Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 33, 16 August 1923 — NA ANOAI [ARTICLE]

NA ANOAI

Aole he halawai a ke Komiaina 0 na Home Hawaii o keia pule, 110 ka hoomanao ana 110 i ka make 0 ka Perisidena Harding. Aole no nae he mau hana nui, koe nae ka wae ana i na kanaka noi aina pn hale ma Molokai. . Ua loaa iho nei he 1 poe i waeia, a ua hoi aku kekahi poe 0 lakou, a lee noho mai noi. 1 keia nolio ana mai a na Komisina e ,wae hou iā aku ai po« 11.0 ka mea,Jie 26 apanii aina i okiokiia iho nei, a eia keia mau apana aina ke pili la me ka ulunin o Kalamaula, a e huli ana hoi i ka pili kahakai.

T T a lioph. mni nei oL. T. Lyman, l<a lunnhooh.luanui o Arolok:n nialalo 0 na Konmiiia, a ua lohe hou ia aku 11 a kukai kaniailio ann. e paa hou ni>a 110 palia i kona. kulnna. Aole paha he kanaka kupono i oi ae nnniua o keia no kela kulana, a h.e nioa pono no o paaia oia ma keln kulana. Ua ike oia i ka inii ana i na mea kupono e hoouluia ma iia lepo liko ole, a ua kamaaina no hoi 1 na oiliana hanai moa, puaa ame pipi. Na keia ike i hoolilo i keia keiki i mea waiwai no knkou na kanaka e makemake nei e hoi aku a e lawelawe i keia mau oihann. Malalo o na ao ana a na kauka e hele ana ke Kamanlii Wahine Kane make, Elikapeka Kahauu Kalanianaole, i Kaleponi no ka imi ana i kona ola. Ua ike ko kauka, ua pono ole oia ke noho ma Hawaii nei e. inii ai i kona ola, nolaila e holo ana oia ma ka moku o ka 22 0 koia mahina, a e kaawnle aku ana paha no kekahi mau mahinil loihi. Iloko o na halemai kona manaolana, uo ka mea, ina no e noho ana i Honolulu nei, o ka ai no i na mea ai e ono ae ai ka puu ke Kumu hiki ole ma Hawaii nei. 0 keia holo i na halemai, wahi hoi e hiki ole ae ai i na! ono like ole ke komo, ke ao a kona mau kauka. Ke manaolana nei makou e loaa io ana ka maha ma keia holo ana i na lialemai e noho hoomaha ai. A e pule mau aku ana makou no kona oluolu, ame ka hooniaikai ana mai a ke Akua iaia a hehi liou kona mau wawae ia Hawaii nei. Ke kakali aku nei keia o ka lohe ua hoomaka na kanaka -o Molokai e kukulu i Ahahui Lawaia na lakou. Eia na ia ke holoholo la no ma ko oukou mau alo i keia ame keia la, a eia hoi na kanaka o Honolulu nei ke moni nei ka haae no ka ono mai ika ia. He ia io no ko Honolulu nei, aka, he mea hoikeike wale na na Pake makai o ka Makeke. No ka mea ke ninau aku oe i ke kumukuai, aole o kana mai ka pinana iluna. O ka pinana no ia a nalowale ma kela aoao, hiki ole 1 ka mea ono ia ke ike aku, no ke kiekie o ke kumukuai. 0 na hee no hoi, aia i ke 60 keneka o ka paona. Aole keia o ke kumukuai e manao ai ke kannka lawaia e pomaikai ana oia, no ka mea ina. e pii ana pela, aole ka mea ona hēe e knai ana i kau, a e waiho wale ana, a hiki i ke kiloi ana. Eia mai no ke kumukuai i lalo loa, e hiki ai i ka mea hee ame ka mea ono hee ke ola. me ka hoopilikia ole o kekahi i kekahi.

l T :i kdic niai makou kc laweia nei kekaki waiho i Lahnina a i KaiioapaU no ke kuai aua aku i keia niau walii. He oihana pui keia o * ke (luln, a he mea no hoi e hoopoinaikai nui mai ana i na kanaka o Molokai, ina e loaa ana ke kumukuai makepono o ka wahie. No ka mea o ka uku moku ka ra©ft nana e hoouuku mai i na poniaikai. Eia 110 o Honolulu nei kahi i makeniak« nui t keia mea o ka wahie, aka, o ko kumu pilikia o ka loaa ole o ka moku nana e lawe mai i ka' wahio me ka uuku o na hoolilo. Aka, o ka uui aku o na wahi e hele ai ka wahie ke alanui e hiki ai e ike pono ia o kahi hea la kahi e hiki ai e haawi mai i ke kanakaā ka oi aku o ka poniaikai. Ke hoomaka mai Ja e ikeia ka pii ana ae o ke kulanakauhale o Kaunakakai, a ma keia hope akii e lilo ana ia i wahi ano koikoi. no ka mea, aole e nele ka ikeia aku o keia mau hana e nee mai oei, a e lilo ana i mea uana e koi mai i na kanaka e kukulu nku i mau hale oihana like ole ma keia wahi. Ua hookaawnleia iho nei e ka Aiiaolelo he $125,000.00 no ka uwapo ame ka eli hou ana i ke awa o Kaunakakai, a e lilo ana keia hana i mea e lioonui aku ai i na kanaka hkna ma kela wahi. 1 kn manawa* e oo mai ai o ka halakahiki a na kanaka e kanu mai uei. e piha aku ana keia wahi me na kanaka hou. A e oi aku ana ke loaa ka hale kini halakahiki. He manaoiana ko makou e ikeia aku ana kekahi hale oia ano nui keia wahi mu keia mua aku.

