Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 33, 16 August 1923 — KA HUAKAI KAMAHAO A NA KAMAHELE I KA HIKINA [ARTICLE]

KA HUAKAI KAMAHAO A NA KAMAHELE I KA HIKINA

I ka Lunahooponopono o lea Nupepa Kuokoa, Mr. Solomoa Hanohano, Welina pu kaua:—E oluolu oo < hookomo iho ma kahi kaawale o kekahi o na kolamu laahia o kau hiwahiwa, a nau hoi ia e pahola aku imua oka lehulehu o kīni 6 kaua, e noho ana mai ka la puka mai i Haehae a ke welona a ka la i Lehua, i ike mai ai lakou i keia huakai kamahao a na kamahele, elike me ia maluna ae. 0 ke kamahao a'u e olelo nei, o ia no ka like ole o na wahi a na kamahele i hele aku ai, mai ka Mokupuni o Maui he eJua, a mai ka Mokupuni o Oahu hookahi, a hoomanao a-e la au i ka huakai a na kanaka naauao ekolu, oiai lakou e hele ana e imi i ka mea a lakou i manao nui ai, he poe kaukaualii lakou, he Aigupita kekahi, he Helene kekahi a he ludafo kekahi; ua hooholo like lakou i ko lakou wahi e hui ai, a me he la, pela no hoi keia huakai kaahele a na kainahele i ka Hikina. 0 na kamahele elua mai ka mokupuni o Maui, ua haalele iho la laua 1 ko laua liome i ka moku o ka la 2 o keia mahina no ka mokupuni o Hawaii, no ke awa o Mahukona, a i | ka hiki ana aku, ua makaukau ke kaa i hoounaia mai, a hoi aku la no ka home o Mr. ame Mrs. McDouI gall, kalii a laua' i manao ai, malaila e noho ai no ka hoomaka ana ! aku o na hana hooneemua no ka Euj anelio o Kristo ame Kona ekalesia. } Oka eJiolu hoi ona kamahele, ua haalele oia i ka mokupuni o Oahu a kau iho la maluna o ka nioku Maunakea i ka hora S o ka pr», )a 7 no o keia mahina, no Mahukona ke awa. 1 ka hiki ana i ka manawa, lohe ae la ke kamahele i ka leo kahea a ke kapena le-go laina, o ka haloke ae la no ia o na ku 'e, a o ka oni aku la no ia o ke aliiwahine o ke kai (Maunakea) a hoomanao ae la no lioi i ka Makua Lani no ka'u alii- ; wahine, no ka mea oia wale no ko ka home, a pela no hoi me ke alaliele o k« kamahele no ka hana ano nui i manaoia. Kaalo ae la ka haleipukukui nui 0 ke awa, a hala maliope ,aia no ke aliiwahine ke niau la imua me he olali la ka pahee, a i ka liiki ana i ka nuku o ke awa, e kau pono mai ana o Leahi mamua, hoomanao ae la ke kamahele i keia mau wahi hooheno ana: Aia i Leahi Kaimanahila. Ka hokua o ka ale ka i Mamala, MalaHia iho oe i ka poe pele, E ili kaua i ka ma'i hole. 0 ka poe kaulana kau i ka nuku. Nana e hoowali nei ka moana. Hala aku la ihope ia mau poe kaulana, e waiho mai ana na kapakai o Galilaia, kahi e lilo aku ana i awa kumoku hou, ua hele no hoi a kauluwela na kukui o ia mau kapakai, lie malamalama wale no ia ahiki 1 ka halekukui o ka lae o Leahi, me ka nani nui ke nana aku. 1 ke kaalo ana ae mawaho o ka lae o Kaimana Hila a halā aku la, ua lioi aku la ke kamahele no ka nimi, oiai ke okuoku mai la ka moana, a ke uwe hone nei hoi na kanla likini, a kau aku la hoi ka ihu o ka moku i ka moana akea, a'u i hoomanao ae ai i ka hone a sa Hkini.

