Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 34, 23 August 1923 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, AUGATE 23, 1923.

 

He Moolelo no

KA MEAHUNA POHIHIHI

A I OLE

Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o lu

Mea Lili He Moolelo i Piha me na

Wiliau o ke Aloha

 

 

            Hoi mai la au no ka hale hookipa e noho ai, me ka kakali ana ahiki i ka hora umi, hele hou aku la au i kona hale, aole no oia i hoi mai. Ke hoomaka mai la ka makani e pa me ka ikaika, aia hoi na ao kaalelewa o ka lani e lala an, e hoika mai ana no ka hoea mai o kekahi ino nui. He ikaika maole ka makani, e kupono ole ai i kekahi poe ke hele ma na alanui, iloko o ia manawa o ka po. Me kela ino no nae aole oʻu nana ae i na poino, oiai aia au iloko o kekahi kulana kupilikii, o ka uni wale no iloko oʻu, o ia koʻu ike ia Keoni Naika, a noi aku o ia e haawi mai i kekahi huina dala naʻu, me koʻu maopopo @@, aole oia e hoole mai ana.

            Me kela makemake e ike ai Mr. Naika, hele aku la au no kahi i ku ai o ka halepule, o kahe wale no ia aʻu i mano ai, e malu au mai ka ua mai, a e palekana ai hoi mai ka makani mai malalo o na paia kiekie o kela hale. He manawa polo-le ale no koʻu o ka noho ana iho, kani ana no ka uwaki, o ka hora umi-kumamakahi ia o ka po. Aia no au ke hoomau la i ka noho ana , e pupue ana me ka hoomanawanui i ke anu, a no ka hapalua hora paha kela noho ana aʻu, lohe aku la au i ka hauwalaau o kekahi mau mea, maopopo iho la iaʻu, he poe kekahi e hele ami ana, me ka hookokoke ana i ka halepule.

            Aia au ma kahi kokoke loa i ka puke, e iho aku ai ilalo o ka ilina iloko o ka honua, a i wahi noʻu e ike ole ai mai ai, e kekahi mea, pee loa ae la au malalo o ka pouli o na laau- hihi, e ulu ana ma kela ame keia wahi o ke alanui ololi, e moe ana mamua pono aku oʻu. Ke kakali la au, me na manao nauki, e ike aku i ka oili mai o ka poe no lakou ka leo walaau aʻu o ka lohe ana, ia wa i oili mai ai he elua mau kanaka, a i ko laua kokoke ana mai ma mua o ka puka e iho ai ilalo o ka ilina, ua pa mai la kekahi makani puahiohio, a puhiia aku la ka papale o kekahi o laua, me ka lwaia ana aku e ka makani, a paa ma kela puka.

            Holo aku la kekahi o ua mau kanaka nei, no ke alualu ana i ka papale, a ia wa i ike aku ai au me ka hoohewahewa ole o Mr. Naika ua kanaka nei, me ka huli ana mai nae ihope i kona kokoolua, a kamailio aku la: ʻe hele mai kaua e Hobaki  maanei e pee ai, a hala ae ka ikaika o ka makani, alaila huli hoi aku kaua no ko kaua mau rumi."

            He ikaika iʻo no hoi ka pa ana a ka makani, nolaila aole he ku-e aku o Habaki i kela kono a Mr. Keoni Naika, aka holo mai la oia mahope o kona makuakane, aia ka pono o ka hoea aku no kahi e hala ae ai ka ikaika o ka makani, mai ka pa ana mai ia laua.

            I ua mau kanaka nei i hoea aku ai no kahi o ka puka, lohe hou aku la au i ka pane ana aku o Keoni Naika ia Habaki: Ea he keu aku maoli a ka mea kupaianaha, ua hoea mai nei ka paha o Mr. Kaipa, a aia oia ilalo o ka ilina, no ka mea ke hamama nei keia puka. E komo kaua iloko o keia wahe e pee ai, a malia ka ua, me ka makani"

            O ka Habaki pane, aʻu i loke aku ai, o ia no kona hoole ana aku, aole on a makemake e komo ma kela wahi, ua oi aku kona pulu ana i ka ua, ma mua o ke komo ana aku iloko o kela wahi.

            Ua paakiki mai la no nae o Keoni Naika i ke koi, me ka olelo okoa ana mai. "Aohe au mea e makaʻu ai maloko o kela wahi, in a o ke kumu  ia o kau makemake e hookolohe mawa- ho nei, no ka mea ua hele na iwi o ka poe make, a popopo, ea, e weikiweiki mai oe, o pulu loa auanei i ka ua!" a laila ike aku la au i ko laua komo ana aku iloko.

