Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 32, 9 August 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

''O ka hoike mua loa a'u e lawe mai ana imua o keia aha, oia o Mr. Uilama Keka," alaila kahea mai la oia i ka hoike, e noho ana ma kekahi aoao o ka Loio Kelekolio, me ke ku ana ae o ka hoike iluna, a hele aku la no kahi i hookaawaleia no na hoike. He kanaka kino loihi keia, o ke kulana hiehie, he ulaula kona lauoho, i akoia a pokopoko, a ua kahiia hoi kona umiumi, ana mania pu ka helehelena ke nana aku. I kinohi, me he mea la, aole he hookahi mea iwaena o ke anaina, i hoomaopopo, no ka ike mua ana i keia hoike, aka i kona manawa i hoomaka mai ai e kamailio, ua ike maoli ia aku ka oni o ke anaina, no ka mea akahi no kekahi poe a hoomaopopo mai, no ka ike mua ana i kela kanaka, niamuli o ko lakou lohe ana mai i ke ano o kona leo, a iwaena o kela anaina, 0 Keoni Naika pu kekahi i hoomaopopo mai i ka hoike. "E oluoluia mai e kou hanohano, e ke kahu o keia aha, ame na keonimana o ke kiure," i hoomaka aku ai ka hoike, e hoakaka. "He makaikiu ka'u oihana no na makahiki he umi-ku-mamalima ae nei i hala. Ma ke kau wela aku nei i hala, ua hoolimalimaia mai la au e ka Mea Mahaloia Hemona Kelekolio, no ke kuekaa ana ae i na mea pohihihi i ke karaima pepehikanaka, i hanaia ma Welafika; 110 keia kumu ua haalele iho la au ia Ladana nei, a holo aku la e noho ma Welafika. "I ko'u hoea ana ma kela kulanakauhale, ua hoojimalima au 1 kekahi mau rumi maloko o ka hale o Mrs. Kawika, me ke kapa ana i ko'u inoa o Simona Kaapuni, he keonimana kaahele honua, i makemake e hooHala i kekahi mau mahina malaila, no ka hoomaha ana." Ma kela wahi o na hoakaka a ka hoike, ua loheia aku la l kekahi leo hooho mai ke anaina mai, a i ka huli ana aku o na mea apau e nana ma kahi o kela leo, aia hoi, e w r aiho mai ana 0 Mrs. Kawika, ka ona o ka hale hoolimalima, i noho ai o Kimona Kaapuni, ua'maule iluna o ka papahele. ! Ua haawi koke ia ae la ke kauoha i kekalii o na makai o ka aha, e hapai i kela wahine mailoko aku o ke keena hookolokolo, a lawe aku no kekahi wahi, e loaa ai iaia he lapaau ana. Aole he kumu e ae o ka maule ana o kela wahine, aka mamuli no ia o kona ike pono ana, eia ka o ke kanaka ana i kuhihewa loa ai ; oia kekahi o na kanaka waiwai a kuonoono, a i hoomakaleho ai hoi, e lilo mai i kane nana i kekahi la, he makaikiu oia, nolaila ua poho wale kona mau manaolana apau, a ua lilo hoi kana mau moeuhane pālaualelo i mea waiwai ole. 0 ka hoomaopopo hookahi no i loaa aku ia Mrs. Kawika no ka makaikiu, o ka haawina hookahi no ia i loaa ia Keoni Naika, a oiai ua kanaka nei e noho ana ma ka aoao o ka loioaupuni, me he mea la, ahuwale mai la iaia na hana apau a Simona Kaapuni, iloko o kela mau la e hookamaaina aku ana me ia, ahiki i ko laua lilo maoli ana he mau hoaloha oiaio, eia ka auanei, he mau liana maalea wale no kela, i wahi e loaa aku ai i ka makaikiu kekahi mau mea ano nui ana i makemake loa ai. Hoomaopopo mai la ua o Keoni Naika, no na la a laua e paani inu ana, pela me ke pakaukau i haki ai, kona kihei hoopumehana a-i, ame na olelo he nui i kamailioia mawaena o laua, a o ka mea nana i hooi loa mai i kona manao pihoihoi, o ia no kona ike ana iho, nona ka paha ke kumu i hoea aku ai o Simona Kaapuni 1 Welafika, no ka hakilo pono ana iaia. No kela mau noonoo like ole iloko o Keoni Naika, ua hoalaia mai ka inaina wela iloko o ua kanaka nei, a ke noho mai la oia, me