Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 34, 23 August 1923 — Page 8

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Na Punana o na Hana Hakihaki Kanawai

            Eia ke keena o ka loio Amerika ame ka ilamuku Americka, ke hopuhopu mai nei i na punana o na hana hakihaki kanawai, maloko nei o keia kulanakauhale, me ka paa ana mai he heluna nui o ka poe kuai waiona, maloko o na punana i hoolaaia, aole wale no no ke kuai ana i ka waiona, aka no na hana haumia.

            Maloko o na Kalapu Hoohauoli i kukuluia ma kela ame keia wahi like ole o keia kulanakauhale, i loaa aku ai he heluna mahuahua o ka waiona, a he mau wahine i hoolaa ia lakou iho no na hana haumia.

            Ua lawelaweia na hana hakihaki kanawai maloko o kela mau kalapu hoohauoli, no na mahina loihi, ma ke ano akea, no ia ano akea, i loaa aku ai ka ike i na luna oihana federala ahiki i ko lakou ku okoa ana mai imua a hooko i ke kanawai.

            Ua olelo ae ka Makai Nui Rose, no ka ninau a ka ahahui o ka waine o keia kulanakauhale, ma kekahi manawa ae nei i hala, aole ana mea i maopopo, no ka lawelaweia o ka hana kuai waiona ma ke ano akea ; ma ka huluiia ana ae nae o kekahi heluna nui o ka poe kuai waiona, o ka hopuia ana e ka @lamuku Amerika O. P. Cox ame kona mau hope ma ka iohana, i maopopo ai ia kakou,  ka pololei ole o kela hoakaka a ka Makai Nui Rose, koe wale no, ina aole ona hoao e hooko i ke kanawai.

            E ole o Mr. Austin e waiho ae i na kumu hoohalahala e ku-e ana i ka Makaikiu McDuffie, pela i hua'iia ae ai i ke akea ke Kalapu Hoohauoli o Waikiki, kekahi o na punana o na hana hakihaki kanawai, oiai no nae, ua loaa no ka ike i ke keena o na makaikiu, no kela kalapu, me ka hoopilikia ole ia aku o ka poe e lawelawe ana i ka lakou mau hana ku-e kanawai maloko olaila.

            O ke kumu o ka oihana makai o Honolulu nei i komo ole aku ai e hopuhopu i ka poe hakihaki kanawai maloko o keia mau kalapu hoohauoli lehulehu, mamuli mai anei ia o ko lakou maopopo ole? Ina elike me ka ka Makai Nui Rose i olelo ae ai, aole he kuaiia o ka waiona ma ke ano  akea, oiai no nae o ka mea oiaio loa, ua hiki i kela ame keia mea makewai ,ke loaa ka okolehao, maloko o na wahi inu waimomona, o ka hopuhopuia ana e ka Ilamuku Amerika ame kona poe kanaka, alaila he keu aku maoli ke kupono ole o ko kakou oihana makai : a i ole, ua huli aku paha ke kua o na makai i kela mau wahi hakihaki kanawai, mamuli o ka nouia ana mai a pa i ka pohaku, no ka waiho malie aa aku ia lakou me ka hoopilikia oke ia.

            Aole he waiwai iki o na kanawai i hanaia, ina aole lakou e hookoia ana, nolaila o ka oihana makai, e hoao ole ana e hooko i ke kanawai, oiai no nae e loaa ana ka waiona me ka maalahi loa, ma kela ame keia wahi, ua hoea mai i ka manawa a kakou e hoonoho ae ai i kanaka okoa ma ke poo o keia oihana, me ka manaoio, e lilo oia i mea hooko i ke kanawai.

            Ua hookaakaaia na maka o ka hapanui o na mana koho iloko o keia mau la, mamuli o ka maalahi o ka hopuhopuia ana o ka poe kuai waiona, ame ka poe e lawelawe ana i kekahi mau hana hakihaki kanawai e ae, e na luna oihana federala ; ke hele lanakila nei ka poe hakihaki kanawai, u ua hookomoia aku @oi na manao hoohuoi iloko o lakou, no kekahi mau hana poholalo i lawelaweia ma kekahi ano.

            O oukou no nae e na mana koho baloka, na lunakanawai, na lakou e haawi mai i kekahi olelo hooholo kaulike, ma keia kau koho baloka e hoea mai ana, ina nei no ko oukou koho i @@@ hou no ko kakou oihana makai, aole paha.  O ka nui o na hana karaima hakihaki kanawai; ka loaa ole o ka palekana ame ka maluhia i na makaainana wahine o kakou, maloko nei o keia kulanakauhale, he mau kumu kupono keia, a oukou e hooholo ai, no ke kupono ole, e hoomauia aku ke ano o ka lawelaweia ana o ko kakou oihana makai; aka e hoololiia ae ia, ma ke ano e hoemiia mai ai na hana ku-e kanawai, ma keia mua aku; a kakou e hopohopo ole ai ka hele ana ma na wahi akea.