            Aole au i hoikeike aku iaʻu iho imua o laua, aka ke hoopua malie la no au, iloko o kahi pouliuli o ka laauhihi. Aole he maopopo iaʻu o ke kumu, o koʻu hoomau ana aku i ka noho ana ma kela wahi, malia paha no kela noonoo no aʻu e ike ia Keoni Naika, a noi aku iaia e haawi mai i dala naʻu aka ua hoomau aku la no nae au i ka noho ana, ahiki i ke kani ana mai o ka uwaki, o ka hora ekahi ia a oi, ia wa i hamama ae ai ka pani o ka puka, o ka ilina, a o ka mea nana i hookahaha @@ mai i kuu noonoo, o ia no ka hemo hookahi ana mai o Keoni Naika iwaho, aole kona koolua i komo ai iloko o kela ilina.

            Iloko o kela manawa aʻu i ika aku ai ia Keoni Naika hoo-kahi, me he mea la, ma koʻu ike maoli iho no i koʻu ano, ua anenae e pau ka holo ana o ke koko iloko o kʻu kono, a me kuu mau maka ponoi, i ike aku ai au i kona pani ana mai i ka puka, me ke ku ana aku a paa, alaila haalele iho la oia me ka awiwi loa, a hele aku la, elike me ke ano o kekahi kanaka, i makaʻu no kona hahaiia aku mahope e kekahi mea.

            Aole loa au i lohe aku i kekahi leo mailoko mai o ka ilina, e maopopo ai la hoi iaʻu, he karaima ekaeka kekahi i hanaia maloko o laila, eia nae ala mai la kekahi manao hoohuoi, no ka lawelawe ana o Keoni Naika i kekahi hana ekaeka loa. Aohe maopopo mai la o kaʻu mea e hana ai, no ka mea ua hele mai la au a piha i ka makaʻu, he hookahi no hana , o ka noho malia, aka nae iaʻu i oili hoi mai ai iwaho mai kela wahi pouli mai, hoomaka aku la au e hele, me he wahine la i lawelawe i kekahi la iloko o ka pouli, a no na mila elima koʻu hele ana ma kela po, me ka hoomanawanui, hoea aku la au  no ka hale hoolulu kaaahi, a maluna o kekahi kaaahi o ka p@pa ekolu, i kau aku ai au, me ka hiamoe ana iho, no ia koena po, aia ka pono o ke ao ae.

            He tikitiki koʻu no ka huli hoi ana i Ladana, nolaila aole oʻu pilikia a i koʻu wa i hoea hou ai ma Ladana, a lohe i ka nu- hou hoopihoihoi hoohoo, no ka hanaia ana o ke karaima pe- pehikanaka pohihihi ma Welafika, ua kau okoa mai la imua oʻu na mea aʻu i ike ai ma ka po aku mamua"

            Ma kela manawa a Silia Houkona e hoakaka ana i kana mau mea i ika ai, ua like pu oloko o ke keena hookolokolo me keka-hi keena, i noho ole ia e kekahi mea, o ka leo wale no o Silia ka mea loheia; pehea hoi e nele ai ka meha, no ka mea ua hele na mea apau a piha me ka weliweli, no ka lakou mau mea i lohe mai ai, mai ka waha aku o keia hoike.

            Pehea oe i hoike kokoke ole ae ai i keia mau mea au e kamai-lio mai nei" i poha mai ai ka leo o ke kahu o ka aha.

            He elua mau kumu o koʻu noho hamau loa ana, o ka mua, o ia no ke kau ana aku o koʻu mau manaolana, malia e oili ae ana no kekahu mau mea oiaio, e hoauheeia aku ai na manao hoohuoi, no ka pili o Mr. Wakona i ka hewa; a o ka lua ua hele au a piha me na noonoo maikai ole, ina e lilo au i mea e hookau aku i na hoopilikia ana maluna o kekahi kanaka nana i kokua mai iaʻu iloko o koʻu mau manawa o ka pilikia ke  ka-naka hoi, i pili loa i kekahi hapa o koʻu ola ana."

            "Mamuli o ia mau mea au i hana ai, ua pili kekahi hewa koʻikiʻi loa ia oe, ma kou ae ana , e mau aku ka pahola ana o na manao hoohuoi o ka lehulehu malina o Mr. Wakona, a e kau aku hoi na haawina hoehaeha maluna o ke kanaka opio, ma kona lilo ana he pio na ke kanawai."

