Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 34, 23 August 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

;ioi mai la au no ka hale hookipa e noho ai, me ke kakali ;i -tī ahiki i ka hora umi, hele hou aku la au i kona hale, aole ;v» oia i hoi mai. Ke hoomaka mai la ka makani e pa me ka ■;::aika. aia hoi na ao kaalelewa q ka lani e lele ana, e -,ri ?.na no ka hoea mai o kekahi ino nui. He ikaika maolij H i makani, e kupono ole ai i kekahi poe ke hele ma na alanui, j o ia manawa o ka po. Me kela ino no nae aole o'u nana ( :i , ; na poino, oiai aia au iloko o kekahi kulana kupilikii, o ka :-r.i wale no iloko o'u, o ia ko'u ike ia Keoni Naika, a noi aku . r . e haawi mai i kekahi huina dala na'u, me ko'u maopopo ; aole oia e hoole mai ana. -Me kela makemake e ike ia Mr. Naika, hele aku la au no kalii i ku ai o ka halepule, o kahi wale no ia a'u i manao ai, c malu au mai ka ua mai, a e palekana ai hoi rhai ka makani r:ai. malalo o na paia kiekie o kela hale. He manawa pokok- wale no ko'u o ka noho ana iho, kani ana no ka uwaki, o ka hora umi-kumamakahi ia o ka po. 'Aia no au ke hoomau la i ka noho ana, e pupue ana me ka hoomanawanui i ke anu, a no ka hapalua hora paha kela noho ana a'u, lohe aku la au i ka hauwalaau o kekahi mau mea, maopopo iho la ia'u, he poe kekahi e hele mai ana, me ka hookokoke ana i ka halepule. "Aia au ma kahi kokoke loa i ka puka, e iho aku ai ilalo 0 ka ilina iloko o ka honua, a i wahi no'u e ike ole ia mai ai, e kekahi mea, pee loa ae Ia au malalo o ka pouli o na laauhihi, e ulu ana ma kela ame keia wahi o ke alanui ololi, e moe ana mamua pono aku o'u. Ke kakali la au, me na manao nauki, e ike aku i ka oili mai o ka poe no lakou ka leo walaau a'u o ka lohe ana, ia wa i oili mai ai he elua mau kanaka, a 1 ko laua kokoke ana mai mamua o ka puka e iho ai ilalo o ka ilina, ua pa mai la kekahi makani puahiohio, a puhiia aku 'a ka papale o kekahi o laua, me ka laweia ana aku e ka makani, a paa ma kela puka. • Holo aku la kekahi o ua mau kanaka nei, no ke alualu ana i ka papale, a ia wa i ike aku ai au me ka hoohewahewa o!e. o Mr. Naika ua kanaka nei, me ka huli ana mai nae ihope i kona kokoolua, a kamailio aku la: 'E hele mai kaua e Hahaki maanei e pee ai, a hala ae ka ikaika o ka makani, alaila huli hoi aku kaua no ko kaua mau rumi.' •He ikaika i'o no hoi ka pa ana a ka makani, nolaila aole ku-e aku o Hahaki i kela kono a Mr. Keoni Naika, aka helo mai la oia mahope o kona makuakane, aia ka pono o ka hoea aku no kahi e hala ae ai ka ikaika o ka makani, mai ka ana mai ia laua. 1 ua mau kanaka nei i hoea aku ai no kahi o ka puka, lohe hou aku la au i ka pane ana aku o Keoni Naika ia Hahaki: i : ,a he keu aku maoli a ka mea kupaianaha, ua hoea mai nei ka paha o Mr. Kaiipa, a aia oia ilalo o ka ilina, no ka mea ke namama nei keia puka. E komo kaua iloko o keia walii e ai, a malie ka ua, me ka makani.' V O ka Hahaki pane, a'u i lohe aku ai, o ia no kona hoole ana aku, aole ona makemake e komo ma kela wahi, ua oi aku kona pulu ana i ka ua, mamua o ke komo ana aku iloko o kela wahi. • Ua paakiki mai la no nae o Keoni Naika i ke koi, me ka olelo okoa ana mai. 'Aohe au mea e maka'u ai maloko o kela v ahi, ina o ke kumu ia o kou makemake e hookololohe mawah nei. no ka mea ua hele na iwi o ka poe make, a popopo, ea, e u iki mai oe, o* pulu loa auanei i ka ua!' alaila ike aku la au i ko laua komo ana aku iloko. 