Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 33, 16 August 1923 — Page 4

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

EHA NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T.H., POAHA, AUGATE 16, 1923.

 

HE MOOLELO NO

ALIKA

A I OLE

Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi

Mamuli o ka Manao Lili

 

            “Ua pomaikai maoli i kou hoea koke ana mai e mama, he mea hooluolu kou hoea ana mai ia kunane, a ia’u no hoi kekahi,” wahi a Akeneki, me ka halo’il’i hou ana ae o na kulu waimaka ma kona mau lihilihi.

            “Aole he wahi kupono e aku nou e kuu kaikamahine, ma ke home wale no, a ia oe i ka awale mai ai ma keia aina malihini, ua ku a mehemeha maoli au, me ka hoomanao nou; pehea aku ana la ko’u ano, ke hoea mai i ka wa e mare aku ai oe i ke kane?”

            “Aole a kaua noonoo ana no ia mea i keia wa, o ka mea nui wale no, o ia na pilikia i kau aku maluna o Lola.  Ina oe e ike hou aku ana iaia e mama, e hookahaha loa ia ana kou noonoo, no @ mea ua hele kona mau papalina a hohoma, ua wiwi hoi @ aole kela kino ana i haalele aku ai ia oe ma ko kakou @e.”

            “E ho omanawanui e kuu kaikamahine, ke lana nei kuu manao, e hoea mai ana no i ka wa e hoauhee loa ia aku ai na pilikia apau mai ia Lola aku, a e hoi hou mai ana ka ikaika o kona kino, elike me na la, mamua aku o kona paa ana i ka hopuia,” i hoolana mai ai ka makuahine i ka manao o kana kaikamahine.

            Ma kela wahi nae o na kama ilio mawaena o ka makuahine ame ke kaikamahine, ua komo mai la o Kauka Vana Dona, a hoike mai la no kona makemake e ike hou i kona makuahine; nolaila haalele hookahi hou ia iho la o Akeneki.

            Ma kekahi kakahiaka ana ae nae, mahope o ka pau ana o ka aina kakahiaka, a i na keiki me ko laua makuahine e nanea ana mawaho o ka lanai o ka hokele, pane mai la o Kauka Vana Dona i kona kaikuahi@e, i ka i ana mai:

            “Auhea oe e Akeneki, e oluolu ana anei oe e hana mai i kekahi mau mea a’u i makemake ai?”

            “Ua makaukau au e hooko aku i kou mau makemake apau, ina no he kanaha au mau hana e ho ounauna mai ai ia`u,” mahi a Akeneki ma ke ano hoihoi.

            “He hookahi wale no a’u hana i makemake ai e hooko mai oe, a o ia no keia:  Eia malalo o ka’u lapaau ana kekahi mea a’u i hoopakele ae ai mai ka make mai.  Ua loaa iki iaia ka oluolu i keia manawa, eia no nae iloko o ke kulana nawaliwali e waiho mai nei, a ke loli ole ae kona ma’i ma kekahi ano okoa, alaila he mana olana ko’u, e palekana loa ana oia.  Ina aole oe e ku-e mai ana, alaila ke makemake nei au e hoohala oe i kekahi manawa, ma ka noho pu ana me ia, aia iloko o kela mea ma’i, ka iini e ike i kekahi helehelena malihini, a he mea maikai no hoi ia i kona manao.”

            “Ina hoi ha, o ka hana wale ae la no ia, alaila heaha hoi ko’u kumu e hoole aku ai, e lawe koke aku oe ia’u imua o kela mea ma’i!  Owai ka inoa o keia ma’i au?”

            “O Miss Like kona inoa Bese Like,” wahi a Kauka Vana Dona, me ka pii o ka ula ma kona mau papalina.

            “Auwe, o ke kaikamahine ka paha a ka ona nona keia hale @?” Ke hauoli loa nei au e lilo i mea kokua aku ia oe e kuu kaikunane, no ka hoomama ana ae i kau mau hana,” wahi a Akeneki me ka piha hoihoi.

            “Ke haawi e aku nei au i ko’u mahalo nui ia oe e kuu kaikuahine, a ke kaumaha loa nei au, no ko’u hoohemahema ia oe, oiai oe e noho ana ma keia wahi, i kau a mea, o ka paa loa o ko’u manawa i ka hana.”

“O ka mea oiaio loa e Kamaki, o oe no ka i hoohemahema ia oe iho, me kou huna loa i keia mea ma’i ia’u aku. Pehea ke kahiko o keia kaikamahine, a pehea au i lohe mua ole ai nona iloko o na la aku la i hala?”