 

Na Makai Ame ka Politika

            Ua hoike ae nei ka hapanui o na hoa o ka papa komisina makai, i ko laua manao, no ka hookaawale loa ia o na makai, mai ko lakou komo ana aku iloko o na hana hooikaika, kalaiaina, a ua noi okoa ia aku ka Loio Kalana Heen, e hoomakaukau mai oia i kekahi mau rula hooponopono hou no na hana a kela komisina.

            O keia maoli ka mea pololei e papa loa ia na makai mai ke komo kino ana iloko o na hana hooikaika baloka, no ka mea o ko lakou hookohuia ana i poe makai, aole ia mamuli o ka manao ponoi o ke poo o ka oihana makai o Honolulu nei, aka mamuli o ko lakou hoikeia ana no ko lakou kupono e lilo i makai; a o ka hewa wale no ma ka lakou mau hana, ke kumu e hoopauia ai, aole nae ma ka manao iho o ka makai nui, aka mahope o ka hookolokoloia ana imua o ka papa komisina makai.

            Ma na kau koho baloka aku nei o na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ua hooliloia na makai i poe hooikaika baloka no ka makai nui; e ikeia ana na makai ma na puka o na wahi koho baloka, aole no ko lakou kiai ana i ka maluhia, aka no ka hooikaika ana no ka pono o ko lakou poo ma ka oihana, ma ke koikoi ana i na mana koho e komo ana iloko o na wahi koho baloka, e koho i ko lakou poo.

            Mamuli nae o keia manao o na hoa o ka papa komisina makai, e kauia he rula e papa ana i na makai, mai ke komo ana e hooikaika baloka, e lilo ana i hewa no lakou e hoopauia ai mai ka oihana makai aku, ke ikeia lakou e hooikaika baloka ana, me na hooia maopopo loa, no ko lakou pili i ka hewa, i ka wa e hookomia aku ai na hoopii hoohalahala imua o kela papa komisina makai.

            O ka lehulehu ke kuleana maluna o na makai, no ka mea mailoko ae o na dala uku auhau a ka lehulehu, e ohi nei lakou i ko lakou mau uku mahina; koe wale no o ko lakou hooko ana i ke kanawai, malalo no ia o na kauoha mai ke poo mai o ka oihana makai.

            Ua hiki i ka makai nui, ke hooikaika baloka nona iho, elike no hoi me na luna oihana e ae, e kohoia ana e na mana koho, aka o kona hoolio ana i ka puali makai i mau meapaahana no kona kohoia, ke haawi nei keia pepa i kona manao mahalo, no keia manao kuokoa a kaulike iloko o kela mau hoa elua o ka papa komisina makai, i ko laua ku ana mai iwaho, a hoike i ko laua ku-e, no ka hoohanaia o na makai iloko o na hana politika.

 

Ua panikuia na ipuka o ka Aloha Paka i keia manawa mamuli o ke poho o kela hana; me ka hooili ana ae o ka poe i kuleana i kela paka i na ahewa ana, no ka hookapuia ana o ke Sabati, o ke kumu ia o ke poho.  Kupanaha no paha ka poe imi waiwai!  No kekahi pomaikai nui e loaa mai ana, i ka poe hoopukapuka, pela iho la i ku ae ai ka Aloha Paka, me na hana ume noonoo apau, e hele ai ka lehulehu maloko olaila, e hoohauoli ai ia lakou iho, malalo o kekahi mau kumu, no ka pono o na limahana ame ka lehulehu, pela i kukuluia ai kela paka, heaha auanei ko ka lehulehu pomaikai, no ka mea me ka lakou mau dala ponoi iho, e uku ai lakou, ma ke komo ana maloko olaila?  He pilikia anei kekahi o ka lehulehu e noho nei iloko o keia mau pule, i paa ai ka Aloha Paka?  Ma ka nana aku, aole he mau hoohalahala ana mai ia lakou mai; ina pela.  aole no hoi ha no lakou ka makemake i'o i paka o kela ano.  O ka pomaikai e loaa ana i ka hapanui o na makaainana, ma keia paa ana o Aloha Paka, o ia no ko lakou hoopakeleia ana, mai ka lu wale ana i kekahi mau dala mahuahua no na hana lealea waiwai ole.

 

I Poe Kupono ka Kakou e Koho Ai

            Ma keia kau koho o na luna oihana o na kalana lehulehu o kakou, he nui ka poe e holo mai ana he mau moho, no na kulana like ole, mai ka poe hiki ke hoomaopopoia aku ko lakou mau ano kupono, a ka poe kupono ole.

            O na ano no o kekahi poe a kakou i ike ai, ma ka lakou mau hana mawaho ae o na oihana aupuni, o na mea no ia e hiki ai ia kakou ke kaupaona no ko lakou kupono a kupono ole.