            "Ua ike no au i kena mau mea au e hoakaka mai nei e ke kahu o ka aha," wahi a Silia me ka leo o ka mea e hoike okoa aku ana i ka ehaeha o kona uhane, no kana i hana ai, me ka nana ana mai hoi maluna ana aku iaia, alaila hoomau hou mai la i ke kamailio ana;

             "He mau manawa lehulehu kaʻu i manao ai e ke hoike ae i kaʻu mau mea apau i ike no kela karaima, a no elua a ekolu paha manawa aʻu i hoea aku ai imua o Keoni Naika, a uwalo aku la imua on a, e hoopau loa oia, i kana mau hoopilikia ana ia Gai Wakona."

            "Pehea i maopopo ai ia oe ne hana hoopilikia a Keoni Naika maluna o ka mea hoopiiia"?

            "Ua maopopo iaʻu na mea apau," i hoomau hoi aku ai no o Silia i kana kamailio ana, me ka haikea nae o kona helehele-na. "Ua kamailio mua ae nei au, owau ka mea i ike no ka manawa mua loa, i ka maoli pololei o keia hihia pohihihi, no-laila i na kanaka o ke aupuni, e hoao ana elike me ke akamai apau i loaa ia lakou, no ke kuekaa ana ae i ka meahuna i pili i ke karaima pepehi kanaka, aole au i noho malie, aka owau pu no kekahi e hana ana, me he ilio hanu meheu la, e hookolo ana mahope o kana pio.

            "Mamua o kuu haalele ana iho ia Ladana, ma kaʻu huakai no kahi mamao, a no ka waho ana aku i kaʻu leo uwalo hope loa imua o Keoni naika, hoike okoa aku la au iaia, i kaʻu mau mea a pau i ike ai, me ke koi ikaika ana aku iaia ,e imi aku oia i na alahele, e kaawale loa ae ai na hoohuoi ana mai ia Gai Wakona ae; me kuu kau mua aku i na manaolana, in a no ko- na maliu mai ia leo uwalo, alaila e hoopakeleia ae ana au, mai ke ku ana imua o keia aha, a huaʻi ae, i kekahi noʻahuna aʻu hookahi wale no i ika ai."

            O ka põe apau maloko o kela keena hookolokolo, e hoo-lohe mai la i na hoakaka a Silia, aole e hiki i kekahi o lakou, ke hoahewahewa iho, no ka oiaio o na mea apau ana i ka-mailio mai ai, a ke mahalo la hoi lakou, no na noonoo kilakila loa o loaa iaia, ma ka imi ana i na alahele, e hoopakeleia ae ai o Keoni Naika, a e hoopilikia ole ia aku ai hoi o Gai Wa- kona, no laila aole loa he manao hoahewa i ala ae iloko o la-kou, no ka hoike mua ole ana o keia wahine, i kana meahuna, no ka mea aole no he hana maalahi, ke kumakaia ana ae i kekahi kanaka, i hana aloha mai iaia, koe wale no a hiki ole iaia ke maliu akum i na uwalo ana mai no ka hoopakele ana ae i ka mea i hoopilikia hela ia aku.

            Ua noke mai la ka loio o ke aupuni i ka ninaninau ia Slia, me ka loki ole ae o kana mau pane, mai na mea mai ana i hoike ai mamua aku, aole no hoi he mau mea hou ana i ka- mailio ae ai, nolaila ua hauohaia aku la o Silia, e haalele iho i ka noho hoike, ua pau ae la no na ike i makemakeia ai oia.

            Ia Silia nae i hoi ae ai a noho ma kekahi wahi, ua ku ino ae la ka loio aupuni iluna, a kamailio mai la imua o ka aha, me ka puha i ka hehe, i ka i ana mai:

            "Ke makemake nei au e hoopauia na ike o keia ana, he mau hana ku wale no keia i ka hoopahenehene. Ma na oleloike apau i waihoia mai nei e ka aoaoa o ka mea hoopiiia, aole loa ehiki ke hilinaiia aku, a ua hiki iaʻu ke olelo ae, aole loa he waiwai iloko o ia mau oleloike, koe wale no ka hoopau wale ia o ka manawa. O ka ike nui a koʻikoʻi i makemakeia ai, e  kukuluia mai imua o keia aha aole loa ka aoao o ka mea hoo- piiia i lawe mai, nolaila aole he waiwai o ka hoolohe ana aku i na ike, elike me ia a kakou i lohe mua iho nei.

            "He mea ehaeha naʻu ka olelo ana ae, ua lawaia mai ke-kahi mau ike haku epa, e hooili ana i na ahewa ana maluna o Keoni Naika, no kona pili i ka hewa pepehikanaka. Pehea la e hiki ai ia kakou ke hilinai aku, he hana hiki i kekahi ma-kuakane i aloha i kana keiki, ke pepehi aku aiai a make? Ua olezzo mai nei ka loio pale, ua loaa ke kino o Habaki Naika ia lakou, a ke koi nei au, e hoikeike koke ia mai kona kino, a i ole, e laweia mai paha na ike, no ka loaa ana aku o ua kino nei!"