“He hookahi no kumu o kou lohe ole ana no keia mea ma’i, aole o’u manawa e kamailio ai nona, a ua ike no oe e kuu kaikamahine, he uuku loa ko’u manawa, e noho ai i ka hale nei, e hele mau ana ka hapanui o ko’u manawa, no ka makaala ana i ka poe ma’i.  Hoko aku la o na la i hala, ua kupilikii maoli ka ma’i maluna o keia kaikamahine, ua hala aku la nae hoi ka manawa o ka hopohopo, aole no he poe hele aku e ike iaia, o ke kahu malama ma’i wale no, a mamuli no o ko’u manao ponoi iho, malia paha he mea maikai ke kipa ana aku o kekahi helehelena malihini e ike iaia, pela au i kamailio aku nei ia oe, e hoohala i kekahi manawa me ia maloko o kona rumi.”

“Heaha kou kumu o ke noi ole ana ae nei ia mama, oia ke hele aku e ike i kela mea ma’i oia o maua ka mea i ike i ka hoomama ana aku i ka noonoo o ka poe i loohia i ka ma’i a i kekahi mau pilikia e ae paha?”

“He okoa loa ko’u manao, aole i like me kou e Akeneki, a ina ua makaukau oe no ka hooko ana mai i ka mea a’u i noi aku nei ia oe, alaila e hele ae kaua i keia wa, he ekolu wale no minuke, ko’u manawa ka awale e hoolauna aku ai ia oe imua o kela kaikamahine, alaila hele aku au no kekahi ma’i okoa aku.”

Ku ae la o Akeneki iluna, me ka ninau ana mai nae i kona kaikunane:  “Pehea o Elioka i keia kakahiaka, he o ia mau no anei kona kulana maikai?”

“Aole i maopopo ia’u, e hele aku ana au e ike iaia i keia kakahiaka, aka no keia ma’i a’u e hoolauna aku ana ia oe, ua akelekele maoli no oia ma kahi o ka make, a o ka’u kauoha wale no ia oe, mai kama ilio wale aku i na mea e hoopihoihoiia ai kona noonoo, a ina ua makemake mai oia e lohe i kekahi mau meahou, e heluhelu aku oe imua ona, ina ia mailoko aku o na nupepa, a i ole mai na buke moolelo aku paha, ma na mea nae e ala ole mai ai ka pihoihoi iloko ona.

“E noho pu oe me ia e nanea ai, e kama ilio aku i ke ea, na lole o na wahine, ame na mea no apau a oukou a na wahine i hiala ai loa ai.”

Alakai aku la ke kaikunane i kona kaikuahine noloko o ka rumi o ka mea ma’i e noho ana.  Ia Akeneki o ke komo ana aku noloko o ka rumi, ike aku la oia i kekahi kaikamahine opio, i hele na papalina a hohoma, a i haikea pu hoi kona helehelena e moe ana iluna o ka moe.

I ka wa o ka me ma’i i ike mai, ai i kela komo ana aku o ka kauka, kaakaa ae la kona mau maka, me ka hoao ana mai e minoaka. a o ia ka Kauka Van Dona, o ka ninau ana aku:  “Pehae oe e Bese i keia kakahiaka?”  me ka lalau ana aku i na lima o ke kaikamahine ma’i, a aia hoi o Akeneki ke nana mai la me ka manao kahaha, no ke ano o ka hana a kona kaikunane i ka mea ma’i, ua like maoli me ke ano o ka hana a kekahi mau mea ho oipoipo .

“Ua maikai loa au i keia kakahiaka, a he keu aku a ka nui o ko’u hoomaikai ia oe, no kou makaala ana mai la i keia kakahiaka e nana ia’u.”  i pane ae ai no hoi ka mea ma’i, me ka leo o ka mea piha hoihoi.

“Ua lawe mai nei au i kuu kaikuahine no ka noho pu ana me oe no kekahi manawa pehea la ia i kou manao?  O keia ka hookoia ana o ka’u mau olelo i kama ilio aku ai ia oe mamua, no ka loaa he kokoolua nou e noho ai e nanea maloko nei o keia rumi,” me ke huli mai o ke kauka opio ia Akeneki, a kunou mai la ke poo, e hele aku i hoolauna ae ai oia iaia me ke mea ma’i.