ka manao kuaki, ina no kona ike mua he makaikiu o Simona Kaapuni, ina ua lilo kahiko kela kanaka he pio nana, aole nae e hihi, ua lohi loa ka maopopo ana iaia o kela mea. 1 ka nohoalii hou ana mai o ka maluhia iloko o kela aha hookolokolo, ia wa i hoomau hou aku ai ka makaikiu i kana hoakaka ana: "O ka hana mua loa, i ko'u wa i hoea ai a noho ma Welafika. o ia no ko'u hookamaaina pono ana ia'u iho, me na ano o kela kulanakauhale, a iloko no hoi o kela manawa hookahi, i hakilo pono aku ai au i ke ano o ka noho ana o na kanaka malaila. "Ua ma'u maoli ko'u noho ana ma kela kulanakauhale, mamua 0 ka ana mai ia'u, o kekahi wahi moali liilii, 110 ka hana nui nana i kono mai i ko'u noho ana aku malaila, ka moali hoi nana 1 kono mai ia'u, e hoea aku no ka ilina i hanaia malalo o ka honua, e pili kokoke ana i ka luakini. "Heaha ia moali liilii i loaa ia oe?" i ninau mai ai ka loio ma ka aoao o ke aupuni me ka leo kuoo. "O ua mea liilii la, o ia no ko'u ike ana i kekahi wahine malihini, o ka hoea ana ae a hoohala he elua la maloko o Welafika; ua hookolo aku au mahope ona, ahiki i ka puka o kela halelua i hanaia. Mahope iho o ka hala ana aku o kela wahine, ua hele okoa aku la au e nana ma kela wahi ana i ku ai mamua o ka puka, a o ka'u mea i ike, o ia no kekahi haina-ka i loihi ka waiho ana iloko o ka lepo ame ka opala, a ma ko'u nana pono ana i ua haina-ka nei, ike iho la au i na huakumu S. H., e kau ana ma kekahi kihi; he haina-ka, i loihi maoli ka waiho ana ma kela wahi. "Ua lawe mai au i kela haina-ka a malama, a mamua o ko'u haalele ana aku i kela wahi, ua hana au i kekhi mea hoohalike j no ke ki e ku ai i ka laka o ka puka, a ma ke kaaahi o kela auwina la no, i kau mai ai au, no ke kulanakauhale o Ladana nei. j "Ma kela huakai a'u, ua hookahaha loa ia mai ko'u manao, no ko'u noho like ana me kela wahine malihini hookahi 110 a'u i ike ai ma ke kakahiaka aku, ke kaaahi hookahi, a oiai maua e noho like ana, ua hoohele kamailio aku la au ma kekahi mau ijiea, i kinohi, aole ona kamailio wale mai, aka mahope mai, akahi no oia a pane mai i kekahi mau ninau, eia nae, ua hele oia a piha loa i ka haalulu, me ke pihoihoi pu, i kuu wa i kamailio aku ai iaia e pili ana i ka nalowale honua ana 0 Habaki Naika ma ke ano pohihihi loa. "Mamuli o kela ano haalulu a pihoihoi pu o ua wahine malihini nei, hooholo iho la au, e huli aku, i wahi e maopopo ai ia'u kona inoa ame kona wahi i noho ai. Ua loaa kona inoa ia'u mahope mai, ua kulike loa ia me na huakumu ma ka hai-na-ka a'u e malama ana; akahi no a maopopo ia'u, ua hoea mua ua wahine la ma ka puka o ka halelua ilalo o ka honua, pela i hoea ai ka haina-ka o ka loaa ana aku ia'u, ma kela wahi. "Ma kekahi la ae, i ko'u huli hoi hou ana mai no Welafika, ua paa pu mai la au i kekahi ki i hanaia e ke kanaka hana ki, mai ke ana a'u i hana ai, me ka mea hoopipili, i ka laka o ka puka, o ka halelua." "Eia no anei kela ki me oe i keia manawa?" i poh'a hou mai ai ka leo o ka loio o ka aoao o ke aupuni. "Ae, eia no kela ki me a'u," wahi a ka makaikiu, me kona unuhi ana ae he hookahi ki nui, a waiho ae la iluna o ke pakaukau o ke kakauolelo o ka aha, i "kulike loa me kekahi o na ki, i loaa aku ai maloko o ke pakaukau o Gai Wakona. "Me keia ki a'u i kauoha ai e hanaia mai, i hiki ai ia'u ke wehe i ka puka e komo aku ai iloko o ka halelua malalo o ka honua, a no ka manawa i aneane e piha ka pule hookahi, i noke ia ai e a'u na wahi apau olalo o kela ilina i ke kue-kaa 1 na po apau, me ka* loaa ole ia'u o kekahi mea, a ua kokoke