            Ke alualu nei kekahi poe, no ka hanohano o ka lilo ana i mau hoa no ka papa lunakiai, ke alualu nei kekahi poe ia kulana, no ke ake i ka ukumahina e loaa nei i na hoa o ka papa, a ke ake nei hoi kekahi poe e lilo i mau lunakiai, no kekahi mau kumu lehulehu e ae ; o ke a'o nae a ke Kuokoa, e koho i na kanaka a oukou i ike ai, a i manaoio ai, he poe kupono lakou, elike me ko lakou mau ano kupono, ma ka lakou mau hana i lawelawe ai, a e lawelawe nei paha i keia manawa.

            Ma ke ano kalaiaina nae, e konoia ana na Repubalika, e koho no i ka lakou mau moho, pela no hoi me na Demokarata, aka nae aole he mea pono, e hoopoinaia keia mea oiaio, o ka poe apau e kohoia ana ma na kulana oihana o na kalana o kakou, aole no ka aoao kalaiaina ko lakou hana ana, aka no ka lehulehu o na mana koho baloka iloko o ia mau kalana, ma ia ano i kupono ai keia a'o ana aku i na mana koho baloka, e nana ma ke kanaka no kona kupono ana, aole no kona pili ana me kekahi aoao kalaiaina.

            He nui na kumu pahele baloka a na moho e hele aku ana imua o na mana koho baloka, a koi aku e koho mai ia lakou.  He mea maa keia i ka ikeia iloko o na kau koho baloka apau i kaahope ae nei, i ka wa nae e kohoia ai a puka, ma' kahi o ka hooko ana aku ia mau hoopaa i hooia mai ai imua o ka poe na lakou i koho aku, he okoa loa ka mea e hana mai ai, nolaila e akahele kakou ma ke ano o ka kakou koho ana i na moho.

            Ua naauao kakou iloko o keia mau makahiki o ke ku ana o ko kakou mau aupuni kalana, ua ike hoi i ke ano o na hana a ka poe a kakou i hookau aku ai i na hilinai ana maluna o lakou ; ina ua lawelaweia na hana e lakou me ka pono ame ka pololei; ua lawa ia i kumu kupono na kakou e hoomau hou aku ai ia lakou, aka ina ua hoike mai ka lakou mau hana, i ko lakou kupono ole, alaila e kiola aku ia lakou ,a hoopiha ae i ko lakou mau makalua, me na kanaka i loaa na manaoio iloko o ka poe koho baloka, o lakou ka poe kupono i'o

 

E Lilo Ana ka Olelo Hooholo i Mea Nui

            Ma ka olelo hooholo a na kiure, a i ole a ka aha kiekie paha o Hawaii nei e haawi mai ana, e pili ana i ka hihia pepehikanaka o ka ohana Duvauchelle o Molokai, no ka make ana o Wai bow, he ehiku makahiki ae nei a oi i hala, e lilo ai i kumu alakai, no na hihia apau o keia ano ma keia mua aku.

            Ua kaokoa loa ae ka hihia o keia ohana, mai na hihia pepehikanaka i kamaaina i na aha hookolokolo o Hawaii nei.  Ke ku nei he mau olelo hooholo, ma kekahi mau aha hookolokolo ma Amerika Huipuia, e hookuu ana i ka poe i hoopiiia, no ka hewa pepehikanaka, mamuli o ka loaa ole o na hooiaio, no kahi i waiho ai o ka mea i pepehiia ; aka ma kekahi mau aha hookolokolo nae, ua hoopukaia na olelo hooholo, e hookau ana i na ahewa ana maluna o ka poe i hoopiiia, me ka loaa ole no o ke kino o ka mea i pepehiia.

            Mamuli o kela like ole o na olelo hooholo a na aha hookolokolo o Amerika i hoopuka ae ai ma na hihia i loaa ole aku ai ke kino o ka poe i pepehiia a make, ke nana aku nei ka lehulehu me na manao hialaai, e lohe i ka hooholo ana a ko Hawaii inei aha hookolokolo ma kela hihia pepehikanaka.

            He mau hoike, ma ka manawa i ninaninauia mai nei ma Wailuku, Maui, e ka Lunakanawai Kaapuni Banks o Honolulu nei, ka i olelo ae, no ko laua ike pono ana i ka pepehiia ana o Wai Bow, e na ohana Duvauchelle; o kekahi mau hoike e ae ; aole he mau ike pono, aka nae he mau ike no e kokua aku ana i na ike a kekahi mau hoike e ae, no ka hanaia ana o ke karaima pepehikanaka.  Ua nalowale loa ke kino o Wai Bow mai kela po mai i pepehiia ai oia ahiki i keia la ; a wahi a na hoike, ua laweia i ka moana e kiola, pela i loaa ole ai.

            Ua make kela Pake, aole he kanalua ana no ia mea, aka nae aole e lilo kona make ana, i kumu e ahewa wale ia ai no kekahi poe, i hopuia no ka pepehi ana iaia, ke ole e loaa na hooiaio maopopo loa ; a e lilo hoi ia mau ike i kahua e puka mai ai he olelo hooholo na ko kakou aha hookolokolo kuloko, e lilo ai i kumu hoohalike no na hihia o keia ano e oili ae ana ma keia hope aku.