Hele aku la o Akeneki a ku iho la ma ka aoao o ka moe, me ka haawi ana mai hoi o ke kaikamahine ma’i i kona lima, no ke aloha ana, a hoomaka koke mai la no e kama ilio :  “He keu aku maoli a kou lokomaika i me ka piha oluolu, i kou hele ana mai nei e ike ia’u, a no ka noke mau mai o kou kaikunane i ke kama ilio e pili ana ia oe, me he mea la, ua kamaaina mua no kaua ia kaua iho.  Aole au e kala kahiko i koi aku ai i kou kaikunana e lawe mai ia oe imua o’u, aole nae ona wahi a ae mai, a i nehinei koke aku la no, akahi oia a hoike mai i kona makemake e lawe mai ia oe.  E noho iho oe ilalo, i nana pono loa aku ai au i kou helehelena, ua kaokoa loa ae kou mau ano apau i na ano o kou kaikunane.”

No kela mau olelo hikimua ma ka aoao o ke kaikamahine ma’i, ua umeia aku na manao ho ohihi o Akeneki nona, oiai aia na ano apau o ke kulana lede maluna o ka mea ma’i, alaila noho iho la ilalo maluna o ka noho, me ka hoike ana aku i ka nui o kona hauoli, i ka hele ana mai e noho pu me ka wahine opio ma’i.

“E haalele ana au ia olua maloko nei o keia rumi, o ka’u kauoha wale no ia oe e Akeneki, he hapalua hora ka loihi o kou manawa e noho pu ai me ka mea ma’i, a iloko o kela manawa holookoa, e kama ilio aku oe ia Bese, i kau mau hana maloko o ke kulanakauhale o Kikako, a e hoikeike aku imua ona, i na paikini hou o keia mau la e nee nei, oiai aole he loihi o ka manawa e kakali aku ai, o ka hiki mai no ia i ka wa ana e makemake ai i mau lole hou nona, o ke ano a oukou e na wahine i makemake loa ai.”

Mamua o ka hiki ana ia Akeneki ke pane aku i kona kaikunane, ua hemo e aku la o Kauka Vana Dona iwaho, me ke pani ana mai i ka puka a paa, eia nae, ke hookahaha loa ia la ko Akeneki manao, no ka loli loa o ke ano o kona kaikunane mai na mea ana i ike ai ma ka la mamua aku, o ia ka haka-nu, me ka kaumaha maoli o kona helehelena, ma keia la nae, o ka hoihoi ame ka eleu na ha awina maluna ona.

“He mea hauoli maoli no ka manao ka ike ana aku i kekahi mea opiopio elike me oe,” i kama ilio mai ai ka mea ma’i imua o Akeneki, ia laua i noho kokoolua aku ai maloko o kela rumi.  “Me he mea la, ua aneane no paha elike ko kaua mau makahiki, o ka mea wale no i kaokoa ai kaua, he maikai kou ola kino, a eia hoi au iloko o ka ma’i e waiho nei,” me ka hamohamo ana ae o kekahi lima o Bese malalo o ka auwae o Akeneki.

“He umi-kumamaiwa o’u makahiki i keia wa, a i keia makahiki ae e piha ai ia’u ka iwakalua makahiki,” i pane aku ai no hoi o Akeneki, me ka leo oluolu loa.

“He umi-kumamahiku no hoi o’u makahiki i keia manawa, aka nae ua hiki no i kekahi mea ke ike mai, me he mea la, he umi no o’u makahki,” wahi hou a Bese me ka akaaka ana ae, a hoikeike mai la i kona mau lima, i hele a koe ka iwi, me ke kuhikuhi ana ae hoi i kona helehelena hohoma.

“Ma ka’u nana aku ia oe, he kaikamahine opiopio loa oe, me he mea la zia ma kahi o ka umi-kumamalima makahiki, o ka ma’i wale no ka mea nana i hoonawaliwali mai i kou kino.”

“Ua maikai hoi au i keia manawa, a ina e ae ana kela kaikunane ou, e ala au iluna, a komo i ko’u mau lole, he kulana lede maoli ko’u; he keu nae a kona paakiki loa, aole ona ae ike e haalele au i ko’u wahi moe nei, pela oe e ike mai la he pio au malalo o ka malu o Kauka Vana Dona, o ka ho olohe wale no ka’u hana i kana mau kauoha apau.”

Minoaka iho la o Akeneki no kela mau hoakaka a Bese, me ka pane ana aku:  “Ua kamailio ae nei kuu kaikuanane ia’u no kou noho mehameha, a ua kaumaha maoli kou manao, ma ka’u ho omaopopo aku nei, aole me oe ia mau ha awina a elua.”