Aia i Alika e ka ihu o ka moku. Ua hao a paihi na pe'a i ka makani. Pau aku la ka lohe ana i ka uwehone a na likini, aka ,aia na ale mai Ia ma ka aoao o ka moku, aole nae no ka ino o ka moana, aka. he mea mau no ia i na manawa apau o ka holo ana o ka moku. Oiai no au iloko o ko 'u rumi, ua lohe ae la au i ka leo o na sela, o ka lae o Kalaau keia, a eia kakou mawaho o Kaunakakai, aole no hoi i u iho; o ka nehe malie o ke kai ka'u e lohe nei, eia ka ika Malu-ulu-o-lele, a o ka hora 2:30 a.m .i*i. Nana aku la i ka aina, aole he ikeia aku, koe wale tvo o na kukui e aa mai ann, me he hoku la e imoim<? mai ana na maka i ka po maliej aole no i loihi loa ke ku anu ilaila, a o ka holo aku Ja 'no ia no Kahului ke awa ,a ma ka hora 6 a. m. ku aku 1* i ke holuholu o Kahului. Ma ka uwapo iho la no kahi i holoholo ai, aole i hele aku no kekahi mau wahi o ka aina, no ka mea, ua pa-e mai ka leo o ke kapena e holo kolee aua no ka uioku. Kali iho la me ka manao e ike aku ia mau hoa ua kamahele o ka Mokupuui o Maui, aole he wahi mea a ikeia aku, eia ka ua hala e laua i ka moku o ka la 2. Haalele iho la ka moku ia Kahului ia kakahiaka no ke awa o Hana, ke ike la no au i ka waiho mai o ka aina. ka luakini hou o Paia, ame n aaina nani e uhi paaia ana e ke ko ame ka halakahiki, kekahi o na liana waiwai nui e hoohanaia nei. Hala ae la o Haiku ame Huelo, hiki aku la i ka Waikau o Keanae ame Nahiku, aole no hoi i u iho, kapalulu ana ka moku i ke awa o Kapueokahi,- o keia paha kekahi o na i manawa holo loa i holoia mai Ka-1 [ hului ahiki i Hana no elua hora j j wale no me ka hapa. Nana aku la i i , ka ina, he nani a maikai maoli, me J ! ka uliuli o na mea kanu, i hoopulu l'mau ia e na kulu pakaua o ka "Ua ! apuakea o Hana," a hoomanao ae I la no ke kamahele i ha ua kaulana | nei- j Noenoe uakea o Hana, Hoa pili o ka malualua, Elua maua i ka piko, Ekolu i ke ala lipoa. He kilihunē ua ko ia kakahiaka i ka moku i ku aku ai, a o ia lihau ua, o ia no ka ua hihipali o Kauiki, ka puu kaua kaulana hoi o ia aina; aohe koa nana, i hoopio ia manawa kahiko; no ka mea, aohe alahele e ae 0 hiki ai ke kiiia a lilo pio ia kahua kaua, aia wale no mamua ma kahi i kukuluia ai o kekahi kli nui o ia o Kawalakii, aole e kukuluia kela kii i ke ao, aia wale no a i ka po; a elike no hoi me ka naaupo o ia manawa, i ka ike ana aku 1 keia kanaka nui e ku mai ana, ua pau aku la i ke aufiee. I kekahi po, ua hiki mai la o Piika pukaua nana e alakai ana i kekahi puali, ahiki ma ua wahi nei; mai lilo pio no paha oia ma ka maka'u ana i kela kii ,aka, ku aku la oia me ka manao koa e paio me kela kanaka nui, a elike me ka hikiwawe i kona manao ana, oniu ae la oia i kana laau ihe e pahu ana imua o keia kanaka nui. iaia i hoololi ai i kana ihe ma ka akau, aohe no he oni ae, akahi no a loaa ka ike ia Piimaiwaa, he kii keia i kukuluia i mea hoomaka'uka'u ika po; hookahi no ia hili ana o Piimaiwaa o ka hina no ia o ua kii nei, a o ke komo lanakila no ia o Piimaiwaa, a li'o ka puukaua o Kauiki, ka mea ia i olelo ia ai: Nele Kauiki i ka wai ole, Pau peapea la i ke ahi. I Aia no kela mau wahi e ku nei ahiki i