            He hihia ano nui keia, a e pono e loaa he olelo hooholo, e hiki ole ai e kula'iia kona pololei ma o na kanawai la e paa nei iloko o na buke kanawai.

 

            Aia maloko o na keena pahupahu, kahi o ka poe aeahaukae e hoohala nui ai i ko lakou manawa o ke ao ; ua hiki no ke oleloia ae, he punana kela i hoolalaia ai na hana karaima, e pono no i na makai, e hopuhopu i na Pilipino ame kekahi mau lahui e ae, i hoomaopopoia, aole he hana e loaa ai ia lakou ke dala.  Ua make he kanaka opio o Francis Wright ka inoa, ma ka po Sabati aku nei, i pepehiia e kekahi poe Pilipino ; i wahi nae e kaawale aku ai he heluna nui o na Pilipino, mai na wahi huikau aku o Honolulu nei, ua ili iho ke ko'iko'i maluna o ka oihana makai, ka hooko ana aku i ke kanawai i hanaia no ka poe o kela ano, i maopopo ole kekahi mau hana e loaa mai ai ke dala ia lakou, e lako ai ko lakou noho ana.

 

            O ka hemahema ame ke kupono ole o ke ano o ka malamaia ana o na keiki i ko lakou wa liilii, kekahi kumu nui i hoomaopopoia, no ka nui o na make iwaena o na Hawaii, no keia kumu, ke hoolalaia mai nei kekahi mau hana, e loaa ai he mau hoonaauao ana i na makuahine Hawaii, ma keia ike ano nui loa, no ke kaohi ana mai i na keiki liilii mai ka holomoku ana aku i ka make.  O keia kekahi o na loina mua loa ma ka ninau pili i ka hoopulapula a hoolaupa'i hou ana i ka lahui Hawaii, mawaho ae o ka hoi ana maluna o na aina hoopulapula.  Aia ahiki ia kakou e pani aku i ka puka e holomoku ai i ka make, alaila hoea mai i ka wa e ulu ai o ka lahui.

 

            Ke manaoio nei keia pepa, o ke alahele a ka Loio Amerika Carden, i lawe ae ai, ma ka hookomo ana i na hoopii, i na ona no lakou kekahi mau aina, i ku ai na hale, i hooliloia no ka hana kuai waiona, o kekahi ia o na alahele maalahi loa, e hoemiia mai ai ka hakihakiia o ke kanawai hookapu waiona.  O ka ike a ike ole o na ona no lakou kekahi mau aina, a mau hale paha, i kaa aku malalo o ka malu o ka poe hoolimalima, no ke kuaiia o ka waiona ma ia mau wahi, imua o ka aha, e maopopo ai ka lakou mau pane, aka nae he hookahi hua maopopo loa e oili mai ana ma keia hana a ka loio Amerika, e lilo ana na ona aina, a mau ona o kekahi mau hale, i poe hikimua o ka makaala ma keia hope aku, no ke kuaiia o ka waiona ma ke ano i ku-e i ke kanawai.

 

            ANTWERP,  Aug.  19--He hana hoikeike nui o na pohaku momi ka i hoalaia ae e ka poe oki daimana o Antwerp nei a ke hoikeikeia ana ma ke kaihuakai hookahakaha ana maluna o na alanui o keia kulanakauhale Flemish nei iloko o Augate.  O na kaa he 20 kapuai ka loa e kinohinohiia ana me na pohaku daimana maikai loa a e hoike ana i na waiwai he nui, oiai hoi ka poe e noho ana maluna o na kaa i hoaahuia lakou me na lole i kinohinohiia me na daimana.

 

            HUDAPEST,  Aug.  19.--Ho'okahi haneri kaukani ia i pau i ka make i ka ikaika o ke au wela maloko o Hunegari maloko o na loko hookawowo ia o Szegeden.  Ua like ka wai maloko o na loko me ka wai i pailaia, a ahu mokaki iho na ia ma na kuapa.  Ua kauohaia na kanaka o ka aina e kokoke ana malaila e hele mai e kanu i na i'a i make, a i lilo hoi ka inoino o ke ea no kekahi mau mile ka mamao i mea hoopoino i ke ola o na kanaka.

 

Nuhou Kuloko

            Ma ka la 10 o ka mahina ae nei o Sepatemaba, e hoomaka hou ai na kula aupuni apuni keia Teritore.

 

            Ma k ahora ekahi me ka hapa o ka auwina la o keia Sabati iho, e noho ae ai ka halawai a ke Kalapu Demokarata o ka mahele 11, apana elima, maloko o ka halekula o Kaiulani.

 

            Ma ka halawai a ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, o ka noho ana ae, ma ka po o ka Poalua aku la i hala, i aponoia ae ai me ka lokahi, ke koho a ka hui Hawaiian Contracting Co., no na hana nou i manaoia no ka apana o Kaimuki.