'Aole au i hoikeike aku ia'u iho imua o laua, aka ke hoopue niilie la no au, iloko o kahi pouliuli o ka laauhihi. Aole he maopopo ia'u o ke kumu, o ko'u hoomau ana aku i ka noho tn:t ma kela wahi, malia paha no kela noonoo no o'u, e ike h Keoni Naika, a noi aku iaia e haawi mai i dala na'u, aka ua hoomau aku la no nae au i ka noho ana, ahiki i ke kani ana nai o ka uwaki, o ka hora ekahi ia a oi, ia wa i hamama ae ke pani o ka puka, o ka ilina, a o ka mea nana i hooka'haha : i mai i kuu noonoo, o ia no ka hemo hookahi ana mai o Keoni Naika iwaho, aole kona kokoolua i komo ai iloko o kela «'iloko o kela manawa a'u i ike aku ai ia Keoni Naika hoo:i. me he mea la, ma ko'u ike maoli iho no i ko'u ano, ua eane e pau ka holo ana o ke koko iloko o ko'u kino, ;a. me k r. niau maka ponoi, i ike aku ai au i kona pani ana inai i ■ - puka, me ke ki ana aku a paa, alaila haalele iho la oia me h.u awiwi loa, a hele aku la, elike me ke ano o kekahi kanaka, i '".aka'u no kona hahaiia aku mahope e kekahi mea. "Aole loa au i lohe aku i kekahi leo mailoko mai o ka ilina, c maeinopo ai la hoi ia'u, he karaima ekaeka kekahi i hanaia r . ko olaila, eia nae ala mai la kekahi manao hoohuoi, no ka iawelawe ana o Keoni Naika i kekahi hana ekaeka loa. A he niaopopo mai la o ka'u mea e hana ai, no ka mea ua ' mai la au a piha i ka maka'u, he hookahi no hana, o ka "■ - malie, aka nae ia'u i oili hou mai ai iwaho mai kela ' al.i pouli mai, hooniaka aku la au e hele, me he wahine la i kekahi hana karaima. Aohe ae la o'u nana i ka poina ae la kela manao o'u, e huli aku a loaa o Keoni Nai*iia au ke kuewa la iloko o ka pouli, a no na mile elinia 1: h: } ]C j e ana nia k e l a p G) mc hoomanawanui, hoea aku la ' no ka hale hoolulu kaaahi, a maluna o kekahi kaaahi o ka ?L n a ekolu, i kau aku ai au, me ka hiamoe ana iho, no ia koena I >. ka pono o ke ao ae. "He tikiki ko'u no ka huli hoi ana i Ladana, nolaila aole o'u ī' hkia: a i ko'u wa i hoea hou ai ma Ladana, a lohe i ka nu--"u hoopihoihoi noonoo, no ka hanaia ana o ke karaima peP h'kanaka pohihihi ma Welafika, ua kau okoa mai la imua ° ' na mea a'u i ike ai ma ka po aku mamua" Ma kela manawa a Silia Haukona e hoakaka ana i kana mau - « i ike ai, ua like pu oloko o ke keena hookolokolo me kekai noho ole ia e kekahi mea, o ka leo wale no o Silia ka :nea. loheia; pehea hoi e nele ai ka meha, no ka mea ua hele mea apau a piha me ka weliweli, no ka lakou mau mea i 3 -he mai ai, mai ka waha aku o keia hoike. "Pehea oe i hoike koke ole ae ai i keia mau mea au e kamaih'-' mai nei" i poha mai ai ka leo o ke kahu o ka aha. ' He elua mau kumu o ko'u noho hamau loa ana, o ka mua, r ' ia no ke kau ana aku o ko'u mau manaolana, malia e oili ana no kekahi mau mea oiaio, e hoauheeia aku ai na manao no ka pili o Mr. Wakona i ka hewa; a o ka lua iua e au a piha me na noonoo maikai ole, ina e lilo au i mea e hookau aku i na hoopilikia aiia maluna o kekahi kanaka nana,

i kokua mai ia'u iloko o ko'u mau manawa o ka pilikia ke kanaka hoi, i pili loa i kekahi hapa o ko'u ola ana." "Mamuli o ia mau mea au i hana ai, ua pili kekahi hewa ko'iki'i loa ia oe, ma kou ae ana, e mau aku ka pahola ana o na manao hoohuoi o ka lehulehu maluna o Mr. Wakona, a e kau aku hoi na haawina hoehaeha maluna o ke kanaka opio, ma kōna lilo ana he pio na ke kanawai." "Ua ike no au i kena mau mea au e hoakaka mai nei e ke kahu o ka aha," wahi a Silia me ka leo o ka mea e hoike okoa aku ana i ka ehaeha