            "E oluolumai ke kahu o keia aha," i pane aku ai ka loio o Gai, me ka leo malie, "ua makaukau makou e hooiaio aku i keia manawa, elike me ia makou i hoakaka mua iho nei e pii ana i ka loaa ana o ke kino o Habaki Naika."

            "Heaha la hoi ke kumu e hoohakalia ia nei?" i pane mai ai  ka loio aupuni ma ke ano pikanana.

            "O ke Kino o Habaki Naika, ua loaa aku ia maluna o keka- hi lapa papa e lana ana iwaena o ka moana akea," i kamailio aku ai ka loio pale, me kela akahele no o kana mau olelo.

            I ka wa i lohe mai ai o ka poe maloko o ke keena hookolokolo i kela hoakaka ua ne-i koke ae la oloko o kela keena, me ka hawanawana ana aku o kekahi i kekahi, a ma ka mea oiaio maoli, ua hele na mea a pau a piha i na manzo pioloke, me ke aea koke ana ae o ke poo o Keoni Naika iluna, a nana mai la i ka loio o Gai.

            "I wahi e lohe pono ai na hoa o ka papa kiure, me kou ha-nohano e ke kahu o kka aha, i ka moolelo no kela loaa ana o ke Kino o ke kanaka opio, i manaoia ua make, ke makemake nai au e lawa mai i kekahi hoike hou, a mai kona waha ponoi  mai auanei kakou a pau e lohe pono ai i na mea oiaio."

            I ke kuu ana iho o ka leo o ka laio pale, ia wa i ikeia aku ai ka hele ana ae o kekahi kanaka opia, a ka lehulehu i hoo-maopopo mua ole ai, i ke komo ana mai, iloko o ke keena hookolokolo, i ka wa e pioloke ana ka lehulehu, a ku ma ka aoao o ka loio o Gai.

            "E oluolu oe e hoike ae i keia aha i kou inoa," i ninau aku ai ka loio pale.

            "O Habaki Naika koʻu inoa," wahi a ka hoike, me ka hoo-maka ana ae o kekahi poe maloko o kela keena, e haawi i ekolu leo huro, mai ka uuku mai o kela mau leo huro, ahiki i ka nui ana, me ka hiki ole ke hoomaluia mai e ka aha, no-laila ua hookuuia mai la na mea apau, e hoike i ko lakou mau manao hauoli, no ka loaa hou ana o ke kanaka opio, i manaoia ua make.

            Mailoko mai nae o kela mau leo huro o ka hauoli, i oili pu ae ai kekahi leo uwe kapalili, a i ka nohoalii ana iho o ka meha, aia hoi e waiho mai ana ke kino o Keoni Naika iluna o ka pa-pahele, ua maule, no ka mea aole e hiki i kela kanaka ke hoo-kuoo hou iho no kona hewa ole, iaia i ike aku ai me kona  mau maka ponoi, i ka noho mai o Habaki Naika imua o kona  alo, kela keiki ana i pepehi aku ai me kona mau lima ponoi, ana i manao ai , aohe mea nana e huaʻi ae i kana karaima eka-eka i hana ai, eia ka e ku mai ana oia, a hookau mai i na ahe- wa ana maluna on a.

 

                                                MOKUNA XXIX

            Ua lilo kela hoea kino ana aku o Habaki Naika imua o ka aha, i kumu e hoopiolokeia ai ka noonoo o na mea apau, me ka hoolohe ole ia aku o ke kauoha a ka aha e hoomalu, aka nae, i ka hala ana o kekahi mau minuke he umi, akahi no a noholaii iho ka maluhia maloko o ke keena hookolokolo, me ka makaukau o ka lehulehu e hoolohe aku i ke koena o na oleloike e pili ana i kela hihia.

            No Neoni Naika hoi, ua kaʻikaʻiia aku oia no kekahi wahi e loaa ai iaia ka lapaau ana mai a kekahi kauka, no ka mea ua hoomaopopoia, ma ke ano o ka laau o kona kino, ua loaa iaia kekahi pilikia ana nui loa, e hiki ole ai ke hoohemahema wale ia.

