ; .i „ kuu palapala kauoha hooilina, aia maloko o kuu pakaukau. a , ka holowaa maluna loa, ma ka aoao akau, a aia ke xi iloko „ ' K;i pahuhao. Ua lohe aku nei oe i ka'u mau mea apau i makemake ai, aole au i makemake, je pale aeoe i ka'u mau mea apau i ai," alaila nana pono hou mai la oia ma na maka o Mrs. \\.!<ktn;. me he mea la aia na manao hoohuoi iloko ona, no kela \\-a!ii !lc . oiai he hookahi wale no ana manawa i ike ai ia Mrs. W a lo:L.. iloko o kona manawa i mare ole i ke kane, a aole oia i maopai,,, \ i na ano o keia kaikamahine a kona kaikaina. "Mai hopohopo iki kou noonoo e kuu makuakane aloha. alea t holo aku ana kou mau waiwai apau, ma kau mau wahi i makimake aii pane aku ai o Mrs. Wadona me ka leo nanahe i pib, a me ka hookamani," me ka wehe ana ae i kona hainaka. a kaw,!, aku la i ka hou, mai ka.lae ae o Keoni Hikōna. "E waiho malie mai oe ia'u, ua hēle au a paupauaho loa. e k i aku oe i ka wahine malama ma'i, oia ke hele mai; aka n. e «■ hoomanao oe e Roka, o ka hapalua o kuu mau \\ai\vai nou ia, ,i i o kekahi hapalua, no ke keiki ia a Emalaina. O aole e hiki :a"\: ke hoopoina i kana mau hana maikai ia'u" alailn nanmnani;: wale iho la no ua o Keoni Hikona, me ka lohe ole aku o Mr<. iWadona i na olelo, aka ke ike la ua wahine nei, aole he loihi ~ ka manawa i koe e kakali aku ai, o ka haalele mai 110 ia t laia kanaka i keia ola ana. No ka makemake ole o ua o Mrs. Wadona, e noho hookahi oia maloko o kela rumi, ahiki i ka make ana o Keoni Hikona. ku okoa ae la oia iluna, a hele aku la e kii i ka wahine malama ma'i. Ma kela po iho, i haalele mai ai o Keoni Hikona i keia ola ana. j me kona ike ole, i kona hoaloha, ana i kelekalapa aku ai i Kikak... e holo mai, a o ke kanaka hoi ana i waiho aku ai i ke kauolm, nana e hooponopono i kona mau waiwai, nolaila aele he mea e ae i maopopo i kahi i waiho ai o ka palapala kauoha hooilina ;i ua kanaka nei, o Mrs. Wadona hookahi wale no. He ekolu la mahope mai, ua hoomoeia aku la ke kino waihn 0 Keoni Hikona, ma ka ilina, a i ka huli hoi ana aku o na niea apau no ka hale, ua akoakoa ae la na hoaloha maloko o ke keena waiho buke, no ka huli ana i ka palapala kauoha hooilina. a no ka heluhelu ana ae imua o lee akea. A Iwaena o na hoaloha o Keoni Hikona e akoakoa la maloko o ke keena waiho buke, o Kenerala Vona Odela kekahi, au no e ka mea heluhelu e hoomanao nei, o ke kanaka hookahi i liaulehia ai 1 ke aloha ia Lola, a i noi ae ai i ua kaikamahine nei, e lilo i wahine nana, a hooleia aku e Lola, oiai o Lola e himeni ana ma kokahi anaina hoohauoli a ka poe lalawai o Kikako. Ua komo pu keia kenerala, eia nae, ua kau aku o Keoni Hikona. ma ka lawelawe oihana ana, a oiai nae, he opiopio loa keia kenerala, eia nae, ua kau aku o Keoni Hikona, i kona hilinai piha ana maluna ona, a pela iho la oia, i makemake ai, e lilo oia i mea nana e hooko i kana palapala kauoha hooilina. Aole nae i hoea koke mai o Kenerala Odela, mamuli o kona kaawale ana mai ke kulanakauhale aku, i ka wa o ka hoounaia ana aku o ke kelekalapa kauoha iaia e hele mai e ike ia Keoni Hikona, aka i kona huli hoi ana aku, a ike i ua kelekalapa nei. haalele aku la oia me ka hikiwawe loa i ke kulanakauhale o Kikako, a holo mai la, me ka ike ole nae i kona hoaloha kahiko. a i kona komo ana mai noloko o ke keena waiho buke, a hoikeia ae la kona inoa, ua hele ka helehelena o Mrs. Wadona a kunahihi, no ka mea ike iho la oia, o kela ke kanaka i hoikeia aku ai iaia e Keoni Hikona, nana e hooko aku ana i kana palapala kauoha hooilina. Mahope iho o kona hoolaunaia ana ae imua o Mrs. Wadona. me ka hoike ana aku hoi o kela -wahine i kona mau manao kai me ka hoihoi, no ka hui pu ana me