o kona uhane, no kana mea i hana ai, me ka nana ana mai hoi maluna o Gai Wakona, me he- mea la e noi mai ana i kana mau huikala ana aku iaia, alaila hoomau hou mai la i ke kamailio ana: "He mau manawa lehulehu ka'u i manao ai e hoike ae i ka'u mau mea apau i ike no kela karaima, a no elua a ekolu paha manawa a'u i hoea aku ai imtta o Keoni Naika ,a uwalo aku Ia imua ona, e hoopau loa oia, i kana mau hoopilikia ana ia Gai! Wakona." ''Pehea i maopopo ai ia oe na hana hoopilikia a Keoni Naikai maluna o ka mea hoopiiia"? ! "Ua maopopo ia'u na mea apau," i hoomau hou aku ai no oj Silia i kana kamailio ana, me ka haikea nae o kona helehelena. "Ua kamailio mua ae nei au, owau ka mea i ike no ka manawa mua loa, i ka moali pololei o keia hihia pohihihi, nolaila i na kanaka o ke aupuni, e hoao ana elike me ke akamai apau i- loaa ia lakou, no ke kuekaa ana ae i ka meahuna i pili i ke karaima pepehikanaka, aole au i noho malie, aka owau pu no kekahi e liana ana, me he ilio hanu meheu la, e hookolo ana mahope o kana pio. "Mamua o kuu haalele ana iho ia Ladana, ma ka'u huakai no kahi mamao, a no ka waiho ana aku i ka'u leo uwalo hope loa imua o Keoni Naika, hoike okoa aku la au iaia, i ka'u mau mea apau i ike ai, me ke koi ikaika ana aku iaia ,e imi aku oia i na alahele, e kaawale loa ae ai na hoohuoi ana mai ia Gai 'Wakona ae; me kuu kau mau aku i na manaolana, ina no kona maliu mai ia leo uwalo, alaila e hoopakeleia ae ana au, mai ke ku ana imua o keia aha, a hua'i ae, i kekahi no'ahuna a'u hookahi wale no i ike ai." 0 ka poe apau maloko o kela keena hookolokolo, e hoolohe mai la i na hoakaka a Silia, aole e hiki i kekahi o lakou, ke hoahewahewa iho, no ka oiaio o na mea apau ana i kamailio mai ai, a ke mahalo la hoi lakou, no na noo t noo kilakila loa i loaa iaia, ma ka imi ana i na alahele, e hoopakeleia ae ai o Keoni Naika, a e hoopilikia ole ia aku ai hoi o Gai Wakona, nolaila aole loa he manao hoahewa i ala ae iloko o lakou, no ka hoike mua ole ana o keia wahine, i kana meahuna, no ka mea aole no he hana maalahi, ke kumakaia ana ae i kekahi kanaka, i hana aloha mai iaia, koe wale no a hiki ole iaia ke maliu aku, i na uwalo ana mai, no ka hoopakele ana ae i ka mea i hoopilikia hewa ia aku. Ua noke mai la ka loio o ke aupuni i ka ninaninau ia Silia, me ka loli ole ae o kana mau pane, mai na mea mai ana i hoike ai mamua aku, aole no hoi he mau mea hou ana i kamailio ae ai, nolaila ua kauohaia aku la o Silia, e haalele iho i ka noho hoike, ua pau ae la no na ike i makemakeia ai oia. Ia Silia nae i hoi ae ai a noho ma kekahi wahi, ua ku ino ae la ka loio aupuni iluna, a kamailio mai la imua o ka aha, me ka piha i ka huliu, i ka i ana mai: "Ke makemake nei au e hoopauia na ike o keia ano, he mau hana ku wale no keia i ka hoopahenehene. Ma na oleloike apau i waihoia mai nei e ka aoao o ka mea hoopiiia, aole loa e hiki ke hilinaiia aku, a ua hiki ia'u ke olelo ae, aole loa he waiwai iloko o ia mau oleloike, koe wale no ka hoopau wale ia o ka manawa. O ka ike nui a ko'iko'i i makemakeia ai, e kukuluia mai imua o keia aha, aole loa ka aoao o ka mea hoopiiia i lawe mai, nolaila aole he waiwai o ka hoolohe ana aku i na ike, elike me ia a kakou i lohe mua iho nei. "He mea ehaeha na'u ka olelo ana ae, ua laweia mai kekahi mau ike haku epa, e hooili ana i na ahewa ana maluna o Keoni Naika, no kona pili i ka hewa pepehikanaka. Pehea la e hiki ai ia kakou ke hilinai aku, he