            Oiai hoi na mea a pau e kakalu ana, o ka hoomau aku o Habaki Naika i ka hoike ana mai i kona moolelo, ia wa i po-ha ae ai kon aleo i ka pane ana mai:

            "Ke ole au e koho hewa, ua loaa mua ka i keia aha, no koʻu hele pu ana mai me Gai Wakona, ahiki i ka uwapo, ma kela po, o ka hoolokahiia ana o ko maua mau manao, ma- hope iho o ka hoopla ana i kektahi mau hora maloko o ka home o ka Rev. Edimona. Ia maua i hookaawale ai kekahi mai kekahi mai ma kela po, o maua kekahi mau hoaloha mai-kai loa, aole he wahi mano ino a inaina paha i koe iloko o maua pakahi.

            "Ua pau ka hora umi-kumamakahi i kela manawa, a oiai ke pa la ka makani me ka ikaika, a ke lele ae la hoi na ao haku- makuma o ka lewa, no laila hoi awiwi mai la au no ka rumi

o kuu makuakane, me ka manao e hiki e au i ka hale mamu o ka haule ana iho o kekahi kuaua. Uaʻu nae i hoea ai mawaho pono o ka halepula, halawai mai la au me kuu makuakane ha-nauna, e hele ae ana e huli iaʻu, a kaa e mai la ma kona aoao ke kamailio ana mai:

            "E hele aku ana au e huli ia oe e Haaki, he keu aku maoli

a ka aumoe o kou hoi maila," wahi ana. "ua hele au a hopohopo loa noi, no ka mea he ino nui loa keia, e hiki ole

ai iaʻu ke nanamaka aku i koi hoi hookahi mai ikolo o keia

poili o ka po."

            " Me kela mau olelo, i hopu mai ai oia i koʻu lima, a eʻa ae la malalo o kona poaeae, o ko maua hoomaka aku la no ia e hele me ka awiwi, aka i ka hoea ana ma ke kihi o ke alanui, e ku pono la, i ka puka, e iho ai ilalo o ka ilina malalo o ka honua, ua pa mai la ka makani me ka ikaika loa, a puni aku la i ka papale o kuu makuakane, me ka lele ana aku i paa

mamua pono o ka puka o ka halelua.

            "He puna keia i hanaia a hohoni iloko o ka paia pohaku, nolaila koi mai la kuu makuakane, e hele maua no kela puka, oiai o kela kahi malumalu e pee ai a hala ae ka makani ame ka ua; ae aku la au i kona manao, a he oiaio, he wahi kupono kela, aole he loaa mai i ka ikaika o ka makani ame ka ua.

            "He manwa pokole wale no kela o ko maua noho ana iho malila, puiwa ae la au i kona hooho ana mai, aole i paa kela puka i ka lakaia, a ma kaʻu nana aku, me he mea la ua hoo- kahaha loa ia kona manao, no kela hemo ana ae o ka puka me ka maalahi a ua kuhihewa loa au, aole iʻo i kiia kela puka, no ka mea aole au i maopopo mua, he ki kekahi me ia i kela po.

            "Ke ikaika loa iho la ka haula ana a ka ua, a koi mai la kuu makuakane e kkomo loa aku maua iloko i ole ai e pulu; a oiai he makaʻu au i na wahi elike me kela, hoole aku la au iaia, ua oi aku koʻu noho ana iwaho o ka ua, mamua o koʻu komo ana aku iloko o kekahi ilina polopolona, paakiki mai la no

nae oia i ke koi ana, ahiki i koʻu ae ana aku i kona manao, o ko maua komo aku la no ia iloko.

            "Ia maua maloko o kela wahi pani mai la o Keoni Naika i ka puka, a me he mea la iloko o koʻu noonoo, ua like pu au me kekekahi pio, i ka nana ae, aia au iloko o kekahi wahi pouli. Ke hoolalau wale la no o Mr. Naika, mao a maanei, a laila, ho-a ae la oia i kekai ihoiho kukui, me koʻu hoike okoa ana aku imua on a, i ka nui o koʻu kahaha, no kela ihoiho kukui, o kana pane, oia no ka mea ana i waiho i ka ihoiho kukui malaila, a he mau manawa no ka ka laua o Mr. Kalipa i iho ai maloko o kela ilina.

            "I ka manawa i a ae ai ke kukui, akahi no a maikai mai koʻu noonoo, no ka hiki ke ikeia ae na mea apau e hoopuni ana iaʻu, a koi mai la oia iaʻu e hele maua e maikai i na wahi o na kino make, i waihoia ai ma ko lakou mau keena like ole, aohe aʻu hoole ana aku, aka hahai aku la au mahope ona.

            "ua aneane paha e piha ka hora hookahi, o kela hele ana o maua e makaikai i na luapao like ole, hoea aku la maua ma kekahi wahi i hanaia me na anuu alapii, alaila noho iho la o Keoni Naika ilalo, me ka waiho ana iho i ka ihoiho kukui, a kamailio mai la, ua hele oia a maluhiluhi, me ka nui pu ana ino o kona hanu, a oiai owau no hoi kekahi i hele a maloʻeloʻe o koʻu noho iho la no ia ilalo ma kona aoao.