maoli no au e hoopau 1 ka huli ana maloko olaila, ia hele ana aku a'u nia kekahi aoao, hoea aku la au ma ke ka c o kekahi lua hohonu, akahi no a loaa ia'u kekahi mea e makepono ai ko'u luhi o kela liuli ana." "He mau mea anei aku i ike ma kela lua hohonu?" "Ae." "Ua loaa aku anei ia oe ke kino o Habaki Naika malaila. - '" Ua lilo kela ninau a ka loio o ka aoao aiipuni, i mea nana e hookau aku i ka meha me ke anoano maloko o ke keeno. hookolokolo, no ka mea ke uumi la na mea apau i ko lakou hanu, no ka manao no, e oili ae ana kekahi hoike, e hoopauia ai na pohihihi apau, a ke haka pono mai la ka lakou nana an:i maluna o ka makaikiu. "Aole i loaa ke kino o Habaki Naika ia'u maloko o kela lua." "Ina aole he kino i loaa aku ia oe malaila, alaila heaha ke kumu o kou hooko'iko'i ana i ke ano o kau mau olelo? K olelo mai ana anei oe, ua loaa aku ke kino o Ilahaki Naika nia kekahi wahi okoa ae?" wahi hou a ka loio aupuni, me kon.i ku okoa ana mai iluna, a kamailio me ka noke ana i ke kuV ku'i iluna o ke pakaukau; oiai hoi o Keoni Naika i liina aku ai ihope o kona noho> me he mea la e haalele mai ana ka ika~ ika i kona kino. "E ae aku ana au, ua loaa kona kino, a ua hooiaioia, o Habaki Naika ia, aole he niea e ae." MOKUNA XXVII. Ua lilo kela pahe ma ka aoao o ka makaikiu, i mea nana e hoonioni i ka noonoo o na mea apau maloko o ke keena hookolokolo, a ua piha maoli no kekahi poe me ka pihoihoi, aka nae iloko o ia mau ano pihoihoi, i poha hou mai ai ka leo u ka loio aupuni i ka pane ana mai: "Ua lilo kau mau hoakaka i kumu e hoopiolokeia ai ka noo--1100 o ka lehulehu maloko nei o keia keena, e hiki ana anei ia oe ke hoike mai, i ka manawa i loaa aku ai o ke kino o liahaki Naika?" "Iloko o na mahina elua i hala ae nei i loaa aku ai kona kin<> ia'u,".wahi a ka makaikiu, me ka nana ana mai i ka loio alakai o Gai Wākona, no kona manao paha e ku-e mai ana kela loio i kana pane no ka ninau. Aole nae he pāne mai o ka loio o ka mea hoopiiia, no ia kumu i pahola ae ai ka minoaka ma ka aoao o ka loio aupuni, a hoomaka hou mai la e hoakaka: "Ua hanaia ke karaima pepehikanaka he hookahi makahiki a oi i hala ae nei, a o kekahi kino e loaa aku ana iloko o elua wale ae nei no mahina i kaahope, he hana pohihihi loa ka hiki ana he hoomaopopo iho, i ka mea nona ua kino make nei." "Aole loa he hana paakiki, ka ike ana iho, o ke kino i loaa al?u ai ia'u, no Hahaki Naika no ia," i pane hou ae ai ka makaikiu. "Ihea kahi i loaa ai ia oe o ke kino o Habaki?" i ninau hou mai ai 110 ka loio aupuni. Ma kela wahi i ku ae ai ka loio ma ka aoao o Gai, a hoakaka imua 0 ka aha, e aeia aku ka hoike e kamailio i kana mau mea apau i ike ai, a e hoea mai ana no i ka manawa e paneia ai ka ninau a ka loio o ke aupuni i makemake ai, a mahope aku o ka pau ana o na oleloike a ka hoike, alaila ua hiki i ka loio o ke aupuni, ke niele aku iaia elike ine kana i manao ai he pono. No keia-mau hoakaka a ka loio o Gai Wakona, ua ae mai la ka alia, e hookuuia aku ka hoike, e hoakaka i kana mau mea apau i ike ai. "Ua hoike mua aku nei au. 110 ka loaa ana ia'u o kekahi mau mea maloko o kela lua," i hoomau hou aku ai 110 ka niak&ikiu i kana kamailio ana. "Mamua nae o ko'u hoea ana aku noloko o ka lua, ua halawai mua mai la me a'u kekahi niau hoailona, no kekahi mau mea ano nui," alaila kahamaha e mai la ka loio aupuni ma kela wahi i ka