hana hiki i makuakane i aloha i kana keiki, ke pepehi aku iaia a make? Ua olelo mai nei ka loio pale, ua loaa ke kino o Habaki Naika ia lakou, a ke koi nei au, e hoikeike koke ia mai kona kino, a i ole, e laweia mai paha na ike, no ka loaa ana aku o ua kino nei!" "E oluolu mai ke kahu o keia aha," i pane aku ai ka loio o Gai, me ka leo malie, "ua makaukau makou e hooiaio aku i keia manawa, elfke me ia a makou i hoakaka mua iho nei e pii ana i ka loaa ana o ke kino o Hahaki Naika." "Heaha la hoi ke kumu e hoohakalia ia nei?" i pane mai ai ka loio aupuni ma ke ano pikanana. "O ke kino o Hahaki Naika, ua loaa aku ia maluna o kekahi lapa papa e lana ana iwaena o ka moana akea," i kamailio aku ai ka loio pale, me kela akahele no o kana mau olelo. 1 ka wa i lohe mai ai o ka poe maloko o ke keena hookolokolo i kela hoakaka tia ne-i koke ae la oloko o kela keena, me ka hawanawana ana aku o kekahi i kekahi, a ma ka mea oiaio maoli, ua hele na mea apau a piha i na manao pioloke, me ke aea koke ana ae o ke poo o Keoni Naika iluna, a nana mai la i ka loio o Gai. "I wahi e lohe pono ai na hoa o ka papa kiure, me kou hanohano e ke kahu o ka aha, i ka moolelo no kela loaa ana 0 ke kino o ke kanaka opio, i manaoia ua make, ke makemake nei au e lawe mai i kekahi hoike hou, a mai kona waha ponoi mai auanei kakou apau e lohe pono ai i na mea oiaio." I ke kuu ana iho o ka leo o ka loio pale, ia wa i ikeia aku ai ka hele ana ae o kekahi kanaka opio, a ka lehulehu i hoomaopopo mua ole ai, i ke komo ana mai, iloko o ke keena hookolokolo, i ka wa e pioloke ana ka lehulehu, a ku ma ka aoao o ka loio o Gai. "li. oluolu oe e hoike ae i keia aha i kou inoa," i ninau aku ai ka loio pale. "O Habaki Naika ko'u inoa," wahi a ka hoike, me ka hoomaka ana ae o kekahi poe maloko o kela keena, e haawi i ekolu leo huro, mai ka uuku mai o kela mau leo huro, ahiki 1 ka nui ana, ine ka hiki ole ke hoomaluia mai e ka aha, nolaila ua hookuuia mai la na mea apau, e hoike i ko lakou mau manao hauoli, no ka loaa hou ana d ke kanaka opio, i manaoia ua make. Mailoko mai nae o kela mau leo huro o ka hauoli, i oili pu ae ai kekahi leo uwe kapalili, a i ka nohoalii ana iho o ka meha, aia hoi e waiho mai ana ke kino o Keoni Naika iluna o ka papahele, ua maule, no ka mea aole e hiki i kela kanaka ke hookuoo hou iho no kona hewa ole, iaia i ike aku ai me kona mau maka ponoi, i ka noho mai o Hahaki Naika imua o kona &10, kela keiki ana i pepehi aku ai me kona mau lima ponoi, ana i manao ai, aohe mea naiia e hua'i ae i kana karaima ekaeka i hana ai, eia ka e ku mai ana oia, a hookau mai i na ah'ewa ana maluna ona. MOKUNA XXIX. Ua lilo kela hoea kino ana aku o Hahaki Naika imua o ka aha, i kumu e hoopiolokeia ai ka noonoo o' na mea apau, me ka hoolohe ole ia aku o ke kauoha a ka aha e hoomalu, aka nae, i ka hala ana o kekahi mau minuke he umi, akahi no a nohoalii iho ka maluhia maloko o ke keena hookolokolo, me ka makaukau o ka lehulehu e hoolohe aku i ke koena o na ;cleloike e pili ana i kela hihia. i No Keoni Naika hoi, ua ka'ika'iia aku oia no kekahi wahi