            "Ma kela noho ana iho o maua e hoomaha, ua noho mu-mule loa o Keoni Naika, aole he wahi mea a kamailio mai, ke kulou wale la no kona poo ilalo, a no koʻu manao, ua loaa  paha iaia kekahi pilikia, ninau okoa aku la au i ka pane ana aku:

            "Heahha hau mea nui e noonoo nei e Papa Keoni?"

            "E noonoo ae ana au, i ka oi loa aku o ka pono o ka poe nolakou na iwi e waiho mai nei maloko o keia ilina me ka maikai, mamua o kekahi kanaka elike me aʻu nei ke ano, i ka hoehaeha mau ia o koʻu manao i na manawa a pau, " i pane mai  ai oia me ka noke ana ae i ka luliluli o kona poo.

            "Mai hookomo mai oe i kekahi manao o kena ano iloko o kou poo," i pane aku ai au iaia, me koʻu noke okoa ana ae i ka akaaka, no ka mea he hana mau no au iaia pela, i kekahi  manawa, i kona wa e hoike mai ai i ka maikai ole o kona noo-noo ma kekahi mau mea.

            "He mea pono iaʻu ke hoakaka ae ma keia wahi, he mau ma-hina aku nei i hala akahi no a loaa ka ike iaʻu, he ai opiuma kuu makuakane, a ua ike au, ma kela po, ua ai oia i ka hua opiuma, no ka mea ua hiki loa iaʻu ke honi aku i ka hohono o ka opiuma i kona wa e kamailio mai ai.

            "Aole o oe e Habaki ka mea nana e aʻo mai iaʻu, no ka mea ua nana aku au ia oe, ma ke ano o oe kekahi kanaka opio waiwai, me ka nui o ka hauoli e waiho mai la imua o kou alo, aka noʻu nei la, ua nele au ia mau haawina pomaikai," wahi ana me ka leo pikanana, a ike aku la au i ka hele o kona mau maka e leleiona.

            "Ina e hookukuia ana kau kalena me koʻu mau waiwai, ua oi loa aku oe mamua oʻu, o ka mea i loaa he kalena kilakila loa elike me ia i loaa ia oe, oia kekahi kanaka kaulana loa ma  ke ao nei," i pane aku ai au, no ka mea ua hele maoli no au a makemake oa i kela ike himeni i loaa iaia.

            "Heaha auanei ka waiwai o ia kalena, in a aole he hauoli e loaa i ke kanaka, me kekahi pohaku i nakiikiiia ma kona aʻ-i?" wahi hou ana me ka hooi loa ia ae o ke ano pikanana o kana kamailio ana mai.

            "ʻHeaha ia pohaku i nakiikiiia ma kou a-i, e kuu makua-kane?' wahi hou aʻu, me ka maopopo ole o ka manao o kana mau olelo.

            "ʻAole ka ou noonoo iho, owau kekahi o na kanaka ilihune loa, a mawaho ae olaila, ua nele au i na manao hauoli!'

            "ʻAuhea oe e kuu makuakane, ua hookahaha loa mai oe i koʻu manao. Ke loaa nei ia oe kekahi uku mahina maikai loa, a o oe no ka haku nou iho, nolaila aole au i ike i kekahi kumu, e nele loa ai ka loaa ia oe o ka hauoli.'

            "ʻAole o ia mau wahi dala mailuilu nei au e nui koʻu wai-wai, a e ole aku elime me ke ola ana o na kanaka lalawai, aole e kaukaʻi aku o ka loaa mai o ke dala i kela ame keia mahina. Mawao ae o ka waiwai, o ka iini iloko o kuu puuwai, o ia no ka loaa o kekahi mea aʻu e aloha aku ai, a e alohaia mai ai hoi au; nolaila i lohe oe e kuu keiki ea, ua like pu koʻu ola ana, me kekahi pinao, e hou hewa wale ana no ma na puka aniani.'

            "I koʻu lohe ana i kela mau hoakaka, ua hoopihaia mai au me ke kahaha, a koho koke iho la au, ua loaa iaia kekahi pili-kia ano nui, pela wale no i puka mai ai kekahi mau manao o

kela ano mai aiia mai.

            "ʻAuhea oe e Keoni Naika,' i pane aku ai au iaia me ka leo kuoo, ʻua hiki loa iaʻu ke hoolilo aku ia oe i kanaka waiwai, in a o kau mea ia e makemake nei. He nui koʻu mau waiwai, aka ua hiki iaʻu ke haawi aku ia oe i ka hapalua o kela mau waiwai, eia nae ke kanalua loa nei au, no ka lilo o ia hana, i mea e hoopauia ae ai kou pilikia maoli.'