 

            Iloko o ka aha a ka Lunakahawai Federala De Bolt, ma ka Poalua nei, i hoole ae ai o Crane Almeida ame Harry Adams, no ko laua pili ole i ka hewa, i hopuia ai laua no ka malama waiona ame na wahine no na hana haumia, maloko o ke Kalapu Hoohauoli o ke Alanui Miller.

 

            Mahope iho o ka hoohala ana i kekahi mau la he umi ma ka Mokupuni o Hawaii, i huli hoi mai ai ka Puuku Henry C. Hapai no Honolulu nei, ma ka mokuahi Haleakala, o nehinei.

 

            E weheia ana he kula a'o kuke ma ka Poakahi ae nei me ka uku ole a i noa hoi i na mea apau, e hoomaka ana mai ka hora 9 a ka 11, ma ka Mission Memoiral Hall, malalo o ke a'o ana a Miss Bessie Galvin, kekahi o na wahine i kaulana i ke akamai kuke malalo o na ano hou o keia au.

 

            Ma ka halawai a na komite kalana, o Oahu nei, o ka malamaia ana ae, ma ka auwina la o ka Poakahi aku la i hala, i kohoia ai o J. C. Cohen, i lunahoomalu no kela komite kalana, a o Harry T. Mills i kakauolelo.

 

            I kulike ai me na lono i hoea mai i Honolulu ne, ua hookuuia mai nei o E. K. Duvauchelle ame kana mau keiki, mamuli o ka loaa ana o ko lakou mau bona pakahi, elike me ka huina i kauia e ka Lunakanawai Kaapuni Banks.

 

            He keiki Pukiki o John Freitas ka inoa, a nona hoi na makahiki he umi, ka i holo mahuka maluna o ka mokuahi Maui, eia nae ua loaa pono oia ma ka moana, a hookauia mai maluna o ka mokuahi Manoa, no ka hoihoi hou ia mai i Honolulu nei, me ke poho wale o kona mau manaolana e ike ia Amerika.

 

            I kulike ai me ke kauoha i hoopukaia ae e ka aha kiekie, ua makemakeia ka Lunakanawai Hoomalu Soares, e hoea aku imua o kela aha, no ke kupale ana iaia iho, mai na kumu hoohalahala mai i waihoia ae e ke keena o ka loio kuhina, no ka hoopau ana iaia mai ka noho lunakanawai mai.

 

            Ma ka Mauna Kea o keia ahiahi, e holo aku ai he iwakalua-kumama-lima poe makaikai, noluna o Haleakala, e hoea hou mai ai lakou no ke kulanakauhale nei, ma ke kakahiaka o keia Sabati ae.

 

            Ma ka noho ana o ka halawai a ka papa o na lunakiai ma ka po iho nei o ka Poalua, i hooholoia ai, e haawi i na Repubalika, i ka hale puhiohe ma Aala Paka, ma ka po mamua iho o ke koho baloka wae moho, a i na Demokarata hoi, ma ka po mamua iho o ke koho baloka laula.

 

            Ma ke kudalaia ana o ka hokele o Kaneohe ma ka Poaono aku nei i hala, i lilo ai i ka mea koho kiekie loa, no ka huina o $10,000.  Ua emi loa iho kela mau dala i kohoia ai, mamua o na koi e ku-e ana i ka poe na lakou i kukulu i kela hokele.

 

            No ka hoomakaukau ana i na alahele e hoopakeleia ae ai ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, mai na poino mai, a ka ua ame ka makani, i hoounaia ae ai na limahana, no ka holoi ame ka hoomaemae ana i na lua hookuuwai, ma na alanui lehulehu o ke kulanakauhale nei, a malalo o na uwapo.

 

            Ma keia Poakahi e hoomaha ai ka lunahooponopono o keia pepa, no na pule elua, mamua o kona hoi hou ana mai ma kona keena hana, a oiai oia e kaawale aku ana, e kaa ana ia Mr. J. K. Nakila, kona hope ka hooponopono ana i na hana apau i pili i ka nupepa.

 

            Ma ka hora ekahi me ka hapa o na kahuma 'i ame na lunanana malama ola a ka papa ola maloko o ke keena o ka papa ola ma ka Poakahi nei i hoikeia ae ai ke kiekie maoli o ka nui o na make mawaena o na bebe ma Hawaii nei he 30 pakeneta o ka lahui mamua o kekahi mahele aina maloko o Amerika.

 

Nuhou Kuwaho

            HONGKONG, Kina, Aug. 19.--Ua oi aku mamua o k ahaneri poe i piholo a make iloko o ke kai a he aneane no i ka haneri ka poe i make a i hoehaia mauka o ka aina mamuli o ka hana a ke Taifuni.  I kulike me ke koho a na luna aupuni he kanalima mau waapa lawai@@ a na Pake ame na moku i kahuli a he lehulehu aku mau waapa i piholo i ka hohonu, a he lehulehu o na kanaka i paa pu maloko o na hale a i lilo hoi i mau lua kupapau no lakou i ka manawa i hiolo ai na hale.