“Ua kama ilio aku la kou kaikunane i ka mea oiaio loa, aka nae mamuli wale no ona, i hoauheeia aku ai ia mau mea apau mai ia’u aku.  I kona wa e hoea mai ai a kama ilio pu me a’u n oumi , minuke, ua lawa ia no ka hoohauoli ana mai i ko’u noonoo no ka la holookoa.  I kekahi manawa nae, aole ona hele mai e ike ia’u mamuli o ka nui loa o kana mau hana, nolaila ua ku a mehameha no hoi ka noho ana, aohe hoa e kama ilio pu ai, koe wale no ka nana ana i kekahi mau kii, ahiki i ka hiamoe ana.  Pehea e loihi loa iho ana nae paha oe ma Nu Ioka nei ea?”

“He mau pule lehulehu paha ko’u e hoohala ai ma keia kulanakauhale, alaila huli hoi aku no ko’u home ma Kikako; no ka mea ma ke ahiahi nei koke aku la no ka hoea ana mai o kuu makuahine, a maluna ona, ka hooholo ana i ka loihi o ko maua manawa e noho ai ma Nu Ioka nei.”

“Ua hoea i’o mai nei ka kela makuahine maikai, ka mea a kou kaikunane i noke mau mai ai i ke kama ilio imua o’u nona.  Pehea ua kulike no nae paha kou mau ano me kona ea?”

“Aole paha he mea maikai na’u ke kama ilio ana ae no ko’u mau ano iho, ua lawa ka ike i loaa aku ia oe no maua, mai kuu kaikunane aku,” wahi a Akeneki me ka nana ana aku iwaho o ka puka aniani, a iaia i ike aku ai i kekahi mau manu iloko o ka halemanu, mawaho mai o ka puka aniani, ho olalau ae la oia i ke ano o ka Iaua mea e kama ilio ai ma ka ninau ana aku:

“Ae, na’u no kela mau manu, a o ko laua mau inoa o Toma ame Hale,” wahi a Bese me ka noke ana ae i ka akaaka.  Aole no paha he maikai loa o kela mau inoa, eia nae, ua kupono iho la no ia i ko’u noonoo, no ka mea o na inoa kela o na kanaka mua loa, i noho ma keia wahi.”?

“Pehea ka loihi o kou loaa ana i kela ma’i?  E oluolu ana anei oe e hoakaka mai ia’u?”

 “He manawa loihi ae nei i hala, e hiki pono ole ai ia’u ke hoakaka aku,” alaila nui iho la ka hanu o Bese me ka ho olalau ana mai i kana kama ilio ana:  “He keu aku maoli a ka maikai o kou hana ana i kou lauoho.  No’u iho, aole paha e loloa koke ana ko’u mau lauoho a hala he wa loihi, no ka mea ua like ko’u lauoho i keia wa me ke keikikane, a ina i maopopo mua ia’u, e akoia ana ko’u lauoho, aole loa au e ae, aka ua akoia oiai au e waiho ana iloko o ke kulana kupouli o ko’u noonoo.”

“Mai minamina oe no ka akoia ana o kou lauoho, e ulu hou ana no ia, a oi aku paha ka nupanupa, i ko ka wa i hala, a e hoi hou mai ana no ka popohe o kou mau papalina, me ka pu’ipu’i o kou kino, ke loaa ia oe ka oluolu maikai loa, o ka ho omanawanui wale no ka mea e pono ai ma ko kakou ola ana.

Ua nanea maoli o Akeneki i ke kama ilio me Bese ahiki i ke kani ana mai o ka hapalua o ka hora umi, ku ae la oia iluna a noi aku la i ka mea ma’i e hookuu mai iaia, oiai ua piha ka hapalua hora a kona kaikunane i ae mai ai iaia e noho maloko o kela rumi, a o ia ka Bese o ka pane ana mai:

“Ke kaumaha loa nei au no ko kaua hookaawale koke ia, aka nae o ke kauoha ka mea nui, ke haawi aku nei au i ko’u hoomaikai nui ia oe, no kou hele ana mai nei e ho onanea me a’u, pehea e hele hou mai ana no nae paha oe i ka la apopo ea?”

“Aole e hiki ia’u ke hooia e aku ia oe i keia manawa, aka aia no a ae mai kuu kaikunane, alaila au hele hou mai iloko nei e noho pu ai me ia i ka la apopo.”

“Aia oia a hele mai, e ike ana kela kaikunane ou, e hoikeike aku ana au imua ona, he mana nui ko’u e koi aku ai iaia e hooko mai i ko’u mau makemake, nolaila e kau aku ana ko’u manaolana, o ko kaua halawai hou i ka la apopo.” me ka haawi ana mai o ua o Bese i kona lima, no ke aloha ana ia Akeneki, o ka hookaawale ae I ano ia o na wahine opio no ke koena aku o kela la.