keia manawa, o Punahoa, I, . Ponahakeone, Kalaehiumano, Kapueokahi ke one, Kawalakii (kahi i ku ai o ke kii), kahi keia e pii ai iluna o Kauiki ,o Paliuli, Kahulili Ekahi ame Kahulili Elua; ke kahua o ka Hale o reapea, ku aku la oe iluna o ka piko o Kauiki alaila ike aku oe ia Kamakaokiloia; he kumu o Kaniki, Papaloa, Puhiolaumeki, Mokuhauo, Naholaomapuena, ahiki i kou wahi e ku ana o na hale o Hawaii, o Kauiki ko kai, o Kaihuakala ko uka, a ke naua aku oe, ua like no me ka ihu o ke kala, a o leeia no ka puu holua o ke Aliiwahine Kaluna mai Hawaii mai. Ma ka huli puu e hiili ana i ke awa, a ke nana aku oe mai ka moku aku. ke pili i ka uwapo, e ike aku ana oe he wahi ana puka poepoe, o ia ke ana i hanaia ai ke Aliiwahine Kaahumanu, a aia no malalo iho kona wahi i hanauia ai, o ia o Naholomahana, a i ka nui ana ae, he elua a ekolu pule paha, ua hoihoiia oia be ana nai maluna ae o Kalepeamoa, o ia kahi i hoohioloia iho a i ke kolo ana o ke keiki, ua hoihoiia i Kaniamoku, o ia ka aina puuhonua o Hana, kahi e holo ai o ka poe hana hewa a loaa ka lanakila/o keia ka mea i loaa i ke liamahele jyamuli o na hoakaka a ke kupuna. Aole no i piha ka hapalua hora o ke ku ana i ka uwapo, o ka holo iho la no ia no ka mokupuni o ka Hikina, kahi a na kamahele elua i hala e aku. TTa haalele ftku la i ke awa o Kauiki ,a hala aku la ka pnu o Ptfailri kaM e kt kukui e ku &na i

hoaiiona hoopakele i na moku e maalo ae ana ma ia mau kapakai; a * kau pono mai ana lioi mamua pono kahi mokupuni uuku o Alne. n k* kamahole hoi i hooheno ae ai i kiu mau wahi lalani mele: 0 Ale ka'u uluhua, 1 ka nihi a ka ua onini, Hoohehelo ae la i Punahoa, Omaka malu o Keanini, Ka nohona ana iho ua la'i, Hone ana ka makani lauawa, Hoolailai ka piina pali. A i ka hoopau ana iho o keia nm: lalani mele, kau pono ana no ka mo ku makai ,e ikeia aku ai ka waihn mai o ka aina i uhi paa ia e ka halakahiki, ahiki i Muolea, a e iho wale mai ana no hoi ke kuahiwi me kona naui a ke kamahele e hia.n nui ai. Aia.no he-i o Kaupo ame Kipa hulu e wuiho mai ana ika la'i, kahi a na kupuna i noho ai, a nona hoi kekahi hooheno i kamaaina i naHk mea apau, a i lohe aku ai hoi ko kamahele mai na ]eo hawanawan.i m.ii o na ale. E aloha ae an.a no au, Ka makani kaulana o ka aina, A'u e hooheno oe nei, Ka makani kaili aloha. Hala ae la ihope keia mau wi>), : nani o ka aina i piha me ke kup,v anaha ,aia na ke Aliiwahine Maun.> kea ke latio la kona alahele ilunn a ka ohuku o nn ale, a o ka mea loa, ua hamau na ale, a o kahi mn kani aheahe malie e pa mai ana mr> ke kukulu hikina akau, a o keia hv,s "kai a ke kamahele e au nei i kria | mau moana, he malie a nani mnnii no, aole he piipii kai, me he \a, m,i no he leo aheaho e pa mai ana, hn mau. j Maloko no oka rnmi hookipa kn hi j noho ai o ke kamahele, e hnli I ana m& ka aoao nina, n e ahuwale mal ana no na kapakai mai kona ahiki i Honoipu, a pela no ho\ me ka heiau o Mookini, he paiU m okoa no ia e ahua mai ana, a o V* waiho ana o ka aina, he uliull. n* hele a pna i ka mauu, i kn hoorvl,i mau ia e na kilihune wai mni]nr,a mai; ola na holoholona o ia kpha. (Aolo i pau.)