            "He maikai wale no kela mau olelo aʻu i kamailio aku ai imua on a, a o koʻu manao maole no ia, e haawi aku i kekahi hapa o loʻu mau waiwai nona, o ka mea nea nana i hooi ae i ke kahaha iloko oʻu, ua huli mai la oia, me ka hele o na ma-ka a hulili i ka huhu, o ia no oe o kekahi kanaka i uluhia e na manao hehena, a pane mai la:

            "ʻManao anei oe e ae ana au e hoopa i kekahi hunahuna o kau mau dala, me kuu ike no, aia ia oe kahi i paa ai o kekahi waiwai makamae oi loa, aʻu i kuko ai no na makahiki loihi e lilo mai iaʻu?"

            "ʻHeaha ka manao o keia mau olelo au e kamailio mai nei iaʻu?' Heaha ka waiwai makamea hookahi aʻu e paa nei?'

            "ʻO ua waiwai makamae nei ea, o ia no ke aloha o Tio-dora Lanada," wahi ana me ka leo e hookauia ai ka weliweli maluna oʻu.

            "ʻUa hookahahaia aku la paha kou manao no keia mea, aka nae i lohe pono oe i ka mea oiaio loa, ua haulehia au i ke aloha no Tiodora Lanada, no na makahiki loihi, mai kela manawa mai o kona lilo ana he haumana naʻu. Iaʻu e nana aku ana maluna on a i kela ame keia la, e puu mahuahua mau ae ana kela aloha, ahiki i ke oo maoli ana e hoomana okoa aku ai au iaia.

            "ʻMe kela aloha iloko oʻu nona, aole au i hono malia iloko o keia mau makahiki loihi; a me kuu ike no, ua paa oia ma-lalo o ka hoopalau me oe ua hoao aku au ma na ano apau, e pahele i kona noonoo, ma na alahele apau e hookoia ai kuu iini, ua aʻu aku au iaia, i na mea apau e aloha mai ai oia iaʻu, me kela manaolana, e kaili mai iaia mai ia oe mai, a mare aku iaia i wahine naʻu.'

            "No Keia mau hoakaka a Keoni Naika, hiki ole iho la iaʻu ke uumi i koʻu manao hoonaukiuki, ku ae la au iluna, a pane aku la imua on a, me ka hookamani ole:

            "ʻIna o keia ka mea oiaio loa au e kamailio mei nei, alaila, o oe kekahi kanaka ino lapuwale loa e Keoni Naika-he Kanaka kumakaia o ke ano haahaa loa, a he kanaka hoi e hiki ole ai ke hilinaiia, elike me aʻu i hilinai kuhihewa aku ai ma-luna ou, no kou mau ano maikai, iloko ae nei o ka manawa i hala.'

            "ʻE akahele loa oe e Habaki, i ke kapa ana mai iaʻu pela!' i pane mai ai oia iaʻu ma ke ano hoomakaʻukaʻu. ʻO kena mau olelo au e hoopuka mai nei, he mau olelo ia e hoalaia mai ai ka inaina iloko oʻu nou, e hiki ole ai iaʻu ke kapa hou aku ia oe he keiki naʻu.'

            " ʻAohe oʻu nana no kau mea e hana mai ai noʻu, no ka mea akahi a hookaakaa pono ia ae kuu mau maka no kou ano oiaio e Keoni, he iliohae oe iloko o ke koloka hookamani. Nawai no la e nele ela ano pihoihoi iloko o Tiodora i koʻu wa e ka-mailio aku ai iaia e pili ana ia oe, eia ka, uahoao oe e pahele i kona noonoo, a e hoolilo iaia i pio malalo o kou mana. Ke ole au e kuhihewa, aia iloko o Tiodora na manao hoowahawa-ha nou, no ke ano o kau mea i hana aku ai maluna ona.'

            "Aloke i pau pono aku kaʻu mau olelo i mano ai e kamailio aku imua on a, o kona hapai ae la no ia i ka lima akau iluna aia hoi he hi nui e paa ana i nikiiia i ke kaula, o kela ko no  paha ana i wehe mai ai i ka puka, a hahau mai la ma kuu poo me ka ikaika apau i loaa iaia, o koʻu hina iho la no ia ilalo, a ke hoomaopopo la au, e haalele mai ana ka noonoo maikai iaʻu.