Ia Akeneki i haalele mai ai i ka rumi o Bese, hele aku la oia a loaa kona makuahine, hoomaka aku la e kama ilio i kana mau mea apau i ike ai, a i hana ai ma kela kakahiaka, maloko o ka rumi o ke kaikamahine ma’i, aia hoi o Mrs. Vana Dona ke ho olohe mai la me ka minoaka ma kona mau papalina, e hoike mai ana kona mau ano aole oia i noho pouliuli no ka mea ma’i, aka ua hoakaka piha aku kana keiki iaia no Bese, mamua o ko Akeneki hele kino ana aku e hui pu me ia ma kela kakahiaka.

 

MOKUNA XXIII.

 

Ma na la mahope mai, e hele mau aku ana no o Akeneki e hui pu me Bese, a i kela ame keia manawa, ana e haalele aku ai i ke kaikamahine ma’i, e hoolana mau aku ana oia i kona manao, ka mea nana i hoohauoli loa aku ia Bese, a i kokua nui aku hoi, ma ka pii hikiwawe ana ae o kona ano maikai.

Ma keia hui mau ana o na wahine opio, i loaa mai ai ka ike ia Akeneki, he kaikamahine piha eu maoli o Bese i na la ikaika o kona kino, a he mea nui na hana hoohauoli iaia, ua hiki loa iaia ke hakilo aku, i kona mau ano apau, ma kana mau mea e kamailio mai ai iaia nei; a iloko no hoi o ia manawa hookahi, aole oia i ho ohewahewa aku no ke kilakila o ke kulana o kela wahine opio, ame kona mau kulana maemae.

I kekahi manawa, oiai na wahine opio e nanea ana maloko o ka rumi, e komo aku ana o Kauka Vana Dona, a he hookahi ko laua nanea like ana, a ma ia ano iho la ua hiki loa ia Akeneki, ke ike mai i ke kulana oiaio o kona kaikunane, o ia ke komo o na manao ho ohihi no ke kaikamahine ma’i, elike me kana i hoohuoi ai i kinohi.

Ua maikai maoli ko Elioka kulana i keia manawa, a o ke kumu hiki ia ia Kauka Vana Dona, ke haalele iaia, a hele mai e hoohala i kekahi manawa me na wahine opio.

Ma kekahi auwina la nae, ua piho okoa ka hora hookahi a oi ia Akeneki o ka noho ana maloko o Bese, a ua ala ae ka mea ma’i a noho iluna, me ke komo ana i kona lole, me ka ho onoho ana aku o Akeneki iaia ma ka puka aniani, no ka nana ana iwaho.

Iloko o ka nanea o na wahine opio, komo aku la o Kauka Vana, me ka hele ana aku a ku iho la mahope o ka noho o Bese nana aku la maluna o ka helehelena o ka wahine opio, aia hoi ka hoihoi ame ka minoaka ma kona mau papalina, a i ka hala ana o kekahi mau sekona, o kela nana ana a ua kauka nei, huli mai la oia imua o kona kaikuahine, a kama ilio mai la:

“Auhea, oe e Akeneki kuu kaikuahine, o oe kekahi o na anela maikai loa, no ka mea mai kou manawa mai i hui pu ai me Bese, ahiki wale no i keia la, ua pii mau ae kona maikai, ahiki i kona haalele ana aku i kona wahi moe.”

“Me ka mahalo a nui ia oe e Kamaki, ina ua hana aku au i kekahi mea ano nui iloko o ko’u ola ana,” wahi a Akeneki, me ke kulike ole o kona noonoo, me na mea i kamailioia ae e ke kauka, aka aia maluna o Kauka Vana Dona, kona mahalo nui, a ua aie ola i kela kauka no kana mau mea i hana mai ai nona, o ia ka ho opakele ana ae iaia mai ka make mai.

“Pehea ka pana o kou mau lima i keia la?” i ninau iho ai o Kauka Vana Dona, me ka lalau ana aku i na lima o Bese, e milimili la i kekahi mau pua ponimoi, a ke kauka i waiho aku ai iluna o kona mau u-ha, iaia o ke komo ana aku iloko o kela rumi.