ninau ana mai: "Heaha ia niau hoailona au i ike?" "Ua ike au i kekahi mau moali kamaa e kau ana iluna o ka lepo, he mau moali e hele aku ana a e hoi mai ana mai kela lua mai, o keia ka hoailona mua loa nana i hoala mai i ka noonoo iloko o'u, e loaa aku ana ia'u kekahi mea iloko o kela Kta. "I wahi nae e makepono ai ko'u iho ana ilalo o kela lua, kii aku la au i kekahi alapii kaula, pela ke kopala; me kela mau makaukau i hoea hou aku ai au 110 kahi o ka lua, a mamua 0 ko'u iho ana aku ilalo, halawai e mai la ka ike a ko'u mau maka, me kekahi apana welu, maluna o ke ka'e o kela lua. alaila wehe ae la ka hoike he apana welu mailoko ae o kona kuka, a waiho aku la imua o ke kakauolelo o ka aha. "O keia apana lole, he apana ia no ke kuka o Habaki Naika 1 nahae, ma kela po o kona nalowale ana, mai Welafika aku." "E hiki ana anei ia oe ke hooiaio mai, i ka pololei o kena mau hoakaka au? Ke koi nei au, e hooiaio inua ia ka pololei 0 keia hoakaka, mamua o ka hookuu ana aku i keia hoike e kamailio hou mai i kana mau mea i ike ai ma keia hihia!" walii hou a ka loio aupuni. Ma kahi o ka pane koke aku o ka hoike i ka haina o ka ninau a ka loio aupuni, huli niai la oia imua o ka Loio Kelekolio, ia wa i lalau iho ai o Mr. Kelekolio i kekahi eke e waiho ana malalo 0 ke pakaukau, a huki ae la i ke kuka o Habaki Naika, me ka hohola ana ae i ke kuka iluna o ke pakaukau, lalau aku la hoi i ka apana lole a ka makaikiu o ka hoikeike mua ana ae, a i ka hoopili ana iho, ma kahi i nahae o ke kuka, ua ku pom> maoli ma na ano apau, a ua kulike loa 110 hoi ke ano o ka lole. e hoohewahewa ole iho ai kaua e ka makamaka heluhelu, *> kela i'o no ke kuka, i loaa mai ai ka apana lole a ka hoike i hoakaka ae ai. Ua hoomaha iki ka makaikiu i kana hoike imua o ka aha, ua kaheaia aku ila ka Rev. Edimona, e hoike mai ina paha o kela no ke kuka ana i 'ke ai ia Hab?ki Naika, ma kela po o ka hoea ana aku no kona home, a ua ae mai kela kahunapule 0 kela no kana kuka i ike ai, aole loa oia i kuhihewa, a hoohewahewa paha. Ua kahea pu ia o Keoni Naika e hele mai e nana i kela kuka, a e hoakaka ae ina paha no kana keiki kela kuka, a o kona kuka ia i komo ai ma kela po o kona nalowale ana, eia nae ua kanalua oia i ka ae ana mai, o kela ko Habaki kuka i konu» ai ma kela po, me ka pane ana mai i keia mau olelo: 'Aole e hiki ia'u ke hoohiki aku, o keia kona kuka i komo ai ma kela po, aka he ano like nae keia kuka me kona." Ua pau iho la na hoike i kaheaia e pili ana no ke kuka, a kauohaia mai la ka makaikiu e hoomau aku i ka hoike ana i kank mau mea i ike; "I ko'u iho ana aku a hoea nolalo, o ka lua, ike iho la au i ka nui maoli o ka puna, i kiolaia iloko o kela lua, me ke kumu o ka hoea ana o ka puna ma kela wahi, o ka noonoo mua loa i oili ae iloko o'u, no kekahi hana ano nui 110 ia. "I wahi nae e maopopo ai ia'u, ka mea malalo aku o ka puna, hoomaka aku la au e kapala ae i ka puna no kekahi aoao, a iloko o ko'u kahaha nui, aole he mea a'u i ike ahiki wale no Ika papahele puna kameki ilalo loa o ka lua. Me na manaolana poho, huli mai la au me ka manao e pii mai iluna o ka waha o ka lua, heaha la ia huli ana aku a'u no kahi o ke alapii. ike aku la au i ka anapa mai o kekahi mea hulali, me ko'u manao he apana aniani la, aka i kuu lalau ana iho, eia ka he komolima, ua hele no hoi a uliuli, mamuli keia o ka puna, eia nae, he o ia mau no ka maikai o ke daimana i okomoia ai iloko o k aopuu o ke komo. (Aole i pau.)