 

            ATHENS, Aug. 19.--He koi ukuhana kiekie a he olohani hoi i aneane loa e pahola ma kela ame keia wahi o ke aupuni o Helene ka i hoomakaia ma ka Poaono, a ke pahola loa aku nei.  Ke hoao nei ke aupuni e kinai a ke hooikaika nei hoi e hanaia kekahi mau hana maopopo i mea e maopopo ai ka loaa mai o na lako meaai.

 

            TOKIO, Iapana, Aug. 19.--Ua manaoia ka waiho ana mai o ka Barona Kato i ke kulana kuhina nui no Iapana nei he mea maopopo loa.  Oiai kona kulana ma'i ua nana ia aku aole no he koikoi loa e poino ai kona ola, eia nae he kanaka ma'i maoli oia i keia manawa, a ua manaoia he hana maopopo ole ka hiki iaia ke auamo i ke koikoi o ka hana o kona keena no kekahi wa loihi hou aku.

 

            PENSACOLA, Aug. 19.--Eha mau kanaka ame hookahi wahine i make i keia la i ka manawa o kekahi mokuea o ka oihana kalepa, a e pailakaia ana e Albert J. Whitted o St. Peteroboro, Felorida, i haule iho ai iloko o ke kai ma ke kaikuono o Santa Sosa, he wahi he 40 mile ka mamao mai Pensacola nei aku, i keia la.

 

            TORONTO, Aug. 19.--Ewalu poe i make mamuli o ka papaa ana i ke ahi i keia la maloko o ka Hokele Wana ma kapa o ka lokowai Bays ma Muskoka, Ontario, elike me ka hoakaka a na luna nui o ke alanui kaaahi Lahui Kanada, na ona o ka hokele.

 

            HONGKONA, Kina, Aug. 19.--Ma ka po aku la i hala  ke komo ana mai o ka moku Amerika Josefina me na aliimoku Paniolo ame kekahi mau luina Pilipino a e holo ana mai Manila aku no Nagasaki, i komo mai i ke awa o Hongkong nei iloko o ke kulana koikoi loa o ka poino, mamuli o ka loaa ana i ka makani ino he taifuni ma ka pule aku la i hala.

 

            HARBIN, Aug. 10.--O na kanikela Amerika, Pelekane, Palani ame Kepani a pau ua lokahi ko lakou mau manao ma ka hoopaa ana maloko o kekahi palapala hoohalahala e ku-e ana i ke Kenerala Chang Eso Lin mamuli o kana hana, o ia hoi kona lawe ana me ka limaikaika i ke keena aina o ke alanui kaaahi Pake ma ka hapa Hikina loa o Kina, me ko lakou hoakaka ana i ko lakou mau manao he hana ku-e loa ia ana i hana ai i ka aelike hoopau lako mea kaua i hooholoia ai ma Wakinekona.  Ua kau a hoopili lakou i ko lakou mau sila oihana maluna o kekahi pahu maloko olaila i hoopaaia ai na palapala kuai o ka aina i hoopaapaaia.

 

            NU IOKA, Aug. 19.--Aneane loa, 2,000 mau kanaka o na lahui e hoohuiia mai me ka lahuikanaka Amerika i keia la ma ke awakumoku o Nu Ioka, a ia manawa hookahi aia mawaena o ka 12,000 ame ka 13,000 poe maluna o na mokuahi ma ke awa e kakali mai la no ko lakou aeia mai e hoea aku i ka mokupuni Ellis.

 

            Ua ikeia ka lako maoli o kekahi mau kanaka Hawaii i hoi aku nei ma Molokai i na kaa nunui lawe ukana, a ke hoohanaia mai nei keia mau kaa, a ma na lono e laweia mai nei, ua nui ka hana, a ke paa mau nei keia mau kaa i ka hana lawe ukana.  O ka makemake ia o ka hoihoiia ana aku nei o na kanaka Hawaii ma kela mau aina.  He mau kaa loaa ole kela i na kanaka Hawaii, ina aole lakou i hoi aku nei i kela aina.  Eia aku na hana nui ma Molokai a hiki mai.  Eia ka Hui hana halakahiki o Libby ma a hoonui ae i na hana ma ko lakou mau aina i hoolimalima mai nei mai na keiki mai a Cooke.

 

            O ka mokuea helu 47 i lele ai no Hilo ma ka Poakahi nei a i loaa ai i ka ino a kuu iho 1 ailoko o ke kai mawaho mai o Laupahoehoe, a i haaleleia ai e na kanaka, ua koloia aku ia a hoea i Hilo, elike me ka lono hope i hoikeia ae i Puuloa a i hoikeia mai hoi i ke kaona nei.  He liilii loa kona wahi i poino a ua hoihoi hou ia mai i Oahu nei.