Aole kela o ka manawa mua loa a Akeneki i ike ai i ka paa o kona kaikunane i na lima o Bese, aka he mau manawa lehulehu, a iloko o ia mau manama apau, e hala okoa ana kekahi mau minuke loihi, mamua o kona hookuu ana ae, ma keia la nae, ke nana mai la no oia, i ka lalau ana aku o kona kaikunane i na lima of Bese, o kana mea nae o ka ike ana mai, o ia ka ho okomo ana iho o kona kaikunane he komolima, ma kekahi manamanalima o ka lima o Bese, me ka paa okoa ana iho iloko o kona poholima a iloko no hoi o ia manawa hookahi ke ike la oia i ka lamalama o ka helehelena o ka mea ma’i, a lohe aku la oia, i ka ninau ana iho o kona kaikunane:

“Ua hoike anei oe i ka meahuna i kuu kaikuahine?” wahi ana me ka leo nui e lohe aku ai o Akeneki.

“No keia ninau a Kauka Vana Dona, luliluli ae la ke poo o Bese, pii ae la hoi ka ula ohelohelo e puapua’i mai ana ma kona mau papalina, eia nae aohe huaoleo puka mai kona waha ae, a o ia ka Kauka Vana Dona o k apane hou ana iho:

“Ua kama ilio mua aku hoi au ia oe, nau e hoike ae i ka meahuna a kaua, eia ka aole oe i hooko,” me ka hiki ole ia Kauka Vana Dona ke ho omanawanui iho i kona minoaka; no ka pane mae ma ka aoao o Bese, aea ae la kona poo iluna, nana mai la maluna o ke kanaka opio, me he mea la, e i okoa mai ana, na ia nei ponoi no e hoike ae ia meahuna, a o ia ka Kauka Vana Dona, i noke okoa ae ai i ka akaaka, a huli mai la imua o kona kaikuahine me ka pane ana mai:

“Auhea oe e Akeneki kuu kaikuahine, ua loaa ia’u ka manao hauoli e hoike aku imua ou, e lilo aku ana o Bese i Mrs. Wakona ma keia mua koke aku, i ka manawa e hiki ai iaia ke kahiko iaia iho, me na nu paikini o keia au hou.  Malia paha e hiki ana ia oe ke hoomaalahi mai i kekahi hana nui, ma ka haawi ana mai i kau mau kokua ana no na mea e pili ana ka lole mare o kou kaiko eke nei.”

“Auwe no ka hoi e Kamaki!” i hooho ae ai o Akeneki me ka puiwa, i ka lohe ana i keai nuhou.  “He keu oe a ka piha lokoino, i kou hoike mua ole ana mai ia’u i keia mea hoopaha’oha’o, a kauka’i aku na ka mea iloko o ka pilikia, e hua’i ae i kau meahuna.

“O e Bese!” me kona hele okoa ana mai a kukuli iho la imua o Bese, me ka i ana ae:  “Ke hauoli loa nei au no keia nuhou kamahao, a o ka hauoli oi aku, o ia no ko’u lawe ana mai ia oe i kaikuaana no’u.”

“Ua hoohauoli i’o ia aku anei oe?” i pane ae ai o Bese, me ke kulou okoa ana mai imua e honi ia Akeneki.  “E kuhihewa ana ka hoi au, aole paha oe e apono mai ana ia’u i wahine na kou kaikunane, a o keia ke kumu, i hopohopo loa ai au, i ka hoike mua ana aku ia oe, i ka maua meahuna.”

“Alaila o keia anei ke kumu nui o kou noho malie loa, me ke kukule i keia la, aole hoi elike me na la ae nei i hala a kaua e nanea ai?”

“Ae, o ke kumu iho la ia, no ko’u ike iho no hoi ia’u, aole au i kupono i keia wa, no ka lilo aku i wahine ho opalau na kou kaikunane, a ua kaumaha maoli no ko’u manao, no kona noke loa mai i ke koi, a no ka hiki ole iaia ke maliu mai i ka’u ka-ua aku e kakali ahiki i ko’u oluolu maikai ana, pela wale no au i haawi aku ai i ka ae iaia i nehinei.”

“Ina pela ea, aohe au mea, i koe e hopohopo ai, no ka mea ua paa loa kuu manao e hoi hou ma iana ka ikaika ame ke ola kino maikai lioko ou, iloko o ka manawa pokole, malalo o ka Kamaki malama ana, elike me kana i hana aku ai nou, o ka wa i kaahope ae nei.”

“He hookahi wale no mea nana i hooluolu mai i ko’u manao iloko o keia manawa,” wahi a Bese, me ka hoike okoa ana mai o kona mau maka i ka hoihoi, me ka nanakee ana aku maluna o Kauka Vana Dona, “o ia no ka hiki ia’u ke kaohi iaia e noho e lapaau i hookahi ma’i, me ka nana ole aku i ka nui ae o kana noe ma’i:  he nui loa na kauka, e hiki ai no ia lakou ke koi ae ia mau kauka e hele mai e hoola ia lakou ma ke kaika’i ole mai maluna o keia kauka hookahi.”