e loaa ai iaia ka lapaau ana mai a kekahi kauka, no ka mea ua hoomaopopoia, ma ke ano o ka laau o kona kino, ua loaa iaia kekahi pilikia ano nui loa, e hiki ole ai ke hoohemahema wale ia. Oiai hoi na mea- apau e kakali ana, o ka hoomau aku o Hahaki Naika i ka hoike ana mai i kona moolelo, ia wa i poha ae ai kon aleo i ka pane ana mai: "Ke ole au e koho hewa, ua loaa mua ka i keia aha, no ko'u hele pu ana mai me Gai Wakona, ahiki i ka uWapo, ma kela po, o ka hoolokahiia ana o ko maua mau manao, mahope ihō o ka hoohala ana i kektahi mau hora maloko o ka home o ka Rev. Edimona. Ia maua i hookaawale ai kekahi mai kekahi mai ma kela po, o maua kekahi mau hoaloha maikai loa, aole he wahi manao ino a inaina paha i koe iloko o maua pakahi. "Ua pau ka hora umi-kumamakahi i kela manawa, a oiai ke pa la ka makani me ka ikaika, a ke lele ae la hoi na ao hakumakuma o ka lewa, nolaila hoi awiwi mai la au no na rumi o kuu makuakane, me ka manao e hiki e au i ka hale mamua 0 ka haule ana iho o kekahi kuaua. la'u nae i hoea ai mawaho pono o ka halepule, halawai mai la au me kuu makuakane hanauna, e hele ae ana e huli ia'u, a kaa e mai la ma kona aoao ke kamailio ana mai - ■ j " 'E hele aku ana au e huli ia oe e Hahaki, he keu aku maoli a ke aumoe o kou hoi ana mai la/ wahi ana. 'Ua hele au a hopohopo loa nou, no ka mea he ino nui loa keia, e hiki ole |ai ia'u ke nanamaka aku i kou hoi hookahi mai iloko o keia pouli o ka po.' "Me kela mau olelo, i hopu mai ai oia i ko'u lima, a pe'a ae la malalo o kona poaeae, o ko maua hoomaka aku la no ia e hele me ka awiwi, aka i ka hoea ana ma ke kihi o ke alanui, e ku pono la, i ka puka, e iho ai ilalo o ka ilina malalo o kaj honua, ua pa. mai la ka makani me ka ikaika ioa,'a puhi aku j la i ka papale o kuu makuakane, me ka lele ana aku a paa mamua pono o ka puka o ka halelua. "lie puka keia i hanaia a hohonu iloko o ka paia pohaku, nolaila koi mai la kuu makuakane, e hele maua no kela puka, oiai o kela kahi malumalu e pee ai a hala ae ka makani ame ka ua; ae aku la au i kona manao, a he oiaio, he wahi kupono kela, aole he loaa mai i ka ikaika o ka makani ame ka ua. "He manawa pokole wale 110 kela o ko maua noho ana iho malaila, puiwa ae la au i k'ona hooho ana mai, aole i paa kela puka i ka lakaia, a ma ka'u nana aku, me he mea la ua hookahaha loa ia kona manao, no kela hemo ana ae o ka puka me ka maalahi a ua kuhihewa loa au, aole i'o i kiia kela puka, no ka mea aole au i maopopo mua, he ki kekahi me ia i kela po. "Ke ikaika loa iho la ka haule ana a ka ua, a koi mai la kuu makuakane e komo loa aku maua iloko i ole ai e pulu; a oiai he maka'u au i na wahi elike me kela, hoole aku la au iaia, ua 01 aku ko'u noho ana iwaho o ka ua, mamua o ko'u komo ana aku iloko o kekahi ilina polopolona, paakiki mai la no nae oia i ke koi ana, ahiki i ko'u ae ana aku i kona manao, o ko maua koino aku la no ia iloko. "Ia maua maloko o kela wahi pani mai la o Keoni Naika i ka puka, a me he mea la iloko o ko'u noonoo, ua like pu au me kekahi pio, i ka nana ae, aia au iloko o kekahi wahi pouli. Ke hoolalau wale la no o Mr. Naika, mao a maanei, alaila, ho-a ae la oia i kekahi ihoiho kukui, me ko'u hoike okoa ana aku imua ona, i ka nui o ko'u kahaha, no kela ihoiho kukui, o kana pane, oia no ka mea nana i waiho i ka ihoiho kukui malaila, a he mau manawa no ka ka laua o Mr. Kalipa i iho ai maloko o kela ilina. "I ka manawa i a ae ai ke kukui, akahi no a maikai mai ko'u noonoo, no ka hiki ke ikeia ae na mea apau e hoopuni ana ia'u, a koi mai la oia ia'u e hele maua e makaikai i na wahi o na kino make, i waihoia ai ma ko lakou mau keena like ole, aohe a'u hoole ana aku, aka hahai aku la au mahope ona. "Ua aneane paha e piha ka hora hookahi, o kela hele ana o maua e makaikai 1 na luapao like ole, hoea aku la