 

HE HOOMANAO ALOHA NO KUU AIKANE HELELOA

 

CHARLES K. MANUA,

 

            I ka Lunahooponopono o ke Kilohana Pookela a ka Lahui, Mr. Sol. Hanohano; Aloha oe:--E oluolu hoi kou ahonui, ina he wahi keena kaawale kahi o na kolamu waiwai nui o ka milimili a ka lahui, no ka'u puolo waimaka, a nau hoi ia, e ahai mama aku, i ike mai ai na kini makamaka ame na hoaloha, na pilikana, ame ka ohana, o kuu aikane aloha i haalele mai ia makou.

            Ua haalele mai o Charles Kealohapauole, Manua i keia ola mauleule ana, i piha i ka inea, ame na popilikia, he nui; kuu no hoi ka luhi, a maha no ka wa mau loa.

            Ma ka wanaao Poalua, Aug. 7, 1923, mawaena o ka hora 12 ame 1 a.m., ma ke kahua ma'i o Kalaupapa, Mokupuni o Molokai, a imua o kana wahine ame kona mau hoaloha e ku hoopuni ana i kona moe make, i hookuu mai ai oia i kona aho hope loa, a hoi aku la ka uhane i kona mea nana i hana, o ke kino wailua imua o ka wahine ame na hoaloha e paiauma iho ana nona.

            Auwe kuu ike ole ia oe e; Auwe a'u mau lei e, ka nele i ka makua, hoomakua wale aku ana paha ia hai.

            E kuu wahine e Lahela e, heaha keia manewanewa nui o kauai Aohe i nalo aku ia, ulaula o ka lepo, nalo aku ana!

            Ua puka mai o Charles K. Manua i keia ao malamalama, mai ka puhaka mai o Kalopi (w) kona makuahine ame Kamoa (k) kona makuakane, i ka A. D. 1869, iaia i moe aku la ua piha iaia na makahiki he 54.

            Ua hoohala oia i ka hapanui o kona mau la o ke ola ana, ma ke kahuama'i o Kalaupapa, Molokai, ua komo oia i ke kahuama'i i ka A. D. 1880, ma ke ano lima kokua no kona makuahine hanai, i ka 11 hoi o kona mau makahiki, i ka 1887 lilo oia i luna hana no ka Papa Ola, ma ke ano he kamana, he mikanika maopopo hoi ma kana mau lawelawe hana ana.

            Ke ku nei ka Hall o Kalaupapa, ka halepaahao ame kahi mau hale nui e ae aua i kukulu ai, he kiahoomanao nona.

            Ua paa oia ia kulana mai ka 1887 a 1901, ua kiiia i kupakako no ka haleakuai o ka papa ola, ua lawelawe ia hana me ka paewaewa ole, a komo i ka A. D. 1907.

            Mamuli o ke kupono ole o ka Iawelaweia ana, o ka oihana kamana, ua kii hou ia oia, e hoi e lawelawe i ka oihana kamana ke ano he poo kamana nui, ahiki i ka makahiki 1912.

            Mamuli o ka hilinai o ka lunanui J. D. McVeigh i kona kulana hoopono, a makaukau, ua hapaiia ae oia a lilo he luna hoohana nui, a he hope no J. D. McVeigh, a oia pu kekahi i hookaumahaia, no kona nele i ka lima akau.

            Ua paa oia ia kulana mai ka 1912 a ka 1923, iloko o Aperila a i ole Mei iho nei, i waiho aku ai i ka hana me ka maikai, me ka manao e hoi mai a noho pu maua e hooikaika like i ka aina hookuonoono, no ka pono o na keiki, ua poho wale ia mau upu ana.

            Ua mare oia i ka wahine no eha manawa, o kana wahine mua o Kalanimea, aole keiki; mare hou no ka lua o ka manawa ia Helina Maikai, he mau keiki no ua pau wale no i ka make; no ke kolu o ka manawa me Lizzie Aiakamanu 4 kaio kamahine e ola nei, aia i ka Piolani Home Honolulu; ua mare i ka eha o ka manawa me Rachel Kealoaina; ua hoopomaikaiia ko laua kihapai me 4 keiki, 3 keikikane.  @ kaikamahine, ua haalele mua mai hookahi keikikane, he mahina wale no a oi ke kowa a o ka mak@@ @ne aku la no hoi, i ukali aku la i @@a@ alahele.

            Elua keiki eia me a'u a ke kaikamahine aia i Kapiolani H @@, o ka elima o ka laua keiki, @a @@ wale no e oili mai ai, i neia @@ malamalama, a ka makuakane.  @ @@@ ole iho ai i kona mau hiohiona.

            Aloha no kuu aikane kuu makua o ka la o ka nele, e ui wa@e aku ai no i mea na makou, sure B@@@@@@ ua loaa, aohe a'u noi i @@@'@@@ @ oe, ua makia iho oe i kau hana aloha i kiahoomanao na'u e poina ole ai, he aie hoi no'u e hookaa a@ ai, ma o na lei la a kaua.