“Aole e nele ana ka nui o ka’u mau ma’i e lapaau aku ai, aka iwaena nae o lakou apau, aole o kuu wahine kekahi,” i pane ae ai ke kauka opio, me kona noke ana i ka akaaka, “Ma kuu ola ana, ua hiki la’u ke olelo ae, e ola aku ana oe no hapalua kenekuria; a he mea hauoli no hoi na’u ke kaena e ae, i ka pakele mahunehune ana mai o kou ola mailoko mai o ka make, i na mahina aku la i hala.

“Ma ke kakahiaka o ka la apopo, e kauoha aku ana au ia Akeneki, e hele e kuai i kekahi lole, kupono nou, e hele ai i ka holokaa, aia au a ike i kekahi kakahiaka maikai kupono, e lawe aku ana au ia oe e Besei ka holoholo noloko o ka paka, a hoihoi mai no ka hale nei,” me ka hoopapa ana aku o kekahi lima o ke kauka ma na papalina o Bese.

“O, ina e hiki ana ia’u ke hele e holoholo mawaho o ka hale, aole ana e nele ka loaa o ka ikaika i kuu kino,” i pane ae ai o Bese me ka piha hoihoi.

“Aole he kanalua ana no ia mea, aka nae aole oe i hoakaka mai nei ia’u i kou manao e pili ana no keia komo,” me ka haoai ana ae i ka lima o Bese iluna.

“Heaha auanei ka’u mea e ae e olelo ai, o ka hoomaikai wale aku no ia oe e Kamaki, aole anei keia he komo nani?” me ka nana ana mai o Bese ia Akeneki.

“He keu ka nani o kena komo, a oia’i ua hoikeike mai kou mau ano apau i kou piha me ka hauoli, mai hoi hou aku oe iloko o kela ano kaumaha ou, aka e hoomau aku pela, ahiki i ka hoea ana mai i ka la, au e lawe aku ai i kuu kaikunane i ka hoea ana mai i ka la, au e lawe aku ai i kuu kaikunane i kane mare nau,” wahi a Akeneki, me ka lele ana aku e honi ia Bese, me ka hoomau hou ana mai nae i kana kamailino ana.

“Ua nui loa keia komo i kou manamanalima, malia paha no ko Kamaki manao, aia a piha pono ae kou manamalima, alaila o ka wa ia e ku pono ai; i wahi nae e haule ole ai ke komo, e lawe aku oe i keia kaula omou, mai kuu uwaki aku, he mea hoopaa no keia no ko’u komo, i ka wa e poholoholo ana i ko’u manamanalima, a i ke ku pono ana, o ka pau no ia o ko’u hoohana ana i keia kaula,” alaila wehe ae la oia mai kana uwaki ae, a haawi aku la ia Bese, me ka olelo ana aku, he sila hoopaa keia kaula omou, no ko laua lilo aku i mau hoahanau oiaio loa, ahiki i ko laua mau la hope ma ka honua nei.

“Ke manao nei au, ua lawa loa ko’u noho pu ana me olua, a e haalele ana au ia olua wale no maloko nei o keia rumi, nolaila o ke aloha no kou e Bese, a hui hou aku kaua i ka wa pono,” o ke kaha mai la no ia o Akeneki hele, no kahi o ka puka, no ka hoike ana aku i kona makuahine, i ka nuhou hauoli ana i lohe ai, a i ike ai hoi ma kela la.

I ka hoea ana aku o Akeneki imua o kona makuahine, aole oia i ho olalau wale ae i kana kama ilio ana, aka hoike aku la no ka hoopalauia ana o kona kaikunane ia Bese, ma ka i ana aku:

“Akahi no a maopopo ia’u i keia la, ke kumu haka-nu, me ke kaumaha o Kamaki i kela mau la aku nei, eia ka ua haulehia oia i ke aloha no Bese.  No, ka nui o kona aloha i kela kaikamahine u’i, ua hopohopo loa kona manao no kona hopena, pela i hekau mau ai ke kaumaha maluna ona; o ka mea nana i hookahaha loa mai i ko’u manao, pehea la i hiki ai iaia ke hoi ae e ike ia kakou, a haalele iho i ka mea ma’i mahope nei, me kona ike no, ua haulehia oia i ke aloha i kela kaikamahine opio.”