maua ma kekahi wahi i hanaia me na anuu alapii, alaila noho iho la o Keoni Naika ilalo, me ka waiho ana iho i ka ihoiho kukui, a kamailio mai la, ua hele oia a maluhiluhi, me ka nui pu ana iho o kona hanu, a oiai owau no hoi kekahi i hele a malo'elo'e, o ko'u noho iho la no ia ilalo ma kona aoao. "Ma kela noho ana iho o maua e hoomaha, ua noho mumule loa o Keoni Naika, aole he wahi mea a kamailio mai, ke kulou wale la no kona poo ilalo, a no ko'u manao, ua loaa paha iaia kekahi pilikia, ninau okoa aku la au i ka pane ana aku: "'Heahha kau mea nui e noonoo nei e Papa Keoni?'' " 'E noonoo ae ana au, i ka oi loa aku o ka pono o ka poe no lakou na iwi e waiho mai nei maloko o keiā ilina me ka maikai, mamua o kekahi kanaka elike me a'u nei ke ano, i ka hoehaeha mau ia 0 ko'u manao i na manawa apau,' i pane mai ai oia me ka noke ana ae i ka luliluli o kona poo. " 'Mai hookomo mai oe i kekahi manao o kena ano iloko 0 kou poo,' i pane aku ai au iaia, me ko'u noke okoa ana ae 1 ka akaaka, no ka mea he hana mau' no au iaia pela, i kekahi manawa, i kona wa e hoike mai ai i ka maikai ole o kona noonoo ma kekahi mau mea* "He mea pono ia'u ke hoakaka ae ma keia wahi, he mau mahina aku nei i hala, akahi no a loaa ka ike ia'u, he ai opiuma kuu makuakane, a ua ike au, ma kela po, ua ai oia i ka hua no ka mea ua hiki loa ia'u ke honi aku i ka hohono o ka opiuma i kona wa e kamailio mai ai. Aole o oe e Habaki ka mea nana e a'o mai ia'u, no ka mea ua nana aku au ia oe, ma ke ano o oe kekahi kanaka opio waiwai, me ka nui o ka hauoli e waiho mai la imua o kou alo, aka no'u nei la, ua nele au ia mau haawina pomaikai,' wahi ana me ka leo pikanana, a ike aku la au i ka hele o kona mau maka a leleiona. "'tna e hookukuia ana kau kalena me ko'u mau waiwai, ua oi loa aku oe mamua o'u, o ka mea i loaa he kalena kilakila loa elike me ia i loaa ia oe, oia kekahi kanaka kaulana loa ma ke ao nei,' i pane aku ai au, no ka mea ua hele maoli no au a makemake loa i kela ike himeni i loaa iaia. ".'Heaha auanei ka waiwai o ia kalena, ina aole he hauoli e loaa i ke kanaka, me kekahi pohaku i nakiikiiia ma kona a-i?' wahi hou ana me ka hooi loa ia ae d ke ano pikanana o kana kamailio ana mai. "'Heaha ia pohaku i nakiikiiia ma kou a-i, e kuu makuakane?' wahi hou a"u, me ka maopopo ole o ka manao o kana mau olelo. " 'Aole ka ou noonoo iho, owau kekahi o na kanaka ilihune loa, a mawaho ae olaila, ua nele au i na manao hauoli!' "'Auhea oe e kuu makuakane, ua hookahaha loa mai oe i ko'u manao. Ke loaa nei ia oe kekahi uku mahina maikai loa, a o oe no ka haku nou iho, nolaila aole au i ike i kekahi kumu, e nele ole ai ka īoaa ia oe o ka hauoli.' "'Aole o ia mau wahi dala mailuilu ka mea e hauoli ai o ka manao o ke kanaka, aka ke makemake nei au e nui ko'u waiwai, a e ola aku elike me ke ola ana 0 na kanaka lalawai, aole e kauka'i aku o ka loaa mai 6 ke dala i kela ame keia mahina. Mawaho ae o ka waiwai, o ka iini iloko o kuu puuwai, o ia no ka loaa o kekahi mea a'u e ateha aku ai, a e alohaia mai ai hoi au; nolaila i lohe oe e kuu keiki ea, ua like pu ko'u ola ana, me kekāhi pinao, e hou hewa wale ana no ma na puka aniani.' "I ko'u lohe ana i kela mau hoakaka, ua hoopihaia mai au me ke kahaha, a koho koke iho la au, ua loaa iaia kekahi pili-