A eia aku no lioi ia hnnn nui o ke kii ana i ka wai o Wnihannu. I ka loaa ana mai o na dala i noiia aku nei no keia hana. v nui hoi' ne , ;nia n.'i kanaka hana, no ka mea he hana nui keia o ka eli ana ame ke kii nna i. kela 0 kekahi kla o Kaunakakai, oia no ka wai. Ina e loaa niai ana kela wai o Waihanau, e lilo mai an kekahi no na kanaka o Kaunakakai. Ua nui no ka hoomanawanui o na kanaka o keia aina i ko lakou nele i ka wai. Ua nui a lehulehu wale na palapala noi a hoopii i waihoia aku ikn papa 4 Lunakiai o Maui, aka aole nae i hookoia mai kela mau noi a»a. aku nae hoi ua poe nei a hele mai 0 noi i na l>a!oka o oukoU e na ka naka o <» ka han i k«nnkay.i hana ole mai i'ko oukoii makemake. Mamuli o ka emi loa o ka waihona o ke Komisina o na Home Hawaii. aole e loaa ana na dala kukulu hale a i ole mau hana hou ne paha a na kana-ka i lawe iho la 1 na apana aina pa hale. Ua hoike akn ke Komisina, aia inahope nku 0 eono mahina, alaila manao. e lona aku na kokua ana. Aka, »ole keia € lilo ana i mea h.ookuemi hope mai 1 na kannka makemake aina. E hiki anar no e ; paa kahi hnle i na «lala uuku loa, o ka mea nui o ke noho iloko o kou hale ponoi. a o ka loaa ia oe o kalii ai e keha iho, he lani iluna a he honua ilalo. Ua hoi aku noi no kekahi mau I?eiki Hawnii a nn. lohein aku e lawe ana no laua i mau halelole, a iloko o na halelole e noho ai a hiki i ka ike ana ae ho kahua kekahi no ka manao ana e kukuu hale, oia hoi na laua no e kukulu a e uku na hoolilo o ko laua mau hale. He mau manao kanaka makua kela. 0 na kanaka o keia ano, na kanaka e ikeia aku ana, ka holomua. He mea pono no e hana hou ia ke kanawai Kalana o Maui, a e haawiia mai i Lunakiai paa mau no Molokai. I keia la, ua hiki lon ia Maui ke hoole a nele o Molokai i ka Lunakiai ole. No ka mea aia ilaila ka nui o na kanaka koho baloka. a he n»au heluna uuku wale no ko Molokai Eia iho no o Mr. Uwahinui, ka Lunakiai i hoao « hana i ka makemake o Molokai. He mea pono e hoomnu aku no oukou e Molokai i ka hoouna ana iaia. Ina aole i loaa mai na pomaikni a oukou i make»nake ai, aole no Uwahinni ia hewa, aka, no na Lunakiai o Mnui, no ka mea o lakou ka hapaoui e ka poe nana e haawi mai na uiea i makemakeia. He mea pono no i na kanaka o Molokai, e kukulu i raau ahahui no lakou no ka imi ana aku i na mea e lofta a i k 0 ] a kou pomaikai. Eia na makeke o Oahu nei ke anunu nei ina I° a a ona mea e hoounaia mai nei, nolaila, o ka hui ana ame ka hooikaika ana e lokahi kekahi alanui © loaa ai Ha pomaikai i makemakeia. Ke kokoke aku nei i la e hoomaka mai ai na mea kana e hoomahuahuaia, a o ka loaa o kekahi wahi e loaa nui mai ai ka puka o na mea kuai, kekahi hana nui. Aole e hiki e loaa na mea pomaikai ina e loaa ole ka hui ana o na kanaka mahiai a hanai holoholona paha. O ka loaa o ke knmuknai makepono o na puaa ame na mo\ kekahi mea ano nui. A aia no ka loaa o mau mea, a lokahi na kanaka a e paa i k a lakou mau mea k«ai a hiki i ka loaa ana o na ku»u. kuai makepouo.