            Kau aku ka'u manao o kou hoi mai, maha ae hoi ia luuluu, eia ka e unu hookahi ana i na lei a kaua aloha no!

            Ua hoomaka mai ke kau o ka ma'i iluna ona i ka mahina o Mei. a i ole i ka hapa mua o lun@. @ eha ka umauma, a hu'e ma ke kua i kahi wa, he eha iloko o ke poo e loli mau ana nae ka ma'i i ka opu i kahi wa, pela wale iho la @o a haalele mai la ia makou, i i@@ iho ma ke aiai o na papalina l@@@@@ o ke kanana, mai ko makou @@@kua a lunanui o ke kahua ma'i J. D. McVeigh mai, wehe ae nei. a i ike iho la i ka ukana kaumaha a nei elele o ka au ana mai o k@ @@@ loa.

            Dear Gabriel,:--

                        I am sorry to let you know my, friend Chas. K. Manua died 1 o'clock this morining.  Auwe ka mea ehaeha o ka naau e, na ka waimaka no e hele e haawe ana no i ke kaumaha no ka wahine ame ke keiki, kau hou mai ana no ua haawe o ka luuluu.

            O kuu aikane i moe aku la i ka moe kau a moe hooilo, he kanaka keonimana lokomaikai, a piha @@@ olu a ua kapa aku kona mau hoaloha iaia he Nunu; ua kau i@ inoa hanohano maluna ona a mee wale aku la.

            Kuu aikano mai ka huikaulaa o ka la lealea o ua aina nei, kuu aikane pane ole ae i ka leo nui a na haku, e kaina, e hoi aku ana au, ua aikena ae la au i malama kane no kaua i na lei a kaua a hana @u no i ua aina no ka pono o na k@@ i a kaua, auwe ka mea ehaeha o ka naau e, i ka hoomanao ae ia pane aloha a makee keiki au.

            Ua lei hoi kaua i ka lei o ka @@ nakila, i na aina a kaua i mo@poo ai, eia ka e haalele hookahi mai ana oe ia'u me na lei a kaua.

            I ka hooki ana iho i neia mau manao aloha uuku, no kuu aikane k@ haawi aku nei au ame na keiki i hooneleia i ka makuakane, i ko makou aloha, ame ko makou hoomaikai kiekie, i ka poe apau i laulima pu i kona mau hemahema iloko o kona mau hora hope ma keia ao, a ke komo pu aku nei, e auamo i na ehaeha me ka wahine i hooneleia i ka makua, na ko kakou makua ma ka lani, ma o Kana Keiki Hiwahiwa la, e hoomama mai i ko kakou mau ehaeha a nou e Solomon Hanohano ke aloha pumehana, a no na keiki o kou papapa'i ko makou mahalo,

           

GABRIEL K. MANUA

DAVID M. MANUA

GABRIEL, HEAUKULANI

 

HIKI OLE KE HOOMAU I KA LELE ANA.

 

            O ka mokuea o ka oihana ka@@ moana 37-B i lele ai me ka @ @@ e hoea pono aku ana i Hilo @@@ ke kahua aku o na mokuea k@ Mokupuni Ford, me ka uka'i pu ia e ka mokuea 37-C, ua kuu okou @@ la iloko o ke kai no ka nui @ ka ino mawaho mai o Laupahoehoe @@@ ane ma ka hora 2:30 p. m. o ka Poakahi nei, a na na kanaka @ kekahi waapa lawai'a i kii aku @ @@ kanaka e kau ana maluna o ia @@ kuea a hookauia ae iluna o ka w@@ apa lawai'a Kepani, a mahope @ i loaa ai ka ike i na kanaka @e hana pono ka haalele ana ia mo@@@@ iloko o ke kai.  Ma kela manawa i poino ai o ka mokuea ua k@k@ke loa ka moku kokua Amerika @@@@@ can, ia wahi oiai ka moku @@@@@ e holo pu ana no Hilo ma ia @@@@@wa, me ka manao e hoea m@@ @@@ ana ia i kahi o ka mokuea @ k@u iho ai he mau minue ma@@@@ @@ o ka manawa.

            O na aliikoa maluna o na mokuea oia ke aliikoa kiekie e hoomalu na mokuea @@ Puuloa, John R@@@@@@ ka Lutanela Smith, ke kanaka @ @ ke hoailona ame ka lutanela Wy@n me kekahi mau mikanika a @au kanaka hoohana i ka radio.  Ma ka Poalua nei e hoea aku ai @ H@@@@ ma ka la i nehinei e huli @@@ @@@ ai, haule e nae kekahi o ia @@@ mokuea iloko o ke kai.

 

            Ma ka halawai a ka papa @ @@ lunakiai o ka noho ana ma @@@@ Poalua nei i hooholo ai ia k@ @@ ka lokahi e haawi aku i ka @@@@ no na hana nui hou ma ka a@@ @@@@ Kaimuki i ka Hawaiian Contr@@@@@@ Co mamuli o ke emi loa o ka@@ @ ho he $1,477,897.