kia ano nui, pela wale no i puka mai ai kekahi mau manao o kela ano mai iaia mai. " 'Auhea oe e Keoni Naika,' i pane aku ai au iaia me ka leo kuoo, 'ua hiki loa ia'u ke hoolilo aku ia oe i kanaka waiwai, ina o kau mea ia e makemake nei. He nui ko'u mau waiwai, aka ua hiki ia'u ke haawi aku ia oe i ka hapalua o kela mau waiwai, eia nae ke kanalua loa nei au, no ka lilo o ia hana, i mea e hoopauia ae ai kou pilikia maoli/ "He maikai wale no kela mau olelo a'u i kamailio aku ai imua ona, a o ko'u manao maoli no ia, e haawi aku i kekahi hapa o ko'u mau waiwai nona, o ka mea nae nana i hooi ae i ke kahaha iloko o'u, ua huli mai la oia, me ka hele o na maka a hulili i ka huh.u, o ia no oe o kekahi kanaka i uluhia e na manao hehena, a pane mai !a: " 'Manao anei oe e ae ana au e hoopa i kekahi hunahuna o kau mau dala, me kuu ike no.aia ia .oe kahi i paa ai o kekahi waiwai makamae oi loa, a'u i kuko ai no na makahiki loihi e lilo mai ia'u?" "'Heaha ka manao o keia mau olelo au e kamailio mai nei ia'u?' Heaha ka waiwai makaniae hookahi a'u e paa nei?' "'O ua waiwai makamae nei ea, o ia no ke aloha o Tiodora Lanada," wahi ana me ka leo e hookauia ai ka weliweli maluna o'u. " 'Ua hookahahaia aku la paha kou manao no keia mea, aka nae i lohe pono oe i ka mea oiaio loa, ua haulehia au i ke aloha no Tiodora Lanada, no na makahiki loihi, mai kela imanawa mai o kona lilo ana he haumana na'u. la'u e nana |aku ana maluna ona i kela ame keia la, e pii mahuahua mau |ae ana kela aloha, ahiki i ke oo maoli ana e hoomana okoa aku ai au iaia. " 'Me kela aloha iloko o'u nona, aole au i noho malie iloko o keia mau makahiki loihi; a me kuu ike no, ua paa oia malalo o ka hoopalau me oe ua hoao aku au ma na ano apau, c pahele i kona noonoo, ma na alahele apau e hookoia ai kuu iini, ua a'o aku au iaia, i na mea apau e aloha mai ai oia ia'u. me kela manaolana, e kaili mai iaia mai ia oe mai, a mare aku iaia i wahine na'u.' "No keia mau hoakaka a Keoni Naika, hiki ole iho la ia'u kc uumi i ko'u manao hoonaukiuki, ku ae la au iluna, a pane aku la imua ona, me ka hookamani ole: " 'Ina o keia ka mea oiaio loa au e kamailio mai nei, alaila, ooe kekahi kanaka ino lapuwale loa e Keoni Naika—he kanaka kumakaia o ke ano haahaa loa, a he kanaka hoi e hiki ole ai ke hilinaiia, elike me a'u i hilinai kuhihewa aku ai maluna ou, no kou mau ano maikai, iloko ae nei o ka manawa 1 hala.' " 'E akahele loa oe e Habaki, i ke kapa ana mai ia'u pela!' i pane mai ai oia ia'u ma ke ano hoomaka'uka'u. 'O kena mau olelo au e hoopuka mai nei, he mau olelo ia e hoalaia mai ai ka inaina iloko o'u nou, e hiki ole ai ia'u ke kapa hou aku ia oe he keiki na'u.' " 'Aohe o'u nana no kau mea e hana mai ai no'u, no ka mea akahi a hookaakaa pono ia ae kuu mau maka no kou ano oiaio e Keoni, he iliohae oe iloko o ke koloka hookamani. Nawai no la e nele kela ano pihoihoi iloko o Tiodora i ko'u wa e kamailio aku ai iaia e pili ana ia oe, eia ka, ua hoao oe e pahele i kona noonoo, a e hoolilo iaia i pio malalo o kou niana. Ke ole au e kuhihewa, aia iloko o Tiodora na manao hoowahawaha nou, no ke ano o kau mea i hana aku ai maluna ona.' "Aole i pau pono aku ka'u mau olelo i manao ai e kamailio aku imua ona, o kona hapai ae la no ia i ka lima akau iluna aia hoi he ki nui e paa ana i nikiiia i ke kaula, o kela ki no paha ana i wehe mai ai i ka puka, a hahau mai la ma kuu poo me ka ikaika apau i loaa iaia, o ko'u liina iho Ia no ia ilalo, a ke hoomaopopo la au, e haalele mai aiia ka noonoo maikai ia'u. "I ka hoi pono ana mai o ko'u noonoo maikai, ike iho la au, aia ka au maloko o kekahi