ia, alaila hoomaka aku !a ka loio o Keoni Hikona, e lawelawe i kana hana, ma ka ninau ana 'ae i ke anaina: ( "Eia ihea ka palapala kauoha hooilma a ka mea i make "Aole he mea i pane aku i kela ninau, a mahope o ka hala ana 0 kekahi mau minuke, ua poha hou mai la ka leo o ka loio i ka 1 ana mai: "īna aole he mea i maopopo i kahi i waiho ai o kela palapala kauoha hooilina a ka mea i make, alalla eia ihea na ki o kana pakaukau ame ka pahuhao." No kela ninau, i pane mai ai ka wahine malama hale i ka i ana ae: "O ke ki oke pakaukau kakau, aia iloko oka pahuhao.kaiii i waiho ai, a o ke ki hoi o ka pahuhao, aia iloko o kela wahil|oki uuku, e kau mai la malalo o ka uwaki, malaila mau kuu haku o waiho ai i kana mau ki. Ua kiiia aku la ke kii iloko o ka poki uuku, a weheia ae la ka pahuhao, me ka wehe pu ia o ke pakaukau, a huli ia aku ia Ivm , iloko o na ume apau, aole he palapala kauoha i loaa aku, a mahope o ka noke ana o ka loio i ka huli ma na wahi apau me k: loaa ole o ka palapala kauoha hooilina, ia wa oia i pane ae ai: "Aole he palapala kauoha i loaa ia'u, nolaila he hana pohihil'i loa na'u, ka olelo ana ae i ka mea e hana ai i keia manawa." "Ua ike au, ua hanaia kekahi palapala kauoha hooilina," i paue mai ai ka wahine malama hale, "no ka mea ua lohe pono au i ka heluheluia ana mai o na olelo maloko o kela palapala kauoha. < haawi ana ia'u, i kekahi makana kupono, 110 ka'u mau hana : lawelawe aku ai no kuu haku," me ka hele o kela wahine, a pih.'i maoli i ke pihoihoi. "Ua maopopo loa anei ia oe kau mea e kamailio mai nci : " i ninau mai ai ka loio i ka wahine mala'ma hale. "Ua maopopo loa ia'u, 110 ka mea owau kekahi i kakau aku i ko'u inoa ma ke ano he hoike maluna o kela palapala kauoh... mamuli o ke kauoha ame ka makemake maoli o kuu haku." "Pehea ae nei ka loihi o kou ike ana palapala, ame kou kakau ana aku i kou inoa, he mau mahina ae nei i hala?" "Aole, aka he inau makahiki ae nei i hala, he elima a i ole cr:v) paha makahiki." "Ina pela, alaila malia paha ua hoololi oia i kona manao m.ihope mai nei, a ua haehaeia kela palapala kauoha eia, pela e loaa ole nei ia kakou," i hoakaka mai ai ka loio i kona manao. "Aole o'u manao, ua hoololi o Keoni Hikona i kana palapak'» kauoha, a i ole i kona manao paha," i pane mai ai o Kenerah Odela, no ka manawa mua loa. "Owau pu kekahi nia ka mana wa i kakauinoa ia ai kela kauoha, a ua maopopo ia'u, ua koho mai ka mea i make ia'u, owau ka mea hooko kauoha. He mau hk" lehulehu kana i kakau ae ai ia'u mahope mai, a he ekolu pai ana manawa i hoakaka ae ai maloko o kana mau leka, no kou-> mau makemake, malalo o keia mau kumu, aole loa o'u wahi nianao iki, ua hoololi oia i kana mau mea i hana ai i kinohi, o kan.i palapala kauoha hooilina." "He keu aku maoli keia a ka mea pohihi, ua ike pu ae nei kakou apau, aole he wahi i koe i ka huliia e manaoia ai, aia maloko olaila, i waihoia ai ka palapala kauoha, ina he mea kekahi o kela ano," wahi a ka loio me ka luliluli ana ae o kona poo. Hoakaka aku la o Kenerala Odela, e huli hou ia oloko o ka pahuhao ame na ume o ke pakaukau, a elike no me ka manawa mamua aku, ka nele, no me keia manawa elua o ka huliia ana o na wahi apau. Ma ka aoao o ke Kenerala Odēla, aole ona manaoio iki, na haehaeia kela palapala kauoha hooilina, no ka mea tia maopopo iaia, aole he kumu e ae o ka hana ana o Keoni Hikona i kela kauoha, mamuli wale no ia o kona makemake ana, e holo aku kekahi hapa o kona mau waiwai maluna o kekahi mea i pili mai iaia ma ke koko, a ina no ka hoololi o Keoni Hikona i kana kauoha, aole ana e nele kona hoike mua mai iaia ia mea, a i ole kauoha mai paha iaia e holo inai e kukakuka pu laua. (Aole i pau^