Minoaka mai la ka makuahine i ka lohe ana mai i na hoakaka a kana kaikamahine, a o ia kana o ka pane ana mai: “Owau ka mea mua loa i maopopo i ka meahuna a kou kaikunane, no kona koho ana, o kela kaikamahine maemae, a wahine u’i, iloko o ka nawaliwali, kana i koho ai, i mea nana e hoohauoli mai iaia.  Aole e kala i haulehia ai oia i ke aloha no kela kaikamahine, a mamuli o kona hopohopo, aole paha e palekana ana o Bese mai ka make mai, pela wale no oia i hoohakalia ai, i ka hoolauna ana mai i kana wahine ho opalau imua o kona ohana, ahiki i keia wa, ka manawa i ho omaopopo ai, aole he pilikia i koe maluna o ka mea ma’i.  Pehea aole anei i apono kou manao i ka wahine a kou kaikunane i koho ai?”

Ke hakilo loa mai la ka makuahine i ke helehelena o kana kaikamahine, me ke akenui e lohe i kana pane, a o ia ka Akeneki o ka i ana aku:

“Ae, aole a’u mau ho ohalahala ana no kela kaikamahine opio, koe wale no ko’u kaumaha loa, ke ka awale aku o Kamaki, mai ko kakou noho pu ana, oiai ua ike no oe e mama, he mea nui loa o Kamaki ia’u.”

“Heaha auanei kau e Akeneki, e kaumaha iho ai no kou kaikunane, no ka mea o oe pu kekahi e kiiia mai ana, a kailiia mai a’u aku, nolaila he mea hiki ole paha ia kaua ke au’a mai i kou kaikunane, ina ua aloha aku oia i keia kaikamahine, elike no hoi me oe i haawi aku ai i kou puuwai i ke konela; o ko kakou ano iho la ia o ke ola ana, ua hanaia mai ka wahine i kokoolua no ke kane.”

“Ua pololei no kena mau manao ou e mama e hoakaka mai nei, aka no’u iho nae, he keu aku a ka mea ehaeha, ke hoomanao ae, e ka awale aku ana kuu kaikunane mai ia’u aku.”

“O ka ha awina e loaa aku ana ia oe e Akeneki, o ia ha awina hookahi ke loaa ana ia’u, no ka mea e kailiia aku ana oe ame Kamaki mai a’u aku, e ka poe i aloha mai ia olua nolaila e papalua iho ana ka ehaeha ame ke kaumaha e loaa ia’u, mamua o ka ha awina e kau aku ana maluna o olua e kuu mau keiki.”

“Mai manao oe e mama, i ko maua ka awale ana mai ia oe aku, he mea ia e hoemiia iho ai ko maua aloha nou, aole loa, he o ia mau ia aloha, ahiki i ko kakou mau la hope ma ka honua nei.”

“Pela no e Akeneki, nolaila, e ike mai oe, o ke ka awale ana aku o kou kaikunane mai ko kakou noho pu ana, aole ia he kumu e hoemiia mai ai kona aloha nou, kona kaikuahine.”

“Ua kaa ke eo ma kou aoao e mama, a ke haawipio aku nei au ia’u iho; he keu aku maoli no a ko’u piha naaupo, e akahele loa ana au ma ka’u mau mea e noonoo ai ma keia mua aku. O ka mea oiaio no e mamua ea, aole a’u mau kumu ho ohalahala iki, no ko Kamaki koho ana ia Bese i wahine nana; aka ina owau ke kuleana e nana ai i kana wahine, alaila he oi ae kuu iini, e lilo o Lola i wahine nana.

Minoaka wale iho la no o Mrs Vana Dona no kela mau olelo a kana kaikamahine, oiai ua maopopo mua iaia kekahi mau meahuna, a Akeneki i ike ole ai, aole nae ia he mea nana e hoike wale mai ai i kana kaikamahine, iloko o kela manawa.

Ua pii mahuahua loa ae la ka maikai o Bese i kela ame keia la mahope mai, a mamuli no o kana kauoha, ua hunakele loa ia na mea e pili ana i kona hoopalauia ana me Kauka Vana Dona, ahiki i ka wa e ka awale loa aku ai ka poino mai iaia aku, nolaila ua noho pouliuli maoli ka lehulehu, no keia meahuna, koe wale no ka ohana o ke kauka opio, ame kona mau hoaloha pilipaa.

I ka ike ana o Kauka Vana Dona, ua loaa ka ikaika maikai ia Bese, lawe aku la oia e ho oholoholo maluna o ke kaa, me ka hookomoia ana i kekahi lole hou, a Akeneki o ka hele ana e kuai, a ke nana aku i ua kaikamahine nei, o ia no oe o kekahi anela, i haule iho mai ka lani mai, i kau a mea o ka maemae o kona mau ano apau ke nana aku.

                                                                (Aole i pau.)