wahi pouliuli, me ka hele o ko'u kino a malule, me ka nawaliwali maoli no. I kinohi, aole e hiki i ko'u mau Hma ame na wawae ke onioni, a me he mea la o ko'u poo, ua kaawale aku ia mai ke kino mai. I ka hala ana nae o kekahi manawa mahope mai, akahi no ahiki i ko'u mau lima ke onioni ae. a hiki mai la no hoi ia'u ke hoomaopopo. "Haha wale ae la no ko'u lima akau, ke pa la ia'u na pohakn kalakala, a hoomanao iho Ia au, eia no ka au iloko o kela ilina. Noke ae la au ike kahea i kuu makuakane, aole he paneia mai, koe wale no na leo kupina'i, mai na paia pohaku mai. me he mea la e pahenehene okoa mai ana ia'u. "Mahope nae o ko'u noonoo ana i ke kumu o ka pane ole ana mai o Keoni i ka'u kahea aku iaia, akahi no a loaa ka hoomaopopo ana ia'u, malia paha no kona manao ua make maoli au, nolaila iloko o kona maka'u a weliweli no kana mea i hana mai ai maluna o'u, ua liolo aku oia, a haalele ia'u maloko o kela ilina. "Me kela noonoo iloko o'u, liooikaika ae Ia au e ku iluna. a haha la ma na paia, akahi no a loaa mai ka ike maopopo loa ia'u, eia ka au iloko o kekahi lua kahi i noho ai. Ma ko'u huli pono ana aku i ke ano o kela lua, i loaa mai ai ka ike, he punawai hohonu kela i hanaia; a hooiaio loa ia mai la no hoi ka'u mea i noonoo mua ai, no ke kiola maoli ana o Keoni ia'u iloko o kela luawai, me ka manao pel aiho Ia e nalo ai kana karaima eleele i hookau irrai ai maluna o'u, alaila holo aku la, me ka hoao ole e hoopakele ae ia'u, aka hookau aku la i ke karaima maluna o kekahi mea hewa ole. "Komo mai la ka lia maeele o ka maka'u ame ka weliweli iloko o'u, no ka hopena e kau mai ana maluna o'u, o ia no ka make; nolaila noke hou ae la no au i ke kahea no kekahi mau manawa lehulehu, me ka nui maoli o ko'u leo, aohe nae he mea nana i pane mai ia mau leo kahea, a i ka hiki hou ole ana ia'u ke kahea ae, ha mai la ko'u leo, haule iho la au ilalo moe malie, me ka noonoo ana nae i ke alahele e pakele ai kuu ola. "He manawa loihi maoli kela moe malie ana o'u, ua hoopuiwaia mai la au, i ka hoomaopopo ana ae, i ka pa mai o ka makani hu'ihu'i ma kuu mau papalina, nolaila kau ae la ko'u lima iluna no kahi o ka makani e pa mai ana, a ma ka hoohelehele malie ana, pa aku la ia'u kekahi puka, a ma kela puka e komo mai ana ka makani hu'ihu'i. O keia ka mea nana i hookomo mai i ka manaolana iloko o'u, no ka palekana o ko'u ola, no ka mea manaoio iho la au, he puka kela e moe ana a hoea iwaho o kahi akea, i hiki ai i ka makani ke komo mai. "O kahi nae o ka laki, he poho kukaepele koloko o kekahi pakeke o Ro'u kuka, koe ae la au i ke kukaepele, no ka nana pono ana i ka nui o kela puka, aia ma kahi o ka umi-kuma-maha a i ole umikumamalima iniha ke anawaena, a ua hanaia hoi me ka uinihapa, ma ka'u koho iho, he puka kela i hanaia, no ka wai e kahe mai ai iloko o ka luawai a'u e noho ana. "Aole e hiki ia'u ke ike i ka loihi o kela puka, he hookahi nae mea paa loa o ko'u manao, ina nei no ka hiki ia'u ke komo ma ua puka nei, 'alaila e kokolo malie ana au, ahiki i ka oili ana ma kekahi aoao, ina no ia he manawa loihi a'u e hooikaika ai, ma ka nee malie ana. "Ina no au e noho malie ana maloko o kela punawai, e make ana no au, a ina no paha he make ke halawai mai ana me a'u, ma ke komo ana maloko o keia lua, aohe no ia he mea no'u e kanalua iho ai, he oi ae ko'u hoao ana e lawelawe i kekahi hana mamua o ka noho malie wale no, malia paha e hoopakeleia ana kuu ola, ma ia hoao ana. (Aole i pau.)