            "I ka hoi pono ana mai o koʻu noonoo maikai, ike iho la au, aia ke au maloko o o kekahi wahi pouliuli, me ka hele o koʻu Kino a malule, me ka nawaliwali maoli no. I kinohi, aole e hiki i koʻu mau lima ame na wawae ke onioni, a me he mea la o koʻu poo, ua haawale aku ia mai ke kino mai. I ka hala ana nae o kekahi manawa mahope mai, akahi no ahiki i koʻu mau lima ke onioni ae, a hiki mai la no hoi iaʻu ke hoomao-popo.

            "Haha wale ae la no koʻu lima akau, ke pa la iaʻu na pohaku kalakala, a hoomano iho la au, eia no ka au iloko o kela ili-na. Noke ae la au i ke kahea i kuu makuakane, aole he pane-ia maai, koe wale no na lea kupinaʻi, mai na paia pohaku mai, me he mea la e pahenehene okoa mai ana iaʻu.

            "Mahope nae o koʻu noonoo ana i ke kumu o ka pane ole ana mai o KEoni i kaʻu kahea aku iaia, akahi no a loaa ka hoopaopopo ana iaʻu, malia paha no kona manao ua make maoli au, nolaila iloko o kona makaʻu a weliweli no kana mea i hana mai ai maluna oʻu, ua holo aku oia, a haalele iaʻu ma-loko o kela ilina.

            "Me kela noonoo iloko oʻi, hooikaika ae la au e ku iluna, a hala hou aku la ma na paia, akahi no a loaa mai ka ike mao-popo loa iaʻu, eia ka au iloko o kekahi lua kahi i noho ai. Ma koʻu huli pono ana aku i ke ano o kela lua, o loaa mai ai ka ike, he punawai hohonu kela i hanaia; a hooiaio loa ia mai la no hoi kaʻu mea i noonoo mau ai, no ke kiola maoli ana o  Keoni iaʻu iloko o kela luawai, me ka manao pel aiho la e nalo ai kana karaima eleele i hookau mai ai maluna oʻu, alaila holo aku la, me ka hoao ole e hoopakele ae iaʻu, aka hookau aku la i ke karaima maluna o kekahi mea hewa ole.

            "Komo mai la ka lia maeele o ka makaʻu ame ka weliweli iloko oʻu, no ka hopena e kau mai ana maluna oʻu, o ia no  ka make; nolaila nook hou ae la no au i ke kahea no kekahi mau manawa lehulehu, me ka nui maoli o koʻu leo, aohe nae he mea nana i pane mai ia mau leo kahea, a i ka hiki hou ole ana iaʻu ke kahea ae, ha mai la koʻu leo, haule iho la au ilalo moe malie, me ka noonoo ana nae i ke alahele e pakele ai kuu ola.

            "He manawa loihi maoli kela moe malie ana oʻu, ua hoo-puiwaia mai la au, i ka hoomaopopo ana ae, i ka pa mai o ka makani huʻihuʻi ma kuu mau papalina, nolaila kau ae la koʻu lima iluna no kahi o ka makani e pa mai ana, a ma ka hoohelehele malie ana, pa aku la iaʻu kekahi puka a ma kela puka e komo mai ana ka makani huʻihuʻi. O keia ka mea nana i hookomo mai i ka manaolana iloko oʻu, no ka palekana o koʻu ola, no ka mea manaoio iho la au, he puka kela e moe ana a hoea iwaho o kahi akea, i hiki ai i ka makani ke komo mai.

            "O kahi nae o ka laki, he poho kukaepele kuloko o kekahi pakeke o koʻu kuka, koe ae la au i ke kukaepele, no ka nana pono ana i ka nui o kela puka aia ma kahi o ka umi-kuma-maha a i ole umikumamalima iniha ke anawaena, a ua hanaia hoi me ka uinihapa, ma kaʻu koho iho, he puka kela i hanaia, no ka wai e kahe mai ai iloko o ka luawai aʻu e noho ana.

            "Aole e hiki iaʻu ke ike i ka loihi o kela puka, he hookahi nae mea paa loa o koʻu manao, in a nei no ka hiki iaʻu ke komo ma ua puka nei, alaila kokolo malia ana au, ahiki i ka oili ana ma kekahi aoao, in a no ia he manwa loihi aʻu e hooikaika ai ma ka nee malia ana.

            "Ina no au e noho malia ana maloko o kela punawai, e mai ana no au, a in a no paha he make ke halawai mai ana me aʻu, ma ke komo ana maloko o keia lua, aohe no ia he mea noʻu e kanalua iho ai, he oi ae koʻu hoao ana e lawelawe i kekahi hana mamua o ka noho malia walo no, malia paha e hoopa-keleia ana kuu ola, ma ia hoao ana.

(Aole i pau.)